Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

• 
  Γιὰ ὅποιον  ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν ἀληθινὴ ὄψη τῆς ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ τῶν κλασσικῶν χρόνων ἡ  ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΙΡΙΑ  ΠΗΓΗ  εἶναι ὁ  ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ  γιατὶ  αὐτὸς μὲ  τὴν ΟΞΕΙΑ  σάτιρα του ἀποκαλύπτει τὴν ΟΥΣΙΑ τῶν  πολιτικῶν πραγμάτων στὴν κλασσικὴ Ἀθήνα μὲ ἕναν  ἰδιαίτερα  σαφῆ καὶ ἐναργῆ τρόπο .
  Πρωτοπόρος τῆς πολιτικῆς σἀτιρας
  ἀπὸ μικρὴ ἡλικία ἔδειξε τὴν ὀξύνοια καὶ τὸ ταλέντο του, ὅταν πῆρε,τὸ 426 πΧ
   σὲ ἡλικία  μόλις 19 χρονῶν περίπου, τὸ 1ο βραβεῖο , μὲ τὴν —χαμένη —κωμωδία του
   " ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ" , ὄπου παρομοίαζε τοὺς Συμμάχους τῶν Ἀθηναίων  ὡς Βαβυλώνιους δούλους τῆς  Ἀθἠνας καὶ ἐπειδὴ  ἡ κωμῳδία αὐτὴ παίχτηκε στὰ Μ.Διονύσια ,παρουσίᾳ συμμάχων ποὺ εἶχαν ἔρθη ὅταν ἄνοιξε ὁ καιρός γιά  νὰ πληρώσουν τὶς εἰσφορές, ὁ ΚΛΕΩΝ τὸν κατηγόρησε στὴ Βουλὴ γιὰ προσβολὴ τῆς πόλης ἐνώπιον ξένων,  κι ὁ Ἀριστοφάνης τὴν γλύτωσε παρὰ τρίχα , ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἴδιος
  στοὺς ΑΧΑΡΝΗΣ ,στ.377 κ.ἑ.
  [ ὑπὸ Κλέωνος ἔπαθον ..
  διὰ τὴν πέρυσι κωμῳδίαν
   εἰσελκύσας γὰρ μ,ἐς τὸ βουλευτήριο..
  ὥστε ὀλίγου πάνυ ἀπωλόμην..
  =πόσα ἔπαθα ἀπὸ τὸν Κλέωνα
  ἐξαιτίας τῆς περσινῆς κωμῳδίας ·
  μὲ ἔσυρε στὸ βουλευτήριο..
  καὶ λιγο ἔλειψε  νὰ χαθῶ..]
  Ἡ  πρώτη κωμῳδία ποὺ ἀνέβασε ,μὲ σκηνοθέτη τὸν ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟ *, ἦταν οἱ ΔΑΙΤΑΛΕΙΣ
  τὸ 427 πΧ ,  ὅταν ὁ Ἀριστοφάνης ἦταν 18 χρονῶν
  —καὶ αὐτὴ χαμένη σήμερα. )
  Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἔστρεψε ἡ μεγαλοφυία
  τοῦ Ἀριστοφάνη, τὴν κωμωδία ἀποκλειστικὰ  σὲ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΩΝΤΩΝ
  ὀνομαστικὰ κι ὄχι μὲ ὑπαινιγμούς,
  γιὰ πρώτη φορὰ στὴν παγκόσμια Ἱστορία.
  [ Ἀπὸ τὰ ἀποσπάσματα τῶν ἄλλων κωμῳδιογράφων  ΚΡΑΤΙΝΟΥ, ΕΥΠΟΛΗ κλπ ποὺ ἔχουν σωθεῖ, συμπεραίνεται ὅτι ὁ Ἀριστοφάνης ἦταν πιὸ οξὺς στὴν ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ κριτικὴ του καὶ πιὸ εὐθὺς στὴν ΠΟΛΙΤΙΚΗ του σατιρα.
