a935342

Νηστεία

Νηστεία ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή (άλλως ασιτία). Κυρίως ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους.

Όπως συμβαίνει και με τον μοναχισμό, η νηστεία αποτελεί ανατολική συνήθεια. Στους αρχαίους ασιατικούς λαούς και στους Αιγυπτίους τη νηστεία την επέβαλλαν θρησκευτικοί λόγοι. Προκειμένου να ετοιμαστούν οι πιστοί για τη συμμετοχή τους σε θρησκευτικές τελετές ή για να τιμήσουν ή για να εξιλεώσουν κάποιον θεό, έπρεπε να απόσχουν γενικά ή μερικά από τροφές.

Οι Αιγύπτιοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, υποβάλλονταν σε νηστεία για θρησκευτικούς αλλά και για λόγους υγιεινής. Νήστευαν κυρίως στις μεγάλες εορτές της Ίσιδας. Από τους Αιγυπτίους η συνήθεια της νηστείας πέρασε στους Έλληνες και τους Εβραίους, από τους οποίους την παρέλαβαν αργότερα οι χριστιανοί και μουσουλμάνοι.

Η νηστεία στην αρχαία Ελλάδα

Στους αρχαίους Έλληνες η νηστεία ήταν μάλλον περιορισμένη και μόνο από τους συμμετέχοντες στα διάφορα μυστήρια σε αντίθεση με τη λιτότητα στη δίαιτα που ήταν ιδιάζον γνώρισμα των Ελλήνων αλλά και των μεγάλων φιλοσόφων όπως για παράδειγμα ο Σωκράτης και ο Πλάτων.

Την νηστεία ασκούσαν προπάντων οι ιερείς, οι βασιλείς και οι στρατηγοί προκειμένου να θυσιάσουν. Οι άλλοι, και μάλιστα οι Αθηναίοι, νήστευαν μόνο κατά τις εορτές των Ελευσινίων και των Θεσμοφορίων για κάθαρση και εξιλασμό. Γενικά οι Έλληνες θεωρούσαν τη νηστεία δοκιμασία που συνέτεινε στην προσέγγιση του ανθρώπου στο «θείον» τη «θέωση».

Ιδιότυπες νηστείες είχαν επίσης καθιερώσει και θρησκευτικές και φιλοσοφικές σχολές και οργανώσεις όπως οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι.

Η νηστεία σε άλλους λαούς

Οι Εβραίοι νήστευαν χωρίς να τους το επιβάλλει κανένας θρησκευτικός κανόνας. Η Παλαιά Διαθήκη τη θεωρεί ευάρεστη παρά του Θεού προκαλούσα τη θεία συγνώμη. Η νηστεία των Εβραίων συνίστατο κυρίως στην ελάττωση του αριθμού των γευμάτων. Οι κυριότερες εκ των καθορισμένων καθολικών ιουδαϊκών νηστειών ήταν οι επιβαλλόμενες κατά την εορτή του εξιλασμού στις επετείους των μεγάλων συμφορών όπως της άλωσης της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα.

Οι σημερινοί Εβραίοι είναι περισσότερο ελευθέριοι στα ζητήματα νηστείας. Μόνο κατά έξι ημέρες το χρόνο υποβάλλονται σε νηστεία που απέχουν τελείως τροφής και ποτού και που τηρούν με ακραία αυστηρότητα.

Οι Ρωμαίοι νήστευαν κυρίως σε εθνικές στιγμές που οι κάτοικοι των διαφόρων πόλεων κατέφευγαν στη δοκιμασία της νηστείας για να προκαλέσουν τη θεία βοήθεια.

Οι Άραβες και άλλοι μουσουλμάνοι νηστεύουν κατά το μήνα Ραμαζάνι (ο 9ος του ισλαμικού σεληνιακού έτους) και πριν της εορτής του Μπαϊράμ δεν τρώουν απολύτως τίποτα από της ανατολής μέχρι τη δύση του Ηλίου, τη νύκτα όμως επιτρέπεται να τραφούν. Νηστεύουν όμως και σε άλλες ημέρες του έτους με κυριότερη η 10η του μήνα Μπουχαρέμ, του πρώτου μήνα του μουσουλμανικού έτους.

