Παραδοσιακή Ποντιακή Μουσική

Τα ποντιακά τραγούδια δημιουργήθηκαν όπως όλα τα δημοτικά τραγούδια. Δημιουργός είναι ένα άτομο. Συνήθως αυτό το άτομο μαθαίνει για κάποιο συγκλονιστικό γεγονός ευχάριστο ή δυσάρεστο και δοκιμάζει να το εκφράσει. Έτσι δημιουργείται η έμπνευση και κατά συνέπεια το λαϊκό τραγούδι. Αν είναι πολύ πετυχημένο ο λαός το μαθαίνει και το διαδίδει, έτσι μεταδίδεται απο γενιά σε γενιά προφορικά. Αυτή η διαδικασία ακολουθήθηκε και στα ποντιακά τραγούδια. Οι λαϊκοί οργανοπαίκτες του Πόντου με πρώτο το λυράρη είναι οι δημιουργοί των περισσότερων ποντιακών τραγουδιών.Τα ποντιακά όργανα κατασκευάζονται από λαϊκούς τεχνίτες και χωρίζονται σε έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Ορισμένα από αυτά όμως, δε κατασκευάζονται από λαϊκούς τεχνίτες και είναι δανεισμένα στον Ποντιακό χώρο: τέτοια είναι το κλαρίνο και το βιολί. Το κλαρίνο, που υιοθετήθηκε από σχεδόν όλες τις περιοχές της Ελλάδας, ήρθε στον Ελληνικό χώρο περίπου το 1830.

πηγή : https://www.gnoristetinellada.gr/paradosi/mousiki/2793-pontos-mousiki-paradosi-sti-gi-ton-akriton

Παραδοσιακή Μουσική Κρήτης

Η κρητική μουσική παράδοση θεωρείται η πιο ζωντανή στον ελλαδικό χώρο, γιατί όχι μόνο συνεχίζει να εξελίσσεται και να ενσωματώνει δημιουργικά σύγχρονα μουσικά στοιχεία, αλλά παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει και να σχολιάζει με ζωντανό τρόπο τη σημερινή πραγματικότητα. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των κρητικών καλλιτεχνών. Oι μουσικοί, δεν περιορίζονται στην τυπική επανάληψη των βασικών μελωδιών, αλλά εμπλουτίζουν το παίξιμό τους με αυτοσχεδιασμούς που συνοδεύουν τους χορευτές, οι οποίοι με τη σειρά τους αυτοσχεδιάζουν χορεύοντας. Οι μαντινάδες, μικρά δίστιχα ποιήματα, αντανακλούν τα συναισθήματα, τη σκέψη και τη ζωή του Κρητικού λαού και εκφράζουν το παράπονο, τον έρωτα, τη στάση για τη ζωή και κάθε συναίσθημα που πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή. Εντυπωσιακές είναι οι «μαντιναδομαχίες», όπου η μία μαντινάδα διαδέχεται την άλλη ως απάντηση ή ως πρόκληση στον “αντίπαλο” ριμαδόρο και το γλέντι κρατεί για ώρες. Η στενή σχέση των κρητικών με τη μουσική και το χορό εντοπίζεται στις απαρχές του μύθου και της ιστορίας της. Γνωστοί μύθοι περιγράφουν με σαφήνεια μια γεωγραφική περιοχή, στην οποία η μουσική και ο χορός είχαν βαρύνουσα σημασία στην καθημερινότητα, στη θρησκευτική ζωή, τη διασκέδαση, τη γέννηση, το γάμο, το θάνατο, ακόμα και στον πόλεμο. Χαρακτηριστικός είναι ο μύθος των Κουρητών που χόρευαν χτυπώντας τις ασπίδες τους για να καλύψουν το κλάμα του Δία καθώς και ιστορικές μαρτυρίες και έργα τέχνης, όπως η περίφημη σαρκοφάγος από την Αγία Τριάδα στην οποία για πρώτη φορά απεικονίζεται επτάχορδη λύρα αλλά και η μαρτυρία του Ομήρου σχετικά με την ασπίδα του Αχιλλέα που απεικόνιζε γλέντι στην Κνωσό. Το βασικό όργανο της κρητικής μουσικής, η κρητική λύρα, αρχίζει να κάνει έντονη την παρουσία της γύρω στον 17ο αι. μ.Χ. και από τον 18ο αι. και μετά καθιερώνεται. Τοπικά καλλιτεχνικά συγκροτήματα συμμετέχουν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις και προάγουν με τις δραστηριότητές τους την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του νησιού. Από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της Κρήτης αποτελεί και η παραδοσιακή μουσική της, η οποία ακόμα και στους νεότερους χρόνους διατηρείται και εξελίσσεται. Στο νησί υπάρχει μεγάλη ποικιλία οργανικών μελωδιών και τραγουδιών. Οι μελωδίες των χορών αποτελούνται από μικρές μελωδικές φράσεις, τις λεγόμενες κοντυλιές, που με την μέθοδο του αυτοσχεδιασμού μπορούν να συνδυαστούν με ποικίλους τρόπους. Αυτοσχεδιασμός γίνεται και στους χορούς. Παγκρήτια διάδοση έχουν και οι γνωστές σε όλους μας “μαντινάδες”, δίστιχα ομοιοκατάληκτα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με περιεχόμενο ερωτικό, σατιρικό κ.τ.λ. Το γνωστότερο παραδοσιακό μουσικό όργανο, με ζωντανή παρουσία ως σήμερα, είναι η τρίχορδη αχλαδόσχημη λύρα. Η λύρα παίζεται με το δοξάρι, που μερικές φορές κοσμείται απο τα γερακοκούδουνα τα οποία προσφέρουν αρμονική και ρυθμική συνοδεία στη λύρα. Αρκετά από τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης έχουν τις ρίζες τους στους βυζαντινούς χρόνους, ενώ άλλα στους χρόνους της Ενετοκρατίας.

