Ποίηση

Νίκος Καρούζος

Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού

Το πηγαίο αίσθημα της αγάπης αποτελεί ιδεώδη και απώτερο στόχο της ανθρώπινης ζωής στο ποίημα του Ν. Καρούζου «Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού, 2», που εκδόθηκε το 1961.

Θα περάσουν αποπάνω μας όλοι οι τροχοί *
στο τέλος
τα ίδια τα όνειρά μας θα μας σώσουν.
Αγάπη μείνε στην καρδιά -
αυτός ας είναι ο κανών* του τραγουδιού σου.
Με την αγάπη
θα σηκώσουμε την απελπισία μας
απ' τ' αμπάρι του κορμιού.
Δεν είναι φορτίο για τη χώρα των αγγέλων
η απελπισία.
Και προπαντός
ας μην αφήσουμε την αγάπη
να συνωστίζεται* με τόσα αισθήματα...

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος,
Η συναυλία των αγγέλων

* τροχοί : ρόδες, εδώ όργανα βασανισμού
* κανών: τα βιβλία των Γραφών, εδώ μεταφορικά
*να συνωστίζεται : να στριμώχνεται.

Απόστολος Παύλος,

Α΄Επιστολή προς Κορινθίους

1 Ἐάν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον.
2 καὶ ἐὰν ἔχω προφητείαν καὶ εἰδῶ τὰ μυστήρια πάντα καὶ πᾶσαν τὴν γνῶσιν, καὶ ἐὰν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν, ὥστε ὄρη μεθιστάνειν, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι.
3 καὶ ἐὰν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμά μου ἵνα καυθήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι.
4 Ἡ ἀγάπη μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, ἡ ἀγάπη οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται,
5 οὐκ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ κακόν,
6 οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ·
7 πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει.
8 Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει. [ ...]13 νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα· μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη.

Απόδοση στη νέα ελληνική :

1 Αν μπορώ να λαλώ όλες τις γλώσσες των ανθρώπων, ακόμα και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη για τους άλλους, οι λόγοι μου ακούγονται σαν ήχος χάλκινης καμπάνας ή σαν κυμβάλου* αλαλαγμός*.
2 Κι αν έχω της προφητείας το χάρισμα κι όλα κατέχω τα μυστήρια κι όλη τη γνώση, κι αν έχω ακόμα όλη την πίστη έτσι που να μετακινώ βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, είμαι ένα τίποτα.
3 Κι αν ακόμα μοιράσω στους φτωχούς όλα μου τα υπάρχοντα, κι αν παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, σε τίποτα δε μ' ωφελεί.
4 Εκείνος που αγαπάει έχει μακροθυμία*, έχει και καλοσύνη· εκείνος που αγαπάει δε ζηλοφθονεί*· εκείνος που αγαπάει δεν κομπάζει* ούτε περηφανεύεται·
5 είναι ευπρεπής, δεν είναι εγωιστής ούτε ευερέθιστος*· ξεχνάει το κακό που του έχουν κάνει.
6 Δε χαίρεται για το στραβό που γίνεται, αλλά μετέχει στη χαρά για το σωστό.
7 Εκείνος που αγαπάει όλα τα ανέχεται· σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, όλα τα υπομένει.
8 Ποτέ η αγάπη δε θα πάψει να υπάρχει. [...]
13 Ώστε τώρα μας απομένουν η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη. Πιο μεγάλο απ' αυτά, όμως, είναι η αγάπη.

* κυμβάλου (το κύμβαλο): κρουστού οργάνου
*(ο) αλαλαγμός: ήχος, κραυγή. Η φράση «σαν κυμβάλου αλαλαγμός» σημαίνει ότι οι λόγοι είναι κούφιοι, χωρίς ουσία
*(η) μακροθυμία: ανεκτικότητα, υπομονή
*δε ζηλοφθονεί (ζηλοφθονώ): δεν οδηγεί σε ζήλια και μίσος
*δεν κομπάζει (κομπάζω): δεν υπερηφανεύεται χωρίς λόγο, δεν ψωροϋπερηφανεύεται
*ευερέθιστος: αυτός που θυμώνει με το παραμικρό

Ακούστε εδώ τον "Ύμνο της Αγάπης" μελοποιημένο από τον Πολωνό συνθέτη Preisner για την ταινία "Μπλε" του Πολωνού σκηνοθέτη Κισλόφσκι.

Οκτάβιο Παζ,

“… Αγάπη σημαίνει αγώνας, […]
αλλάζει ο κόσμος, οι επιθυμίες παίρνουν οστά και σάρκα,
η σκέψη ενσαρκώνεται, φτερούγες αναβλύζουν
στις πλάτες του σκλάβου, ο κόσμος
είναι αληθινός και απτός, το κρασί είναι κρασί
το ψωμί επιστρέφει στη γεύση του, το νερό είναι νερό
αγάπη σημαίνει αγώνας, είναι ν’ ανοίγεις πόρτες,
να παύεις να είσαι φάντασμα αριθμημένο
καταδικασμένο στην αιώνια αλυσίδα
από αφέντη απρόσωπο,
ο κόσμος αλλάζει
αν δυο κοιτάζονται κι αναγνωρίζονται, […] ”
(Οκτάβιο Παζ, απόσπασμα από το ποίημα "Η πέτρα του ήλιου", Ίκαρος)

Ω μέρα, μέρα στρογγυλή,
φωτεινό πορτοκάλι με είκοσι τέσσερις φέτες,
που όλες τις διαπερνάει η ίδια κίτρινη γλύκα!

Οκτάβιο Παζ, Ύμνος ανάμεσα στα ερείπια (μτφ. Β. Ιβάνοβιτς)

Ο Υπερρεαλισμός

Ο Υπερρεαλισμός υπήρξε μεγάλο πρωτοποριακό κίνημα που δεν περιορίστηκε μόνο στη λογοτεχνία αλλά αναπτύχθηκε και στις άλλες τέχνες. Εμφανίστηκε το 1924 στη Γαλλία με αρχηγό τον Αντρέ Μπρετόν. Οι Υπερρεαλιστές επηρεάζονται από την ψυχανάλυση και χρησιμοποιούν τα διδάγματα του συμβολισμού. Πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να ξεφύγει από την καθημερινή πραγματικότητα χρησιμοποιώντας τη φαντασία , τη τύχη, το όνειρο και το ασυνείδητο. Στη λογοτεχνία οι υπερρεαλιστές καλλιέργησαν κυρίως την ποίηση με απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και στη στιχουργική. Στην Ελλάδα ο υπερρεαλισμός υιοθετήθηκε από σημαντικούς ποιητές όπως ο Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος και ο Ελύτης στις πρώτες του συλλογές.

Η παρομοίωση , η μεταφορά γίνονται στον υπερρεαλισμό ένα γλωσσικό ανάλογο του συνειρμού, της σύνδεσης διαφορετικών καταστάσεων , της συσχέτισης διαφορετικών εικόνων, την μετατόπιση από τη μια εμπειρία στην άλλη. Η παρομοίωση δουλεύει όπως η μνήμη , ή καλύτερα, το υποσυνείδητο, που συνδέει εμπειρίες και σκέψεις με προηγούμενα επεισόδια που έχουν απωθηθεί στο πίσω μέρος του μυαλού μας.

Category: Χωρίς κατηγορία

Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