Αρχαία Ελληνικά Γ΄Λυκείου

1η ενότητα

Κείμενο

Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως. Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ θαυμάζων οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυθος φιλόσοφός πώς ἐστιν· ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμασίων)· ὥστ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίστασθαι ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώς τινος ἕνεκεν. Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησις ἤρξατο ζητεῖσθαι. Δῆλον οὖν ὡς δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ ἄνθρωπος, φαμέν, ἐλεύθερος ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς ἕνεκέν ἐστιν.

Θέματα

1. Α. Πού αναφέρεται η αντωνυμία αὐτήν και η αντωνυμία αὑτῆς;

Β. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες  λανθασμένες:

1. οι άνθρωποι άρχισαν να φιλοσοφούν, επειδή απορούσαν για όσα έβλεπαν γύρω τους.
2. οι άνθρωποι φιλοσοφούν, επειδή κατέχουν τη γνώση
3. η φιλοσοφική αναζήτηση ξεκίνησε, όταν ο άνθρωπος έλυσε τα βασικά βιοτικά του προβλήματα.
4. οι φιλοσοφία είναι μία από τις ελεύθερες επιστήμες.

Να στηρίξετε τις θέσεις σας με χωρία του κειμένου.

2. Ποια είναι η σχέση της φιλοσοφίας με τον μύθο και πώς συνδέεται η φιλοσοφία με την ελευθερία;
3. Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως: Πώς γεννήθηκε η φιλοσοφία, σύμφωνα με το παραπάνω χωρίο;
4. Α.Με ποιες από τις λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις: εναρκτήριος, εργόχειρο, καταφύγιο, φιλοχρήματος, ραδιουργία, φρενοκομείο.

Β. Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις σε προτάσεις στα ν.ε. με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να αλλάξετε την έγκλιση, τον χρόνο, το πρόσωπο Κι τη μετοχή να την κάνετε ρήμα): θαυμάσαντες, ἐδίωκον.

5. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες
6. Η απουσία του Πλάτωνα από την Αθήνα έπαιξε αρνητικό ρόλο στην επιστημονική – πνευματική διαμόρφωση του νεαρού Αριστοτέλη.
7. Η Ακαδημία ήταν το σημείο συνάντησης σημαντικών λογίων της εποχής, που προωθούσαν όλοι μαζί την επιστημονική έρευνα ακολουθώντας πιστά τις φιλοσοφικές κατευθύνσεις του Πλάτωνα.

3. Για την αγωγή του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε κατά κύριο λόγο τα ομηρικά έπη (με την ευκαιρία μάλιστα αυτή ο φιλόσοφος επιμελήθηκε μια καινούργια έκδοση των ομηρικών επών).
4. Η επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα συνδυάστηκε με την επιστροφή του στην Ακαδημία.
5. Προς το τέλος της ζωής του ο Αριστοτέλης γίνεται πολύ αυστηρός κριτής των απόψεων των άλλων, με αποτέλεσμα να αποκτήσει πολλούς εχθρούς.
6. Ποιά η σχέση Φιλοσοφίας και Μύθου βάσει του αρχαίου κειμένου και του παρακάτω παραλλήλου;:
   Λέγεται ὅτι στὴν Ἰωνία ἀποκαλύφθηκε γιὰ πρώτη φορὰ ὁ λόγος, σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸν μῦθο. Πρέπει νὰ σημειωθεῖ πὼς δὲν ὑπάρχει καθαρὸς λόγος χωρὶς μῦθο οὔτε καθαρὸς μῦθος χωρὶς λόγο. Ἡ συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μία καὶ ἑνιαία στὴν ἔκπτυξη ὁρισμένων δυνατοτήτων καὶ στὴν βαθμιαία ἔλευσή τους στὴν ἐμφάνεια.
   Ἡ πίστη τῶν πρώτων φιλοσόφων στὸν Λόγο εἶχε μυθικὸ βάθος. Ἀφοῦ οἱ λογικές τους ἀποδείξεις γιὰ νὰ ἐνισχύσουν τὴν πίστη τους ἦταν ἐντελῶς ἄλογες. Τὶς κρατοῦσε ὀρθὲς μόνον ἡ μυθικὴ πίστη στὸν Λόγο καὶ ἡ ἔστω δύουσα μυθικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς ἐποχῆς. Ἄλλωστε ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ὁ ἡρακλείτειος Λόγος, ποὺ εἶναι αὐτόχρημα μυθικός, καὶ ἄλλο ἡ «λογικὴ»  τοῦ Ἀριστοτέλη, στὴν ὁποία κατόπιν ὁ Λόγος ἀπομειώθηκε καὶ ἐξέπεσε. Ὡστόσο, ὁ μῦθος ἐπιβίωσε ἀκόμη καὶ στὸν Ἀριστοτέλη. Ἀλλὰ καὶ μέχρι τὴν ἐποχή μας. Ἕνας δακτύλιος μύθου θὰ περιγράφει πάντοτε τὰ ἐνεργήματά μας.

