3.6. Cubing (Κύβοι)

Το Cubing είναι μια ευέλικτη και εύχρηστη στρατηγική διαφοροποίησης που καλεί τους μαθητές να εξετάσουν μία ιδέα, ένα λεξιλόγιο, μία θεματική ενότητα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δίνεται ή φτιάχνουν οι μαθητές έναν κύβο που οι έξι πλευρές του αντιπροσωπεύουν μία διαφορετική ερώτηση ή δραστηριότητα. Οι κύβοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ομαδικές ή ατομικές εργασίες. Κάθε μαθητής ρίχνει τον κύβο μία φορά και εκτελεί τη δραστηριότητα που εμφανίζεται. Εάν δεν του αρέσει η συγκεκριμένη δραστηριότητα έχει την επιλογή να ρίξει μία ακόμα φορά τον κύβο του. Κάθε μαθητής θα ρίξει τον κύβο 2 έως 4 φορές ανάλογα με τον αριθμό των δραστηριοτήτων που έχει αποφασιστεί ο εκπαιδευτικός ότι θα πραγματοποιηθούν.

Παράδειγμα κύβου για τη διδασκαλία λογοτεχνικού κειμένου

3.7. RAFT (Role Audience Format Topic)

Η RAFT (Santa, 1988) αποτελεί μία στρατηγική διαφοροποίησης που ενθαρρύνει την παραγωγή γραπτών κειμένων. Βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν το ρόλο τους ως συγγραφείς αναλαμβάνοντας ρόλους, λαμβάνοντας υπόψη το κοινό που θα απευθυνθούν, τη μορφή του κειμένου που θα δημιουργήσουν και το θέμα που θα προσεγγίσουν από μια οπτική γωνία.

Η RAFT είναι το ακρώνυμο από τις λέξεις:

Role: Ο ρόλος του συγγραφέα (δημοσιογράφος, παρατηρητής, αυτόπτης μάρτυρας, αφηγητής κλπ)

Audience: Κοινό (αυτός που θα διαβάσει το κείμενο είναι ο δάσκαλος, οι συμμαθητές, ένας γονέας, ένας συντάκτης, άνθρωποι στην κοινότητα κλπ.)

Format: Μορφή (επιστολή, άρθρο, έκθεση, ποίημα, διαφήμιση κλπ)

Topic: Θέμα (το αντικείμενο του κειμένου μπορεί να είναι ένας χαρακτήρας ενός μυθιστορήματος, ένας διάσημος επιστήμονας, ένα αντικείμενο, ένας τόπος, μία έννοια κλπ.).

Η στρατηγική RAFT εισάγει τους μαθητές στην επεξεργασία ενός θέματος  με διασκεδαστικό τρόπο. Αρχικά, ο εκπαιδευτικός προσδιορίζει αυτό που θέλει οι μαθητές να κατανοήσουν και να επεξεργαστούν καθώς διαβάζουν ένα κείμενο, βλέπουν ένα βίντεο, ακούν μία αφήγηση ή μία διάλεξη. Αναζητά τον τρόπο για να μετατρέψει την ανάθεση της γραφής σε μια διασκεδαστική διαδικασία. Για το λόγο αυτό αναζητά τους ρόλους που θα μπορούσαν να αναλάβουν οι μαθητές ως συγγραφείς καθώς και το κοινό στο οποίο θα απευθυνθούν. Στη συνέχεια  ανατίθεται σε όλους τους μαθητές ο ίδιος ρόλος ή μπορεί να επιλέξουν από διαφορετικούς ρόλους ανάλογα με αυτό που τους ταιριάζει αλλά πάντα σχετικά με την επεξεργασία της ίδιας θεματικής.

Ενδεικτικός πίνακας με πιθανό περιεχόμενο των στοιχείων RAFT:

3.8. Γνωρίζω, Κατανοώ, Κάνω (Know, Understand and Do – KUD)

Η στρατηγική KUD ακολουθεί τα βήματα:

1.      Πριν από κάθε διδακτική ενότητα αποφασίζεται τι πρέπει να γνωρίσουν οι μαθητές, να κατανοήσουν και να κάνουν λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που θα διαφοροποιήσουν κάθε μία από αυτές τις διαδικασίες.

2.      Χρήση του διαγράμματος ως γραφικό οργανωτή για τον καθορισμό των στόχων.

3.      Παρουσίαση του διαγράμματος στους μαθητές ώστε να είναι ενήμεροι τι αναμένεται από αυτούς να μάθουν, να κατανοήσουν και να κάνουν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.

Ενδεικτικό διάγραμμα KUD:

3.9. Total Physical Response Storytelling (TPRS)

Πρόκειται για μία μέθοδο διδασκαλίας των Ξένων Γλωσσών η οποία βασίζεται στο συντονισμό της γλώσσας και της σωματικής κίνησης. Αναπτύχθηκε από τον James Asher καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο San José προκειμένου να μειώσει τις αναστολές και το άγχος που έχουν οι μαθητές όταν μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα. Οι κινήσεις που συνοδεύουν το λεξιλόγιο λειτουργούν ως μνημονικά βοηθήματα.

