Σύμφωνα με τον Edward de Bono, υπάρχουν έξι μορφές σκέψης που παριστάνονται με έξι καπέλα διαφορετικού χρώματος.
Πρόκειται για ένα μοντέλο που αποσκοπεί στην εκούσια αναζήτηση και εκτίμηση διαφορετικών οπτικών. Φορώντας καθένα από τα καπέλα, τα άτομα παίζουν διαφορετικούς ρόλους και θέτουν τους εαυτούς τους σε υποθετικές συνθήκες και καταστάσεις. Το διαφορετικό χρώμα κάθε καπέλου περιγράφει την οπτική που υιοθετεί εκείνος που το φοράει.
(βλ http://micro-kosmos.uoa.gr/gr/magazine/ergasies_foititon/ettap/2012-13/creativity/techniques001.htm)
Τα 6 καπέλα της σκέψης του Edward de Bono είναι μια τεχνική πολύ βοηθητική όταν επιθυμούμε να προσδιορίσουμε τις επιπτώσεις μιας απόφασης, φωτίζοντάς την από πολλές οπτικές γωνίες. Τη χρησιμοποιούμε, επίσης, όταν θέλουμε να ενθαρρύνουμε περαιτέρω σκέψη και προβληματισμό σε ένα θέμα, ή όταν θέλουμε να εξετάσουμε με ποιους τρόπους μπορεί εφαρμοστεί μια ιδέα. Με αυτή την τεχνική μπορούμε
ακόμη να διαπιστώσουμε τις αντιδράσεις των άλλων όταν προσπαθούμε να εφαρμόσουμε κάτι.
Στην τάξη η τεχνική αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους : για βαθύτερη κατανόηση και λύση ενός προβλήματος (π. χ κρίση μεταξύ μαθητών ) , σε μικρότερες τάξεις μπορεί να εφαρμοστεί για εκμάθηση των στοιχείων ενός παραμυθιού ή αναδιήγηση . Μπορεί να επίσης να αξιοποιηθεί στο μάθημα της Ιστορίας αλλά και στη Λογοτεχνία .
Παραθέτουμε υλικό και προτάσεις εφαρμογής της κας Τζ.Νικολοπούλου :
Η δική μας πρόταση :
Επιχειρήθηκε προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου της Ειρήνης Μάρρα “Τα κόκκινα λουστρίνια ” ( Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου σ.160 ) με τη βοήθεια της τεχνικής των 6 καπέλων σκέψης . Το σενάριο εφαρμόστηκε σε δύο τμήματα της Α γυμνασίου (Α1 και Α2 ) σε ένα συνεχόμενο δίωρο. Προηγήθηκε μια διδακτική ώρα όπου η διδάσκουσα εξήγησε “το ρόλο των καπέλων ” και τον τρόπο που θα δουλεύει αυτός που τα φορά και εφαρμόστηκε η τεχνική για να προσεγγίσουν προβλήματα της τάξης (π.χ συμπεριφορά μαθητών , αδιαφορία για το μάθημα κλπ ) Αξίζει να σημειωθεί ότι τα καπέλα κατασκευάστηκαν από τους ίδιους τους μαθητές του ενός τμήματος και μάλιστα από ένα για κάθε μέλος της ομάδας .
Περιγράφουμε με συντομία την πορεία διδασκαλίας :
Αφού διαβάστηκε από τη διδάσκουσα το κείμενο τέθηκαν στην ολομέλεια σύντομα ερωτήματα που αφορούσαν πρώτες εντυπώσεις και συναισθήματα των παιδιών και κάποιες σύντομες ερωτήσεις κατανόησης .