   Κι οἱ ἄλλοι κωμῳδιογράφοι κατόπιν σατίρισαν μὲ ὀξὺ τρόπο πολιτικούς—ἤδη ὁ Κρατῖνος πρὶν τὸν Ἀριστοφάνη σατίρισε πλαγίως τὸν ΠΕΡΙΚΛΗ χρεώνοντας του τὴν κήρυξη τοῦ Πελοπ.Πολέμου—ὅμως οἱ ἄλλοι κωμῳδιογράφοι ἄσκησαν κυρίως, κριτικὴ στὰ νέα πνευματικὰ κινήματα τῆς ἐποχῆς.
  Βέβαια λόγῳ τῶν λίγων ἀποσπασμάτων  ποὺ ἔχουν σωθεῖ —ΜΟΝΟ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ΣΩΘΗΚΑΝ ΩΣ ΕΜΑΣ ΠΛΗΡΗ—κάθε τελεσίδικο συμπέρασμα εἶναι ὁπωσδποτε παρακινδυνευμένο ]
  Τὸ 425 πΧ πῆρε πάλι ὁ Ἀριστοφάνης τὸ 1ο βραβεῖο
   μὲ τοὺς "ΑΧΑΡΝΗΣ" **  ποὺ ἀνέβασε πάλι
   μὲ τὸ ὄνομα τοῦ σκηνοθέτη
   [ "κωμῳδοδιδασκάλου" ] ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΥ,
   ἐνῶ πάλι πρώτευσε τὸ 424 μὲ τοὺς "ΙΠΠΗΣ"
   —ἠ πρώτη κωμωδία ποὺ ἀνέβασε
  μὲ τὸ ὄνομα του—ὅπου πάλι κατακρεουργοῦσε τὸν ΚΛΕΩΝΑ κάτω ἀπὸ τὸ ὄνομα "ΠΑΦΛΑΓΩΝ" ,
   ἐπειδὴ ὁ Κλέων τοῦ εἶχε ἀπαγορεύσει νὰ χρησιμοποεῖ τὸ ὄνομα του..
  [ Βέβαια , ὁ ἴδιος λαὸς ποὺ βράβευε τὸν ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ,ὁ ἴδιος λίγο  μετὰ ,
  ΨΗΦΙΖΕ ΤΟΝ ΚΛΕΩΝΑ ,μέχρι τὴν ὥρα ποὺ  ὁ δημαγωγὸς σκοτώθηκε στὴν μάχη τῆς Ἀμφίπολης τὸ 422 πΧ.]
  Τὸ 423 πΧ στὶς "ΝΕΦΕΛΕΣ" λοιδωρεῖ τὸν  ΣΩΚΡΑΤΗ , ὁ ὁποῖος ἦταν παρὼν καὶ μάλιστα σηκώθηκε ὄρθιος γιὰ  νὰ δεῖ τὸ πλῆθος σὲ ποιὸν ἀναφερόταν ὁ Ἀριστοφάνης..
   Ἡ κωμωδία αὐτὴ ἐνῶ δὲν πρώτευσε
  ( ὁ Ἀριστοφάνης τὴν θεωροῦσε ὡς τὴν καλύτερη του μέχρι τότε—βλ.παρακάτω)
  στοίχισε  ἀκριβὰ στὸν Σωκράτη ,ἐπειδὴ δημιούργησε στὴν κοινὴ γνώμη τὴν ἀρνητικὴ εἰκόνα τοῦ σοφιστῆ—τύπου ΑΝΑΞΑΓΟΡΑ—
  ὅπως ὁμολογεῖ ὁ Πλάτων στὴν "ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ"...
  Ἄργησε νὰ ξαναπάρει πρωτιὰ ὁ Ἀριστοφάνης ·
  τὸ πέτυχε πάλι μὲ τοὺς "ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ"
  τὸ 405 .
