ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΜΟΥ - 4ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ

Έθιμο της Θράκης Τα εννιά φαγιά

Τα εννιά φαγιά είναι ένα Χριστουγεννιάτικο έθιμο της Ανατολικής Θράκης. Την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε σπίτι πρέπει να έχει εννιά φαγητά, για να έχει εννιά φαγητά σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.

Τα εννιά φαγιά συμβολίζουν τους εννιά μήνες που για κάποιους κυοφορούσε η Παναγιά, ενώ για κάποιους άλλους συμβολίζουν τα χωριά που πέρασαν ο Χριστός με την Παναγιά και τον Ιωσήφ για να αποφύγουν τον Ηρώδη.

Στο τραπέζι αφήνουν λίγο από όλα τα φαγητά για τις ψυχές και τα βάζουν κάτω από τα εικονίσματα, για να τα ευλογήσει ο Χριστός.

Τα εννιά φαγητά είναι φασολάδα με τουρσί, χαλβάς, ελιές, αλάτι, πιπέρι και άλλα νηστίσιμα φαγητά, αλλά το πιο σημαντικό είναι το Χριστόψωμο.

Πριν ξεκινήσει το φαγητό θυμιατίζουν το τραπέζι και το σπίτι και δίνουν σ ' ένα παιδί το Χριστόψωμο να το βάλει στο κεφάλι του και να το σηκώσει τρεις φορές επάνω.

Σε πολλά χωριά ο νοικοκύρης ασημώνει το τραπέζι βάζοντας ένα ποσό κάτω από το τραπεζομάντιλο , τα χρήματα τα έπαιρνε οποίος ξέστρωνε το τραπέζι, συνήθως τα παιδιά.

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΞΥΛΟ

Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας, τις παραμονές των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του αυτό είναι το χριστό ξύλο.

Η νοικοκυρά έχει ήδη φροντίσει να καθαρίσει το σπίτι και ιδιαίτερα το τζάκι με μεγάλη προσοχή, ώστε να μυ μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζει ακόμα και την καπνοδόχο του σπιτιού, ώστε να μη μπορέσουν να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως αναφέρεται στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια.

Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένοι γύρο από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στη εστία το Χριστόξυλο .

Σύμφωνα με τις παραδόσεις του λαού, καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη Του.

Κάθε οικογένεια, προσπαθεί να διατηρήσει αυτή τη φωτιά αναμμένη για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα, μέχρι τα Φώτα.

Συνέντευξη από μια βερικοκιά.

-Γειά και καλημέρα βερικοκιά! Τι κανείς;

-Καλά!!!

-Είμαι ο Ευγένιος και θα ήθελα να μάθω την ιστορία σου, θα ήθελες να την μοιραστείς μαζί μου;

-Ναι!!! Ευχαρίστησή μου να μοιράζω την ιστορία μου με τους ανθρώπους.

-Από που είναι η καταγωγή σου;

-Κατάγομαι από την Κίνα και μεταφέρθηκα στην Ευρώπη πριν από πάρα πολλά χρόνια και συνεχίζουν να με καλλιεργούν για τα γλύκα και αρωματικά μου φρούτα.

-Πού μεγάλωσες;

-Μεγάλωσα στην αυλή της γιαγιάς και του παππού σου που με φύτεψαν πριν από πολλά χρόνια.

-Πώς είναι ο κορμός και ο καρπός σου;

-Ο κορμός μου είναι στρογγυλός ,όχι  πολύ χοντρός και το χρώμα του είναι σκούρο καφέ, αλλά ο καρπός μου είναι μικρός, στρογγυλός με χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί.

-Τι χρώμα έχουν τα φύλλα σου;

-Τα φύλλα μου είναι γυαλιστερά και πράσινα και το φθινόπωρο κιτρινίζουν και πέφτουν.

