καταβολές παιδείας

«Ανθεκτικές καταβολές παιδείας και όχι αντι-κειμένων μαθητών»

Η θολή διάκριση, όπως κατάντησε, μεταξύ διδασκαλίας στην τάξη και στην τεχνοκρατική εξ αποστάσεως διδασκαλίας ενός τρόπου ζωής μπορεί να αποκαθιστά, μερικώς, τη φυσική παρουσία, αλλά είναι επικίνδυνη ή απογοητευτική η διαδικασία

Σταμάτης Πορτελάνος, π.  Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Το πρόσωπο στην οθόνη δεν θα είναι ποτέ αυτή η ζωντανή έκφραση που ο Πλάτων ή ο Λεβινάς κρίνουν πως για αληθινή και καρποφόρα παιδευτική αλληλεπίδραση είναι απαραίτητη η προσωπική συνάντηση δασκάλου και μαθητή. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε κυβερνητική απόφαση παιδείας οι ρίζες παιδείας μας και διαλεκτικής αιώνων, απόρροια ενός ιστορικού πολιτισμού επιβάλλει μια θεμιτή κριτική με προβολή επιχειρημάτων. Η αναγνώριση ανθεκτικών καταβολών σ’ ένα πολιτισμό επιτρέπει ένα νηφάλιο πολιτικό διάλογο, που έπρεπε να διεξάγεται από μια εθνική επιτροπή παιδείας. Όμως η κομματική χειραγώγηση δεν επέτρεψε να υπάρξει σ’ αυτό τον τόπο εδώ και χρόνια μια εθνική συνεννόηση, τουλάχιστον στα πρωτεύοντα της παιδείας αν και διατρανώνουμε ότι είμαστε Ευρωπαίοι.

Δυστυχώς δεν διακρίναμε την εκπαίδευση από την παιδεία, τα εργαλεία της παιδείας από την ουσία της. Όλα επικεντρώνονται στην εκπαίδευση, αφού η παιδεία είναι έμπονη άσκηση ψυχής, διαμορφωτής προσωπικότητας. Για τον Στάινερ η διδασκαλία είναι η προσωπική σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή, «πρόσωπο προς πρόσωπο». Δεν μιλάει για τα εκπαιδευτικά συστήματα ανά τους αιώνες, αλλά για εκείνη τη γνωστική, αισθηματική και ψυχική αγωγή που καθορίζει ολόκληρη στάση ζωής, με την προσωπική παρουσία δασκάλου και μαθητή και τον ελεύθερο διάλογο όπως τα καθιέρωσε ο κλασικός ελληνικός πολιτισμός με εμβληματικό τον διαχρονικό παιδαγωγό Σωκράτη και τη μέθοδο της μαιευτικής και όχι μόνο.

Η σχέση δασκάλου και μαθητή είναι προσωπική, «ερωτική» και όχι υαλο-φανής, όπου όλοι με τη σχάση της καθολικότητας των αισθήσεων συμμετοχής μετα-ποιούνται σε απόμακρα αντι-κείμενα. Στην «τεχνοκρατική» διδασκαλία, μπορεί ο μαθητής, μερικώς,  να ωφελείται εξ αποστάσεως, όμως καταργείται η πεμπτουσία της παιδείας: Η προσωπική σχέση και ελευθερία που με τον «αόρατο μεγάλο αδελφό», «τεχνητό μάτι», στερεί την ελεύθερη ανάπτυξη της συνείδησης και των ιδεών, και τη ζωντανή αφύπνιση του αχαρτογράφητου ή μη ασυνείδητου με την άμεση συμμετοχή παιδαγωγού και παιδαγωγούμενου. Από τον Πλάτωνα μέχρι τον Βιτγκεστάιν το ιδεώδες της βιωμένης αλήθειας στη διδασκαλία είναι η προσαγόρευση και η ανταπόκριση που γίνονται πρόσωπο με πρόσωπο μεταξύ δασκάλου και μαθητή.

Η θολή διάκριση, όπως κατάντησε, μεταξύ διδασκαλίας στην τάξη και στην τεχνοκρατική εξ αποστάσεως διδασκαλίας ενός τρόπου ζωής μπορεί να αποκαθιστά, μερικώς, τη φυσική παρουσία, αλλά είναι επικίνδυνη ή απογοητευτική η διαδικασία γι’ αυτό που ονομάζουμε διδασκαλία της αμεσότητας και της κοινωνικοποίησης του μαθητή «προσώπου» και όχι τεχνοκρατούμενου αντι-κειμένου ατόμου.

Σταμάτης Πορτελάνος
Αναδιμοσίευση από το https://www.esos.gr

Leave a Reply