   Ἐκεῖ ὁρίζει τὸν σκοπὸ τῆς δραματουργίας
   ὁ Ἀριστοφάνης λέγοντας :
  "ἀποκρύπτειν χρὴ τὸ πονηρὸν ,
  .μὴ παράγειν  μηδὲ διδάσκειν " (στ.1053).
  [=νὰ ἀποκρύπτουν τὸ κακό, νὰ μὴν τὸ ἀναπαράγουν ,οὔτε νὰ τὸ διδάσκουν].
   Ἐνῶ   στοὺς "ΑΧΑΡΝΗΣ"  ἔχει ἀναφέρει ὅτι
  "τὸ δίκαιον οἶδε καὶ τρυγῳδία ***  "(στ.500)
  [=τὸ σωστὸ τὸ ξέρει καλὰ καὶ ἡ κωμωδία]
  Τὴν ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ του ὡς πολιτικοῦ ΚΡΙΤΙΚΟΥ μέσῳ τῆς κωμωδίας καὶ μάλιστα ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥ ,
  ἐκφράζει ὁ Αριστοφάνης στὴν "ΕΙΡΗΝΗ"  (στιχ.737 κ.ἑξ.)βάζοντας τὸν Χορὸ νὰ  θυμίζει στὸ κοινὸ ὄτι πρῶτος αὐτὸς ἔστρεψε τὴν κωμωδία ἀπὸ τὴν σάτιρα χαρακτήρων
    [" οὐκ ἰδιώτας ἀνθρωπίσκους κωμῳδῶν οὐδὲ γυναῖκας.." = δὲν διακωμῳδησα ἁπλοὺς ἀνθρωπάκους καὶ γυναῖκες ]
  καὶ τὴν σκέτη βωμολοχία
  ["ἀφελὼν βωμολοχεύματ' ἀγεννῆ ἐποίησεν τέχνην μεγάλην ἡμῖν..."=ἀπομακρύνοντας αἰσχρολογίες δημιούργησα μεγάλη τέχνη γιὰ σᾶς..]
  σὲ Πολιτικὴ Κριτικὴ βάζοντας τα μὲ τοὺς ΚΑΡΧΑΡΙΕΣ τῆς Πολιτικῆς
   [" πρῶτον μάχομαι πάντων αὐτῷ τῷ καρχαρόδοντι.."=πρῶτα ἀπ ὅλους τὰ ἔβαλα μὲ τὸν ἀρχικαρχαρία..
  —ἐννοεῖ τὸν Κλέωνα..].
  Καὶ ὅλα τοῦτα τὰ γράφει στὴν "ΕΙΡΗΝΗ"
  (2ο βραβεῖο)ὁ Ἀριστοφάνης ,ἐνῶ εἶναι μόλις 24 ἐτῶν ...
  Παρόμοια ἀναφέρει καὶ στὶς ΝΕΦΕΛΕΣ ,
   στὴν 2η ἔκδοση τους, ὅταν παραπονεῖται στὸ κοινὸ
   —μέσῳ τοῦ Χοροῦ βεβαίως— ὅτι τὴν πρώτη φορὰ ποὺ ἀνέβηκε ἡ Κωμῳδία του αὐτὴ τὸ 423 πΧ,  δὲν τὸν βράβευσαν , ἦρθε 3ος , ἄν καὶ ἐπρόκειτο γιὰ τὸ καλὐτερο ἔργο του:
  " ταύτην σοφώτατ'ἔχειν τῶν ἐμῶν κωμῳδιῶν πρώτους ἠξίωσ'ἀναγεῦσ'ὑμᾶς ,ἤ παρέσχε μοι ἔργον πλεῖστον · εἶτ'ἀνεχώρουν ὑπ'ἀνδρῶν φορτικῶν ἡττηθεὶς οὐκ ἄξιος ὤν."(ΝΕΦ. στ.520 κ.ἑξ)
  ΜΕΤ. Αὐτὴν τὴν πιὸ ἄξια ἀπὸ τὶς κωμῳδίες μου θεώρησα σωστὸ πρῶτοι νὰ τὴν γευτεῖτε ἐσεῖς , αὐτὴν ποὺ κόπο πολὺ μοῦ στοίχισε · καὶ ὡστόσο ἔφυγα ἀπὸ ἀπὸ ἀνθρώπους ἀπαίδευτους, χωρὶς νὰ τὸ ἀξίζω.