Χρήστου Μαλεβίτση, τὸ ἀνθισμένο δέντρο, σελ. 163

Αδίδακτο κείμενο

[13.1] Τὴν μὲν οὖν ἀποδημίαν ἐποιήσατο διὰ ταύτας τὰς αἰτίας. Σόλωνος δ’ ἀποδημήσαντος, ἔτι τῆς πόλεως τετα-
ραγμένης, ἐπὶ μὲν ἔτη τέτταρα διῆγον ἐν ἡσυχίᾳ· τῷ δὲ πέμπτῳ μετὰ τὴν Σόλωνος ἀρχὴν οὐ κατέστησαν ἄρχοντα
διὰ τὴν στάσιν, καὶ πάλιν ἔτει πέμπτῳ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἀναρχίαν ἐποίησαν. [13.2] μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν αὐτῶν χρόνων Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν, ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς. εἶτ’ ἔδοξεν αὐτοῖς διὰ τὸ στασιάζειν ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα, πέντε μὲν εὐπατριδῶν, τρεῖς δὲ ἀγροίκων, δύο δὲ δημιουργῶν, καὶ οὗτοι τὸν μετὰ Δαμασίαν ἦρξαν ἐνιαυτόν. ᾧ καὶ δῆλον ὅτι μεγίστην εἶχεν δύναμιν ὁ ἄρχων· φαίνονται γὰρ αἰεὶ στασιάζοντες περὶ ταύτης τῆς ἀρχῆς.

1. Να μεταφράσετε το χωρίο: μετά δὲ ταῦτα…ἀρχῆς.
2. Τι συνέβη μετά την αποδημία του Σόλωνα;
3. τῷ δὲ πέμπτῳ μετὰ τὴν Σόλωνος ἀρχὴν οὐ κατέστησαν ἄρχοντα
   διὰ τὴν στάσιν, καὶ πάλιν ἔτει πέμπτῳ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἀναρχίαν ἐποίησαν.: να γραφούν τα ρήματα στην οριστική και ευκτική ενεστώτα στο ίδιο πρόσωπο. Να γραφούν τα ουσιαστικά της γ κλίσης στην ονομαστική ενικού.

εἶτ’ ἔδοξεν αὐτοῖς διὰ τὸ στασιάζειν ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα, πέντε μὲν εὐπατριδῶν, τρεῖς δὲ ἀγροίκων, δύο δὲ δημιουργῶν:να γραφούν τα ουσιαστικά της α κλίσης στη γενική ενικού και το απαρέμφατο να γραφεί στον ενεστώτα.

4. Να αναγνωριστεί ο συντακτικός ρόλος των υπογραμμισμένων όρων.

ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς: Να αναγνωριστεί το είδος της πρότασης (2 μονάδες)

μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν αὐτῶν χρόνων Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν: Να εξαρτηθεόι από το Ἀριστοτέλης ἔφη… 4 μονάδες

Φιλοσοφικός Λόγος

ἦν γάρ ποτὲ χρόνος: τυπικός τρόπος έναρξης μυθικών αφηγήσεων.

θεοὶ μὲν ἦσαν: Είναι δύσκολο να παραδεχτεί κανείς ότι η αναφορά εδώ στους θεούς αποσκοπεί στη θεολογική θεμελίωση της πολιτικής αρετής· άλλωστε ο Πρωταγόρας ήταν αγνωστικιστής σε θέματα θρησκείας και συνεπώς η παρουσία των θεών μέσα στο μύθο του έχει μάλλον αλληγορική έννοια: ο Δίας, δηλαδή, είναι ο λόγος, η λογική- δηλαδή η νομοτέλεια που διέπει τη φύση· οι άλλοι θεοί (κυρίως ο Επιμηθέας και ο Ερμής) είναι τα όργανα αυτής της νομοτέλειας, η οποία ρυθμίζει τις σχέσεις των όντων, εξισορροπεί τις ελλείψεις και τις ανάγκες τους και εξασφαλίζει τα μέσα για την ικανοποίησή τους και κατ΄ ακολουθίαν την επιβίωσή τους.

καὶ τούτοις: Δηλαδή υπήρξε χρόνος, κατά τον Πρωταγόρα, κατά τον οποίο γεννήθηκαν και οι θεοί.

