το μαζεμα της μαστιχας

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Τα μαστιχόδεντρα καλλιεργούνται σε κοιλάδες αλλά και σε ορεινότερες περιοχές, αφού το πετρώδες έδαφος ευνοεί την ανάπτυξή τους. Φυτεύονται σε σειρές και οι άκρες τους ακουμπούν μεταξύ τους. Σήμερα τα μαστιχόδεντρα καλύπτουν 20000 στρέμματα γης, δηλαδή το 12% της καλλιεργήσιμης γης. Ο αριθμός των οικογενειών που ασχολούνται με την καλλιέργεια μαστίχας ανέρχεται στις 4500 χιλιάδες.
Ο πολλαπλασιασμός των μαστιχόδεντρων γίνεται αποκλειστικά με μοσχεύματα. Για καλλιέργεια συνήθως επιλέγονται τα αρσενικά δέντρα (καρπόσκοινα). Τα μοσχεύματα φυτεύονται το Φεβρουάριο και το Μάρτιο σε βάθος 40 εκατοστών. Για γρηγορότερα αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ενέσεις ριζοβολίας.
Όταν το μαστιχόδεντρο φθάσει σε ηλικία 3 ετών, αρχίζει το κλάδεμά του που πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Τα νεαρά φυτά επίσης πρέπει να ποτίζονται τα 2-3 πρώτα χρόνια. Τα παλαιότερα δέντρα δε χρειάζονται πότισμα , γιατί έχουν μεγάλη αντοχή στην ξηρασία. Αντίθετα η μεγάλη υγρασία επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της μαστίχας. Τα μαστιχόδεντρα είναι αρκετά ανθεκτικά φυτά και έτσι δεν προσβάλλονται εύκολα από ασθένειες. Ωστόσο υπάρχουν ασθένειες από τις οποίες οι πιο γνωστές είναι ένα είδος μύκητα (ίσκα) του γένους Polyporus, όπως και ένα άλλο είδος μύκητα ο Eutyra Armeniaca. Τα μαστιχόδεντρα επίσης προσβάλλονται από διάφορα «κοκκοειδή» της ψείρας (coccidae).

 

ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ
Για να γίνει το κέντημα και η συγκομιδή της μαστίχας είναι απαραίτητο να γίνουν κάποιες προκαταρκτικές εργασίες. Αρχικά πρέπει να καθαριστεί το έδαφος κάτω από το φυτό έτσι, ώστε να είναι εύκολη η συλλογή της μαστίχας που θα πέσει κάτω. Η διαδικασία αυτή αρχίζει προς το τέλος του Ιουνίου και γίνεται με διάφορα εργαλεία ,όπως φτυάρια και μυστριά. Ακολουθεί το καθάρισμα με σκούπισμα της περιοχής είτε με κοινή είτε με αυτοσχέδια σκούπα. Στο τέλος η περιοχή κάτω από το δέντρο καλύπτεται με ασπρόχωμα το οποίο πιέζεται για να δημιουργηθεί λεία επιφάνεια. Το ασπρόχωμα βοηθάει τη μαστίχα να στερεοποιηθεί. Επιπλέον επειδή το ασπρόχωμα αποτελείται από ανθρακικό ασβέστιο (CaCO3) είναι αδρανές υλικό και δεν επηρεάζει τις ιδιότητες και την καθαρότητα της μαστίχας. Αν το χώμα που θα τοποθετηθεί δεν είναι ασπρόχωμα, τότε η μαστίχα που θα πέσει πάνω σ’ αυτό χάνει τη διαύγειά της και σκουραίνει. Δημιουργείται το λεγόμενο «μαυρομάστιχο» το οποίο δεν είναι εμπορεύσιμο. Αφού ολοκληρωθούν αυτές οι εργασίες, τα μαστιχόδεντρα είναι έτοιμα για το «κέντημα» που ξεκινάει στις 15 Ιουλίου.

 

ΚΕΝΤΗΜΑ
Το «κέντημα» γίνεται με ειδικά εργαλεία. Το πιο συνηθισμένο από αυτά είναι το «κεντητήρι», ένα μικρό αιχμηρό εργαλείο αυλακωτό στην άκρη. Το κέντημα γίνεται στο φλοιό του δέντρου, όπου χρησιμοποιώντας το κεντητήρι γίνονται μικρές κάθετες τομές βάθους 4-5 χιλιοστών και μήκους 10 -15 χιλιοστών. Όσο πιο μεγάλο σε ηλικία και μέγεθος είναι το δέντρο, τόσο περισσότερες κεντιές μπορεί να έχει. Το κέντημα γίνεται τις πρωινές ώρες. Η μαστίχα για να πήξει χρειάζεται 10 – 20 μέρες. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία του κεντήματος, γίνεται η συλλογή. Όταν στερεοποιηθεί η μάζα, αρχίζει το πρώτο μάζεμα μ’ ένα ειδικό εργαλείο το «τιμητήρι» ή «καμωτήρι». Μετά συλλέγεται η μαστίχα που πήζει στον κορμό του δέντρου ,τα λεγόμενα δάκρυα και αυτή που κρέμεται από τα κλαδιά (φλισκάρια). Η μαστίχα συγκεντρώνεται και τοποθετείται σε μικρά και μεγαλύτερα πανέρια (καυκί – μαλαθούνι). Μεταφέρεται από το χωράφι με ειδικά κοφίνια (καλαθούνια) και τέλος αποθηκεύεται μέσα σε ξύλινα κιβώτια σε δροσερούς χώρους. Μετά το πρώτο κέντημα και μάζεμα, ακολουθεί το δεύτερο κέντημα και μάζεμα που ξεκινάει μετά τα μέσα Σεπτέμβρη και λήγει στις 15 Οκτώβρη. Τα μικρά σε ηλικία μαστιχόδεντρα δεν έχουν μεγάλη απόδοση. Γι’ αυτό και τα κεντήματα πρέπει να γίνονται με φειδώ ,ώστε να μην εξαντλήσουν το δέντρο. Η μέγιστη απόδοση γίνεται, όταν το μαστιχόδεντρο έχει φθάσει στην ηλικία των 12 – 15 ετών. Οι εναλλακτικές μέθοδοι για τη συλλογή της μαστίχας με σκοπό το μικρότερο κόστος δεν είχαν ιδιαίτερη επιτυχία, έτσι η μαστίχα εξακολουθεί να συλλέγεται με τον παραδοσιακό τρόπο.