  Στὴν συνέχεια τῆς 2ης ἔκδοσης τῶν ΝΕΦΕΛΩΝ
  — αὐτῆς τὸ κείμενο  μᾶς ἔχει σωθεῖ—
  θυμίζει στὸ ἀθηναϊκὸ κοινό,
   ὅτι πάντα πρωτοτυποῦσε ,ἐνῶ οἱ ἄλλοι τὸν ἀντέγραφαν , καὶ πῶς τὰ ἔβαλε ,πρῶτος αὐτὸς μὲ τὸν Κλέωνα ὅταν ἐκεῖνος ἦταν δυνατὸς
  ἐνῶ ὅταν σκοτώθηκε ὁ Κλέων στὴν μάχη τῆς Ἀμφίπολης
  ἔπαψε ἔκτοτε  νὰ τὸν κατηγορεῖ νεκρὸ
  "κοὐκ ἐτόλμησ' αὖθις ἐπεμπηδῆσ' αὐτῷ κειμένῳ "(ΝΕΦ στ.550) ,
   ἀντίθετα μὲ τοὺς ἄλλους κωμικοὺς ποὺ ὕβριζαν  τὴν μητέρα τοῦ Ὑπέρβολου , τοῦ ἕτερου πολεμοκάπηλου δημαγωγοῦ τῆς ἐποχῆς.
  Καὶ στὸ τέλος ὁ Ἀριστοφάνης ἀποκαλύπτοντας
   τὴν μεγαλοφυία τῆς ὅλης αὐτοσυνειδησίας του
   λέει στὸ κοινὸ πῶς ἄν ἐκτιμήσουν τὸ ἔργο του
  θὰ  φανοῦν  ἄξιοι στὶς ἑπόμενες γενεές:
  "εἰς τὰς ὥρας τὰς ἑτέρας εὖ φρονεῖν δοκήσετε "(ΝΕΦ.στ.563)
  ΜΕΤ .στὶς ἑπόμενες ἐποχὲς θὰ δώσετε τὴν ἐντύπωση πὼς σκεφτόσασταν σωστά
   Ὅμως ἡ πιὸ σημαντικὴ συνεισφορὰ τοῦ Ἀριστοφάνη εἶναι ὅτι  αὐτὸς ἀποκάλυψε μὲ ὠμὸ τρόπο τὴν ἀληθινὴ ὄψη τῆς Ἀθηναϊκῆς Δημοκρατίας.
  Τὶ ἔχει συλλάβει καὶ περιγράφει ὁ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ;
  Ὅτι δὲν ἔφταιγαν οἱ δημαγωγοὶ γιὰ τὴν κατάντια τῆς Ἀθήνας, ἀλλὰ ἡ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ποὺ συνίστατο στὸν θεσμὸ τῆς ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
  ποὺ στὴν πράξη ἦταν ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΧΛΟΥ ἐν πολλοῖς ΑΜΕΙΒΟΜΕΝΟΥ μὲ κρατικὸ χρῆμα ,δηλ.τὸ χρῆμα τῶν ΣΥΜΜΑΧΩΝ.
  Γι αὐτὸ καὶ ὁ Δῆμος ΕΠΕΔΙΩΚΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ—ὁ διαβόητος ἰμπεριαλισμὸς τῆς ἀθηναϊκῆς δημοκρατίας—γιατὶ μόνον ὁ πόλεμος ,
  στὶς νικηφόρες περιόδους βεβαίως,
   συνεπαγόταν  ΧΡΗΜΑ ΣΤΟΝ ΛΑΟ .