Για παράδειγμα μια δραστηριότητα της TPRS είναι «Οι Εντολές» και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές του 1^ου Επιπέδου Γλωσσομάθειας. Είναι εξαιρετικά απλή καθώς περιλαμβάνει εντολές οι οποίες εκφωνούνται από τον εκπαιδευτικό και εκτελούνται από την υπόλοιπη τάξη. Οι εντολές στην αρχή αποτελούνται από μία μόνο λέξη «Κάτσε», «Σήκω», «Χορός», «Άλμα» και στη συνέχεια από περισσότερο σύνθετες φράσεις ή προτάσεις «Αγγίξτε το κεφάλι σας με το χέρι σας και πηδήξτε, μετά περπατήστε στον τοίχο».

3.10. Jigsaw (Συνεργατική Συναρμολόγηση)

Η Συνεργατική Συναρμολόγηση (Jigsaw) (Aronson & Bridgeman, 1979 ∙ Aronson & Patnoe, 1997) είναι μία μέθοδος συνεργατικής μάθησης που σχεδιάστηκε από τον Elliot Aronson (1978) και τροποποιήθηκε από τον Robert Slavin (1990). Θεωρείται από τις πιο δημοφιλείς τεχνικές για την προώθηση της συνεργασίας και συζήτησης μεταξύ των μελών μιας κοινότητας (Blocher, 2005). Όπως ακριβώς συμβαίνει και στο puzzle κάθε κομμάτι-μαθητής είναι αναγκαίο και απαραίτητο για την επιτυχή συμπλήρωση και το σχηματισμό της συνολικής εικόνας (επίλυσης προβλήματος ή ολοκλήρωσης του έργου).

Πρόκειται για μία στρατηγική που επιτρέπει σε κάθε ομάδα να γνωρίσει σε βάθος μία πτυχή ενός θέματος, μιας έννοιας ή μίας ενότητας. Οι μαθητές βρίσκονται σε πλήρη αλληλεξάρτηση για την ολοκλήρωση του έργου ή την επίλυση του προβλήματος. Το θέμα διαιρείται σε υποθέματα και ο κάθε μαθητής διερευνά ένα από αυτά, δηλαδή ένα μόνο μέρος του υλικού προς μάθηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι μαθητές να γίνονται ειδήμονες (experts) μιας υποενότητας και κατόπιν να τη διδάσκουν στα άλλα μέλη της ομάδας τους προκειμένου να ολοκληρωθεί το μαθησιακό έργο. Το χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου είναι η αλληλεξάρτηση των μελών της κάθε ομάδας καθώς ο καθένας διδάσκει και διδάσκεται από τους άλλους ενώ υποχρεώνεται να δείξει ιδιαίτερη προσοχή αφού στο τέλος θα εξεταστεί σε όλες τις υποενότητες.

Σχηματική Απεικόνιση της Συνεργατικής Συναρμολόγησης (Jigsaw)

3.11. Παράδειγμα διαφοροποιημένου μαθήματος με τη στρατηγική jigsaw

Ο εκπαιδευτικός επιλέγει ένα κείμενο κατάλληλου επιπέδου γλωσσομάθειας για τους μαθητές του. Το κείμενο έχει τον ίδιο αριθμό παραγράφων με τα μέλη της κάθε ομάδας στις οποίες θα χωριστούν οι μαθητές. Σε μία τάξη με 20 μαθητές θα δημιουργηθούν πέντε ομάδες των τεσσάρων και επομένως θα επιλεγεί ένα κείμενο με τέσσερις παραγράφους.

Ο εκπαιδευτικός προετοιμάζει ένα γραφικό οργανωτή, όπως έναν πίνακα, που περιλαμβάνει και τις τέσσερις παραγράφους προσεγγίζοντας το κείμενο, για παράδειγμα, ως προς τα κύρια πρόσωπα ή αντικείμενα,  την κύρια ιδέα ή δράση, τις λέξεις κλειδιά. Αναρτά τον πίνακα στην τάξη έτσι ώστε να είναι ορατός από όλες τις ομάδες.

Η προσέγγιση του κειμένου θα μπορούσε να είναι από την οπτική της Γραμματικής (εντοπισμός ουσιαστικών, επιθέτων, ρημάτων, επιρρημάτων κλπ.)

Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί πέντε αντίγραφα του κειμένου που έχει επιλέξει, δηλαδή όσες είναι και οι ομάδες των μαθητών. Σημειώνει στην πρώτη παράγραφο το 1, στη δεύτερη το 2, στην τρίτη το 3 και στην τέταρτη παράγραφο τον αριθμό 4. Στη συνέχεια κόβει σε λωρίδες την κάθε παράγραφο χωριστά. Θα πρέπει να έχει 20 ξεχωριστές λωρίδες παραγράφων.

