Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου (τμήματα Β1 και Β2 )

Η ΦΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

                                                                               ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 ΕΙΚΟΝΑ 1 

Από τα αριστερά της εικόνας τα παιδιά παίζουν Διελκυστίνδα ή Σκάπεδρα

Στην μέση τα παιδιά παίζουν Σφαίρα ,φτιαγμένη από αλογότριχες και απέξω με δέρμα ή μικρά κομμάτια ύφασμα.Πάντα την χτυπούσαν με τα χέρια.

Στα δεξιά τα παιδιά παίζουν Ακινητίνδα τα γνωστά ΄"αγαλματάκια"

Η αξία της φιλίας στην αρχαία Ελλάδα ήταν καθιερωμένη κοινωνικά στη ζωή τους.Το εκπαιδευτικό τους σύστημα ήταν τέτοιο, που κάθε νέος δημιουργούσε στενή φιλία με τον μεγαλύτερό του για να μάθει γράμματα σωστά. Είχαν μεγάλο πάθος στη ψυχική φιλία που την συνέχιζαν σε όλη τη ζωή τους. Η ξακουστή «Θηβαία μαχητική φάλαγγα» αποτελεί την κορωνίδα της 'έννοιας της φιλίας στην αρχαία Ελλάδα ,αποτελούνταν αποκλειστικά από ζευγάρια φίλων που παρελαύνουν μαχόμενοι δίπλα, δίπλα στους πολέμους για να αντλούν κουράγιο αναμεταξύ τους.

 ΕΙΚΟΝΑ 2

 

 

 

 

ΦΡΑΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ

 ΕΙΚΟΝΑ 3.

"Τα λογια του Αισχύλου για το τι είναι Φίλος"

"Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω, ὡς πάντων κτημάτων κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός, παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως. Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται, φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι. Καίτοι ποῖος ἵππος ἢ ποῖον ζεῦγος οὕτω χρήσιμον ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος; Ποῖον δὲ ἀνδράποδον οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; ῍Η ποῖον ἄλλο κτῆμα οὕτω πάγχρηστον; Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει, ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ, συμβοηθεῖ, καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ. Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν, τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὃ καλεῖται φίλος, ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται."

 ΕΙΚΟΝΑ 4 

Στα απομνημονεύματα του Ξενοφών βρίσκονται οι απόψεις του Σωκράτη για την φιλία¨

Η φιλία στην αρχαία Ελλάδα είχε σημαντική έννοιά στην καθημερινότητα τους καθώς αναδείκνυε στοιχεία τους όπως :

• τον σεβασμός προς όλους τους γονείς,
• την ανιδιοτελής φροντίδα προς τα τέκνα,                                 

• την αφοσίωση στον φίλο,

ΦΩΤΕΙΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΙΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

 ΕΙΚΟΝΑΣ 5

1)Αχιλλέας – Πάτροκλος

ΕΙΚΟΝΑ 6

'Ο νικητής Αχιλλέας σέρνει με το άρμα του ον νεκρό'

Η φιλία των δύο ανδρών έμεινε παροιμιώδης. Ο Πάτροκλος ήταν γιος του Αργοναύτη Μενοίτου (αδερφού του Πηλέα) και της θυγατέρας του Άκαστου, Σθενέλης ή της κόρης του Πηλέα Πολυμήλης (και επομένως ξάδερφος του Αχιλλέα) κατά τον Ησίοδο. Αλλά κατά τον Όμηρο ο Πάτροκλος ήταν φίλος του Αχιλλέα (γνωρίστηκαν στην Αυλίδα πριν ξεκινήσουν για την Τροία). Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή γεννήθηκε στην Οπούντα της Λοκρίδας. Σκότωσε ,όμως, κατά την παιδική του ηλικία, πάνω στο παιχνίδι το γιο του βασιλιά Αμφιδάμαντα και κατέφυγε στον Πηλέα, βασιλιά της Φθίας.