-Τι σκέφτεσαι και τι νιώθεις για τους ανθρώπους και για τα άλλα δέντρα;

-Αγαπώ τους ανθρώπους που με φροντίζουν, μου παίρνουν τον καρπό και πιο πολύ αγαπώ τα παιδιά που σκαρφαλώνουν στα κλαδιά μου και τρώνε τον καρπό μου. Δεν αγαπώ τους ανθρώπους που με κόβουν, μου σπάνε τα κλαδιά και δεν με φροντίζουν. Όλα τα δέντρα είναι φίλοι μου εκτός από μια δαμασκηνιά που είναι δίπλα μου και όλη την ώρα μουρμουρίζει και λέει ότι έχει τους καλύτερους καρπούς, συγκεκριμένα με θυμώνει τα πρωινά που με ξυπνάει με τη μουρμουρά της. Ε.....τότε της ρίχνω μερικά βερίκοκα για να σταματήσει.

-Έχεις ακούσει κάποια ιστορία από τα πουλιά που κάθονται στα κλαδιά σου;

-Ναι!!! Σε όλα αυτά τα χρόνια έχω ακούσει πάρα πολλές ιστορίες από τα πουλιά που κάθονται στα κλαδιά μου.

-Σ' ευχαριστώ πολύ βερικοκιά μου για την όμορφη συνέντευξη και καλή σου μέρα!!!

-Και εγώ σ΄ ευχαριστώ!!! Γειά!

-Γειά!

Ευγένιος.

Ήθη και έθιμα Πελοποννήσου και Θράκης

Ομάδα 2η Ευγένιος, Ιουλία, Μαριάννα, Μελίνα, Κωνσταντίνος

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΜΙΑ ΡΟΔΙΑ.

Μια κυριακάτικη ηλιόλουστη μέρα βγήκα στον κήπο μου να κάνω συνέντευξη με τη ροδιά.

- Καλημέρα κυρία ροδιά.

- Καλημέρα φίλε μου.

- Που μεγάλωσες;

- Με διαλέξατε από ένα φυτώριο ανάμεσα σε άλλα δέντρα και με φυτέψατε στον κήπο σας.

- Πώς είναι ο κορμός σου και πώς ο καρπός σου;

- Ο κορμός μου είναι λεπτός και καλύπτεται από έναν κοκκινωπό φλοιό. Ο καρπός μου είναι μεγάλος και σφαιρικός.

- Τι χρώμα έχουν τα φύλλα σου;

- Τα νεαρά φύλλα μου έχουν κοκκινωπό χρώμα και όταν ωριμάζουν γίνονται πράσινα.

- Συστήνεις να πίνει κάποιος το χυμό των φρούτων σου;

- Φυσικά, γιατί έχει πολλές βιταμίνες.

- Ξέρεις γιατί δίνουμε ρόδι για δώρο Χριστουγέννων;

- Γιατί είναι σύμβολο καλοτυχίας και υγείας.

- Τι σκέφτεσαι για τους ανθρώπους;

- Θεωρώ πως οι άνθρωποι δεν μας φέρονται σωστά πολλές φορές.

- Έχεις ακούσει κάποια ιστορία από τα πουλιά που κάθονται στα κλαδιά σου;

- Συνήθως ακούω πολλές μελωδίες παρά ιστορίες.

- Ροδιά σε ευχαριστώ πολύ για τις πληροφορίες.

- Σε ευχαριστώ επίσης. Να 'ρχεσαι να τα λέμε!

ΤΟ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΡΟΔΙΟΥ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Ένα πανάρχαιο έθιμο του λαού μας για τη γιορτινή μέρα της έλευσης του νέου χρόνου είναι "το σπάσιμο του ροδιού". Το έθιμο αυτό αρχικά εντοπίστηκε στην Πελοπόννησο και μετά διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία. Στην επιστροφή, ο νοικοκύρης του σπιτιού έχει στην τσέπη του ένα λειτουργημένο ρόδι.

Είναι αυτός που κάνει το ποδαρικό και σπάει το ρόδι. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι στην κλειστή εξώπορτα και να του ανοίξουν. Δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι για να κάνει το ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.

Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα για να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: "με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά".

ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ – ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Με ιδιαίτερο χρώμα και με διαφορετικά έθιμα από νησί σε νησί και από χωριό σε χωριό γιορτάζονται τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στα νησιά του Αιγαίου.