Στη συνέχεια οι μαθητές χωρίστηκαν σε 5 ομάδες (3-4 )ατόμων και ο καθένας φόρεσε το καπέλο του .( Για κάθε ομάδα έχει οριστεί το μέλος της ομάδας που θα καταγράφει και εκείνο που θα παρουσιάσει την απάντηση )
Δόθηκαν σε αντίστοιχα φύλλα εργασίας στους μαθητές τα παρακάτω ερωτήματα :
Λευκό καπέλο (φύλλο 1 )
Τι ξέρουμε
-Πού (τόπος πού διαδραματίζονται τα γεγονότα); Πότε
(χρόνος, σε ποια εποχή); (Ποια στοιχεία αναφέρονται και ποια όχι;)
-Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές της ιστορίας μας ; Τι γνωρίζουμε γι’ αυτούς ;
-Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας ;Ποια είναι η επιθυμία του και πώς σχεδιάζει να την πραγματοποιήσει ;
-Τι συμβαίνει τελικά ;
Κίτρινο καπέλο (φύλλο 2 )
Οφέλη -Θετικές πλευρές
- Ποια θετικά -δυνατά σημεία μπορείς να συνοψίσεις από αυτό το κείμενο;
- Ποιες είναι οι αξίες που παρουσιάζονται και πώς εκφράζονται;
Μαύρο καπέλο(φύλλο 3 )
Προβληματισμοί -Αρνητικές πλευρές -Κριτική
-Ποια αρνητικά στοιχεία εντοπίζεις στο χαρακτήρα και στη συμπεριφορά του ήρωα και ποια προβλήματα του δημιουργούν ή θα μπορούσαν να του δημιουργήσουν ; Τι άλλο πιστεύεις ότι ενδέχεται να λειτουργήσει σε βάρος του ;
– Ποια είναι τα λάθη του πρωταγωνιστή της ιστορίας ;
-Τι θα μπορούσε να πάει στραβά αν ο ήρωάς μας έδινε τελικά τα λουστρίνια στην κόρη του δασκάλου και για ποιο λόγο ;
Κόκκινο καπέλο (φύλλο 4 )
Τι αισθανόμαστε ;
Ποια είναι τα συναισθήματά μας για τον πρωταγωνιστή της ιστορίας ;
Ποια η εκτίμησή σας για την τελική του επιλογή ;
(Καταγράψτε πρώτα τα συναισθήματά σας και στη συνέχεια απαντήστε στις ερωτήσεις )
Πράσινο καπέλο (φύλλο 5 )
Οι δική μας εκδοχή /πρόταση …
Ο νεαρός πρωταγωνιστής αποφασίζει να δώσει τελικά τα γοβάκια στην κόρη του δασκάλου Να αφηγηθείτε την ιστορία .
Τα μέλη κάθε ομάδα συζητούν και καταγράφουν τις απαντήσεις τους. Στη συνέχεια κάθε ομάδα παρουσιάζει τις απαντήσεις στην ολομέλεια και ακολουθεί σχετική συζήτηση /σχολιασμός από τους υπόλοιπους μαθητές .
Στην επόμενη φάση όλες η ομάδες φορούν το μπλε καπέλο ( ένα συμβολικά για κάθε ομάδα ) και συσκέπτονται για να απαντήσουν προφορικά στα παρακάτω ερωτήματα .Μπορούν να καταγράψουν με συντομία τις απαντήσεις τους .
Μπλε καπέλο
- Ποιο πιστεύετε είναι το θέμα του κειμένου ; -Ποιο μήνυμα ήθελα να περάσει η συγγραφέας ;Με ποιο τρόπο κατάφερε να το πετύχει ; Συμφωνείς με την τελική επιλογή του ήρωα ;• Τι σου τράβηξε περισσότερο την προσοχή και το θεωρείς ως το πιο ενδιαφέρον στο κείμενο ;• Τι ήταν αυτό που δεν κατάλαβες; • Τι καταφέραμε στο σημερινό μάθημα και σε ποια συμπεράσματα καταλήξαμε; • Πώς φτάσαμε σε αυτό το συμπέρασμα;
Ακολουθεί συζήτηση από την ολομέλεια .
και τα καπέλα μας …