Μεγάλωσε σαν  αδερφός δίπλα στον Αχιλλέα και ήταν και αυτός μαθητής του Κένταυρου Χείρωνα. Ήταν ένας από τους μνηστήρες της ωραίας Ελένης σύμφωνα με τον Παυσανία (αντίθετα ο Πλούταρχος διαφωνεί). Έτσι είχε ορκιστεί κι αυτός να βοηθήσει τον Μενέλαο, σε περίπτωση που την αρπάξουν, να την φέρει πίσω. Συμμετέχει στον Τρωικό Πόλεμο με τους Μυρμιδόνες του Αχιλλέα.

Ήταν γενναίος, μειλίχιος, ήρεμος και εξαιρετικός ιππέας. Όσο καιρό πολεμούσε ο Αχιλλέας στεκόταν δίπλα του πάνω στο άρμα και το κυβερνούσε. Συμβουλεύει τον Αχιλλέα και προσπαθεί να συγκρατήσει τα πάθη του Αχιλλέα. Προσπάθησε να πείσει τον Αχιλλέα να γυρίσει στον πόλεμο όταν εκείνος αποχώρησε θυμωμένος με τον Αγαμέμνονα χωρίς όμως να τα καταφέρει.

Κατάφερε όμως  να του δώσει την πανοπλία και τα όπλα του, ώστε να τρομάξει τους Τρώες που είχαν ξεθαρρέψει από την απουσία του Αχιλλέα και νικούσαν του Αχαιούς. Ο Αχιλλέας του ζήτησε να σώσει τα ελληνικά πλοία από τους Τρώες που τα είχαν πλησιάσει και τον έβαλε να ορκιστεί ότι δε θα επιτεθεί εναντίον της Τροίας.

Ο Πάτροκλος, κατά την συμπλοκή, σκότωσε πολλούς Τρώες που πίστεψαν ότι είναι ο Αχιλλέας. Οι νίκες του όμως τον παρέσυραν στα τείχη της Τροίας.  Εκεί ο Απόλλωνας τον αφόπλισε, ο Εύφορβος  τον τραυμάτισε και στη συνέχεια ο Έκτορας τον σκότωσε. Ο Αχιλλέας θρήνησε πολύ τον θάνατο του φίλου του και πήρε εκδίκηση σκοτώνοντας τον Έκτορα και πολλούς άλλους Τρώες.

Ο θάνατος του Πάτροκλου ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες, ήδη από την αρχαιότητα: Ένα αρχαίο ανάγλυφο υπάρχει σήμερα στο Βατικανό  και απεικονίζει τη μάχη γύρω από το σωρό του Πάτροκλου. Στο Λούβρο, επίσης, μπορεί να δει κανείς ένα ωραίο αρχαίο ανάγλυφο, όπου παριστάνει τον Αχιλλέα και τη Βρησηίδα, σε μια μεγάλη τοιχογραφία. Στην Κύλικα του Σωσία (5^ος αιώνας π.Χ.) ο Αχιλλέας δένει το τραύμα του Πάτροκλου. Σε ένα (χαμένο) πίνακα του Σάμιου Καλλιφώντα στο ιερό της Εφεσίας Άρτεμης ο Πάτροκλος σπέρνει τον πανικό (γνωστό από αντίγραφο).

Η φιλία τους, έχει και σκηνές της ζωής του Πάτροκλου, εκεί απεικονίζονται από ζωγράφους στην αγγειογραφία κατά την αρχαιότητα.

