Το “Mood indigo” (1930) είναι μια σύνθεση του κορυφαίου μουσικού της Jazz μουσικής, Duke Ellington.
Αρχικά ήταν οργανικό κομμάτι με τίτλο “Dreamy blues” και όπως είχε πει ο ίδιος ο Ellington, ήταν η πρώτη του σύνθεση για ραδιοφωνική αναμετάδοση μέσω μικροφώνων. Την επόμενη μέρα της εκπομπής ο ραδιοφωνικός σταθμός δέχθηκε έναν καταιγισμό αλληλογραφίας ακροατών που ρωτούσαν για την νέα μελωδία. Έτσι ο Irving Mills πρόσθεσε στίχους και το τραγούδι μετονομάστηκε σε “Mood indigo” το οποίο έγινε ένα jazz standard.
“Mood indigo” σημαίνει “λουλακί διάθεση“. Το λουλακί (indigo) είναι ένα μίγμα από γαλάζιο και βιολετί χρώμα. Το βλέπουμε στον ουρανό πολύ νωρίς στο ξημέρωμα ή πολύ αργά όταν βραδιάζει, καθώς και σε κάποιες εντυπώσεις της θάλασσας. Στις πιο σκοτεινές αποχρώσεις θα μπορούσε να καθορίσει μια διάθεση μελαγχολίας και μυστηρίου ενώ στις πιο φωτεινές μια διάθεση χαράς και ζωτικότητας. Πολλοί λένε πως είναι ένα χρώμα που μας βοηθά να αξιοποιήσουμε την διαίσθηση μας και να συντονιστούμε καλύτερα με την αντίληψη μας, με αποτέλεσμα να είμαστε πιο προσεκτικοί με το περιβάλλον μας.
Ίσως η ωραιότερη εκτέλεση του τραγουδιού να είναι αυτή που περιλαμβάνεται στις ηχογραφήσεις από τη συνεργασία του Duke Ellington με τον Louis Armstrong.
- Στην ενορχήστρωσή του, ο Ellington, χρησιμοποιεί το ρυθμικό τμήμα της ορχήστρας (κοντραμπάσο, ντραμς και πιάνο) πολύ διακριτικά. Το πιάνο μετά από μια μικρή αλλά εντυπωσιακή εισαγωγή, με αρπισμούς συγχορδιών σε ανιούσα χρωματική σχέση, περιορίζεται απλώς στο να τονίζει κάποιους φθόγγους ή αρμονίες σε κάποια σημεία, με μεγάλες παύσεις ενδιάμεσα. Τα ντραμς επίσης πολύ διακριτικά και ήσυχα συνοδεύουν το αργό αλλά σταθερό περπατητό μπάσο.
- Στο μελωδικό τμήμα της ορχήστρας (κλαρινέτο, τρομπέτα και τρομπόνι) δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα και το χρησιμοποιεί με περίτεχνο τρόπο. Κανονικά σε αυτόν τον συνδυασμό οργάνων θα ακούγαμε το κλαρινέτο ψηλά, την τρομπέτα στη μέση και το τρομπόνι χαμηλά. Ο Ellington όμως κάνει κάτι παράδοξο αλλά ταυτόχρονα ευφυές και πετυχαίνει έναν ήχο που δεν είχε ξανακουστεί μέχρι τότε. Ζητά από το κλαρινέτο να παίξει στην πολύ χαμηλή του περιοχή και από το τρομπόνι να παίξει στην πολύ ψηλή του περιοχή, μάλιστα με τη χρήση σουρντίνας – (η σουρντίνα είναι ένα εξάρτημα που τοποθετείται στο μπροστινό άνοιγμα του οργάνου μειώνοντας την ένταση και αλλοιώνοντας τη χροιά του οργάνου).
Έτσι το κλαρινέτο ακούγεται χαμηλότερα και το τρομπόνι ψηλότερα, φτιάχνοντας το αρμονικό υπόβαθρο για την τρομπέτα που παίζει ψηλότερα και από τα δύο και η οποία ξετυλίγει μια εξαιρετική μελωδία με αρκετά οξύ ήχο και σημαντική διαφορά στην ένταση (Μέρος Α). Με αυτήν την τεχνική, ο ήχος του κλαρινέτου και του τρομπονιού συντονίζονται δημιουργώντας έντονους αρμονικούς φθόγγους που μας δημιουργούν την εντύπωση πως υπάρχει κι ένα τέταρτο όργανο, το οποίο όμως δεν υπάρχει!
* Αυτό το ηχητικό εφέ ονομάστηκε “mike-tone” και ο Ellington το χρησιμοποίησε και σε άλλες συνθέσεις του (“In Solitude”, “Dusk” κ.α.).
- Στη συνέχεια, αφού έχει κερδίσει τις εντυπώσεις με το “mike-tone” και το καθηλωτικό σόλο της τρομπέτας, αφήνει χώρο στο κλαρινέτο ώστε, πιο απελευθερωμένο, να κάνει το δικό του σόλο (Μέρος Β) εντελώς μόνο του απέναντι στο ρυθμικό τμήμα της ορχήστρας.
- Αμέσως μετά το κλαρινέτο ξεκινά η φωνή (Μέρος Γ) η οποία μας λέει:
” You have been blue, but you ain’t been blue till you had that mood indigo” (Έχεις μελαγχολήσει, αλλά δεν έχεις πραγματικά μελαγχολήσει μέχρι που είχες αυτήν την λουλακί διάθεση). Το κλαρινέτο μαζί με το πιάνο δίνουν μικρές απαντήσεις στη φωνή και ο Louis Armstrong δεν χάνει την ευκαιρία και μας παραθέσει αρκετό scat singing.
Ο τίτλος φυσικά δεν είναι τυχαίος, ούτε και το νόημα των στίχων. Το να έχει κάποιος αυτήν τη λουλακί διάθεση, δηλαδή να είναι τόσο μελαγχολικός αλλά ταυτόχρονα να νιώθει χαρά και ζωτικότητα, είναι κάτι που μάλλον μόνον ένας καλλιτέχνης μπορεί να πετύχει. Διότι προσπαθώντας να εκφράσει τη μελαγχολία μέσω της τέχνης, αισθάνεται ταυτόχρονα τη χαρά και τη ζωτικότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ιδίως όταν το αποτέλεσμα τον ικανοποιεί.
Πηγές:
Τετράδιο εργασιών Μουσικής Γ’ Γυμνασίου, Wikipedia, Duke Ellington & Louis Armstrong original Recordings, indigo.site.seattleartmuseum.org