γῆς ἔνδον: Εδώ υπάρχει η αρχέγονη αντίληψη της Μητέρας-Γης, στη μήτρα της οποίας γονιμοποιήθηκαν και δημιουργήθηκαν όλα τα έμβια όντα (ζώα και φυτά)

ἐκ γῆς καὶ πυρὸς: Σύμφωνα με κάποιους κοσμογονικούς μύθους οι πρώτοι άνθρωποι προήλθαν από τη γη· κατά την κοσμολογία του Παρμενίδη, τον οποίο φαίνεται να ακολουθεί ο Πρωταγόρας, οι άνθρωποι και τα άλλα όντα έγιναν από τη μείξη φωτιάς και χώματος· κατά τον  Εμπεδοκλή προήλθαν από τη σύνθεση φωτιάς, χώματος, νερού.

Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ: Τιτάνες, γιοι του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης. Ο Προμηθέας από αγάπη προς τους ανθρώπους έκλεψε τη φωτιά από τον Όλυμπο και τους την πρόσφερε, με αποτέλεσμα αυτοί  να αναπτύξουν τον τεχνικό πολιτισμό· έτσι αναδείχτηκε ευεργέτης και προστάτης του ανθρώπινου γένους. Η φωτιά και η έντεχνος σοφία βοήθησαν τον άνθρωπο να κυριαρχήσει στη φύση και να αναδειχτεί στη συνέχεια κατασκευαστής και δημιουργός-homo faber ( το όνομά του σημαίνει τον προνοητικό- αυτόν που σκέφτεται προτού ενεργήσει κάτι).

Αδερφός του Προμηθέα ήταν ο Επιμηθέας (αυτός δηλαδή που σκέφτεται μετά την ενέργεια- ο μη προνοητικός). Στον Επιμηθέα έδωσαν ως σύζυγο οι θεοί την Πανδώρα- η περιέργεια της οποίας επέσυρε πολλά δεινά στο ανθρώπινο γένος.

κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι : Φαίνεται αλήθεια παράδοξο, που οι θεοί έδωσαν την εξωτερική μορφή μόνο στον άνθρωπο, ενώ το μοίρασμα των ιδιοτήτων  του το  εμπιστεύθηκαν στους Τιτάνες, στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα.

 νείμαντος...ἐπίσκεψαι: Η μετάβαση από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο δίνει στη φράση ζωηρότητα και παλμό.

τοῖς μὲν ἰσχὺν...ἐκόσμει: Ο Επιμηθέας, λοιπόν, ανέλαβε το δύσκολο έργο να διανείμει τις ιδιότητες στα διάφορα έμβια όντα- όσες ήταν απαραίτητες για να ζήσουν και να επιβιώσουν.

οὕτως ἐπανισσῶν: Δηλαδή εξισορροπώντας (κάνοντας ισοδύναμες) με παρόμοια σύμμετρη αναλογία τις άλλες ιδιότητες

μή τι...ἀϊστωθείη : Η βασική μέριμνα του Επιμηθέα ήταν να προικίσει όλα τα έμβια όντα με τέτοια εφόδια, έτσι ώστε να μπορούν να επιβιώνουν και να μην εξαφανίζεται το είδος τους από τη γη (φροντίδα για διαιώνιση όλων των ειδών της ζωής)

   Οι αρχαίοι πίστευαν ότι ο Δίας προκαλεί όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα (δυσμενείς καιρικές συνθήκες κτλ.)και διαμορφώνει τις τέσσερις εποχές του έτους που ήταν θυγατέρες τους (οι Ώρες).

 

Το πυκνό τρίχωμα και το γερό δέρμα, με τα οποία εφοδίαζε ο Επιμηθέας μερικά είδη ζώων, είχαν τριπλό σκοπό: να τα προστατεύσει αφενός από το ψύχος, αφετέρου από τον καύσωνα και συνάμα να τους εξασφαλίσει κατάλληλο και φυσικό στρώμα (και σκέπασμα).

ὥπλιζε:   Είναι τα άκρα των μονώνυχων ζώων, όπως του ίππου, του ημιόνου κτλ., που είναι πράγματι σκληρά και δε ματώνουν.

Η παραχώρηση, βέβαια, που έγινε σε κάποια ζώα να τρώνε κάποια άλλα αντισταθμίστηκε με την εξής πρόβλεψη: όσα ζώα χρησιμεύουν ως τροφή σε άλλα ζώα προικίστηκαν με το προσόν της πολυγονίας, ενώ όσα είναι σαρκοβόρα παρουσιάζουν ολιγονία· έτσι επιτεύχθηκε η διατήρηση του είδους όλων.