  Δὲν ὑπῆρχε ΑΝΤΙΒΑΡΟ στὴν ὑπέρτατη ἐξουσία τοῦ Δήμου ,ὁ ὁποῖος ἀποφασίζων ΔΙΑ ΑΝΑΤΑΣΕΩΣ ΧΕΙΡΟΣ μέσα σὲ ὀχλοβοὴ ΔΕΝ ΔΙΕΦΕΡΕ ΑΠΟ ΟΧΛΟ..
  [ αὐτο φαίνεται καθαρὰ σὲ πολλὲς περιπτώσεις ,
  πχ στὴν διαδικασία τῆς ἐκτέλεσης τῶν ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΩΝ ἤ  τῆς ὁμαδικῆς θανατικῆς καταδίκης τῶν ναυάρχων στὴν ναυμαχία τῶν ΑΡΓΙΝΟΥΣΩΝ κλπ ]
  ΑΥΤΗ ΤΗ ΑΛΗΘΙΝΗ ΟΨΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΦΕΡΝΕΙ ΣΤΟ ΦΩΣ Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ
  ΩΣ ΖΩΣΑ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ .
  Βέβαια ὁ Ἀριστοφάνης δὲν εἶναι ἱστορικὸς ,
  ὅπως πχ ὁ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ,
  ὅμως λέει τὰ ἴδια μὲ τὸν μεγάλο ἱστορικό,
   μόνο ποὺ ὡς κωμικὸς ΛΟΙΔΩΡΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΩΜΗ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ μὲ πιὸ ὀξὺ τρόπο.
  Βεβαίως γι αὐτὸ ἔχει θεωρηθεῖ ἀπὸ πολλοὺς —ἰδίως διανοητὲς τῆς Ἀριστερᾶς —ὡς ἀντιδημοκράτης ὁ Ἀριστοφάνης·
  ὅμως ὅποιος μελετήσει ΟΛΕΣ τὶς κωμῳδίες του θὰ ἀντιληφθεῖ ὅτι δὲν ἀσκεῖ κριτικὴ στὴ δημοκρατία ὡς ..ὀλιγαρχικὸς ἤ ἀντιδραστικὸς ὁ Ἀριστοφάνης, ἀλλὰ κατεξοχὴν ὡς ΑΝΑΡΧΙΖΩΝ—καὶ αὐτὸ φαίνεται ΕΙΔΙΚΑ στὶς τελευταῖες κωμῳδίες του ποὺ ἔγραψε
  μετὰ τὸ τέλος τοῦ Πελοπ.Πολέμου (ΕΚΚΛΗΣΙΑΖΟΥΣΕΣ, ΠΛΟΥΤΟΣ).
  Πῶς θὰ μποροῦσε ἄλλωστε νὰ εἶναι ἀντιδημοκρἀτης ὁ Ἀριστοφάνης ὅταν γνώριζε πὼς  χάρη στὴν ἐλευθερἰα  —"παρρησία"  ,ἀρχαιοελληνιστί—τῆς δημοκρατίας εὐδοκιμοῦσε ἡ πολιτικὴ σάτιρα , ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ..
  Ὄχι · ὁ Ἀριστοφάνης δὲν ἦταν ἀντιδημοκράτης , ὅπως πχ ὁ Πλάτων, ἁπλῶς διέγνωσε  τὴν  ΚΑΤΑΠΤΩΣΗ  ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ  ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ  { πρόκειται γιὰ τὸν  Ἀθηναῖο πολιτικό, ὄχι τὸν συνονόματο προδότη τῶν Θερμοπυλῶν} ὁ ὁποῖος  τὸ 461 πΧ  ΑΦΑΙΡΕΣΕ ΤΙΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ ποὺ λειτουργοῦσε ὡς  ἀντίβαρο στὴν ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΞΟΥΣΙΑ  ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ , ὅπου κυριαρχοῦσε ὁ ΟΧΛΟΣ  μὲ τὴν  ψυχολογία τῆς μάζας.