πηγής : https://www.incrediblecrete.gr/music-tradition/ 

Μπαϊντούσκα

Η μπαϊντούσκα είναι κυκλικός χορός σε εξάσημο ρυθμό, που απαντάται στη Θράκη, στη Μακεδονία και σε άλλα μέρη της νότιας Βαλκανικής. Σχετικά με την καταγωγή του ονόματος του χορού έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις όπως: Σλαβικό (μπάι ντούσκο = αριστερά και ίσια ή πάει ίσια). Τουρκικό (πάι τακ = κουτσός, στραβοκάνης και μεταφορικά, με βάδισμα πάπιας). Όπως και άλλοι χοροί, παρουσιάζεται με μικρές ή μεγάλες διαφορές από τόπο σε τόπο. Ο χορός έχει δέκα βήματα, τα οποία τα χωρίζουμε σε τρία μέρη: Αντίθετα από τη φορά, επιτόπου και προς τη φορά.Η Μπαϊντούσκα είναι συμβολικός χορός. Κατά την πιθανότερη εκδοχή αναπαριστά με τους βηματισμούς της μια τακτική της μάχης. Υπό αυτό το πρίσμα θεωρείται πολεμικός χορός, ενώ η ιαχή εκφοβισμού των χορευτών, επιβεβαιώνει τον πολεμικό χαρακτήρα του χορού.

πηγή : https://www.neapolitia.gr/2020/03/blog-post_111.html

Ζωναράδικο

Προέρχεται από την Ανατολική Ρωμυλία. Η Ανατολική Ρωμυλία είναι μία περιοχή ανάμεσα στην Ελλάδα και την Βουλγαρία. Από το 1878 ως το 1885 ήταν αυτόνομη περιοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μετά έγινε μέρος της Βουλγαρίας. Σε αυτήν την περιοχή κατοικούσαν πολλοί Έλληνες, οι οποίοι είχαν σημαντική οικονομική δύναμη. Αναγκάστηκαν όμως να εγκαταλείψουν την περιοχή μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Οι περισσότεροι ήρθαν να ζήσουν στην Θράκη και βεβαίως έφεραν μαζί τους τις παραδόσεις τους, μέρος των οποίων ήταν και οι χοροί που χόρευαν.Η λέξη «Ζωναράδικος» προέρχεται από την λέξη ζώνη /ζωνάρι. Οφείλει αυτήν την ονομασία στον τρόπο που πιάνονται οι χορευτές μεταξύ τους: πιάνουν ο ένας την ζώνη του άλλου σχηματίζοντας κύκλο. Ο χορός έχει 6, 8 ή 12 βήματα, ανάλογα με την περιοχή. Οι χορευτές κάνουν δύο κύκλους: έναν κύκλο οι άνδρες και έναν οι γυναίκες. Σύμφωνα με την παράδοση, παλαιότερα, ο τελευταίος άντρας του χορού για να πιαστεί με την πρώτη χορεύτρια του γυναικείου κύκλου, ώστε να ενωθούν οι κύκλοι σε έναν, θα έπρεπε απαραίτητα να είχαν συγγενική σχέση μεταξύ τους. Το έθιμο αυτό υπήρχε σε όλους τους κυκλικούς χορούς της περιοχής. Λόγω της προέλευσης του χορού από την Ανατολική Ρωμυλία, η μουσική που συνοδεύει τον χορό έχει έντονα βαλκανικά στοιχεία. Το κύριο όργανο είναι η θρακιώτικη γκάιντα, ένα είδος φλογέρας με ασκό. Η γκάιντα είναι ένα όργανο που συναντάμε σε πολλά βαλκανικά κράτη. Άλλα όργανα είναι το κλαρίνο και το τουμπερλέκι.

