«Γκουέρνικα» 

Ο πίνακας του Πάμπλο Πικάσο συγκλονίζει τον πλανήτη!

Γνωστικό αντικείμενο: Μάθημα επιλογής , καλλιτεχνική παιδεία, Εικαστικά (Α2)

Τάξη: A’ Λυκείου

Χρονική διάρκεια: 2 εβδομάδες

Εκπαιδευτικός: Μαρία Χατζηλάμπου ΠΕ 08

Περιγραφή:

Οι μαθητές καλούνται να “ταξιδέψουν” μέσω της τέχνης...

Η «Γκερνίκα» του Πάμπλο Πικάσο, είναι ένα έργο τέχνης που αναγνωρίστηκε παγκοσμίως ως σύμβολο κατά του πολέμου. Ένα αλληγορικό έργο του 20^ουαιώνα που συγκλονίζει τον πλανήτη.

Λέξεις κλειδιά:

Πάμπλο Πικάσο, κυβισμός, ζωγραφική, τέχνη του 20^ου αιώνα, ιστορία της τέχνης, Γκερνίκα, Παρίσι, Ισπανία, β’ Παγκόσμιος πόλεμος, Ναζί.

Σύντομη αναφορά στα γεγονότα που οδήγησαν τον Πάμπλο Πικάσο στη δημιουργία του έργου…

Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε στις 18 Ιουλίου 1936. Ένα μήνα αργότερα, στις 7 Αυγούστου, δολοφονήθηκε από τους εθνικιστές ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Στις 8 Νοεμβρίου αρχίζει η πολιορκία της Μαδρίτης. Η αγριότητα του πολέμου και οι ειδήσεις για τις ομαδικές εκτελέσεις παίρνουν γρήγορα παγκόσμιες διαστάσεις και κινητοποιούν πολλούς που εθελοντικά προσέρχονται να πολεμήσουν.

Ο Πικάσο βρίσκεται στο Παρίσι και μαθαίνει τα νέα από τις εφημερίδες.

Αρχές Ιανουαρίου του 1937, δέχθηκε στο ατελιέ του στη Rue Boetie την επίσκεψη μιας ομάδας Ισπανών διανοουμένων με επικεφαλής τον Χοσέ Λουίς Σερτ. Σκοπός τους ήταν να πείσουν τον διάσημο Ισπανό ζωγράφο να φιλοτεχνήσει ένα έργο μεγάλων διαστάσεων για το περίπτερο της Δημοκρατικής Ισπανίας στην παγκόσμια έκθεση του Παρισιού. Η πρώτη αντίδραση του Πικάσο ήταν μάλλον αρνητική. Οι δισταγμοί του οφείλονταν στο γεγονός πως ο ίδιος δεν είχε εμπειρία ανάλογη. Το έργο θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από μια λίγο-πολύ εμφανή στράτευση. Επίσης, ουδέποτε είχε αναλάβει παραγγελία, και μάλιστα τόσο μεγάλων διαστάσεων. Η πίεση όμως των επισκεπτών ήταν μεγάλη. Έβλεπαν το έργο ως όπλο προπαγάνδας σ΄ έναν πόλεμο που έδειχνε ότι θα είναι μέχρις εσχάτων. Έκαναν σαφές ότι η Δημοκρατία τον χρειαζόταν. Τελικώς πείσθηκε.

Δεν ξεκίνησε όμως αμέσως, η αναζήτηση του θέματος δεν ήταν κάτι εύκολο. Ασχολήθηκε με τα δύο χαρακτικά που φέρουν τίτλο Το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο, όπου άφησε να ξεσπάσει όλη η μανία του, λοιδορώντας και εξευτελίζοντας ανελέητα τον αρχηγό των εθνικιστών. Παράλληλα κατασκευάσθηκε και το τελάρο διαστάσεων 3,51 x 7,82 μέτρα, και έμοιαζε να περιμένει το τραγικό γεγονός που θα αποτελούσε το έναυσμα για τη δημιουργία. Και η τραγικότητα του γεγονότος ήταν πράγματι μεγάλη.