Ο εκπαιδευτικός δίνει σε κάθε μαθητή από μία λωρίδα παραγράφου.  Οι μαθητές της πρώτης ομάδας θα πρέπει να έχουν από μία παράγραφο του συνολικού κειμένου αλλά ο καθένας μελετά τη δική του παράγραφο. Το ίδιο γίνεται και με τις υπόλοιπες ομάδες.

Τους υπενθυμίζεται ότι θα πρέπει να αναζητήσουν μέσα στην παράγραφό τους τα κεντρικά πρόσωπα, τις ενέργειές τους και τις λέξεις κλειδιά.

Στη συνέχεια, οι ομάδες ανασυγκροτούνται ως «Ομάδες Ειδικών». Οι πέντε μαθητές, για παράδειγμα, που έχουν την παράγραφο με τον αριθμό 1 συγκροτούν τη δική τους ομάδα ειδικών. Μελετούν την παράγραφο 1, ανταλλάσουν τις δικές τους αρχικές ιδέες και καταλήγουν σε κοινές αποφάσεις ώστε να είναι σε θέση να συμπληρώσουν στον πίνακα τα πλαίσια που αφορούν τη δική τους παράγραφο.

Οι μαθητές επιστρέφουν στις αρχικές τους ομάδες. Ο εκπαιδευτικός μοιράζει στις ομάδες από ένα αντίγραφο του πίνακα και ο κάθε «ειδικός» συμπληρώνει τα πλαίσια που αφορούν τη δική του παράγραφο ενημερώνοντας παράλληλα και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του.

Ο αντιπρόσωπος κάθε ομάδας ανακοινώνει στην τάξη τον πίνακα που συμπλήρωσαν, ανακεφαλαιώνοντας και αποδίδοντας περιγραφικά το αρχικό κείμενο. Οι ομάδες, στο σημείο αυτό,  μπορεί να έχουν δημιουργήσει και να παρουσιάσουν σκίτσα ή σχέδια που αποδίδουν το κεντρικό θέμα  του κειμένου ή τη δράση των πρωταγωνιστών.

3.12. Frayer Model

Ο σκοπός του μοντέλου Frayer (Frayer, Frederick & Klausmeier 1969) είναι να αναλύσει και να προσδιορίσει λέξεις και έννοιες. Πρόκειται για έναν γραφικό οργανωτή που παρέχει τη δυνατότητα στα παιδιά να περιγράψουν μια λέξη με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους. Ο γραφικός οργανωτής Frayer, συνήθως, περιλαμβάνει τα παρακάτω τέσσερα πλαίσια που περιβάλλουν την κεντρική λέξη/έννοια/ιδέα.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η ενότητα «ορισμός» του μοντέλου είναι αυτονόητη. Στο πλαίσιο αυτό ο μαθητής ορίζει την κεντρική λέξη. Εάν πρόκειται για έννοια, ο μαθητής θα την καθορίσει μέσα από μια ερμηνεία (την ερμηνεύει εντός ενός συγκεκριμένου πλαισίου). Είναι δυνατό να ζητηθεί συνδυαστικά και η οπτική αναπαράσταση του ορισμού ή της ερμηνείας.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η ενότητα «χαρακτηριστικά» αποτελεί έναν τρόπο επέκτασης του ορισμού. Εδώ οι μαθητές μπορούν να γράψουν και να παρουσιάσουν διάφορα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης λέξης με βάση τον ορισμό που έχουν δώσει. Εάν πρόκειται για έννοια τότε οι μαθητές θα αποδώσουν τα χαρακτηριστικά της σημασίας ή του νήματός της.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Στη συγκεκριμένη ενότητα οι μαθητές αποδεικνύουν την κατανόηση της λέξης ή της έννοιας. Για να γίνει αυτό μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες λέξεις, φράσεις ή εικόνες.

ΜΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Μερικές φορές μπορεί να είναι χρήσιμο για τους μαθητές όχι μόνο να ξέρουν τι είναι κάτι αλλά και τι δεν είναι. Τα «Μη παραδείγματα» μπορούν να κάνουν τον ορισμό πιο συγκεκριμένο. Όπως και στα «Παραδείγματα» αυτό το πλαίσιο μπορεί να περιλαμβάνει άλλες λέξεις, φράσεις ή εικόνες.

Μία παραλλαγή του μοντέλου είναι να δώσουμε το διάγραμμα συμπληρωμένο και οι μαθητές να αναζητήσουν την κεντρική λέξη/έννοια.
 