Μουσική : https://youtu.be/dlsSGp5a_SY

Πηγή:https://omilo.com/el/%CE%B6%CF%89%CE%BD%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%82/

 

 

 

 

 

 

Σαμψόν

Ο χορός Σαμσόν πρωτοχορεύτηκε από Οφλήδες (με καταγωγή από την περιοχή του Όφη στον Πόντο) του Ν. Πιερίας  που έμαθαν τον χορό από τον Σαμψούντιο Μακάρ ή Μακάριο Χατζηκωνσταντινίδη την περίοδο που πρωτοήρθαν από τον Πόντο και ζούσαν στο ίδιο χωριό το Καλλίκρουνο Δράμας (Πάστροβα ήταν η παλιά ονομασία) που ήταν και το χωριό της πρώτης τους εγκατάστασης στην μητροπολιτική Ελλάδα. Δεξιόστροφος χορός με τα χέρια παράλληλα προς το σώμα στο μέρος του χορού που είναι αργός, ενώ όταν γίνει γρήγορος ανεβαίνουν στην ανάταση. Έχει 12 βήματα με έντονο τρέμουλο. Ξεκινώντας το δεξί πόδι πατά δεξιά σε μικρή απόσταση και το αριστερό ακολουθεί (δεξί-αριστερό-δεξί-αριστερό-δεξί). Στο 6ο βήμα το αριστερό έρχεται και κλείνει στην μύτη του δεξιού ποδιού, στο 7ο το αριστερό πατά ελαφρώς αριστερά και 8ο το δεξί έρχεται να κλείσει στην μύτη του αριστερού, 9ο & 10ο το δεξί πατά στην προηγούμενη θέση του και έρχεται να κλείσει το αριστερό στην μύτη του, 11ο & 12ο η διαδικασία επαναλαμβάνεται από την αριστερή πλευρά. Ο ρυθμός του χορού είναι δίσημος 2/4 ή 4/8 (2-2).

πηγή : https://www.pontiaka.gr/sampson-sampsountas-x-26.html

μουσική:  https://youtu.be/9mqx7EqB-PM

Κότσαρι

Το Κότσαρι είναι ένας Ποντιακός χορός, από τους πιο γνωστούς και φημισμένους μαζί με τον Πυρρίχιο χορό. Παραδοσιακά είναι ένας αντρικός χορός, όμως σήμερα συμμετέχουν σε αυτόν και οι γυναίκες.Το Κότσαρι είναι χορός του Ανατολικού Πόντου, με προέλευση από τη περιοχή του Καρς. Πρόκειται για λεβέντικο και καθαρά αντρικό χορό, με πολεμικό ύφος. Πλέον δεν λείπουν και οι εξαιρέσεις, όπου μπαίνουν στο χορό και οι γυναίκες. Παίζεται από όλα τα μουσικά όργανα, χωρίς τραγούδι. Το όνομα του χορού προέρχεται από τον τρόπο που αυτός χορεύεται. Συγκεκριμένα, τα δύο κουτσά βήματα (κοτσά) εκτελούνται στα πρώτα 4 μέτρα του χορού, με χτύπημα της φτέρνας (κότσ’ ) στο έδαφος. Ενώ το άλλο πόδι ταυτόχρονα «άρετε» (δηλαδή ο χορός άρει το κότς΄)… έτσι προκύπτει η ονομασία «Κότσαρι»Ο χορός Κότσαρι είναι κυκλικός δεξιόστροφος χορός, με ζωηρές κινήσεις και λυγίσματα των γονάτων, άνευ τραγουδιού. Οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους (όπως στο Χασάπικο) σε κύκλο ή ημικύκλιο και ο ρυθμός του είναι δίσημος 2/4 ή 4/8. Τα βήματα – μέτρα του χορού είναι 8 και χωρίζονται σε δύο χορευτικές εικόνες: Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τα 4 πρώτα μέτρα, στα οποία εκτελούνται 2 κουτσά βήματα και 2 επιτόπιες αναπηδήσεις πάνω στην αριστερή φτέρνα. Τα επόμενα 4 είναι απλά και μεταφέρουν το χορό προς τα δεξιά.