Τη Δευτέρα 26 Απριλίου 1937, στις 4 το απόγευμα, ένα σμήνος γερμανικών και ιταλικών βομβαρδιστικών αεροσκαφών ξεκίνησε τον βομβαρδισμό της βασκικής πόλης Γκερνίκα. Όλοι οι κάτοικοι της πόλεως, ανυποψίαστοι, βρισκόντουσαν στις δουλειές τους. Για τρεις ώρες, η πόλη βομβαρδιζόταν ακατάπαυστα με συνδυασμένη ρίψη εμπρηστικών βομβών και βομβών διασποράς 250 κιλών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αναπτυχθούν θερμοκρασίες 2.500 βαθμών Κελσίου που έσβησαν την πόλη απ’ τον χάρτη. Σκοτώθηκαν 1.645 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 889. Η Γκερνίκα ουσιαστικώς απετέλεσε τον στόχο του πρώτου αεροπορικού βομβαρδισμού επί ευρωπαϊκού εδάφους. Έγινε ο κατάλληλος στόχος όπου δοκιμάσθηκαν τα καινούργια αεροσκάφη και οι πολεμικές τακτικές της ναζιστικής Γερμανίας. Άμεσος υπεύθυνος και έχων το γενικό πρόσταγμα ήταν ο στρατηγός Ούγκο Σπέρλε, ο οποίος ηγείτο της Λεγεώνας Κόνδωρ. Ηθικός αυτουργός όμως ήταν ο ίδιος ο Φράνκο, ο οποίος ενέκρινε μήνες νωρίτερα την ανέγερση καινούργιου αεροδρομίου στην περιοχή και του οποίου ο προπαγανδιστικός μηχανισμός έσπευσε μετά την τραγωδία να ρίξει το φταίξιμο στους Βάσκους ως δήθεν εμπρηστές της ίδιας τους της πόλης.

Ο Πικάσο έμαθε τα ζοφερά νέα από το φύλλο της Humanité της 28ης Απριλίου, η οποία κατέγραψε με ακρίβεια το γεγονός και τους δράστες. Άλλες εφημερίδες όμως στη Γαλλία συνέχισαν να επιρρίπτουν την ευθύνη στου Βάσκους. Αποτέλεσμα, σύγχυση και ανησυχία. Λίγες μόνο ασπρόμαυρες φωτογραφίες μαρτυρούσαν το αποτρόπαιο συμβάν. Αυτές άρκεσαν ώστε η ικανοποιητική μανία του Πικάσο να απελευθερωθεί. Το θέμα ήταν μπροστά του.

Ξεκίνησε κάνοντας γρήγορα σχέδια. Ήδη στο πρώτο, που φέρει ημερομηνία 1η Μαΐου, βλέπουμε τρία βασικά στοιχεία της τελικής εικόνας. Τον ταύρο, το πεσμένο άλογο και τη γυναίκα με την λάμπα. Μέσα στη μέρα έκανε συνολικά έξι σχέδια όπου παρατηρούμε αλλαγές και μετατοπίσεις των βασικών μοτίβων και των επιμέρους στοιχείων τους. Η σύλληψη εξ αρχής δεν απεικόνιζε καθόλου την ίδια τη βομβαρδισμένη πόλη. Ο καλλιτέχνης μιλούσε για το δράμα με τους τρόπους της δικής του πλαστικής γλώσσας. Πολλά θέματα και μοτίβα στο μυαλό του που λειτουργούσαν συμβολικά. Χάρι στα σχέδια του, τα οποία χρονολογούσε συστηματικά, μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις επεξεργασίες που έκανε πάνω σε κάθε μοτίβο. Έχοντας δουλέψει μια αρχική ιδέα για το συνολικό στήσιμο της εικόνας, μελετούσε ένα-ένα τα επιμέρους μοτίβα. Λίγο αργότερα ξεκίνησε τον μεγάλο πίνακα. Αφού ολοκλήρωσε το αρχικό σχεδίασμα, η ερωμένη του, Dora Maar, η οποία ήταν φωτογράφος, τράβηξε την πρώτη φωτογραφία χάρη στην οποία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι σχεδόν όλα τα θέματα που εμφανίζονται στην τελική εκδοχή του πίνακα υπάρχουν ήδη και –περίπου– στην ίδια θέση. Χάρη στην Dora Maar και τις φωτογραφίες που τράβηξε, μπορούμε να διαπιστώσουμε τον φρενήρη ρυθμό με τον οποίο δούλευε ο Πικάσο. Σχεδόν ενάμιση μήνα αργότερα, ο πίνακας είχε τελειώσει...