  {  Ἐξάλλου, παρόμοια κριτικὴ γιὰ τὴν  λαϊκιστικὴ  μεταρρύθμιση τοῦ  ἀρχηγοῦ τῶν δημοκρατικῶν  Ἐφιάλτη  ἄσκησε κι ὁ ΑΙΣΧΥΛΟΣ  γράφοντας γιὰ τὸν λόγο  αὐτὸ,τὸ 458 πΧ  τὴν ΟΡΕΣΤΕΙΑ }
  Σὲ κάθε περίπτωση μὲ τὸν Ἀριστοφάνη  κατ'ἐξοχήν, γίνεται φανερὸ ὅτι εἰδικῶς ἡ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ
   —ΟΧΙ  ΟΙ ΚΟΛΑΚΕΙΕΣ ΕΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΩΝ—
   εἶναι η ἀπαραίτητη συνθήκη  δημιουργίας
   τοῦ χώρου ὑποδοχῆς  καὶ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ τοῦ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ .
  ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟΝ ΤΗΣ ΑΡΝΗΤΙΚΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ
  ΝΑ ΔΙΩΧΝΕΙ ΤΑ ΚΑΚΟΠΟΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ.
  --------------------------------------------------------------------------
  * μὲ σκηνοθέτη (κωμῳδιοδιδάσκαλο) τὸν ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟ ἀνέβηκαν οἱ ΔΑΙΤΑΛΕΙΣ, ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ,ΑΧΑΡΝΗΣ,ΟΡΝΙΘΕΣ,ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ,ἐνῶ μὲ τὸν ΦΙΛΩΝΙΔΗ ὁ Ἀριστοφάνης ἀνέβασε ΣΦΗΚΕΣ καὶ ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ
  _______
  ** ΙΠΠΗΣ & ΑΧΑΡΝΗΣ εἶναι ἀρχαιότατοι τύποι τῆς ἀττικῆς διαλέκτου
  _______
  * * *τρυγῳδία ἐκ τοῦ "τρύγου"
   εἶναι ἡ ἄλλη ὀνομασία τῆς κωμωδίας.
  ___________________________
  ΥΓ Οἱ σωζόμενες ΠΛΗΡΕΙΣ  κωμῳδίες τοῦ Ἀριστοφάνη εἶναι οἱ ἑξῆς:
  425; ΑΧΑΡΝΗΣ - 1ο βραβεῖο (Λήναια)
  424: ΙΠΠΗΣ -1ο βρ.(Λήναια)
  423 :ΝΕΦΕΛΑΙ—3ο(Διονύσια/
   1ο: ΚΡΑΤΙΝΟΣ"Πυτίνη")
  Σώζεται ἡ διασκευὴ τῆς 2ης ἔκδοσης ,μετὰ τὸ 417 πΧ
  422 :ΣΦΗΚΕΣ-2ο (1ο : ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ "Προάγων"/Λήναια)
  421 :ΕΙΡΗΝΗ-2ο (1ο : ΕΥΠΟΛΙΣ "Κόλακες"/Διονύσια)
  414 : ΟΡΝΙΘΕΣ -2ο (1ο : ΑΜΕΙΨΙΑΣ "Κωμαστές"/Διονύσια)
  411 : ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ- (Λήναια)
  411 : ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΕΣ -(Διονύσια)
  405: ΒΑΤΡΑΧΟΙ -1ο βρ.(Λήναια)
  392: ΕΚΚΛΗΣΙΑΖΟΥΣΑΙ—(Διονύσια)
  388: ΠΛΟΥΤΟΣ—(Λήναια)
  _____________________________
  ΥΓ2 ἀποτελεῖ ἀπορία φιλολογικὴ ,