                              2)ΔΑΜΩΝΑΣ -ΦΙΝΤΙΑΣ

Ο Δάμωνας (Δάμων) και ο Φιντίας (αναφέρεται εσφαλμένα διεθνώς και ως Πυθίας) ήταν δύο πυθαγόρειοι φιλόσοφοι και φίλοι που έμειναν στην ιστορία για την μέχρι θανάτου πιστή φιλία τους, η οποία έγινε πρότυπο και ενέπνευσε πολλά έργα ζωγραφικής, μουσικής, αλλά και κινηματογραφικές ταινίες. Οι δύο φιλόσοφοι ζούσαν ή βρέθηκαν στις Συρακούσες την εποχή που αυτές διοικούνταν απολυταρχικά από τον Διονύσιο τον Νεότερο (367-357 και πάλι 346-343) και ο Φιντίας δίκαια ή μη, κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε την ανατροπή του τυράννου. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά του ικανοποίησαν την τελευταία επιθυμία να επισκεφθεί τους συγγενείς του ή να τακτοποιήσει κάποιες σοβαρές υποθέσεις υπό τον όρο -αν δεν επιστρέψει εγκαίρως - να εκτελεστεί αντ'αυτού ο φίλος του Δάμωνας, που προσφέρθηκε επί τούτου εθελοντικά.

Η βασική ιστορία

 

 

 

Σύμφωνα με όσα γράφτηκαν (από τον Κικέρωνα, τον Βαλέριο Μάξιμο, τον Ιάμβλιχο τον φιλόσοφο Αριστόξενο, τον Πορφύριο και τον Διόδωρο το Σικελό) μετά την απόφαση του Διονυσίου να εκτελέσει τον Φιντία, ο Δάμωνας ίσως προσπαθεί να εκμαιεύσει χάρη, όμως δεν εισακούγεται. Επειδή ο Φιντίας έχει σοβαρές εκκρεμότητες σχετικές με τις ευθύνες του και στον κύκλο των Πυθαγορείων (δεν ξέρουμε τι λογής) ο Δάμων μένει ως όμηρος, ανθρώπινο αμανάτι ή εγγύηση, και εκείνος φεύγει να τις τακτοποιήσει. Αν δεν επιστρέψει εγκαίρως, στη θέση του θα εκτελεστεί ο Δάμων. Δεν είναι βέβαιο πώς ακριβώς βρέθηκε ο Δάμων σε αυτή τη θέση αν και όλοι συμφωνούν ότι ήταν προθυμότατος. Πιθανόν να προσφέρθηκε μόνος του ώστε να τακτοποιήσει ο φίλος του τις υποθέσεις του, πιθανόν και να το πρότεινε ο Φιντίας σίγουρος ότι δεν θα αμφισβητείτε ο λόγος της τιμής του ότι θα επιστρέψει, ίσως και να ήταν ιδέα του Διονυσίου -όταν δηλαδή ο Φιντίας ζήτησε αναστολή εκτέλεσης της ποινής για λίγες ώρες ώστε να ρυθμίσει σοβαρά ζητήματα, πιθανόν ο Διονύσιος να του είπε "εντάξει, αλλά θα κρατήσω όμηρο τον Δάμωνα". Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Δάμων με φυσικότητα και εμπιστοσύνη αποδέχτηκε την ομηρία. Αν ο Φιντίας δεν επέστρεφε, θα σταύρωναν ή θα αποκεφάλιζαν εκείνον στη θέση του.

Ο μυθιστορηματικές παραλλαγές του μύθου αναφέρουν ότι έφυγε με τα πόδια για το χωριό του που δεν ήταν ιδιαίτερα κοντά στις Συρακούσες και ότι αφού τακτοποίησε τα της μητέρας και της αδελφής του, την πάντρεψε δηλαδή, στο δρόμο της επιστροφής τον έπιασαν ληστές, ότι ξέφυγε αλλά βρέθηκε σε ένα φουσκωμένο ποτάμι και ταλαιπωρήθηκε να το διαβεί και ότι έβλεπε τον ήλιο να δύει και να πλησιάζει η ώρα της εκτέλεσης και να αγωνιά για το φίλο του^[1]. Όμως πιο τεκμηριωμένο φαίνεται πως έλειψε για λίγο και εκτός από τον Υγίνο κανείς δεν αναφέρεται σε γάμους, ληστές και ποτάμια.