3.13. Think - Pair – Share

Η στρατηγική Think-Pair-Share (Σκέψου-Συνεργάσου-Μοιράσου) (Lyman, 1981) παρέχει στους μαθητές το χρόνο και το πλαίσιο για να κατανοήσουν και να συνδεθούν με ένα κείμενο, να σκεφτούν πάνω στις έννοιες που παρουσιάζει, να αναπτύξουν τις προηγούμενες γνώσεις τους,  να διαμορφώσουν τις προσωπικές τους ιδέες, να τις συζητήσουν με ένα συμμαθητή τους και, ως εκ τούτου, να τις διευρύνουν και στη συνέχεια να τις μοιραστούν με την υπόλοιπη τάξη. Το Think-Pair-Share μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο αξιολόγησης καθώς ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρακολουθεί τις συζητήσεις της δυάδας και να παρεμβαίνει ανάλογα.

Η στρατηγική Think-Pair-Share στην πράξη:

1.   Ο εκπαιδευτικός αποφασίζει το διδακτικό στόχο του συγκεκριμένου μαθήματος. Αυτός μπορεί να είναι η διδασκαλία ενός νέου κειμένου (και λεξιλογίου) το οποίο η τάξη θα διαβάσει και η αναζήτηση βασικών εννοιών μέσα από την ανάλυση του περιεχομένου.

2.   Παρουσιάζεται η στρατηγική στους μαθητές και τους δίνονται οδηγίες για τις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν: 1) οι μαθητές σκέφτονται ατομικά πάνω στο θέμα ή απαντούν σε μια ερώτηση 2) δημιουργούν ζευγάρι με έναν συμμαθητή τους και συζητούν το θέμα ή την ερώτηση και 3) μοιράζονται τις ιδέες τους με την υπόλοιπη τάξη.

3.   Αξιοποιώντας έναν μαθητή, η παραπάνω διαδικασία μπορεί να μοντελοποιηθεί για να γίνει περισσότερο κατανοητή στην τάξη. Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να θέσουν ερωτήσεις προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διευκρινίσεις.

4.   Σκεφτείτε (πριν την ανάγνωση): Ο εκπαιδευτικός θέτει μία συγκεκριμένη ερώτηση σχετική με το θέμα του κειμένου το οποίο θα διαβάσουν και θα συζητήσουν οι μαθητές. Οι μαθητές «σκέφτονται» με βάση όσα γνωρίζουν γύρω από το θέμα αυτό ενεργοποιώντας την προηγούμενη γνώση τους για ένα χρονικό διάστημα 1-3 λεπτών κρατώντας σημειώσεις.

5.   Συνεργαστείτε (κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης): Κάθε μαθητής βρίσκει έναν άλλον και δημιουργούν συνεργατικό ζευγάρι. Ο εκπαιδευτικός αποφασίζει εάν αυτή η επιλογή θα είναι των μαθητών ή προγραμματισμένη από τον ίδιο. Στη δεύτερη περίπτωση ο εκπαιδευτικός λαμβάνει υπόψη τις γλωσσικές και αναγνωστικές δεξιότητες των μαθητών. Τα ζευγάρια συζητούν τις σκέψεις που έκαναν ατομικά προηγουμένως και ανταλλάσουν απόψεις. Στη συνέχεια μελετούν συνεργατικά το κείμενο. Βοηθούν ο ένας τον άλλον στην ανάγνωση του κειμένου και προχωρούν σε διευκρινήσεις. Στη φάση αυτή ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί τις συζητήσεις των δυάδων και τους θέτει ερωτήσεις κατανόησης. Τα ζευγάρια καλούνται στη συνέχεια είτε να βρουν απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις που υποβάλει ο εκπαιδευτικός, είτε να δημιουργήσουν οι ίδιοι ερωτήματα τα οποία θα θέσουν στην ολομέλεια της τάξης.

6.   Μοιραστείτε (μετά το διάβασμα): Όταν τα ζευγάρια ολοκληρώσουν την επεξεργασία του θέματος ο εκπαιδευτικός τους καλεί να μοιραστούν τις ιδέες τους με την υπόλοιπη τάξη. Κάθε ζευγάρι επιλέγει αυτόν που θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της συζήτησης, που θα θέσει ερωτήσεις στους υπόλοιπους.

Η στρατηγική  Think-Pair-Share μπορεί να εφαρμοστεί για να διαφοροποιήσει οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο. Ιδιαίτερα στη διδασκαλία των Ξένων Γλωσσών μπορεί να αξιοποιηθεί προκειμένου οι μαθητές να δημιουργήσουν λεξιλόγιο από ένα κείμενο, να επεκτείνουν μία ιστορία, να ανακαλύψουν το νόημα ενός ποιήματος, να κάνουν χρονική αντικατάσταση κλπ.

