Ενημερώθηκε στις 5 Φεβρουαρίου, 2023

Γλώσσα – Επανάληψη: Ενότητα 7 – H ζωή έξω από την πόλη

με ΛΑΦΑΖΑΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ-ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

Κεφάλαιο 1 - "Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες"

A. Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη.

Θα πρέπει το άρθρο ή το κείμενο μας να περιλαμβάνει:

το θέμα
πού συνέβη και πότε συνέβη
ποιοι σχετίζονται με το συμβάν
ποια η αιτία
Τι ακριβώς συνέβη. (Αναφέρουμε τις λεπτομέρειες και τις φάσεις εξέλιξης του γεγονότος με χρονική σειρά.)
ποιες οι συνέπειες για την περιοχή
ποιους σοβαρούς κινδύνους δημιούργησε
πώς θα αντιμετωπιστεί
Πώς αισθάνομαι, τι σκέφτομαι και πώς κρίνω το γεγονός (σχόλια, εκτιμήσεις, συμπεράσματα).

Πρόκειται για περιγραφή που μας θυμίζει αφήγηση, αφού κι εδώ έχουμε να διηγηθούμε κάτι που ζήσαμε, μια εμπειρία μας.

B. Επίθετα σε -ης , -ης , -ες

Γ. Μετοχή παθητικού παρακειμένου

Mετοχή παθητικού παρακειμένου from Γιάννης Φερεντίνος

Δ. Ονοματικές και ρηματικές φράσεις

Oνοματικές φράσεις – Ρηματικές φράσεις from Γιάννης Φερεντίνος

Πώς μετατρέπουμε μια ονοματική φράση σε ρηματική και το αντίστροφο:

α. Ρηματική φράση σε ονοματική:

Για να μετατρέψουμε μία ρηματική φράση σε ονοματική, αντικαθιστούμε το ρήμα με ομόρριζο ουσιαστικό. Παράλληλα, κάνουμε και οποιαδήποτε αλλαγή είναι απαραίτητη:

συλλέγω τις αποδείξεις

αποστέλλω προσκλήσεις στους καλεσμένους

το δάσος κάηκε

η συλλογή των αποδείξεων

η αποστολή προσκλήσεων στους καλεσμένους

το κάψιμο του δάσους

β. Ονοματική φράση σε ρηματική

Για να μετατρέψουμε μία ονοματική φράση σε ρηματική, αντικαθιστούμε το ουσιαστικό με ομόρριζο ρήμα, κάνοντας και οποιαδήποτε αλλαγή είναι απαραίτητη.

η συγκέντρωση των κατοίκων

η κάλυψη του προσώπου

η ψήφιση του νομοσχεδίου από τη Βουλή

συγκεντρώνονται οι κάτοικοι / συγκεντρώνουν τους κατοίκους

καλύπτεται το πρόσωπο / καλύπτει το πρόσωπο

το νομοσχέδιο ψηφίστηκε (ή ψηφίζεται) από τη Βουλή

Ασκήσεις

Κεφάλαιο 2 - "Τριαντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο"

Α. Παρομοίωση - κυριολεξία - μεταφορά

Παρομοίωση ονομάζεται το σχήμα του λόγου κατά το οποίο για να τονίσουμε την ιδιότητα ενός ουσιαστικού, το συσχετίζουμε (το συγκρίνουμε) με κάτι άλλο πολύ γνωστό που έχει την ίδια ιδιότητα σε πιο μεγάλο βαθμό. Η σύγκριση γίνεται με τις λέξεις σαν, λες και, μοιάζει με, όμοιος με, καθώς, θαρρείς, σάμπως, όπως, σαν να κ.ά.

π.χ. Είναι ψηλός σαν κυπαρίσσι.

Προσοχή: Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το σαν έχει χρονική έννοια, δηλαδή σημαίνει όταν

π.χ. Σαν (όταν) έρθεις, θα φύγουμε.

Κυριολεξία έχουμε όταν οι λέξεις μιας πρότασης χρησιμοποιούνται με την πραγματική (αρχική, βασική) σημασία τους

π.χ. Αγόρασα ένα χρυσό κόσμημα.

Μεταφορά ονομάζεται το σχήμα του λόγου κατά το οποίο οι λέξεις μιας πρότασης δε χρησιμοποιούνται με την πραγματική σημασία τους, αλλά αποδίδουν μια διαφορετική ιδιότητα, που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, αν και έχει κάποια ομοιότητα

π.χ. Ο Γιώργος έχει χρυσή καρδιά (εννοώντας πως ο Γιώργος είναι πολύ καλό παιδί).

Εξάσκηση

Β. Οι καταλήξεις -μαι/-με και -ται/-τε

Γ. Απλές , επαυξημένες , ελλειπτικές και σύνθετες προτάσεις

α. Απλή πρόταση

Απλή λέγεται η πρόταση που αποτελείται από τους κύριους όρους, δηλ. περιλαμβάνει τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες για να δηλωθεί ένα νόημα, για να μεταδοθεί ένα μήνυμα.

Κύριοι όροι της πρότασης θεωρούνται το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο.

Οι μορφές που μπορεί να έχει μια απλή πρόταση είναι οι εξής:

Ο Γιάννης κοιμάται.
α) υπ. + ρήμα

Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα.
β) υπ. + ρήμα + αντικείμενο

Ο Γιάννης είναι καλός.
γ) υπ. + ρήμα + κατηγορούμενο

β. Ελλειπτική πρόταση

Ελλειπτική λέγεται η πρόταση, όταν κάποιος από τους βασικούς όρους λείπει, γιατί εννοείται εύκολα. Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως ελλειπτικές προτάσεις.