Στο μεταξύ ο Διονύσιος το έβρισκε διασκεδαστικό να λέει στο Δάμωνα ότι ήταν ανόητος να πιστέψει πως θα επέστρεφε ποτέ ο Φιντίας που "τώρα βρίσκεται κάπου πανευτυχής που γλίτωσε τη θανατική καταδίκη ενώ ο φίλος του είναι το ελάφι της υπόθεσης" -παραλληλίζοντας τις περιστάσεις με τη θυσία της Ιφιγένειας. Ο Δάμωνας υπερασπίζεται με σθένος τον Φιντία και λέει ότι σαν όλους τους πυθαγόρειους θα κρατήσει το λόγο του και ότι η μόνη περίπτωση να μην έρθει στην ώρα του, θα οφείλεται σε κάποιο απρόβλεπτο και μεγάλο εμπόδιο. Καθώς τον οδηγούν πια στο σταυρό ή στη λαιμητόμο της εποχής, παρακαλάει όντως να υψωθεί κάποιο ανυπέρβλητο εμπόδιο να κρατήσει μακριά τον Φιντία για αρκετή ακόμα ώρα, ώστε να εκτελεστεί αυτός αντί εκείνου.

Όμως πάνω που θα τον εκτελούσαν, εμφανίστηκε κάθιδρος ο Φιντίας. Ο Δάμων, από αγάπη για το φίλο του, επέμεινε να εκτελεστεί εκείνος "αφού ο Φιντίας έφθασε μετά την προθεσμία" αλλά ο Φιντίας αντέτεινε ότι έστω και αργοπορημένος πρόλαβε και ότι δεν θα έπρεπε να θανατωθεί στη θέση του κανένας. Καθώς οι δύο φίλοι πάλευαν να πείσουν τον Διονύσιο όχι για να γλιτώσουν τη δική τους ζωή, αλλά για να γλιτώσουν ο ένας τη ζωή του άλλου, ο κυβερνήτης των Συρακουσών συγκινήθηκε και είπε να αφεθούν και οι δύο ελεύθεροι και "να τον δεχτούν ως τρίτο φίλο" επειδή θαύμασε το βαθμό της φιλίας τους.^[2] Σύμφωνα με τις πηγές, οι δύο φίλοι του εξήγησαν ότι αυτό ήταν αδύνατον -μάλλον επειδή δεν ήταν πυθαγόρειος και δεν μετείχε στις τελετές τους- και έφυγαν προς άγνωστη -σε εμάς- κατεύθυνση. Φέρεται δε ότι όλα αυτά τα ιστόρησε στον Αριστόξενο ο ίδιος ο Διονύσιος όταν είχε πια ξεπέσει στην Κόρινθο, όπου είναι γνωστό ότι πέρασε τον τελευταίο χρόνο της περιπετειώδους ζωής του μέσα στην αθλιότητα ή πάντως αρκετά άσχημα.

3)ΟΡΕΣΤΗΣ - ΠΥΛΑΔΗΣ

Στην ελληνική μυθολογία, ο Ορέστης ήταν γιός του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, και αδελφός του Λαέρτη της Ηλέκτρας και της Ιφιγένειας.

Η δολοφονία

Μετά τη δολοφονία του Αγαμέμνονα από την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο, η Ηλέκτρα τον φυγάδευσε στη Φωκίδα, στο βασιλιά Στρόφιο, που ήταν θείος του. Ύστερα από χρόνια, ο Ορέστης επέστρεψε στις Μυκήνες με το φίλο και ξάδελφό του Πυλάδη, και εκδικήθηκε το θάνατο του πατέρα του σκοτώνοντας την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της.