Στρατηγικές διαφοροποίησης της διδασκαλίας

Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία στοχεύει στην αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση για τον κάθε μαθητή, ο οποίος υποχρεωτικά συνυπάρχει σε συγκεκριμένες τάξεις με μαθητές της ίδιας περίπου χρονολογικής ηλικίας αλλά πολύ διαφορετικών επιπέδων γλωσσομάθειας, ικανοτήτων, κινήτρων και αναγκών.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι πλέον σημαντικές στρατηγικές Διαφοροποίησης της Διδασκαλίας καθώς ο σχεδιασμός και η οργάνωση διαφοροποιημένων μαθημάτων δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε ανακαλύπτεται από την εμπειρία. Χρειάζεται γνώση συγκεκριμένων στρατηγικών και μεθόδων που θα αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα αναπτυχθούν διαφοροποιημένα μαθήματα τα οποία θα διδάσκουν τους συγκεκριμένους μαθητές και όχι την ύλη της τάξης.

α Κέντρα Μάθησης (Learning Centers), ονομάζονται επίσης Σταθμοί Μάθησης, χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθούν μέσα στην τάξη περιοχές μελέτης και δράσης ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των μαθητών. Δίνουν ευκαιρίες ατομικών και ομαδικών δραστηριοτήτων προκειμένου οι μαθητές να εξασκηθούν σε δεξιότητες, να ενισχύσουν την κατανόησή τους, να επεκτείνουν το περιεχόμενο της μάθησης σε νέους τομείς ενδιαφέροντος ή να εμβαθύνουν σε πληροφορίες που έχουν ήδη αποκτήσει. Μπορούν να αξιοποιηθούν περιστροφικά καθώς επιτρέπουν την μετακίνηση των μαθητών στα Κέντρα Μάθησης.

Γενικά ως χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Κέντρων Μάθησης μπορούν να αναφερθούν:

Η τοποθεσία: Τα Κέντρα Μάθησης έχουν καθορισμένη θέση ή χώρο μέσα στην τάξη. Αυτός ο χώρος μπορεί να είναι  λίγα θρανία δίπλα στον τοίχο, μια γωνιά της τάξης, μερικά μαξιλάρια κλπ.

Η ετικέτα: Το κάθε Κέντρο Μάθησης πρέπει να έχει σαφή ετικέτα ή τίτλο που κάνει σαφή την εστίαση και το σκοπό στους μαθητές.

Οι οδηγίες: Είναι σημαντικό σε κάθε Κέντρο Μάθησης να βρίσκονται σαφής οδηγίες σε καρτέλες για το τι πρέπει να ολοκληρώσουν και σε πόσο χρόνο. Στην πραγματικότητα οι καρτέλες αυτές περιγράφουν τις δραστηριότητες που πρέπει να γίνουν στο Κέντρο και τη σειρά με την οποία πρέπει να ολοκληρωθούν.

Οι πόροι: Στα Κέντρα Μάθησης πρέπει να βρίσκονται το πληροφοριακό υλικό και οτιδήποτε χρειαστούν οι μαθητές (χάρτες, μολύβια, χαρτόνια, ραδιόφωνα, μικρόφωνα, υπολογιστής, φωτογραφίες κλπ.)

Τα Κέντρα Μάθησης (Learning Centers), τα οποία περιλαμβάνουν μία συλλογή από υλικά ή δραστηριότητες που έχουν σχεδιαστεί για να διδάξουν, να ενισχύσουν ή να επεκτείνουν μια συγκεκριμένη ιδέα ή ικανότητα, μπορούν χρησιμοποιηθούν για τη Διαφοροποίηση της Διδασκαλίας ως προς το περιεχόμενο. Ένα τέτοιο παράδειγμα Κέντρων Μάθησης παρουσιάζεται παρακάτω για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας (Theisen, 2003):

Προτείνονται έξι Κέντρα Μάθησης που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό να διαφοροποιήσει το περιεχόμενο της διδασκαλίας ενός μαθήματος Λογοτεχνίας σε μια τάξη Ξένων Γλωσσών. Οι μαθητές θα εξετάσουν το περιεχόμενο και θα ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες που αντιστοιχούν σε τέσσερα από το Κέντρα αυτά ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Όταν θα ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες, εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος, θα ανατεθεί σε ομάδες των τριών να συζητήσουν τα ευρήματά τους και το πώς αυτές οι γνώσεις τους βοήθησαν να κατανοήσουν καλύτερα το λογοτεχνικό κείμενο.

Επιλέξτε τέσσερα από τα παραπάνω Κέντρα Μάθησης και ολοκληρώστε τις δραστηριότητες που τους αντιστοιχούν.