Δωδεκάνησα

• Χοιροσφάγεια, «γιαπράκια» και δίπλες: Οι κάτοικοι της Δωδεκανήσου τιμούν το πατροπαράδοτο χοιρινό κρέας για τις ημέρες των Εορτών ενώ σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία.Την τιμητική τους έχουν και τα παραδοσιακά «γιαπράκια» τα οποία δεν λείπουν από το γιορτινό τραπέζι καθώς και οι δίπλες.
• «Μπουλουστρίνα»: Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο της Πρωτοχρονιάς, όπου τα μικρά παιδιά την πρώτη ημέρα του χρόνου επισκέπτονται τους συγγενείς και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό εν είδει δώρου το οποίο ονομάζεται μπουλουστρίνα.
  Χίος
• Πρωτοχρονιάτικα καραβάκια: κάθε χρόνο στη Χίο αναβιώνει την Πρωτοχρονιά από την Περιηγητική Λέσχη Χίου σε συνεργασία με το Δήμο Χίου, το έθιμο με τα καραβάκια. Ομάδες ατόμων που εκπροσωπούν συνοικίες της πρωτεύουσας του νησιού κατασκευάζουν απομιμήσεις εμπορικών και πολεμικών πλοίων φτιαγμένα με ιδιαίτερη προσοχή. Το μέγεθος των πλοίων είναι μέχρι 5,5 μέτρα όπως ορίζουν οι κανονισμοί.
  Σάμος
• «Πηχτή» και «Προβέντα»: Η πηχτή είναι βρασμένο χοιρινό κρέας με λεμόνι που αποτελεί κλασσικό γεύμα των Χριστουγέννων για τους Σάμιους. Την Πρωτοχρονιά προσφέρεται η  «Προβέντα» ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους γονείς θέλοντας να τους δείξουν την αγάπη τους και την φροντίδα τους ενώ εκείνοι θα τους δώσουν την λεγόμενη «Μπουπιστρίνα» δηλαδή χρήματα και γλυκά

Λήμνος

Στη Λήμνο τα εθιμα δεν ήταν ριζικά διαφορετικά από το υπόλοιπο Αιγαίο. Οι νοικοκυρές έψηναν Χριστόψωμα, έσφαζαν χοίρους. Μάλιστα η σφαγή ήταν κοινωνικό δρώμενο, οι λεγόμενες «αποσορτές». Ενδιαφέρον είναι ακόμα ότι οι Λήμνιοι απέφευγαν να  λουστούν κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου θεωρώντας πως τα νερά είναι μολυσμένα από τα στοιχειά και τους καλικαντζάρους. Το μπάνιο επιτρεπόταν πλέον από τις 5 Ιανουαρίου οπότε και είχε τελεστεί ο πρώτος καθαγιασμος των υδάτων πριν την εορτή των Θεοφανείων.

Λέσβος

Το έθιμο στη Λέσβο δεν είναι ο στολισμός δέντρου αλλά ελιάς. H Πρωτοχρονιά συνοδεύεται από έθιμα όπως το «ποδαρικό», με το σπάσιμο του ροδιού (σύμβολο αφθονίας) στην είσοδο του σπιτιού, την μεταφορά «αμίλητου» νερού (αγιασμό από εκκλησία της Παναγίας, αυτός που τον φέρνει στο σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει καθόλου στον δρόμο) για καλή τύχη τη νέα χρονιά, καθώς και το κόψιμο της παραδοσιακής βασιλόπιτας με το φλουρί που θεωρείται σημάδι τύχης σε όποιον το βρει.
Στο χωριό Πλωμάρι κυρίως, αλλά και σε άλλα χωριά, συνηθίζουν να κρεμάνε ένα κλαδί ελιάς στην είσοδο του σπιτιού για να έχουν καλή σοδιά την νέα χρονιά.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΛΑΤΑΝΟ

Π- Γειά σας κύριε Πλάτανε! Μπορώ να σας κάνω κάποιες ερωτήσεις;

πλ.  -  Ναι, φυσικά.

Π. - Που μεγαλώσατε ;

πλ. -   Μεγάλωσα δίπλα σε ένα ποτάμι

Π. - Πως είναι ο κορμός σας και πως ο καρπός σας ;

πλ. -  Ο καρπός μου είναι 2 - 2,5 εκατοστά και λέγεται πλατανόμηλο. Ο κορμός μου φτάνει από 30 έως 50 μέτρα ύψος

Π. - Τι χρώμα έχουν τα φύλλα σας ;

πλ. -  Τα φύλλα μου έχουν χρώμα πράσινο.

