3.6. Cubing (Κύβοι)

Το Cubing είναι μια ευέλικτη και εύχρηστη στρατηγική διαφοροποίησης που καλεί τους μαθητές να εξετάσουν μία ιδέα, ένα λεξιλόγιο, μία θεματική ενότητα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δίνεται ή φτιάχνουν οι μαθητές έναν κύβο που οι έξι πλευρές του αντιπροσωπεύουν μία διαφορετική ερώτηση ή δραστηριότητα. Οι κύβοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ομαδικές ή ατομικές εργασίες. Κάθε μαθητής ρίχνει τον κύβο μία φορά και εκτελεί τη δραστηριότητα που εμφανίζεται. Εάν δεν του αρέσει η συγκεκριμένη δραστηριότητα έχει την επιλογή να ρίξει μία ακόμα φορά τον κύβο του. Κάθε μαθητής θα ρίξει τον κύβο 2 έως 4 φορές ανάλογα με τον αριθμό των δραστηριοτήτων που έχει αποφασιστεί ο εκπαιδευτικός ότι θα πραγματοποιηθούν.

Παράδειγμα κύβου για τη διδασκαλία λογοτεχνικού κειμένου

3.7. RAFT (Role Audience Format Topic)

Η RAFT (Santa, 1988) αποτελεί μία στρατηγική διαφοροποίησης που ενθαρρύνει την παραγωγή γραπτών κειμένων. Βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν το ρόλο τους ως συγγραφείς αναλαμβάνοντας ρόλους, λαμβάνοντας υπόψη το κοινό που θα απευθυνθούν, τη μορφή του κειμένου που θα δημιουργήσουν και το θέμα που θα προσεγγίσουν από μια οπτική γωνία.

Η RAFT είναι το ακρώνυμο από τις λέξεις:

Role: Ο ρόλος του συγγραφέα (δημοσιογράφος, παρατηρητής, αυτόπτης μάρτυρας, αφηγητής κλπ)

Audience: Κοινό (αυτός που θα διαβάσει το κείμενο είναι ο δάσκαλος, οι συμμαθητές, ένας γονέας, ένας συντάκτης, άνθρωποι στην κοινότητα κλπ.)

Format: Μορφή (επιστολή, άρθρο, έκθεση, ποίημα, διαφήμιση κλπ)

Topic: Θέμα (το αντικείμενο του κειμένου μπορεί να είναι ένας χαρακτήρας ενός μυθιστορήματος, ένας διάσημος επιστήμονας, ένα αντικείμενο, ένας τόπος, μία έννοια κλπ.).

Η στρατηγική RAFT εισάγει τους μαθητές στην επεξεργασία ενός θέματος  με διασκεδαστικό τρόπο. Αρχικά, ο εκπαιδευτικός προσδιορίζει αυτό που θέλει οι μαθητές να κατανοήσουν και να επεξεργαστούν καθώς διαβάζουν ένα κείμενο, βλέπουν ένα βίντεο, ακούν μία αφήγηση ή μία διάλεξη. Αναζητά τον τρόπο για να μετατρέψει την ανάθεση της γραφής σε μια διασκεδαστική διαδικασία. Για το λόγο αυτό αναζητά τους ρόλους που θα μπορούσαν να αναλάβουν οι μαθητές ως συγγραφείς καθώς και το κοινό στο οποίο θα απευθυνθούν. Στη συνέχεια  ανατίθεται σε όλους τους μαθητές ο ίδιος ρόλος ή μπορεί να επιλέξουν από διαφορετικούς ρόλους ανάλογα με αυτό που τους ταιριάζει αλλά πάντα σχετικά με την επεξεργασία της ίδιας θεματικής.

Ενδεικτικός πίνακας με πιθανό περιεχόμενο των στοιχείων RAFT:

3.8. Γνωρίζω, Κατανοώ, Κάνω (Know, Understand and Do – KUD)

Η στρατηγική KUD ακολουθεί τα βήματα:

1.      Πριν από κάθε διδακτική ενότητα αποφασίζεται τι πρέπει να γνωρίσουν οι μαθητές, να κατανοήσουν και να κάνουν λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που θα διαφοροποιήσουν κάθε μία από αυτές τις διαδικασίες.

2.      Χρήση του διαγράμματος ως γραφικό οργανωτή για τον καθορισμό των στόχων.

3.      Παρουσίαση του διαγράμματος στους μαθητές ώστε να είναι ενήμεροι τι αναμένεται από αυτούς να μάθουν, να κατανοήσουν και να κάνουν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.