Ερινύες, Ιφιγένεια και η χώρα των Ταύρων

Οι Ερινύες όμως, οι θεές της εκδίκησης, άρχισαν να τον καταδιώκουν μέχρι που έφτασε στην Αθήνα και δικάστηκε στον Άρειο Πάγο, όπου με την ψήφο της θεάς Αθηνάς αθωώθηκε. Για να εξιλεωθεί, ωστόσο, ο Ορέστης θα έπρεπε να φέρει στην Αθήνα το άγαλμα της θεάς Άρτεμις από την Ταυρίδα. Στη χώρα των Ταύρων, ο Ορέστης και ο Πυλάδης παραλίγο να θυσιαστούν στο βωμό της θεάς από την ίδια την Ιφιγένεια. Αφού τα δυο αδέρφια αναγνωρίστηκαν, με ένα τέχνασμα που σκαρφίστηκε η Ιφιγένεια, κατάφεραν να ξεφύγουν από το βασιλιά της χώρας, Θόα, και να γυρίσουν πίσω σώοι στην Αθήνα.

Σύμφωνα με το μύθο, ο Ορέστης παντρεύτηκε την Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της Ωραίας Ελένης. Ήταν βασιλιάς του Άργους, των Μυκηνών και της Λακεδαίμονας. Γιος του ήταν ο Τισαμενός.

4)ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ - ΠΕΛΟΠΙΔΑΣ

Ο Πελοπίδας (410 π.Χ. - 364 π.Χ) ήταν Θηβαίος στρατηγός, πολιτικός και διοικητής του Ιερού Λόχου.

Μαζί με τον συμπολίτη και φίλο του Επαμεινώνδας κατέστησαν τη θήβα ως μια ισχυρή δύναμη, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην επιβολή της Θηβαϊκής ηγεμονίας στον ελλαδικό χώρο.

Τα πρώτα χρόνια

Πατέρας του ήταν ο Ιπποκλής, ένας Θηβαίος ευγενής. Αν και μεγάλωσε μέσα σε πλούτη, ο Πελοπίδας ανέπτυξε ακέραιο χαρακτήρα, ακολουθώντας λιτό και απλό βίο. Γυμναζόταν συχνά, και από τις αγαπημένες του ασχολίες ήταν η πάλη και το κυνήγι, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος. Διέθετε όλο του το χρόνο του για τις ανάγκες της πόλης του, γεγονός που ουσιαστικά δεν του άφηνε περιθώρια να διαχειριστεί επικερδώς την περιουσία του, με αποτέλεσμα αυτή να συρρικνωθεί, αν και ουδόλως φαίνεται να τον ενδιέφερε κάτι τέτοιο. Επιπλέον βοηθούσε αφειδώς τους φτωχούς. Χαρακτηριστικά, καταγράφεται ένα περιστατικό όπου οι φίλοι του τον νουθετούσαν ότι παραμελεί τα χρήματα, τα οποία είναι κάτι αναγκαίο. Τότε αυτός τους έδειξε τον Νικόδημο, έναν κουτσό και τυφλό, και είπε: "Αυτούς είναι αναγκαίο να μην παραμελούμε".

Από νωρίς συνδέθηκε μέσω στενής φιλίας με τον Επαμεινώνδα. Συμπλήρωναν ο ένας τον άλλον ως προσωπικότητες και τους ένωνε μια κοινή φιλοδοξία, η καταξίωση της πόλης τους στο πολιτικό στερέωμα της αρχαίας Ελλάδας. Η φιλία τους έγινε πιο δυνατή κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας των Σπαρτιατών στην Αρκαδία, το 385 π.Χ. Η Θήβα, σύμμαχος της Σπάρτης τότε, είχε συνδράμει τους Λακεδαιμόνιους με ένα στρατιωτικό σώμα, στο οποίο εντάσσονταν ο Πελοπίδας και ο Επαμεινώνδας. Στη Μαντίνεια διεξήχθη μάχη, στην οποία ο Πελοπίδας δεχόμενος επτά τραύματα έπεσε στο έδαφος. Ο Επαμεινώνδας, παρόλο που τον θεώρησε νεκρό, έσπευσε να τον υπερασπιστεί, μόνος εναντίον πλήθους εχθρών. Σύντομα και ο ίδιος πληγώθηκε από λόγχη στο στήθος και από ξίφος στον βραχίονα. Ωστόσο η ανέλπιστη παρέμβαση του Σπαρτιάτης βασιλιά Αγησιπόλιγου, ο οποίος αφίχθει στο σημείο, τους έσωσε από βέβαιο θάνατο.

