Πριν από 2000 χρόνια περίπου, ο Αντισθένης, ο ιδρυτής των κυνικών φιλοσόφων, σημείωνε προφητικά ότι «αρχή παιδεύσεως η των ονομάτων επίσκεψις». Με άλλα λόγια, η αρχή της γνώσης, της μάθησης, της διαπαιδαγώγησης, των ιδεών και της κοσμοθεωρίας που διαμορφώνουμε, περνάει μέσα από τη γνώση «των ονομάτων», δηλαδή των λέξεων. Όχι τόσο στο επίπεδο της αυστηρής γραμματικοσυντακτικής τους θεώρησης, όσο στο επίπεδο της διαχρονικής εννοιολογικής τους βαρύτητας ή των σημασιολογικών αποχρώσεων που περιέχουν. Έτσι, οι λέξεις γίνονται λόγος που καθορίζει τις σκέψεις μας και, συνεπώς, την πραγματικότητά μας. «Το αδιόριστον των λέξεων γεννά το ακατάστατον των ιδεών και τούτο πάλιν το ακατάστατον των πράξεων», έγραφε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο Αδαμάντιος Κοραής.Η παραπάνω θεώρηση ισχύει, πιστεύω, στην ελληνική γλώσσα, ως κατεξοχήν εννοιολογική, σε αντίθεση με άλλες σημειολογικές γλώσσες. Στη γλώσσα μας το σημαίνον (η λέξη) και το σημαινόμενο (η έννοια) βρίσκονται σε μία σχέση αλληλεξάρτησης, σχεδόν «βιολογική», όπως ο ομφάλιος λώρος που συνδέει το έμβρυο με την μητέρα του. Τα παραδείγματα ατελείωτα και χαρακτηριστικά: δημοκρατία, χειραγωγώ, ωραίος, ώριμος, αγέρωχος, άγχος (άγχω: πνίγω, σφίγγω / αγχόνη), λεωφόρος (αρχ. λαοφόρος / λεωφόρος), σύρραξη, σφυγμός, φιλαλληλία… Η ελληνική γλώσσα, λοιπόν, μας διδάσκει το προφανές: ότι, δηλαδή, ο λόγος επηρεάζει και διαμορφώνει τη σκέψη του ανθρώπου και αυτή με τη σειρά της γίνεται πράξη… Φιλία, αγάπη, έρωτας, πόλεμος…
Διαβάστε περισσότερα "Το νόημα των λέξεων (του Γιώργου Χρυσουδάκη)"