Π. – Τι σκέφτεστε και τι νιώθετε για τους ανθρώπους και για τα άλλα δέντρα ;

πλ. - Νιώθω όμορφα που δροσίζω τους ανθρώπους με τον ίσκιο μου. Βλέπω τα άλλα δέντρα σαν παιδιά μου γιατί είμαι πολύ ψηλός και ζώ πολλά χρόνια.

Π.- Έχετε ακούσει κάποια ιστορία από τα πουλιά που κάθονται στα κλαδιά σας ;

πλ.- Έχω ακούσει πολλές ιστορίες από τα ταξίδια των πουλιών.

Π.- Ευχαριστώ πολύ κύριε Πλάτανε για τη συνάντηση.

πλ.- Παρακαλώ!

«Χριστόκλουρα» – Θράκη

Οι γυναίκες των Σαρακατσάνων στη Θράκη συνήθιζαν να ζυμώνουν και να φτιάχνουν την «Χριστόκλουρα» , η οποία είναι κεντημένη. Τα κεντήματα στην «Χριστόκλουρα» αναπαριστούν πρόβατα , άλογα , την στάνη , την στρούγκα και άλλα στοιχεία του παλαιού καθημερινού τους βίου. Τη «Χριστόκλουρα» την τρώνε όλοι μαζί με μέλι , περιμένοντας την γέννηση του Χριστού.

Στο τραπέζι των Θρακιωτών ακόμη και σήμερα , το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων , βρίσκονται εννέα διαφορετικά τρόφιμα , που το καθένα συμβολίζει στιγμές της καθημερινότητας. Το έθιμο των Μπαμπουσιαραίων στο Ρήγιο της επαρχίας Διδυμότειχου αναβιώνει την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Δυο παλικάρια μεταμφιέζονται το ένα σε Μπαμπούσιαρο και το άλλο σε γυναίκα του Μπαμπούσιαρου. Το πρώτο φορά μια νεροκολοκύθα στο πρόσωπο με τρύπες στα μάτια και στο στόμα , προβιές προβάτων και κρεμά στην μέση κουδούνια και στην ζώνη του ένα μεγάλο μαχαίρι. Ζουρνατζήδες ή Γκαϊτατζήδες συνοδεύουν το ζευγάρι καθώς και έναν Νταουλτζή. Η άγρια και χαρακτηριστική μουσική των οργανοπαιχτών ξεσηκώνει όλο το χωριό.

Ομάδα 2^η – Ευγένιος , Μελίνα , Ιουλία , Μαριάννα , Κωνσταντίνος.

Ραγκουτσάρια Μακεδονίας

Τα Ραγκουτσάρια , όπως ονομάζονται τα καρναβάλια , γίνονται στην Καστοριά και γιορτάζονται από τις 6 μέχρι τις 8 Ιανουαρίου. Διατελούν αναβίωση των αρχαίων Διονυσιακών  τελετών , που γίνονταν από αρχαιοτάτων χρόνων και σύμφωνα με τους ντόπιους είναι γιορτή που σκοπό έχει να ξεχάσουν τα προβλήματα της χρονιάς. Στα Ραγκουτσάρια παίρνουν μέρος όλοι , Καστοριανοί και επισκέπτες και ξεχύνονται στους δρόμους και τα σοκάκια της πόλης με σημείο αναφοράς την οδό Μητροπόλεως και την πλατεία Ομόνοια , γιορτάζοντας με χορούς , τραγούδια , πειράγματα  και άφθονο κρασί. Στα Ραγκουτσάρια επίσης παίρνουν μέρος πολλές ορχήστρες με χάλκινα όργανα , προερχόμενες από τις γύρω περιοχές της Μακεδονίας , αλλά και χώρες της Βαλκανικής όπως Σερβία , Βουλγαρία και FYROM , αποτελούμενες από 5 έως 12 άτομα.

Η προέλευση του ονόματος :

Η ονομασία Ραγκουτσάρια , προέρχεται από το λατινικό rogatores,  δηλαδή ζητιάνοι , (ακόμη rogatio στα Λατινικά σημαίνει ζητώ) αφού οι μεταμφιεσμένοι ζητούν από τους νοικοκύρηδες , τους οποίους τα σπίτια επισκέπτονται να τους δώσουν δώρα προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα.