Νευρώσεις: η περίπτωση «κρίσης πανικού»

Οι νευρώσεις  συνιστούν ψυχολογικές διαταραχές με την παρουσία ενός ή ομάδας συμπτωμάτων και αποκόπτουν το άτομο από την πραγματικότητα και του στερούν το «δικαίωμα» να χαίρεται, να απολαμβάνει τη ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις σε καθημερινή βάση. Μολονότι έχουν πολύ πιο ήπια μορφή από τις ψυχώσεις οι οποίες συνιστούν καθολική αποκοπή από την πραγματικότητα, υπάρχουν κάποιες νευρώσεις και ανάμεσά τους «η κρίση πανικού», η οποία δημιουργεί στο άτομο πολύ σημαντικά προβλήματα στερώντας του την αυτονομία δράσης και συμπεριφοράς και οδηγώντας το στην αναζήτηση οικείου ή φιλικού προσώπου για να στηριχθεί κατά τη διαχείριση των απρόβλεπτων «επιθέσεων» που το αποδιοργανώνουν, υποχρεώνοντας το να κλειστεί στον εαυτό του και το σπίτι του.

Οι νευρώσεις, ως ψυχολογικές διαταραχές, θεωρείται ότι έχουν σε μεγάλο βαθμό ψυχολογική αιτιολογία και περιλαμβάνουν ένα μίγμα άγχους και κατάθλιψης. Έχει υπολογισθεί στατιστικά από τις αρμόδιες εθνικές και διεθνείς στατιστικές υπηρεσίες και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι ένας στους τέσσερες κατοίκους των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών θα αντιμετωπίσει κάποια μορφή νευρωτικής διαταραχής στη διάρκεια της ζωής του και θα απαιτηθεί να αναζητήσει την κατάλληλη ψυχολογική ή ψυχιατρική στήριξη. Στατιστικά, με εξαίρεση ίσως την κοινωνική φοβία, τα ποσοστά νευρωτικών διαταραχών είναι μεγαλύτερα στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.

Σε κάποια άτομα οι «διαταραχές άγχους» είναι συχνές και μάλιστα δεν περιορίζονται στην παρουσία συγκεκριμένων αντικειμένων ή καταστάσεων. Στην περίπτωση της «κρίσης πανικού» η διάρκεια είναι μερικών λεπτών, τα οποία βιώνονται ως «αιώνες» για το άτομο που ζει την εμπειρία, ενώ η συχνότητα ποικίλλει από άτομο σε άτομο.

Τα τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν ταχυκαρδίες, στηθάγχη, αίσθηση πνιγμού, αστάθειες και απώλεια επαφής με τη πραγματικότητα με τη μορφή της «αποπροσωποποίησης» και του «εξωπραγματικού» συναισθήματος (αποκοπής από την πραγματικότητα).

Τελικά ο φόβος ενός επικείμενου απρόβλεπτου και ανεξέλεγκτου «πανικού» εμποδίζει το άτομο να βγει σε δημόσιους χώρους και να λειτουργήσει μόνο του, φυσικά και δεν του επιτρέπει να οδηγήσει, και το υποχρεώνει να ζητήσει την φυσική παρουσία οικείου προσώπου ή φίλου.

Τα άτομα που θα βιώσουν «κρίσεις πανικού» καταλήγουν να πιστέψουν ότι έχουν σοβαρό οργανικό πρόβλημα και η κατάστασή τους επιδεινώνεται εφόσον συνεχίσει χωρίς τη βοήθεια ψυχολόγου ή ψυχιάτρου και μπορεί να επιβαρυνθεί και από άλλες νοσηρότητες, όπως η αγοραφοβία.

Σύμφωνα με το παγκοσμίως αποδεκτό Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο DSM-V της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association, 2013), η κρίση πανικού έχει δύο σαφείς αιτιολογικές βάσεις: υπάρχει η αναμενόμενη κρίση πανικού (όπως π.χ. στα άτομα που τρέμουν στην ιδέα να μπουν σε αεροπλάνο) και η απρόσμενη κρίση πανικού που φαίνεται σαν να έρχεται από το πουθενά, στα καλά καθούμενα. Τα κριτήρια διάγνωσης κρίσης πανικού σε ένα άτομο περιλαμβάνουν μια περίοδο έντονου φόβου και δυσφορίας στη διάρκεια της οποίας τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω συμπτώματα θα παρουσιασθούν ξαφνικά και θα κορυφωθούν σε μια χρονική περίοδο περίπου δέκα λεπτών:

  1. ταχυπαλμία, ταχυκαρδία και γοργή αύξηση καρδιακών παλμών
  2. εφίδρωση
  3. τρεμούλα ή ρίγος
  4. αίσθηση δυσχέρειας στην αναπνοή
  5. αίσθημα πνιγμού
  6. στηθάγχη και δυσφορία
  7. ναυτία ή κοιλιακή δυσφορία
  8. αίσθηση ζαλάδας, αστάθειας, ή λιποθυμική τάση
  9. αίσθημα «εξωπραγματικού» ή «αποπροσωποποίησης»
  10. φόβος απώλειας ελέγχου και «τρέλας»
  11. θανατοφοβία
  12. παραισθήσεις (μούδιασμα και μυρμηκίαση)
  13. ρίγη ή εξάψεις

Οι συνθήκες εγκλεισμού στα σπίτια μας για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού, όπως ο καθένας και η καθεμιά μας εύκολα αντιλαμβανόμαστε, εντείνουν τις καθημερινές, συναισθηματικές μας φορτίσεις. Υπάρχουν οι πιθανότητες τα παιδιά μας ή εμείς να αισθανθούμε αυτές τις μέρες κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα και να αναστατωθούμε. Αν είναι πάνω από τέσσερα καλό είναι να μιλήσουμε με έναν ψυχολόγο. Αν είναι λιγότερα από τέσσερα ίσως είναι ένα καθαρό σύμπτωμα των συνθηκών στις οποίες ζούμε.

Η ψυχοθεραπευτική διαχείριση της κρίσης πανικού εναπόκειται στην αξιολόγηση του/της ψυχολόγου που θα επιλέξει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση, εκτιμώντας την προσωπικότητα του ατόμου και τα ψυχοκοινωνικά-οικογενειακά-επαγγελματικά του δεδομένα. Συχνά, με την γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία (CBT- cognitive behavioral therapy) εντοπίζουμε και προσδιορίζουμε τις καταστροφικές ερμηνείες του πανικού που διακατέχουν το άτομο, δημιουργούμε στα πλαίσια της προσωπικότητας και του συναισθηματικού φάσματος του ατόμου μη-καταστροφικές εναλλακτικές ερμηνείες και το βοηθούμε να ανακτήσει την αυτοπεποίθηση και τον αυτοέλεγχό του.

Επειδή όμως αυτή την περίοδο δεν είναι δυνατή η επίσκεψη σε ψυχολόγο αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Ως ψυχολόγος του ΕΕΕΕΚ Πειραιά, καθώς έχει δημιουργηθεί το μπλογκ επικοινωνίας του προσωπικού με τα παιδιά και τους γονείς και κηδεμόνες τους, σας καλώ να μου αναφέρετε πιθανό επεισόδιο κρίσης πανικού και θα σας απαντήσω άμεσα.

 

Όπως πάντα με αγάπη,

Δρ. Νατάσσα Πιπεροπούλου