Οι βουδιστές του Θιβέτ υποβάλλονται σε δύο ειδών νηστείες, στην αυστηρή, που είναι διάρκειας 24 ωρών που απαγορεύεται η κατάποση ακόμα και του σίελου και στην ηπιότερη που τρώγουν μόνο το βράδυ. Η ηθική του Βουδισμού συνιστά τη νηστεία ως μέσον εξιλασμού.

Οι βραχμάνοι των Ινδιών νηστεύουν πολύ συχνά και αυστηρά και δεν αναγνωρίζουν κανένα λόγο εξαίρεσης απ΄ αυτή. Οι φακίρηδες καθώς και οι φανατικοί πιστοί των Ινδιών υποβάλλονται σε πρωτοφανείς νηστείες επί 8, 10 και 15 ημέρες.

Οι λαοί της ΝΑ Ασίας (Λάος, Βιετνάμ, Ταϊλάνδη κλπ) κατά τη περίοδο της νηστείας τους απέχουν από κάθε τροφή από το μεσημέρι μέχρι την επομένη το πρωί. Ως ημέρες νηστείας έχουν κυρίως εκείνες κατά τις οποίες υπερχειλίζουν οι σπουδαιότεροι ποταμοί των περιοχών τους όπου και οι κατοικίες τους. Οι πλημμύρες αυτές συμπίπτουν με τον μήνα Μάρτιο όπου λιώνουν τα χιόνια. Ο σκοπός της νηστείας των έχει να κάνει με την εξασφάλιση ευνοϊκής επίδρασης των υδάτων στη γονιμότητα της Γης (οι ήρεμες πλημμύρες είναι αναγκαίες στους απέραντους ορυζώνες).

Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες νηστεύουν, προπάντων, όταν πλήττονται από μεγάλες συμφορές.

Οι λαοί της Αφρικής και της αμερικανικής ηπείρου, κατά ειδικούς ερευνητές, τηρούν νηστείες που τους επιβάλλουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.

Μόνο οι Πάρσοι, δηλαδή οι κληρονόμοι της ζωροαστρικής θρησκείας των αρχαίων Περσών θεωρούνται και οι μόνοι παγκόσμια που δεν τηρούν νηστεία. Έχουν τη γνώμη ότι καλύτερα τιμούν και περισσότερο ευχαριστούν τον θεό, όταν τρέφονται καλά παρά όταν εκούσια προσπαθούν να εξασθενίσουν τον οργανισμό τους. Κατά τα ιερά βιβλία τους η ψυχή καθίσταται ισχυρότερη και ικανή να ανθίσταται σε κακά πνεύματα μόνο όταν μένει σε σώμα υγιές και εύρωστο.

Η νηστεία στον χριστιανικό κόσμο

Στη διδασκαλία του Ιησού αναφορές στη νηστεία γίνονται στις ακόλουθες ευαγγελικές περικοπές:

• Στο κατά Ματθαίον
• Στο κατά Μάρκον
• Στο κατά Λουκάν

Ορθόδοξη Εκκλησία

Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του κανονικού δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, νηστείες ονομάσθηκαν οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών. Κατά τον Κ. Ράλλη νηστείες καλούνται οι υπό της Εκκλησίας θεσπισμένες ημέρες «καθ΄ας οι πιστοί εν πνευματική συντριβή και μετάνοια οφείλουν να ανυψούν το πνεύμα προς τον Κύριον δια νεκρώσεως της σαρκός, απεχόμενοι των ηδονών του βίου και ωρισμένων βρωμάτων και ποτών».

Νηστεία και κατάλυση νηστείας

Κάθε χριστιανός οφείλει να νηστεύει κατά τις νηστείες, όπως καθορίστηκαν από την Εκκλησία. Εκκλησιαστικά, νηστεία εννοείται η λήψη ξηράς τροφής, άνευ ελαίου, οίνου ή άλλης λιπαρής ουσίας και μόνο μια φορά την ημέρα, κατά την ενάτη ώρα. Στο βυζαντινό ωρολόγιο, η ενάτη ώρα αντιστοιχεί περίπου με τις 3 μετά το μεσημέρι. Αν κάποιος φάει έστω και λίγο ψωμί πάνω από μια φορά την ημέρα, τότε αυτό λέγεται λύση της νηστείας. Αν κάποιος φάει μια λιπαρή τροφή ή πιει ένα οινοπνευματώδες ποτό, τότε αυτό λέγεται κατάλυση της νηστείας.

Αποχή βρώσης κατά τη νηστεία

Κατά τις ημέρες των νηστειών επιβάλλεται στους χριστιανούς η αποχή της βρώσης:

• κρέατος,

• αυγών,

• ζωικών προϊόντων,

• γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων,

• ιχθύων - εξαιρούνται τα μαλάκια και τα οστρακοειδή, όπως επίσης και τα παρασκευάσματα από τα αυγά των ψαριών: ταραμάς, αυγοτάραχο και χαβιάρι,

• ελαίου - εξαιρούνται οι καρποί της ελιάς, δηλ. οι ελιές, που αν και παράγουν το λάδι, εν τούτοις καταναλώνονται εν καιρώ νηστείας, αν βέβαια η νηστεία δεν είναι αυστηρή (βλ. παρακάτω: Νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως),

• οίνου και των διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών.

Όταν κάποιος δεν τρώει όλα τα παραπάνω τότε κάνει νηστεία οίνου και ελαίου ή αλλιώς πλήρη ή γενική νηστεία.

Νηστίσιμα εδέσματα

Σε αντιδιαστολή με τα αρτύσιμα εδέσματα, οι τροφές, που επιτρέπονται κατά τη (γενική) νηστεία συνοπτικά είναι:

• Λαχανικά, χόρτα,φρούτα και χυμοί φρούτων

• Αφεψήματα: (καφές, τσάι, χαμομήλι, φασκόμηλο κ.ά. βότανα)

• Προϊόντα που βασίζονται στα δημητριακά, όπως τα σιτηρά: αρτοσκευάσματα (ψωμί, φρυγανιές), ζυμαρικά, βραστό σιτάρι (κόλλυβα), σησαμέλαιο, ταχίνι, κ.ά.

• Όσπρια χωρίς λάδι.

• Ξηροί καρποί

Διαβάθμιση νηστείας

Ανάλογα με την ποικιλία των τροφών που επιτρέπονται να καταναλωθούν κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, η νηστεία κατατάσσεται σε τέσσερα επίπεδα. Τα τρία πρώτα επίπεδα είναι μερική νηστεία, ενώ το τελευταίο επίπεδο αντιστοιχεί στην μη νηστεία:

1. Κατάλυση οίνου και ελαίου. Εκτός από ξηρά τροφή, επιτρέπεται και η λήψη τροφών που περιέχουν λάδι ή άλλες φυτικές λιπαρές ουσίες καθώς και τα οινοπνευματώδη ποτά. Ισοδυναμεί με νηστεία ιχθύος.
2. Κατάλυση ιχθύος. Επιτρέπεται η λήψη τροφών που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον ψάρια, αλλά όχι κρέας. Ισοδυναμεί με νηστεία τυρού και ωών.
3. Κατάλυση τυρού και ωών. Επιτρέπεται η λήψη τροφών που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον αυγά ή γαλακτοκομικά προϊόντα. Ισοδυναμεί με νηστεία κρέατος.
4. Κατάλυση εις πάντα. Επιτρέπεται κάθε είδους τροφή, ακόμη και το κρέας.

Διάταξη νηστειών

Οι διατεταγμένες πολυήμερες νηστείες, που οφείλουν να νηστεύουν οι χριστιανοί είναι οι εξής:

• Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής εκάστης εβδομάδας, επειδή την ημέρα Τετάρτη ξεκίνησε η δίκη του Χριστού και την ημέρα Παρασκευή σταυρώθηκε. Εξαιρέσεις: Κατάλυση εις πάντα τις Τετάρτες και τις Παρασκευές επιτρέπεται μόνο στις εξής περιπτώσεις:
  • Από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 4 Ιανουαρίου (από τα Χριστούγεννα μέχρι και την προπαραμονή των Φώτων).
  • Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου έως την Κυριακή του Ασώτου.
  • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της διακαινήσιμου εβδομάδας (δηλ. της εβδομάδας του Πάσχα)
  • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας του Αγίου Πνεύματος.
  • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας της Τυροφάγου, επιτρέπεται η κατάλυση τυρού και ωών.
  • Τετάρτες ή Παρασκευές, όταν συμπέσουν με δεσποτική εορτή, ή θεομητορική εορτή, ή εορτή κάποιου αγίου, που θεωρείται από την Εκκλησία αργία (βλ. παρακάτω), τότε αυτές "καταλύονται" (δεν τηρούνται) γενικώς ή μερικώς ανάλογα με την περίπτωση.
• Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και λήγει το Μεγάλο Σάββατο. Εξαιρέσεις:
  • Αν τύχει εορτή κατά την Καθαρά ή τη Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία δεν καταλύεται.
  • Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου.
  • Το Μεγάλο Σάββατο η νηστεία δεν καταλύεται.
  • Επιτρέπεται κατάλυση ιχθύος μόνο μια φορά μέσα στη Σαρακοστή, δηλαδή το διάστημα από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή των Βαΐων. Γενικά, η κατάλυση ιχθύος πραγματοποιείται την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου. Αν, όμως, μια χρονιά ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου δεν συμπέσει μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα, τότε η κατάλυση ιχθύος γίνεται την Κυριακή των Βαΐων.
• Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων, που αρχίζει μετά τη Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει στις 29 Ιουνίου, στη μνήμη των αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Οι εκκλησίες και οι πιστοί, που ακολουθούν το αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο διανύουν νηστεία δεκατριών ημερών λιγότερων από τη νηστεία που κάνουν όσοι ακολουθούν το Ιουλιανό Ημερολόγιο. Κατά το Ιουλιανό Ημερολόγιο, η νηστεία των Αγίων Αποστόλων κυμαίνεται μεταξύ 9 και 43 ημερών. Επομένως, είναι πιθανό μερικές χρονιές, οι ακολουθούντες το αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο να χάνουν παντελώς τη νηστεία των Αγίων Αποστόλων. Εξαιρέσεις: Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής. Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.

• Η νηστεία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή του Δεκαπενταυγούστου, που αρχίζει τη 1η Αυγούστου και λήγει στις 15 του ίδιου μήνα.
• Η νηστεία προ των Χριστουγέννων, που διαρκεί 40 ημέρες και αρχίζει στις 15 Νοεμβρίου και λήγει στις 25 Δεκεμβρίου. Εξαιρέσεις:
  • Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
  • Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.
  • Την παραμονή των Χριστουγέννων (βλ. παρακάτω) η νηστεία δεν καταλύεται, εκτός αν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή, οπότε γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.

Επίσης, οι χριστιανοί οφείλουν να νηστεύουν κατά τις εξής ημέρες:

• Η νηστεία της παραμονής των Θεοφανίων, στις 5 Ιανουαρίου.
• Η νηστεία της ιερής μνήμης της αποτομής της Τιμίας Κεφαλής (αποκεφαλισμού) του Ιωάννη του Προδρόμου, στις 29ης Αυγούστου.
• Η νηστεία της ιερής μνήμης της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στις 14ης Σεπτεμβρίου.
• Η νηστεία της παραμονής (δηλ. της προηγούμενης ημέρας) των Χριστουγέννων, στις 24 Δεκεμβρίου.

Εξαίρεση: Αν οι παραπάνω ημέρες συμπέσουν Σάββατο ή Κυριακή τότε υποχρεωτικά γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.

• Νηστεία Σαββάτου και Κυριακής: Σαν γενικός κανόνας ισχύει ότι όλα τα Σάββατα και οι Κυριακές του έτους δεν επιτρέπεται νηστεία οίνου και ελαίου (δηλαδή γίνεται υποχρεωτικά κατάλυση οίνου και ελαίου). Εξαίρεση: Το Μεγάλο Σάββατο δεν καταλύεται η νηστεία.

• Νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως. Ακόμη, οι χριστιανοί που πρόκειται να μεταλάβουν των αχράντων μυστηρίων, οφείλουν να προετοιμαστούν σωματικώς και πνευματικώς. Μέρος αυτής της προετοιμασίας είναι και η νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως. Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες η Θεία Ευχαριστία πρέπει να τελείται από νηστικούς και να μεταλαμβάνεται από νηστικούς. Η νηστεία προ της θείας μεταλήψεως ή ευχαριστιακή νηστεία, για τους χριστιανούς που τηρούν τις καθιερωμένες νηστείες του έτους, συμπεριλαμβανομένης της νηστείας της Τετάρτης και Παρασκευής, συνίσταται σε αποχή από κάθε είδους τροφή αλλά και νερό από τα μεσάνυχτα της παραμονής προς ανήμερα της ημέρας που θα μεταλάβουν. Έτσι ώστε, η "πρώτη τροφή", που θα καταπωθεί εκείνη την ημέρα, να μην είναι άλλη από τη Θεία Κοινωνία. Ειδική εξαίρεση γίνεται για τους μελλοθάνατους, οι οποίοι κοινωνούν των αχράντων μυστηρίων σε κάθε περίπτωση.^[1] Σε ορισμένες περιπτώσεις ο εξομολόγος-πνευματικός μπορεί να συστήσει νηστεία προ της θείας κοινωνίας μεγαλύτερη και διαφορετική από την καθιερωμένη ευχαριστιακή νηστεία, λαμβάνοντας κάθε φορά υπόψιν του την πνευματική κατάσταση, την ηλικία, τη σωματική αντοχή και την υγεία του κάθε πιστού.^[2] Σύμφωνα με ορισμένες παραδόσεις, οι οποίες διαδόθηκαν από τον 15ο και 16ο αιώνα μ.Χ.,^[3] ένας υγιής χριστιανός που πρόκειται να μεταλάβει πρέπει να τηρεί αυστηρή νηστεία (δηλ. να απέχει και από ορισμένες "νηστίσιμες τροφές" όπως οι ελιές, και φαγητά που περιέχουν σησαμέλαιο, ταχίνι ή ταραμά) τρεις ημέρες προ της Θείας Μεταλήψεως. Οι παραδόσεις αυτές δεν αποτελούν κανόνες της Εκκλησίας ούτε στηρίζονται στην εκκλησιαστική παράδοση.^[4]

Κέρκυρα

Η Κέρκυρα είναι νησί της Ελλάδας στο Ιόνιο Πέλαγος. Βρίσκεται στην είσοδο της Αδριατικής Θάλασσας, κοντά στις ακτές της Ηπείρου ακτές. Οι βορειοανατολικές της ακτές βρίσκονται περίπου 2 χιλιόμετρα από τις ακτές των Αγίων Σαράντα της Αλβανίας. Αποτελείται από τρεις Δήμους : Δήμος Βόρειας Κέρκυρας με έδρα την Αχαράβη , Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων με έδρα την Κέρκυρα , που περιλαμβάνει και τα μικρότερα νησιά Οθωνοί, Ερεικούσσα και Μαθράκι , Δήμος Νότιας Κέρκυρας με έδρα τη Λευκίμμη.

Έχει σχήμα μακρόστενο, πλατύτερο στο βόρειο τμήμα της, ενώ στενεύει προς τον νότο. Οι ακτές της έχουν συνολικό μήκος 217 χιλιόμετρα και σχηματίζουν αρκετούς όρμους και ακρωτήρια. Το έδαφός της είναι κυρίως ορεινό, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα. Οι ξένοι την αποκαλούν Κορφού (Corfu), κατά παραφθορά του βυζαντινού της ονόματος Κορυφώ, από τις δύο κορυφές που φαίνονται καθώς πλησιάζει ο επισκέπτης στο νησί, οι οποίες αντιστοιχούν στα δύο φρούρια της πόλης, το παλαιό φρούριο (βυζαντινό) και το νέο φρούριο (ενετικό). Υψηλότερες κορυφές είναι αυτή του όρους Παντοκράτορας (η αρχαία Ιστώνη , 914 μ.) και το Στραβοσκιάδι (849 μ.). Άλλες κορυφές είναι οι Βίγλες, η Τσούκα, οι Πυλίδες (ή Φυλλίδες), οι Άγιοι Δέκα και ο Σταυρός. Μικρά ποτάμια υπάρχουν στην Κέρκυρα, όπως ο Μεγαλοπόταμος, ο Τυφλός, ο Μεσογγής (ο μεγαλύτερος), το ποτάμι στην περιοχή της Λευκίμμης. Η μεγαλύτερη λίμνη είναι η Κορισσία (ή λίμνη των Κορισσίων) με έκταση 4 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Επίσης, υπάρχει και η λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου στα νότια της πόλης της Κέρκυρας, ανάμεσα στο Κανόνι και το Ποντικονήσι.

Είναι από τα πλέον πυκνοκατοικημένα νησιά της Μεσογείου, με πυκνότητα πληθυσμού περίπου 169 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Εικόνες