5)ΦΙΛΙΠΠΟΣ -ΝΑΘΑΝΑΗΛ

 Φίλιππος και ο Ναθαναήλ ήταν δύο καλοί φίλοι που έζησαν στην εποχή του Ιησού και αξιώθηκαν να γίνουν μαθητές του. Μάλιστα στις μέρες μας μαθαίνουμε γι’ αυτούς με σκοπό να τους λάβουμε ως υπόδειγμα αληθινής φιλίας.

ΕΙΚΟΝΑ 8 

Φράση της Καινής Διαθήκης: «ευρίσκει Φίλιππος τυν Ναθαναήλ» (Ιωάνν. 1 45)ΕΙΚΟΝΑ 9

Η Ιστορία τους:

Μετά την βάπτισή Του ο Ιησούς, καλεί τους δώδεκα μαθητές να Τον ακολουθήσουν για να διαδώσουν την αλήθεια Του σε όλο τον κόσμο. Ανάμεσά τους ήταν και οι δύο φίλοι. Ο Φίλιππος περίμενε με λαχτάρα τον Μεσσία, γιατί διάβαζε τις γραφές. Έτσι, όταν συνάντησε τον Χριστό και Αυτός του είπε: «Ακολούθησέ με», ο Φίλιππος ένιωσε μεγάλη χαρά, αφού κατάλαβε ότι ήταν ο Χριστός. Δέχτηκε λοιπόν την πρόσκληση και Τον ακολούθησε. Τότε όμως σκέφτηκε τον πολύ καλό του φίλο Ναθαναήλ, αγωνιούσε να του μιλήσει για τον Χριστό. Γεμάτος χαρά του είπε «Έλα, βρήκαμε τον Χριστό». Ο Ναθαναήλ δεν πείστηκε αμέσως λόγω της καταγωγής του, μα ο Φίλιππος δεν φάνηκε να τα παρατά. Επίμονα του λέει «Έρχου και είδε», δηλαδή «έλα και δες μόνος σου!» Απ’ ότι φάνηκε ο Χριστός προκάλεσε μια ιδιαίτερη έλξη στον Ναθαναήλ. Από εκείνη την ημέρα οι δύο καρδιακοί φίλοι έγιναν και μαθητές του Χριστού.
Η ιστορία αυτή των δύο φίλων μας προσφέρει και ένα δίδαγμα. Συγκεκριμένα, μαθαίνουμε πως οι φιλία δεν σημαίνει, όπως πιστεύουμε, να περνάς χρόνο με κάποιον, να λέμε και να κρατάμε μυστικά. Αληθινή φιλία, μέσα απ’ το παράδειγμά μας, είναι να προσπαθείς με επιμονή, υπομονή και θέληση να φέρεις τον φίλο σου στο σωστό δρόμο. Να βαδίζουμε συνοδοιπόροι προς τον Χριστό, έτσι θα χτίσουμε γερά θεμέλια για μια σωστή φιλία.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Φίλιππος & Ναθαναήλ – Ξεχωριστές Φιλίες

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82

http://www.saint.gr/165/saint.aspx

https://www.arxaiagumnasiou.net/2016/12/10-enotita-arxaia-a-gumnasiou.html

www.calameo.com/books/00113228481321bc6898f

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82

Επίσης για τις φωτογραφίες και κάποιες επιπλέον πληροφορίες έβαλα 'λέξεις κλειδιά' στην μηχανή αναζήτησης Yahoo

Καθώς και χρησιμοποίησα ΄ΜΗ ΑΣΦΑΛΗ ΣΕΛΙΔΕΣ' για την εισαγωγή βίντεο και εικόνων

ΣΧΟΛΕΙΟ : 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΔΕΣΣΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : K. ΔΑΓΓΑ

ΜΑΘΗΤΗΣ :ΠΑΝΤΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ

ΤΜΗΜΑ Β2