Σαν σήμερα, την 21η Μαΐου του έτους 1892 πραγματοποιήθηκε η πρεμιέρα της όπερας Pagliacci (Παλιάτσοι) του Ruggiero Leoncavallo (1857-1919) που ήταν και η μεγαλύτερη επιτυχία του. Η πρεμιέρα έγινε στο Μιλάνο, στο Teatro Dal Verme, υπό την διεύθυνση του Arturo Toscanini.
Πρόκειται για μια δραματική όπερα με εισαγωγή και δύο πράξεις. Η υπόθεση της όπερας διαδραματίζεται έξω από το χωριό Montalto της Καλαβρίας (Ν. Ιταλία) κατά τη γιορτή της Αναλήψεως γύρω στα 1870.
Οι πρωταγωνιστές υποδύονται τους ηθοποιούς ενός περιπλανώμενου κωμικού θιάσου που προετοιμάζονται να δώσουν παράσταση. Στην κωμική τους παράσταση ο Arlecchino κλέβει την Colombina που είναι η σύζυγος του Pagliaccio. Όταν όμως το θέατρο συμβαίνει στην πραγματικότητα, η κωμωδία τους μετατρέπεται σε τραγωδία.
Στο τέλος της πρώτης πράξης (κομβικό σημείο στην διάρκεια της όπερας) ο Canio (Pagliaccio), που ήταν ο επικεφαλής του θιάσου, πληροφορείται την απιστία της γυναίκας του Nedda (Colombina) λίγο πριν την έναρξη της κωμικής του παράστασης. Εκεί, καθώς προσπαθεί να ετοιμαστεί για την παράσταση, τραγουδά μια πολύ δραματική και εκφραστική άρια με τίτλο «Recitar… mentre preso dal delirio» πιο γνωστή ως «Vesti la giubba» (ντύσου το κοστούμι) ή «Ridi pagliaccio» (γέλα παλιάτσο).
Σε αυτήν την άρια, ο Canio (Pagliaccio) αποτελεί την τραγική φιγούρα ενός κλόουν, ο οποίος πρέπει να δώσει κωμική παράσταση γελώντας και προκαλώντας το γέλιο στο ακροατήριό του, ενώ μέσα του νιώθει πικραμένος και συντετριμμένος με την καρδιά του δηλητηριασμένη από τον πόνο και τη θλίψη που του προκάλεσε η απιστία της γυναίκας του.
Αυτή η άρια είναι μια από τις αγαπημένες πολλών τενόρων. Υπάρχουν περισσότερες από 130 ηχογραφημένες εκτελέσεις. Το 1907 ηχογραφήθηκε σε δίσκο γραμμοφώνου υπό την επίβλεψη του ίδιου του Leoncavallo. Ήταν από τους πρώτους συνθέτες που χρησιμοποίησαν το γραμμόφωνο.
- Ακούοντας την όπερα παρατηρούμε ένα πολύ χαρακτηριστικό μουσικό θέμα που ο Leoncavallo το εμφανίζει σε τρία διαφορετικά χρονικά σημεία με τρεις διαφορετικούς τρόπους:
i. Στην εισαγωγή, στο ορχηστρικό πρελούδιο ακριβώς μετά το πρώτο λεπτό, τα γαλλικά κόρνα μένουν μόνα τους και παρουσιάζουν μια εκδοχή τους θέματος. Αυτό είναι κάτι σαν παρένθεση μέσα στο γρήγορο και ζωηρό πρελούδιο, που μας προμηνύει κάτι δραματικό.
ii. Προς το τέλος της 1ης Πράξης (στο 47 λεπτό της όπερας) ξεκινά η άρια «Recitar… mentre preso dal delirio» που τραγουδά ο Canio. Σχεδόν δύο λεπτά αργότερα η άρια φτάνει στην κορύφωση της και ακούγεται το ίδιο μουσικό θέμα (με αυτό των γαλλικών κόρνων στη αρχή). Σε αυτό το σημείο ο Canio με πολύ δραματικό τόνο τραγουδά λέγοντας: «Ridi pagliaccio sul tuo amore ifranto, ridi del duol che t’avvelena il cor!» (Γέλα παλιάτσο με την αγάπη σου σπασμένη, γέλα με τον πόνο να σου δηλητηριάζει την καρδιά!).
iii. Η όπερα τελειώνει με το ίδιο θέμα, αυτήν τη φορά με ολόκληρη την ορχήστρα να παίζει πάρα πολύ δυνατά, αφού πρώτα ο Canio μας ανακοινώνει πως «La commedia è finita!… (η κωμωδία τελείωσε!…).
«Για κάποιους, το θέατρο είναι η ζωή τους και για άλλους η ζωή τους είναι ένα θέατρο». (σ.σ.)Πηγές:
Deutsche Grammophon-Legendary Recordings(CD Pagliacci με ένθετο βιβλίο), Wikipedia.com, YouTube.com/@Cronhole