παιδαγωγικοί στόχοι της εργασίας:

• Οι μαθητές καλούνται να ερευνήσουν στο διαδίκτυο και να συγκεντρώσουν πληροφορίες για το έργο «Γκερνίκα» του Πάμπλο Πικάσο.

• Να γνωρίσουν το μεγάλο καλλιτέχνη του 20^ουαιώνα, Πάμπλο Πικάσο.

• Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου και των ψηφιακών μέσων.

• Να ικανοποιηθούν από την εμπειρία της δημιουργίας και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση μέσω της αυθόρμητης καλλιτεχνικής έκφρασης.

• Να τους δοθεί η δυνατότητα να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα ερευνήσουν, ώστε ελεύθερα και αυτόβουλα να προσεγγίσουν το αντικείμενο.

• Να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες και να εκφραστούν μέσω της τέχνης.

• Να αναπτύξουν την αντιληπτική τους ικανότητα σε σχέση με το χώρο, το χρώμα, το σχέδιο και τον όγκο.

• Να παρατηρήσουν και να αξιολογήσουν τα μορφολογικά και νοηματικά στοιχεία της τέχνης του 20^ουαιώνα μέσα από την καλλιτεχνική ματιά του Πάμπλο Πικάσο.

• Να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους πάνω στο χαρτί ζωγραφίζοντας, γράφοντας ή κατασκευάζοντας μια τρισδιάστατη δημιουργία.

• Να χρησιμοποιήσουν υλικά που υπάρχουν στο σπίτι.

  1^ο Φύλλο εργασίας

1. Πώς την ερμηνεύετε εσείς και ποιος είναι ο συμβολισμός της στο έργο του Πάμπλο Πικάσο; (200 λέξεις )

2. Γιατί ο πίνακας θεωρείται παγκόσμιο σύμβολο κατά του πολέμου; (100 λέξεις)

3. Ο Πάμπλο Πικάσο έζησε σχεδόν έναν αιώνα ( 1881-1973). Μπορείτε να αναφέρετε κάποια ιστορικά γεγονότα ή ανθρώπινα επιτεύγματα αυτής της περιόδου ; (100 λέξεις )

  2^ο Φύλλο εργασίας

1. Επιλέξτε μια ανθρώπινη φιγούρα του πίνακα και μπείτε για λίγο στην θέση της. Τί νομίζετε ότι βλέπει, πώς νιώθει, τι θα μας έλεγε αν μπορούσε να μιλήσει ; (100 λέξεις)

2. Η απουσία χρώματος δεν είναι τυχαία. Χρωματίστε τη λεπτομέρεια του έργου με χρώματα της επιλογής σας.Τι βλέπετε μετά από αυτή την παρέμβαση;

  3^ο Φύλλο εργασίας

"Ένα έργο με αντιπολεμικό μήνυμα."

Υλικά : τα υλικά που θα χρησιμοποιήσετε για την εργασία είναι αυτά που διαθέτετε στο σπίτι σας αυτή τη στιγμή: μπογιές, μαρκαδοράκια, νερομπογιές. Μπορείτε να ζωγραφίσετε, να κάνετε κολάζ ή μια κατασκευή τρισδιάστατη.