 

ΚΕΝΤΗΜΑ
Το «κέντημα» γίνεται με ειδικά εργαλεία. Το πιο συνηθισμένο από αυτά είναι το «κεντητήρι», ένα μικρό αιχμηρό εργαλείο αυλακωτό στην άκρη. Το κέντημα γίνεται στο φλοιό του δέντρου, όπου χρησιμοποιώντας το κεντητήρι γίνονται μικρές κάθετες τομές βάθους 4-5 χιλιοστών και μήκους 10 -15 χιλιοστών. Όσο πιο μεγάλο σε ηλικία και μέγεθος είναι το δέντρο, τόσο περισσότερες κεντιές μπορεί να έχει. Το κέντημα γίνεται τις πρωινές ώρες. Η μαστίχα για να πήξει χρειάζεται 10 – 20 μέρες. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία του κεντήματος, γίνεται η συλλογή. Όταν στερεοποιηθεί η μάζα, αρχίζει το πρώτο μάζεμα μ’ ένα ειδικό εργαλείο το «τιμητήρι» ή «καμωτήρι». Μετά συλλέγεται η μαστίχα που πήζει στον κορμό του δέντρου ,τα λεγόμενα δάκρυα και αυτή που κρέμεται από τα κλαδιά (φλισκάρια). Η μαστίχα συγκεντρώνεται και τοποθετείται σε μικρά και μεγαλύτερα πανέρια (καυκί – μαλαθούνι). Μεταφέρεται από το χωράφι με ειδικά κοφίνια (καλαθούνια) και τέλος αποθηκεύεται μέσα σε ξύλινα κιβώτια σε δροσερούς χώρους. Μετά το πρώτο κέντημα και μάζεμα, ακολουθεί το δεύτερο κέντημα και μάζεμα που ξεκινάει μετά τα μέσα Σεπτέμβρη και λήγει στις 15 Οκτώβρη. Τα μικρά σε ηλικία μαστιχόδεντρα δεν έχουν μεγάλη απόδοση. Γι’ αυτό και τα κεντήματα πρέπει να γίνονται με φειδώ ,ώστε να μην εξαντλήσουν το δέντρο. Η μέγιστη απόδοση γίνεται, όταν το μαστιχόδεντρο έχει φθάσει στην ηλικία των 12 – 15 ετών. Οι εναλλακτικές μέθοδοι για τη συλλογή της μαστίχας με σκοπό το μικρότερο κόστος δεν είχαν ιδιαίτερη επιτυχία, έτσι η μαστίχα εξακολουθεί να συλλέγεται με τον παραδοσιακό τρόπο.

 

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Η επεξεργασία της μαστίχας γίνεται πρώτα από τον παραγωγό. Πρώτα γίνεται ο καθαρισμός της μαστίχας που ξεκινάει με κοσκίνισμα, το «ταχτάρισμα». Με αυτόν τον τρόπο ξεχωρίζουν τα φύλλα και το χώμα από την καθαρή μαστίχα. Αφού τελειώσει το κοσκίνισμα, γίνεται πλύση της μαστίχας με άφθονο σαπούνι και νερό. Στο τέλος απλώνεται σε κλειστό και σκιερό χώρο για να στεγνώσει.
Το τελευταίο στάδιο επεξεργασίας της μαστίχας από τον παραγωγό είναι το «τσίμπημα». Το «τσίμπημα» είναι η διαδικασία με την οποία οι κόκκοι της μαστίχας καθαρίζονται με μικρά μαχαιρίδια έτσι ώστε να αφαιρεθούν τα τυχόν ξένα σώματα που παρέμειναν εγκλωβισμένα μετά το πλύσιμο. Μετά το τσίμπημα η μαστίχα περνά από διάφορα κόσκινα και ταξινομείται ανάλογα με το μέγεθός της. Την εμπορική κατεργασία της μαστίχας αναλαμβάνει η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, όπου επαναλαμβάνεται η παραπάνω διαδικασία με περισσότερη λεπτομέρεια.
Οι εμπορικές κατηγορίες της μαστίχας είναι οι εξής:
Η πίττα, η χοντρή και ψιλή μαστίχα. Τα υποπροϊόντα της μαστίχας είναι η σκόνη και το καζανομάστιχο. Το καζανομάστιχο χρησιμοποιείται στον αρωματισμό ποτών, κυρίως του ούζου.

κατερινα