Ενδεικτικό διάγραμμα KUD:

3.9. Total Physical Response Storytelling (TPRS)

Πρόκειται για μία μέθοδο διδασκαλίας των Ξένων Γλωσσών η οποία βασίζεται στο συντονισμό της γλώσσας και της σωματικής κίνησης. Αναπτύχθηκε από τον James Asher καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο San José προκειμένου να μειώσει τις αναστολές και το άγχος που έχουν οι μαθητές όταν μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα. Οι κινήσεις που συνοδεύουν το λεξιλόγιο λειτουργούν ως μνημονικά βοηθήματα.

Για παράδειγμα μια δραστηριότητα της TPRS είναι «Οι Εντολές» και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές του 1^ου Επιπέδου Γλωσσομάθειας. Είναι εξαιρετικά απλή καθώς περιλαμβάνει εντολές οι οποίες εκφωνούνται από τον εκπαιδευτικό και εκτελούνται από την υπόλοιπη τάξη. Οι εντολές στην αρχή αποτελούνται από μία μόνο λέξη «Κάτσε», «Σήκω», «Χορός», «Άλμα» και στη συνέχεια από περισσότερο σύνθετες φράσεις ή προτάσεις «Αγγίξτε το κεφάλι σας με το χέρι σας και πηδήξτε, μετά περπατήστε στον τοίχο».

3.10. Jigsaw (Συνεργατική Συναρμολόγηση)

Η Συνεργατική Συναρμολόγηση (Jigsaw) (Aronson & Bridgeman, 1979 ∙ Aronson & Patnoe, 1997) είναι μία μέθοδος συνεργατικής μάθησης που σχεδιάστηκε από τον Elliot Aronson (1978) και τροποποιήθηκε από τον Robert Slavin (1990). Θεωρείται από τις πιο δημοφιλείς τεχνικές για την προώθηση της συνεργασίας και συζήτησης μεταξύ των μελών μιας κοινότητας (Blocher, 2005). Όπως ακριβώς συμβαίνει και στο puzzle κάθε κομμάτι-μαθητής είναι αναγκαίο και απαραίτητο για την επιτυχή συμπλήρωση και το σχηματισμό της συνολικής εικόνας (επίλυσης προβλήματος ή ολοκλήρωσης του έργου).

Πρόκειται για μία στρατηγική που επιτρέπει σε κάθε ομάδα να γνωρίσει σε βάθος μία πτυχή ενός θέματος, μιας έννοιας ή μίας ενότητας. Οι μαθητές βρίσκονται σε πλήρη αλληλεξάρτηση για την ολοκλήρωση του έργου ή την επίλυση του προβλήματος. Το θέμα διαιρείται σε υποθέματα και ο κάθε μαθητής διερευνά ένα από αυτά, δηλαδή ένα μόνο μέρος του υλικού προς μάθηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι μαθητές να γίνονται ειδήμονες (experts) μιας υποενότητας και κατόπιν να τη διδάσκουν στα άλλα μέλη της ομάδας τους προκειμένου να ολοκληρωθεί το μαθησιακό έργο. Το χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου είναι η αλληλεξάρτηση των μελών της κάθε ομάδας καθώς ο καθένας διδάσκει και διδάσκεται από τους άλλους ενώ υποχρεώνεται να δείξει ιδιαίτερη προσοχή αφού στο τέλος θα εξεταστεί σε όλες τις υποενότητες.

Σχηματική Απεικόνιση της Συνεργατικής Συναρμολόγησης (Jigsaw)

3.11. Παράδειγμα διαφοροποιημένου μαθήματος με τη στρατηγική jigsaw

Ο εκπαιδευτικός επιλέγει ένα κείμενο κατάλληλου επιπέδου γλωσσομάθειας για τους μαθητές του. Το κείμενο έχει τον ίδιο αριθμό παραγράφων με τα μέλη της κάθε ομάδας στις οποίες θα χωριστούν οι μαθητές. Σε μία τάξη με 20 μαθητές θα δημιουργηθούν πέντε ομάδες των τεσσάρων και επομένως θα επιλεγεί ένα κείμενο με τέσσερις παραγράφους.

Ο εκπαιδευτικός προετοιμάζει ένα γραφικό οργανωτή, όπως έναν πίνακα, που περιλαμβάνει και τις τέσσερις παραγράφους προσεγγίζοντας το κείμενο, για παράδειγμα, ως προς τα κύρια πρόσωπα ή αντικείμενα,  την κύρια ιδέα ή δράση, τις λέξεις κλειδιά. Αναρτά τον πίνακα στην τάξη έτσι ώστε να είναι ορατός από όλες τις ομάδες.

Η προσέγγιση του κειμένου θα μπορούσε να είναι από την οπτική της Γραμματικής (εντοπισμός ουσιαστικών, επιθέτων, ρημάτων, επιρρημάτων κλπ.)

Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί πέντε αντίγραφα του κειμένου που έχει επιλέξει, δηλαδή όσες είναι και οι ομάδες των μαθητών. Σημειώνει στην πρώτη παράγραφο το 1, στη δεύτερη το 2, στην τρίτη το 3 και στην τέταρτη παράγραφο τον αριθμό 4. Στη συνέχεια κόβει σε λωρίδες την κάθε παράγραφο χωριστά. Θα πρέπει να έχει 20 ξεχωριστές λωρίδες παραγράφων.

Ο εκπαιδευτικός δίνει σε κάθε μαθητή από μία λωρίδα παραγράφου.  Οι μαθητές της πρώτης ομάδας θα πρέπει να έχουν από μία παράγραφο του συνολικού κειμένου αλλά ο καθένας μελετά τη δική του παράγραφο. Το ίδιο γίνεται και με τις υπόλοιπες ομάδες.

Τους υπενθυμίζεται ότι θα πρέπει να αναζητήσουν μέσα στην παράγραφό τους τα κεντρικά πρόσωπα, τις ενέργειές τους και τις λέξεις κλειδιά.

Στη συνέχεια, οι ομάδες ανασυγκροτούνται ως «Ομάδες Ειδικών». Οι πέντε μαθητές, για παράδειγμα, που έχουν την παράγραφο με τον αριθμό 1 συγκροτούν τη δική τους ομάδα ειδικών. Μελετούν την παράγραφο 1, ανταλλάσουν τις δικές τους αρχικές ιδέες και καταλήγουν σε κοινές αποφάσεις ώστε να είναι σε θέση να συμπληρώσουν στον πίνακα τα πλαίσια που αφορούν τη δική τους παράγραφο.

Οι μαθητές επιστρέφουν στις αρχικές τους ομάδες. Ο εκπαιδευτικός μοιράζει στις ομάδες από ένα αντίγραφο του πίνακα και ο κάθε «ειδικός» συμπληρώνει τα πλαίσια που αφορούν τη δική του παράγραφο ενημερώνοντας παράλληλα και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του.

Ο αντιπρόσωπος κάθε ομάδας ανακοινώνει στην τάξη τον πίνακα που συμπλήρωσαν, ανακεφαλαιώνοντας και αποδίδοντας περιγραφικά το αρχικό κείμενο. Οι ομάδες, στο σημείο αυτό,  μπορεί να έχουν δημιουργήσει και να παρουσιάσουν σκίτσα ή σχέδια που αποδίδουν το κεντρικό θέμα  του κειμένου ή τη δράση των πρωταγωνιστών.

3.12. Frayer Model

Ο σκοπός του μοντέλου Frayer (Frayer, Frederick & Klausmeier 1969) είναι να αναλύσει και να προσδιορίσει λέξεις και έννοιες. Πρόκειται για έναν γραφικό οργανωτή που παρέχει τη δυνατότητα στα παιδιά να περιγράψουν μια λέξη με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους. Ο γραφικός οργανωτής Frayer, συνήθως, περιλαμβάνει τα παρακάτω τέσσερα πλαίσια που περιβάλλουν την κεντρική λέξη/έννοια/ιδέα.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η ενότητα «ορισμός» του μοντέλου είναι αυτονόητη. Στο πλαίσιο αυτό ο μαθητής ορίζει την κεντρική λέξη. Εάν πρόκειται για έννοια, ο μαθητής θα την καθορίσει μέσα από μια ερμηνεία (την ερμηνεύει εντός ενός συγκεκριμένου πλαισίου). Είναι δυνατό να ζητηθεί συνδυαστικά και η οπτική αναπαράσταση του ορισμού ή της ερμηνείας.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η ενότητα «χαρακτηριστικά» αποτελεί έναν τρόπο επέκτασης του ορισμού. Εδώ οι μαθητές μπορούν να γράψουν και να παρουσιάσουν διάφορα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης λέξης με βάση τον ορισμό που έχουν δώσει. Εάν πρόκειται για έννοια τότε οι μαθητές θα αποδώσουν τα χαρακτηριστικά της σημασίας ή του νήματός της.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Στη συγκεκριμένη ενότητα οι μαθητές αποδεικνύουν την κατανόηση της λέξης ή της έννοιας. Για να γίνει αυτό μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες λέξεις, φράσεις ή εικόνες.

ΜΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Μερικές φορές μπορεί να είναι χρήσιμο για τους μαθητές όχι μόνο να ξέρουν τι είναι κάτι αλλά και τι δεν είναι. Τα «Μη παραδείγματα» μπορούν να κάνουν τον ορισμό πιο συγκεκριμένο. Όπως και στα «Παραδείγματα» αυτό το πλαίσιο μπορεί να περιλαμβάνει άλλες λέξεις, φράσεις ή εικόνες.

Μία παραλλαγή του μοντέλου είναι να δώσουμε το διάγραμμα συμπληρωμένο και οι μαθητές να αναζητήσουν την κεντρική λέξη/έννοια.
 