• Μουσικό Κέντρο: Σε τρεις προτάσεις περιγράψτε το πώς η μουσική αυτής της περιόδου αποτυπώνει το κλίμα της ιστορίας. Στις προτάσεις να προβάλλεται τις εντυπώσεις σας από τη μουσική αυτή.
• Κέντρο κινηματογράφου: Σε τρεις προτάσεις περιγράψτε τον τρόπο που το απόσπασμα της ταινίας που παρακολουθήσατε σας βοήθησε να καταλάβετε καλύτερα την ιστορία. Στην αναφορά σας να συμπεριλάβετε τον τρόπο με τον οποίο το απόσπασμα της ταινίας παρουσιάζει ή όχι την ενότητα της ιστορίας που έχετε ήδη διαβάσει.
• Ιστορικό κέντρο: Προσδιορίστε  τρία ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου και σκεφτείτε τον τρόπο που ενδέχεται να έχουν επηρεάσει τον δημιουργό. Μπορείτε να αναφερθείτε  σε ιστορικά γεγονότα όπως ανακαλύψεις, πολιτικές εξελίξεις, διάσημες προσωπικότητες, επιστημονικά ευρήματα κλπ. Μπορείτε επίσης να αναφερθείτε σε άλλες πληροφορίες που ανακαλύψατε στο Διαδίκτυο. Χρησιμοποιήστε ένα διάγραμμα για να παρουσιάσετε τα ευρήματά σας.
• Κοινωνικό Κέντρο: Σε τρεις προτάσεις περιγράψτε μερικά από τα είδη ένδυσης της εποχής εκείνης και πείτε πώς σας βοηθούν να απεικονίσετε το σκηνικό της ιστορίας. Σχεδιάστε ένα από τα είδη ένδυσης που σας εντυπωσίασαν περισσότερο.
• Ταξιδιωτικό κέντρο: Εάν επρόκειτο να επισκεφθείτε την περιοχή που εξελίσσεται η ιστορία, καταγράψτε τρία μέρη στα οποία θα έπρεπε να επισκεφτείτε και πείτε πώς θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν, τα μέρη αυτά, στην κατανόηση της ιστορίας.
• Κέντρο Βιογραφίας: Επιλέξτε τρία γεγονότα από τη ζωή του συγγραφέα και φανταστείτε πώς μπορεί να έχουν επηρεάσει την ιστορία που έγραψε.

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε μία εφαρμογή της στρατηγικής των Κέντρων Μάθησης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας.

3.2. Παράδειγμα διαφοροποίησης μαθήματος με τη στρατηγική των Κέντρων Μάθησης

Ακολουθεί ένα παράδειγμα διαφοροποιημένου μαθήματος σε τάξη διδασκαλίας Αγγλικής Γλώσσας της Δ΄ Δημοτικού το οποίο βασίζεται στα Κέντρα Μάθησης και αναφέρεται στη θεματική ενότητα «Φυσικό Περιβάλλον-Καιρικά Φαινόμενα». Οι μαθητές μελετούν το λεξιλόγιο σχετικά με τον «καιρό» (weather) και το προσεγγίζουν μέσα από επτά διαφορετικά Κέντρα Μάθησης τα οποία απαιτούν διαφορετική ετοιμότητα ως προς τους επικοινωνιακούς στόχους και διαφορετικές δεξιότητες. Το κάθε κέντρο έχει δημιουργηθεί από τον εκπαιδευτικό με διαφορετικό περιεχόμενο και βοηθήματα διδασκαλίας. Σε κάθε μαθητή δίνεται ένας πίνακας με εφτά δραστηριότητες από τις οποίες θα πρέπει να επιλέξουν τις τέσσερις. Κάθε δραστηριότητα  αντιστοιχεί σε ένα Κέντρο Μάθησης.  Τους δίνεται η οδηγία ότι μπορούν να προχωρούν από τη μια δραστηριότητα στην άλλη σύμφωνα με τους δικούς τους ρυθμούς, τα δικά τους ενδιαφέροντα και εφόσον έχουν ολοκληρώσει την προηγούμενη δραστηριότητα χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν τους άλλους συμμαθητές τους. Οι Εκπαιδευτικοί Σταθμοί ή Κέντρα Μάθησης με τις αντίστοιχες δραστηριότητες που τους δίνονται είναι:

Εκπαιδευτικός Σταθμός 1_Ένα σύνολο καρτών με το λεξιλόγιο του κεφαλαίου. Οι κάρτες περιέχουν φωτογραφίες με εικόνες ή clip art και τη λέξη στην οποία αντιστοιχούν τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά (οι δύο αυτές κάρτες θα αποτελούν ένα ζευγάρι). Ο μαθητής πρέπει από τις ανακατεμένες κάρτες να βρει τα ζευγάρια ενώ ένας άλλος μαθητής ελέγχει το αποτέλεσμα. Η δραστηριότητα μπορεί να επαναληφθεί αλλά αυτή τη φορά σε μικρότερο χρόνο. Ακόμα είναι αναγκαίο να δοθεί ένα φύλλο με τις σωστές αντιστοιχίες, ώστε να μην ενισχυθούν τυχόν λάθη, αλλά και επειδή θεωρείται αναγκαίο για τους μαθητές χαμηλής ετοιμότητας.