  ποῦ χάθηκαν τὰ ἐργα τῶν ΑΛΛΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ  κωμικῶν ποὺ ΠΡΩΤΕΥΣΑΝ
   (πχ ΕΥΠΟΛΙΣ"Κόλακες", ΑΜΕΙΨΙΑΣ"Κωμαστές",  ΚΡΑΤΙΝΟΣ"Πυτίνη",ΦΙΛΩΝΙΔΗΣ"Προάγων")
   ἐνῶ σώθηκαν κωμῳδίες τοῦ Ἀριστοφάνη
  ποὺ ΔΕΝ εἶχαν λάβει 1ο βραβεῖο
  (ΝΕΦΕΛΕΣ, ΟΡΝΙΘΕΣ, ΣΦΗΚΕΣ, ΕΙΡΗΝΗ)
  [ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ
   ΗΤΑΝ ΕΝ ΟΛῼ ΤΡΙΑ—
  οἱ διαγωνισμοὶ γίνονταν στὰ ΜΕΓΑΛΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ
  (τέλη Μαρτίου—ὅπου παρευρίσκοντο καὶ ΞΕΝΟΙ, πχ οἱ σύμμαχοι  ποὺ ἐπισκέπτονταν τὴν Ἀθήνα γιὰ νὰ παραδώσουν τοὺς φόρους ,τότε ποὺ  ἄνοιγε ὁ καιρὸς κι ἦταν ἀσφαλῆ τὰ ναυτικὰ ταξίδια)
   καὶ τὰ ΛΗΝΑΙΑ (τέλη ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ)
   ἐνῶ ὁ πρῶτος διαγωνισμὸς ἔγινε , κατὰ τὴν παράδοση, στὰ ἐν ἄστει Μ.Διονύσια
  τὸ 487/6 πΧ ]
  ___________________
  ΥΓ3 ἔχω διαβάσει ὅλες τὶς κωμῳδίες τοῦ Ἀριστοφάνη
  —προτιμῶ γενικῶς τὶς μεταφράσεις Κ. ΜΥΡΗ—
  μοῦ ἀρέσουν ἰδιαιτέρως οἱ ἑξῆς : ΑΧΑΡΝΗΣ-ΙΠΠΗΣ- ΕΙΡΗΝΗ- ΝΕΦΕΛΑΙ-ΠΛΟΥΤΟΣ.
  Ἐπίσης ὑπάρχουν κατὰ περίπτωση προσεγμένες ἐκδόσεις τῶν ἀριστοφάνειων ἔργων
   ὅπως ΧΡΗΣΤΙΔΗ (ΑΧΑΡΝΗΣ), ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ (ΙΠΠΗΣ), ΚΑΚΡΙΔΗ (ΟΡΝΙΘΕΣ)
  __________________________
  ΥΓ4  ἡ  φιλολογικὴ καὶ ἱστορικὴ ἔρευνα γιὰ τὸ ἀριστοφάνειο ἔργο, ἄν καὶ μὲ ἀπέραντη βιβλιογραφία ,δέν ἔχει λήξει ,
  καθότι παραμένουν πολλὰ ἐρωτήματα γιὰ τὸ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ πολλῶν κωμῳδιῶν · ἀναφέρω δύο χαρακτηριστικὰ παραδείγματα :
  στὴν φαινομενικὰ ἀνώδυνη ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ , ποὺ ἀνέβηκε στὰ ΛΗΝΑΙΑ τὸν Ἰανουάριο τοῦ  411 ,ὁ Ἀριστοφάνης προαναγγέλει ἀστειευόμενος, τὰ μέτρα ποὺ ἐπρόκειτο νὰ λάβουν ΠΡΑΓΜΑΤΙ  οἱ Ὀλιγαρχικοὶ  ἀρκετοὺς μῆνες  ΑΡΓΟΤΕΡΑ ,στὸ "πραξικόπημα"
  τῆς 9ης  Ἰουνίου  411
  (ποὺ τόσον ἐξυμνεῖ κι ὁ Θουκυδίδης...) ,
  ἐνῶ στοὺς ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ  ποὺ ἀνέβηκαν ἐπίσης στὰ ΛΗΝΑΙΑ τὸν Ἰανουάριο
  τοῦ  405  πΧ
  —ποὺ πρώτευσαν  καὶ ἐπρόκειτο νὰ παιχτοῦν σὲ ἐπανάληψη στὰ Διονύσια—
  ΠΡΟΛΕΓΕΙ  τὴν θανατικὴ καταδίκη τοῦ δημαγωγοῦ ΚΛΕΟΦΩΝΤΑ ,
  ὅπως ἀκριβῶς συνέβη  ἀρκετὰ  ἀργότερα ,
   σὰν νὰ ἤξερε δηλ.