πηγή:https://www.lelevose.gr/pontiakos-xoros-kotsari/

Ο χορός κότσαρι : https://youtu.be/Idv3n-UHbwo 

Μαλεβιζιώτης ή Καστρινός Πηδηχτός

Ο Μαλεβιζιώτης ή Κστρινός Πηδηχτός είναι από τους πιο γνωστούς χορούς  στην Κρήτη  και είναι και από τους πιο ζωηρούς και εύθυμους. Λέγεται Μαλεβιζιώτης γιατί πρωτοχορεύτηκε στην επαρχεία Μαλεβιζίου στο Ηράκλειο και Καστρινός γιατί το Ηράκλειο λέγεται Κάστρο και  κάνει την εμφάνιση του σε όλη την Κρήτη κατά την διάρκεια του '20.Χορός ζωηρός, γοργός, ηρωικός και εντυπωσιακός, αλματώδης, ενθουσιώδης, δυναμικός που αφήνει τον χορευτή ή τη χορεύτρια που σέρνει το χορό να αυτοσχεδιάσει και αποτελείται από οχτώ βήματα μπροστά και οχτώ πίσω . Χορεύεται από άντρες και γυναίκες μαζί, πιασμένοι σε σχήμα κύκλου με τα χέρια πιασμένα από τις παλάμες στο ύψος των ώμων αλλά με τους αγκώνες λυγισμένους, σε ρυθμό με μέτρο 2/4, με τη συνοδεία της λύρας ή του βιολιού, με λαγούτο, μαντολίνο ή ασκομαντουρα . Οι βηματισμοί από απλοί, γίνονται πιο σύνθετοι, πιο γρήγοροι με απότομες κινήσεις (στροφές), που σημαίνει ότι χρειάζεται αντοχή και να έχεις την ευχέρεια να κάνεις γρήγορες και τεχνικές φιγούρες.  Διακρίνεται για την ατομικότητα, τη δημιουργία και την δεξιοτεχνία του. Ο πρωτοχορευτής θεωρείται ο τεχνίτης και ο οδηγός των υπολοίπων χορευτών, ενώ έχει την δυνατότητα να δείξει τη δεξιοτεχνία του κάνοντας παραλλαγές στα απλά βήματα, με καθίσματα, με ρυθμικά χτυπήματα των χεριών στα πόδια (ταλίμια), με απότομες στροφές στον αέρα, να αποσπάται του κύκλου με ρυθμικά χτυπήματα των ποδιών του στο έδαφος, πάντα μετρημένος και χωρίς υπερβολές. Η γυναίκα πιάνει συχνά στο χορό πρώτη, με χάρη και θηλυκότητα, κάνοντας πολλές στροφές στο χέρι του άντρα και μερικές φορές, αποσπώμενη του κύκλου, χωρίς να απομακρύνεται από τον άντρα. Η προέλευση του χορού έχει τις ρίζες του στη Μινωική εποχή, αφού στα ελληνικά γραπτά συναντούμε  ένοπλους επαναστατικούς χορούς, όπως τον ορσίτη (αρχαίος Κρητικός χορός), όπου ο Αθηναίος μας λέει ότι έχει τις ρίζες του στην αρχαία πυρρίχη.

 