Εκπαιδευτικός Σταθμός 2_Δραστηριότητα με αξιοποίηση ραδιοφωνικής εκπομπής και συνοδευτικό Φύλλο Εργασίας. Αξιοποιείται διαδικτυακή ραδιοφωνική εκπομπή πρόγνωσης του καιρού στην αγγλική γλώσσα. Στο Φύλλο Εργασίας αναφέρεται το κείμενο με την πρόγνωση του καιρού την οποία ακούνε οι μαθητές και ένας χάρτης της πόλης ή της χώρας στην οποία αναφέρεται. Οι μαθητές μπορούν πάνω στο χάρτη τους να σχεδιάσουν τον καιρό που ακούνε έτσι ώστε να αποτυπώνεται η πρόγνωση που παρουσιάζεται στην εκπομπή. Εάν η εκπομπή αναφέρεται στις αλλαγές του καιρού για ένα διάστημα δύο ή τριών ημερών, οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν έναν πίνακα με τον καιρό για κάθε ημέρα χρησιμοποιώντας εικόνες/σύμβολα και λέξεις. Στο Φύλλο Εργασίας τους υπάρχει αναφορά σε εκφράσεις σχετικές με τον καιρό και οι μαθητές κυκλώνουν τις εκφράσεις που ακούνε στην εκπομπή.

Εκπαιδευτικός Σταθμός 3_Video clip από την πρόγνωση του καιρού στις ειδήσεις π.χ. του ΒΒC, και με Φύλλο Εργασίας παρόμοιο με εκείνο του Σταθμού 2.

Εκπαιδευτικός Σταθμός 4_Οι μαθητές καλούνται να σχεδιάζουν, με διάφορα υλικά, έναν χάρτη καιρού και στη συνέχεια:

α) γράφουν πέντε προτάσεις με μια σύντομη περιγραφή του χάρτη τους αναφέροντας την ημερομηνία, την εποχή και την πρόγνωση για εκείνη την ημέρα,

β) περιγράφουν προφορικά σε έναν συμμαθητή τους το χάρτη που έφτιαξαν,

Εκπαιδευτικός Σταθμός 5_Οι μαθητές παίρνουν διαφορετικούς χάρτες με τις καιρικές συνθήκες διαφορετικών πόλεων της Ελλάδας από το http://www.meteo.gr/. Οι χάρτες αυτοί μπορεί να εκτυπωθούν από το διαδίκτυο. Οι μαθητές θα πρέπει να εξηγήσουν τι λένε αυτοί οι χάρτες κάνοντας ένα από τα παρακάτω:

α) επιλέγοντας την πόλη στην οποία ζουν και γράφοντας στην αγγλική γλώσσα μία πρόγνωση για τον καιρό,

β) επιλέγουν μία πόλη που θα ήθελαν να επισκεφθούν το Σαββατοκύριακο, και με βάση την πρόγνωση του καιρού, φτιάχνουν έναν κατάλογο με τα ρούχα που θα έπαιρναν μαζί τους.

Εκπαιδευτικός Σταθμός 6_Οι μαθητές επιλέγουν μία χώρα και παρακολουθούν στο διαδίκτυο την πρόγνωση του καιρού της χώρας αυτής για την επόμενη εβδομάδα. Συμπληρώνουν στην αγγλική γλώσσα μία φόρμα για τον καιρό της εβδομάδας χρησιμοποιώντας σύμβολα και εκφράσεις. Τοποθετούν τη φόρμα στον παγκόσμιο χάρτη της τάξης τους στο σημείο που βρίσκεται η συγκεκριμένη χώρα.

Εκπαιδευτικός Σταθμός 7_Με μια βιντεοκάμερα, έναν χάρτη της Ελλάδας στον τοίχο της τάξης τους και ένα κείμενο στην αγγλική γλώσσα το οποίο δημιουργούν από τις προβλέψεις του meteo (http://www.meteo.gr/), ή άλλης σχετικής ιστοσελίδας, οι μαθητές ετοιμάζουν μία εκπομπή πρόγνωσης του καιρού. Για το γύρισμα της εκπομπής μπορούν να χρησιμοποιήσουν καπέλα, κασκόλ, γυαλιά, ομπρέλες κλπ.

Στη συνέχεια, κατά την αξιολόγηση των μαθητών, ο εκπαιδευτικός διαπιστώνει ότι το ένα τρίτο των μαθητών έχει κατανοήσει πολύ καλά το λεξιλόγιο με αποτέλεσμα να μπορεί να ανταποκριθεί εύκολα σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας. Το ένα τρίτο της τάξης καταλαβαίνει το μεγαλύτερο μέρος του λεξιλογίου και μπορεί να ανταποκριθεί με μικρές δυσκολίες σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας. Το τελευταίο ένα τρίτο της τάξης αντιμετωπίζει σημαντικό βαθμό δυσκολίας και χρειάζεται άμεση διδασκαλία και συγκεκριμένα παραδείγματα. Προκειμένου ο εκπαιδευτικός να δώσει σε όλους εργασίες περισσότερης εξάσκησης στο σπίτι χρησιμοποιεί τρεις διαφορετικές αναθέσεις οι οποίες μοιράζονται σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε μαθητή.