Τι κάνεις; - Λείπει το υποκείμενο εσύ

Είμαι καλά. / Καλά. - Λείπει το υποκείμενο εγώ / Λείπει και το υποκείμενο εγώ και το ρήμα είμαι

Εσύ; - Λείπει το ρήμα τι κάνεις

γ. Επαυξημένη πρόταση

Επαυξημένη λέγεται η πρόταση, όταν εκτός από τους βασικούς όρους περιλαμβάνει και προσδιορισμούς.

Ο όμορφος Γιάννης κοιμάται ήσυχα στο κρεβάτι.

Ο πεινασμένος Γιάννης έφαγε μια μεγάλη και νόστιμη τυρόπιτα.

δ. Σύνθετη πρόταση

Σύνθετη λέγεται η πρόταση που περιλαμβάνει κάποιο όρο δύο φορές ή περισσότερες (εκτός, βέβαια, από το ρήμα). π.χ.

α) Ο Γιάννης και η Ελένη κοιμούνται
2 υποκείμενα + ρήμα

β) Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα και κουλούρι.
υπ. + ρήμα + 2 αντικείμενα

γ) Ο Γιάννης είναι καλός και γλυκός.
υπ. + ρήμα + 2 κατηγορούμενα

δ) Ο Γιάννης και η Ελένη έφαγαν τυρόπιτα και κουλούρι.
2 υποκείμενα + ρήμα + 2 αντικείμενα

ε) Ο Γιάννης και η Ελένη είναι καλοί και όμορφοι
2 υποκείμενα + ρήμα + 2 κατηγορούμενα

ε. Συνδυασμός ειδών

Είναι προφανές ότι στο λόγο δε συναντάμε πάντα αυτά τα τέσσερα είδη, έτσι όπως τα εξετάσαμε. Πολύ συχνά οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε είναι ταυτόχρονα παραπάνω από ένα είδος, π.χ.

α) Τι κάνεις σήμερα; - ελλειπτική & επαυξημένη

ελλειπτική γιατί λείπει το υποκείμενο εσύ,
επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: σήμερα

β) Να ο Μενέλαος και η ωραία Ελένη! - σύνθετη & ελλειπτική & επαυξημένη

σύνθετη γιατί έχει δύο υποκείμενα: Μενέλαος - Ελένη,
ελλειπτική γιατί λείπει το ρήμα,
επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: ωραία

Το μόνο είδος που δεν μπορεί να συνδυαστεί είναι η απλή πρόταση.

Κεφάλαιο 3 - "Καλοκαίρι με δρεπάνι, τσουγκράνα και αμίλητο νερό"

Α. Η χρήση του Ενεστώτα και του Αορίστου

α. Ενεστώτας

Τον χρησιμοποιούμε για να αναφερθούμε σε κάτι που συμβαίνει τώρα.

π.χ.: Τα παιδιά παίζουν στην αυλή. (Παίζουν τώρα αυτή τη στιγμή)

Τον χρησιμοποιούμε όμως ακόμα και για να μιλήσουμε για το μέλλον ή ακόμα και για το παρελθόν.

π.χ.:

Κάθε καλοκαίρι πηγαίνει διακοπές στο χωριό . Ζει στη Γερμανία τα τελευταία 15 χρόνια.	Γίνεται κατ’ επανάληψη. Έχει ξεκινήσει από το παρελθόν και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η πηγή αναβλύζει καθαρό και δροσερό νερό.	Γίνεται συνέχεια και αδιάκοπα.
Όταν κάποιος σε κατηγορεί ότι κάνεις μόνο ό,τι θέλεις εσύ, συνήθως εννοεί ότι δεν κάνεις ό,τι θέλει αυτός.	Κάτι που ισχύει γενικά . Χρησιμοποιείται κυρίως σε παροιμίες και γνωμικά. (Γνωμικός Ενεστώτας)
Το τρένο φεύγει στις 8 το βράδυ. (Θα φύγει) Αύριο τελειώνουν οι διακοπές μου. (Θα τελειώσουν)	Κάτι που θα γίνει στα σίγουρα , οπότε χρησιμοποιούμε Ενεστώτα στη θέση του Μέλλοντα.
Γέρασε πια και κουράζεται εύκολα.	Κάτι που έχει αρχίσει να γίνεται.
Οι Πέρσες επιτίθενται κατά χιλιάδες αλλά ο Λεωνίδας και οι τριακόσιοι πολεμούν γενναία.	Ιστορικός Ενεστώτας. Χρησιμοποιείται στις αφηγήσεις αντί του Αορίστου για να δώσει ζωντάνια στην περιγραφή.

β. Αόριστο

Τον χρησιμοποιούμε για να αναφερθούμε σε κάτι που έγινε στο παρελθόν και διήρκησε λίγο.

π.χ.: Τα παιδιά έπαιξαν στην αυλή του σπιτιού μέχρι που τα φώναξε η μητέρα τους. (Παίζουν τώρα αυτή τη στιγμή)

Τον χρησιμοποιούμε όμως ακόμα και για να μιλήσουμε για το μέλλον ή για κάτι με διάρκεια που έγινε στο παρελθόν.

π.χ.:

Έζησε πολλά χρόνια στη Γερμανία ως μετανάστης.	Κάτι που έγινε στο παρελθόν με μεγαλύτερη διάρκεια ή με διακοπές.
Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και παραμέρισε.	Γνωμικός Αόριστος . Χρησιμοποιείται σε γνωμικά και παροιμίες αντί του Ενεστώτα.
Φύγε κι έφτασα. (Θα φτάσω)	Κάτι που είναι σίγουρο πως θα γίνει. Χρησιμοποιούμε Αόριστο στη θέση του Μέλλοντα.