πηγή  : https://www.allovergreece.com/Traditional-Dance/Descr/3/4/el 

Μουσική Μαλεβιζιώτη : https://youtu.be/Qcu_X_NkA_s

Πεντοζάλι

Το πεντοζάλι ανήκει στην κατηγορία των πηδηχτών χορών. Στις μέρες μας αποδίδεται από άνδρες και γυναίκες, παλαιότερα όμως χορευόταν μόνον από άνδρες. Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4, τα βήματά του 1ο και η λαβή από τους ώμους με τα χέρια τεντωμένα. Χορεύεται σε κύκλο. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, την οποία  ο χορός έλαβε τη σημερινή μουσικοχορευτική μορφή και ονομασία του στην επαρχία Κισσάμου, την περίοδο της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη στα 1770-71 (ίσως βέβαια μετασχηματίζοντας έναν παλαιότερο πυρρίχιο ή υπορχηματικό χορό) και αποκτώντας συμβολισμούς στην ονομασία, το βηματισμό και τη μουσική του.  Ονομάστηκε πεντοζάλι, και όχι πεντοζάλης, γιατί συμβολίζει το πέμπτο ζάλο (δηλαδή βήμα), όπως ειπώθηκε η θεωρούμενη πέμπτη κατά σειρά ελπίδα των Κρητικών για απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους .  Έχει δέκα βήματα, σε ανάμνηση της 10ης Οκτωβρίου του 1769, οπότε λήφθηκε η απόφαση των Σφακιανών για την πραγματοποίηση της επανάστασης, και η μουσική του αποτελείται από δώδεκα πάρτες, δηλαδή δώδεκα μουσικές φράσεις (γυρίσματα ή σκοπούς τις λένε στην Κίσσαμο), προς τιμήν των δώδεκα πρωτεργατών της εξέγερσης. Αξίζει να σημειωθεί τα ονόματα των πρωτεργατών της επανάστασης του Δασκαλογιάννη διατηρήθηκαν στη λαϊκή μνήμη μέσω του πεντοζαλιού, δηλαδή μέσα από το συνδυασμό δύο αλληλένδετων μορφών παράδοσης, της ιστορικής προφορικής και της χορευτικής.Από τα μέσα του 20ου αιώνα, ο χορός, γνωστός πλέον σε όλη την Κρήτη, άρχισε  να μετασχηματίζεται. Έτσι διαμορφώθηκαν τα λεγόμενα σιγανά πεντοζάλια, που στην πραγματικότητα είναι οι διάφορες μορφές του σιγανού χορού, και τα οποία χορεύονται ως εισαγωγή, ως το πρώτο μέρος του πεντοζαλιού, που προηγείται του γρήγορου (δεύτερο μέρος). Δηλαδή, δυστυχώς, έγινε μία μορφή νόθευσης και στους δύο χορούς. Ατράνταχτες αποδείξεις των παραπάνω αποτελούν δύο σημαντικότατες διαπιστώσεις: α) σε τίποτα δεν διαφέρει ο ρεθεμνιώτικος σιγανός από το ρεθεμνιώτικο σιγανό πεντοζάλι και β) σε τίποτα δεν διαφέρει ο ηρακλειώτικος σιγανός από το ηρακλειώτικο σιγανό πεντοζάλι.

πηγή : https://www.tsouchlarakis.com/XOROIKRITIS.htm 

Χανιώτικος ή Χανιώτης

Ο Χανιώτης ή χανιώτικος  εντοπίστηκε πρώτη φορά στην επαρχία Κίσσαμος του νομού Χανίων . Ο χορός αυτός ανήκει στην  κατηγορία των συρτών χορών και χορεύεται σε κύκλο  από γυναίκες και άντρες δηλαδή είναι μεικτός . Επιπλέον ο ρυθμός της μουσικής του  είναι 5/8 και τα βήματα του ανέρχονται σε 12 ( ένα ανασήκωμα προς τα πάνω με το αριστερό πόδι , δύο σταυρώματα ένα από δεξιά και ένα από αριστερά  , δυο βήματα προς τα πίσω δεξιά  και έπειτα το δεξί πόδι κάνει ένα μικρό χτύπημα στον αστράγαλο  του αριστερού ποδιού και τέλος πατάει κάτω για να ξαναρχίζει ο βηματισμός από την αρχή. ) Η μουσική του χορού αυτού χωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες με  βάση τον μουσικό σκοπό τους . Η πιο χαρακτηριστική είναι όμως ο << πρώτος συρτός >> η οποία  δημιουργήθηκε με βάση δύο μελωδίες που είχαν συνθέσει οι Κρήτες εθελοντές μαχητές της Κωνσταντινούπολης στα 1453, οι οποίοι, ως γνωστόν, ήταν και οι τελευταίοι υπερασπιστές της. Οι μελωδίες αυτές, που όσοι από τους αγωνιστές σώθηκαν επιστρέφοντας τις έφεραν στην Κρήτη, διατηρήθηκαν για δύο αιώνες ως τραγούδια. Ο χορός αυτός είναι από τους πιο διαδεδομένους στην Κρήτη καθώς και γι'  αυτό τον λόγο διαφοροποιείται ό βηματισμός του .

Η μουσική του πρώτου συρτού