3.3. Διαβαθμισμένο Μάθημα

Όπως αναφέρει η Tomlinson (1999) στο βιβλίο της The Differentiated Classroom: Responding to the Needs of All Learners, οι μαθητές, σε μια τάξη διαφοροποιημένης διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών, εργάζονται σε δραστηριότητες διαφορετικών επιπέδων πολυπλοκότητας και με διαφορετικές υποστηρικτικές σκαλωσιές από τον εκπαιδευτικό. Το μάθημα περιστρέφεται για όλους γύρω από το ίδιο θέμα αλλά η ολοκλήρωση των εργασιών απαιτεί από τον κάθε μαθητή διαφορετική ετοιμότητα ως προς τη χρήση της γλώσσας στόχου. Ένα τέτοιο παράδειγμα διαφοροποίησης αποτελεί το Διαβαθμισμένο Μάθημα (Τiered Lesson) όπου οι δραστηριότητες διατηρούν την ίδια εστίαση ως προς τους στόχους του μαθήματος αλλά  παρέχουν ποικίλες διαδρομές πρόσβασης και διαχείρισης της πληροφορίας ως προς το επίπεδο γλωσσομάθειας. Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες εργάζονται με τις ίδιες ιδέες και χρησιμοποιούν τις ίδιες δεξιότητες.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε ένα Διαβαθμισμένο Μάθημα οι μαθητές που βρίσκονται στο χαμηλό επίπεδο γλωσσομάθειας έχουν ανάγκη από εργασίες με πολύ συγκεκριμένα αποτελέσματα (κλειστά ερωτήματα) ενώ οι μαθητές που ανήκουν στο υψηλό επίπεδο μπορούν να ανταποκριθούν σε πιο αφηρημένες αναθέσεις δράσης (ανοιχτά ερωτήματα). Οι μαθητές του μεσαίου επιπέδου χρειάζονται ένα συνδυασμό κλειστών και ανοιχτών ερωτημάτων/δράσεων. Ωστόσο, ο εκπαιδευτικός φροντίζει όλες οι δραστηριότητες να έχουν την ίδια μαθησιακή αξία και ενδιαφέρον. Αν μία ομάδα δημιουργεί ταινία κάποια άλλη ομάδα μπορεί να δημιουργεί διαφήμιση ή ψηφιακή αφίσα χρησιμοποιώντας το ίδιο λεξιλόγιο. Πρόκειται για εξίσου ενδιαφέρουσες εργασίες για όλους.

3.4. Παράδειγμα Διαβαθμισμένου Μαθήματος (Tiered Lesson)

3.5. Think – Tac – Toe (Τρίλιζα)

Η στρατηγική Think-Tac-Toe (τη συναντάμε και Tic-Tac-Toe) χρησιμοποιεί τη θεωρεία της Πολλαπλής Νοημοσύνης του Howard Gardner προκειμένου οι μαθητές να επιλέξουν οι ίδιοι, μέσα από μια ποικιλία δραστηριοτήτων, τον τρόπο με το οποίο θα επιδείξουν αυτό που γνώρισαν, κατανόησαν και μπορούν να κάνουν.

Το πρώτο βήμα είναι να προσδιοριστούν οι μαθητικοί στόχοι, τα αποτελέσματα και να συνδεθούν με το Πρόγραμμα Σπουδών. Τότε δημιουργείται το Think-Tac-Toe με τη μορφή πίνακα εννέα τετραγώνων – με τη μορφή τρίλιζας – όπου κάθε τετράγωνο προσδιορίζει μία εργασία ή ένα μαθητικό προϊόν το οποίο συνδέεται με μία από τις νοημοσύνες του Gardner. Όλες οι δραστηριότητες αναφέρονται στο ίδιο θέμα από διαφορετική οπτική προκειμένου να έχουν οι μαθητές τη δυνατότητα επιλογής ανάλογα με τις νοημοσύνες στις οποίες μπορούν να αποδώσουν καλύτερα. Το ζητούμενο είναι κάθε μαθητής να επιλέξει τρία τετράγωνα και να δεσμευτεί για την υλοποίηση του έργου που αναφέρουν σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Στην ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων ο μαθητής έχει κάνει «τρίλιζα».

Think-Tac-Toe με θέμα την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος

Think-Tac-Toe με θέμα ένα λογοτεχνικό κείμενο/διήγημα

Think-Tac-Toe για την κατανόηση λεξιλογίου.

Συμπληρώστε τρία τετράγωνα οριζόντια, κάθετα ή διαγώνια.