3.13. Think - Pair – Share

Η στρατηγική Think-Pair-Share (Σκέψου-Συνεργάσου-Μοιράσου) (Lyman, 1981) παρέχει στους μαθητές το χρόνο και το πλαίσιο για να κατανοήσουν και να συνδεθούν με ένα κείμενο, να σκεφτούν πάνω στις έννοιες που παρουσιάζει, να αναπτύξουν τις προηγούμενες γνώσεις τους,  να διαμορφώσουν τις προσωπικές τους ιδέες, να τις συζητήσουν με ένα συμμαθητή τους και, ως εκ τούτου, να τις διευρύνουν και στη συνέχεια να τις μοιραστούν με την υπόλοιπη τάξη. Το Think-Pair-Share μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο αξιολόγησης καθώς ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρακολουθεί τις συζητήσεις της δυάδας και να παρεμβαίνει ανάλογα.

Η στρατηγική Think-Pair-Share στην πράξη:

1.   Ο εκπαιδευτικός αποφασίζει το διδακτικό στόχο του συγκεκριμένου μαθήματος. Αυτός μπορεί να είναι η διδασκαλία ενός νέου κειμένου (και λεξιλογίου) το οποίο η τάξη θα διαβάσει και η αναζήτηση βασικών εννοιών μέσα από την ανάλυση του περιεχομένου.

2.   Παρουσιάζεται η στρατηγική στους μαθητές και τους δίνονται οδηγίες για τις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν: 1) οι μαθητές σκέφτονται ατομικά πάνω στο θέμα ή απαντούν σε μια ερώτηση 2) δημιουργούν ζευγάρι με έναν συμμαθητή τους και συζητούν το θέμα ή την ερώτηση και 3) μοιράζονται τις ιδέες τους με την υπόλοιπη τάξη.

3.   Αξιοποιώντας έναν μαθητή, η παραπάνω διαδικασία μπορεί να μοντελοποιηθεί για να γίνει περισσότερο κατανοητή στην τάξη. Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να θέσουν ερωτήσεις προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διευκρινίσεις.

4.   Σκεφτείτε (πριν την ανάγνωση): Ο εκπαιδευτικός θέτει μία συγκεκριμένη ερώτηση σχετική με το θέμα του κειμένου το οποίο θα διαβάσουν και θα συζητήσουν οι μαθητές. Οι μαθητές «σκέφτονται» με βάση όσα γνωρίζουν γύρω από το θέμα αυτό ενεργοποιώντας την προηγούμενη γνώση τους για ένα χρονικό διάστημα 1-3 λεπτών κρατώντας σημειώσεις.

5.   Συνεργαστείτε (κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης): Κάθε μαθητής βρίσκει έναν άλλον και δημιουργούν συνεργατικό ζευγάρι. Ο εκπαιδευτικός αποφασίζει εάν αυτή η επιλογή θα είναι των μαθητών ή προγραμματισμένη από τον ίδιο. Στη δεύτερη περίπτωση ο εκπαιδευτικός λαμβάνει υπόψη τις γλωσσικές και αναγνωστικές δεξιότητες των μαθητών. Τα ζευγάρια συζητούν τις σκέψεις που έκαναν ατομικά προηγουμένως και ανταλλάσουν απόψεις. Στη συνέχεια μελετούν συνεργατικά το κείμενο. Βοηθούν ο ένας τον άλλον στην ανάγνωση του κειμένου και προχωρούν σε διευκρινήσεις. Στη φάση αυτή ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί τις συζητήσεις των δυάδων και τους θέτει ερωτήσεις κατανόησης. Τα ζευγάρια καλούνται στη συνέχεια είτε να βρουν απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις που υποβάλει ο εκπαιδευτικός, είτε να δημιουργήσουν οι ίδιοι ερωτήματα τα οποία θα θέσουν στην ολομέλεια της τάξης.

6.   Μοιραστείτε (μετά το διάβασμα): Όταν τα ζευγάρια ολοκληρώσουν την επεξεργασία του θέματος ο εκπαιδευτικός τους καλεί να μοιραστούν τις ιδέες τους με την υπόλοιπη τάξη. Κάθε ζευγάρι επιλέγει αυτόν που θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της συζήτησης, που θα θέσει ερωτήσεις στους υπόλοιπους.

Η στρατηγική  Think-Pair-Share μπορεί να εφαρμοστεί για να διαφοροποιήσει οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο. Ιδιαίτερα στη διδασκαλία των Ξένων Γλωσσών μπορεί να αξιοποιηθεί προκειμένου οι μαθητές να δημιουργήσουν λεξιλόγιο από ένα κείμενο, να επεκτείνουν μία ιστορία, να ανακαλύψουν το νόημα ενός ποιήματος, να κάνουν χρονική αντικατάσταση κλπ.