   τὶ σχεδιαζόταν ΠΡΙΝ τὴν καταστροφὴ τοῦ ἀθηναϊκοῦ στόλου στοὺς ΑΙΓΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 405 πΧ...
  [ ἐκτὸς ἄν τὸ κείμενο ποὺ ἔχουμε εἶναι ἡ δεύτερη ἐκδοχὴ ποὺ ἀνέβηκε  ξανὰ τὸ 404 λίγο πρὶν τὴν πσράδοση τῶν Ἀθηνῶν στοὺς Σπαρτιᾶτες —ὀπότε ὅλα γράφονται ἐκ τῶν ὑστέρων · ὅμως αὐτὴ ἡ περίπτωση δὲν φαίνεται πιθανή...]
   Ἔτσι ,πολλοὶ κλασσικοὶ φιλόλογοι
  ( πχ Canfora ) ὑποψιάζονται  ὅτι ὁ Ἀριστοφάνης ἔχει ἐπαφὴ μὲ ὁμίλους ("ΕΤΑΙΡΕΙΑΙ")
  ποὺ ἀγωνίζονταν κατὰ τῆς"ριζοσπαστικῆς"δημοκρατίας τῶν δημαγωγῶν σὲ ὅλη τὴν περίοδο τοῦ Πελοπ.Πολέμου—ἐξ οὗ καὶ τὸ κουράγιο του νὰ τὰ βάλει ἀπὸ νεαρὴ ἡλικία μὲ τὸν πανίσχυρο δημαγωγὸ ΚΛΕΩΝΑ , χωρὶς νὰ εἶναι ὅμως ἀντιδημοκράτης ,γιατὶ στὶς ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΕΣ(στ.361 κ.ἑ.) γράφει ὅτι εἶναι παράνομο ΨΗΦΙΣΜΑ ΝΑ ΑΚΥΡΩΝΕΙ ΝΟΜΟ κάτι τὸ ὁποῖο ἑτοίμαζε ἡ  ὀλιγαρχικὴ συνῳμοσία τοῦ 411 πΧ
  ____________
  ΥΓ 5 .Ἀξεπέραστο θεωρῶ τὸ σύγγραμμα τοῦ Dover γιὰ τὴν ἀριστοφανικὴ κωμῳδία
  ποὺ ἐξέδωσε ,πρὶν ἀρκετὲς δεκαετίες ,τὸ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ, σέ μετάφραση Φ.ΚΑΚΡΙΔΗ
  ____________________
  ΥΓ 6. ἡ πολιτικὴ κριτικὴ τῆς κωμῳδίας συνεχίστηκε αἰῶνες μετὰ τὸν Ἀριστοφάνη κι ὅπως γράφει ὁ ΠΟΛΥΒΙΟΣ (12,13) ,ὁ κωμῳδιογράφος ΑΡΧΕΔΙΚΟΣ  σατίρισε ὡς σεξουαλικὰ διεστραμμένο τὸν πολιτικὸ τῆς ἐποχῆς ΔΗΜΟΧΑΡΗ (+275 πΧ)