Οι σχολικές εκδρομές μονοήμερες και ολιγοήμερες, είναι πολύ σημαντικό στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έχουν σχέση και με τη μάθηση και με την ψυχαγωγία των μαθητών. Με τη μάθηση, γιατί προσφέρουν τη δυνατότητα στους μαθητές να επισκεφτούν και να γνωρίσουν μέρη με μορφωτική αξία, και με την ψυχαγωγία, γιατί τους δίνουν την ευκαιρία να ξεφύγουν, έστω για λίγο, από τις απαιτήσεις και την ένταση του καθημερινού σχολικού προγράμματος και να έρθουν σε επαφή με τη φύση και με δημιουργήματα που προσφέρουν
ευχαρίστηση.
Όμως πολλές φορές οι σχολικές εκδρομές γίνονται αιτία προστριβών ανάμεσα στους μαθητές ή ανάμεσα σε μαθητές και συνοδούς καθηγητές. Οι προστριβές αυτές οφείλονται, συνήθως, στη διάσταση απόψεων που συχνά εκδηλώνεται για το σκοπό για τον οποίο πρέπει να γίνει μια εκδρομή, για τον τόπο επίσκεψης, για τον τρόπο οργάνωσης και γενικά για την ωφέλεια που θα αποκομίσουν όσοι συμμετέχουν σε αυτή.
Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές οι σχολικές εκδρομές δεν ανταποκρίνονται στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα που πρέπει να έχουν. Θεωρούνται ευκαιρία φυγής από την πιεστική καθημερινότητα που βιώνουν οι μαθητές και μέσο διασκέδασης και εκτόνωσης. Γι’ αυτό παρατηρείται το φαινόμενο μαθητές να περιφέρονται άσκοπα σε δρόμους, πλατείες και άλση ή να περνούν την ώρα τους σε καφετέριες. Το ίδιο κακό είναι και το θέαμα μαθητές που περιηγούνται αρχαιολογικούς χώρους, που επισκέπτονται μνημεία και μουσεία να μην έχουν συναίσθηση της αξίας και της ιερότητας του χώρου στον οποίο βρίσκονται, αλλά να φωνασκούν, να θορυβούν και να προσπερνούν βιαστικά μνημεία και
εκθέματα σπεύδοντας σε άλλους πιο οικείους και πιο ευχάριστους γι’ αυτούς χώρους.
Τα φαινόμενα αυτά είναι πιο έντονα στις ολιγοήμερες εκδρομές που πραγματοποιούν οι μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου. Σε πολλές περιπτώσεις οι εκδρομές αυτές είναι κατ’ ευφημισμόν εκπαιδευτικές, αφού έχουν όλα τα τυπικά γνωρίσματα των τουριστικών ταξιδιών. Οι προορισμοί που συνήθως επιλέγονται είναι γνωστά τουριστικά θέρετρα και κύριος σκοπός οι ανέσεις και οι απολαύσεις που αυτά προσφέρουν. Οι μαθητές άγονται και φέρονται σαν συρφετός σε πόλεις και ξενοδοχεία, ενώ δε λείπουν και ακραία φαινόμενα κραιπάλης, πέρα για πέρα ασυμβίβαστα με τη μαθητική τους ιδιότητα.
Ο σκοπός, όμως των τουριστικών εκδρομών είναι πρωτίστως εκπαιδευτικός, μορφωτικός. Οι σχολικές εκδρομές είναι ευκαιρία να γνωρίσουν οι μαθητές την ιδιαίτερη πατρίδα τους και τη χώρα τους, τη φύση και τον πολιτισμό της. Οι εκδρομές πρέπει να γίνονται σε μέρη της πατρίδας μας με φυσικές καλλονές, με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά ή με σημαντικά σύγχρονα πολιτιστικά επιτεύγματα. Οι σχολικές εκδρομές αποκτούν πραγματικά μορφωτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, αν οι μαθητές περιηγούνται αρχαιολογικούς χώρους και παραδοσιακούς οικισμούς, αν επισκέπτονται μουσεία και πινακοθήκες, αν γνωρίζουν από κοντά τα μνημεία και τον τόπο μέσα στον οποίο αυτά βρίσκονται και να μαθαίνουν για τον πολιτισμό που αυτά εκφράζουν και τους ανθρώπους που τον δημιούργησαν. Γιατί με την επίσκεψη και την περιήγηση σε τέτοιους τόπους συνδυάζεται η ψυχαγωγία με τη γνώση, η χαλάρωση με την πνευματική καλλιέργεια, η διασκέδαση με την αισθητική απόλαυση και παράλληλα ενισχύεται η φιλοπατρία των μαθητών.
Εξίσου σημαντικό από εκπαιδευτική άποψη, είναι να γνωρίσουν οι μαθητές και επιτεύγματα του σύγχρονου πολιτισμού μας, όπως είναι επιβλητικά έργα υποδομής που κοσμούν τη χώρα μας και διευκολύνουν τη ζωή μας ή παραγωγικές μονάδες από τις οποίες εξαρτάται η ευημερία της κοινωνίας μας. Η πραγματοποίηση τέτοιου είδους επισκέψεων δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να θαυμάσει τα απτά αποτελέσματα της εφαρμοσμένης επιστημονικής γνώσης και να νιώσει υπερηφάνεια για τη δημιουργική δύναμη του ανθρώπου.
Παράλληλα μπορεί να συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση και η εξειδίκευση για την οικονομική ανάπτυξη και την πρόοδο του πολιτισμού.
Όλα αυτά, βέβαια προϋποθέτουν όχι μόνο την επιλογή των αξιοθέατων που θα επισκεφτούν οι μαθητές, αλλά και την κατάλληλη οργάνωση και την προετοιμασία τους, ώστε η εκδρομή τους να έχει ουσιαστικό περιεχόμενο, δηλαδή μορφωτικό και ψυχαγωγικό όφελος. Αυτό σημαίνει ότι, για να οργανωθεί και να πραγματοποιηθεί μια καλή εκδρομή, χρειάζεται η πρωτοβουλία και η συμμετοχή των μαθητών σε οτιδήποτε αφορά στην επιτυχία της , όπως είναι η επιλογή του τόπου, η μετάβαση, η ξενάγηση και η ενημέρωση τους γι’ αυτόν με εργασίες που μπορούν να προετοιμάσουν οι ίδιοι οι μαθητές με την καθοδήγηση των καθηγητών τους.