     Αξίζει να σημειωθούν τα εξής:

1. Κύριο ενδιαφέρον του Επιμηθέα βλέπουμε ότι ήταν σε κάθε περίπτωση η διαιώνιση όλων των ειδών των ζώων.
2. Όλα εκείνα με τα οποία εφοδιάστηκαν τα έμβια όντα προβάλλονται ως δώρα των θεών.
3. Ο λόγος εδώ του Πλάτωνα εμφανίζει ιδιαίτερα έντονη ποιητική πνοή και δύναμη, ενώ το ύφος παρουσιάζεται απλό, φυσικό και ζωντανό

Ο άνθρωπος εμφανίζεται σε μειονεκτική θέση απέναντι στα άλλα βιολογικά όντα και έμεινε αβοήθητος και ανυπεράσπιστος, λόγω της απρονοησίας του Επιμηθέα. Τις ατέλειες αυτές ήρθε να τις αντισταθμίσει ο Προμηθέας που έκλεψε από τον Όλυμπο τη φωτιά και τη γνώση των κατασκευαστικών τεχνών και τα δώρισε στον άνθρωπο, για να μπορέσει να επιβιώσει. Στη Θεογονία του Ησιόδου παρουσιάζεται ο Προμηθέας ως εύστροφος, γρήγορος στο νου, παράτολμος και δόλιος, αφού τόλμησε να συναγωνιστεί στην ευφυία τον ίδιο το Δία και τον εξαπάτησε με δολερό τέχνασμα.

Παράγωγα στα νέα ελληνικά

εἰμὶ: Ουσία, παρουσία, περιουσία, οντότητα, οντολογία, απουσία…

κεράννυμι : Κρασί, κρατήρας

  ἄγω:  (απ- περι-, συν-, κατ-, προς, μετ-, παρ-, )αγωγή, αγωγός, αγωγιμότητα, κυνηγός, λοχαγός, εισακτέος, αγέλη, αγώνας, υδραγωγείο, καταγώγιο, στρατηγός, ανάγωγος,χορηγός…

τάττω :(διά-, επί- συν-, προς) –ταγή, σύνταξη, μετάταξη, παράταξη, διάταξη, τάξη, τακτικός, άτακτος, ταγός…

νέμω:διανέμω, κατανέμω, νομός

ἔχω : σχήμα σχεδόν, εξοχή, ανοχή, παροχή, εσοχή, κατοχή, αποχή, αδειούχος, δικαιούχος…

γίγνομαι: γέννηση, γέννημα, συγγενής, αγενής, συγγένεια, αγένεια, γόνος, γονίδιο, γόνιμος, άγονος, επίγονος…

τρέφω: διατροφή, εκτροφή, θρεπτικός ατροφικός, σύντροφος, θρέμμα…

ἰοῦσιν : εισιτήριο, εξιτήριο, ιταμός, ισθμός…(έλευση, ελεύθερος, προσηλυτίζω από το μέλλοντα του έρχομαι)

προσῆπτεν: αφή, συνημμένος, απτός…

                                                    Ασκήσεις

1. Ο Επιµηθέας µοίρασε στα ζώα τις διάφορες ιδιότητες µε σκοπό να
   αντισταθµίσει αδυναµίες. Να συµπληρώσετε µε τη βοήθεια του κειµένου
   τις παρακάτω προτάσεις, ώστε να φαίνεται πώς εξασφαλίστηκε η
   ισορροπία στο ζωικό βασίλειο.
   Η ταχύτητα αντιστάθµιζε την ........................ ........................
   • Τα φτερά ή η υπόγεια κατοικία αντιστάθµιζαν ........................
   • Όσα ζώα είχαν δύναµη δε χρειάζονταν ........................
   • Όσα είχαν µεγάλο µέγεθος ........................
   • Τα όπλα αντιστάθµιζαν ........................
   • Για να αντιµετωπίζουν τις καιρικές µεταβολές τους έδωσε ...............…..
   • Με πολυγονία προίκισε ........................
   • Ολιγονία έδωσε ........................
   • ∆εν έδωσε σε όλα τα ζώα την ίδια τροφή για να µην ......................

Λεξιλογικές - Σηµασιολογικές ασκήσεις
1. πῦρ, γῆ: Να χρησιµοποιήσετε τα ουσιαστικά ως πρώτο συνθετικό σε
δέκα σύνθετα (βλ. Γραµµατική της αρχαίας ελληνικής, ΟΕ∆Β, § 414).

2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α µε τις συνώνυµές τους που
   δίνονται στη στήλη Β.

Α	Β
κατάγειος	ἀποδίδωµι
κεράννυµι	ἱκετεύω, παρακαλῶ
νέµω	ἀµφιέννυµι
προσάπτω	ὑπόγειος
ἀµπίσχω	µείγνυµι
ἰσχύς	µερίζω
µηχανῶµαι	ἰσχυρός, πυκνός
παραιτοῦµαι	δύναµις, σθένος
στερεός	ἐπινοῶ

2. κατευνάζω, κατανάλωση, εκδορά, αµπέχονο, αυτάρκεια, σαρκοβόρο,
   καταβροχθίζω, περιδέραιο: Να εντοπίσετε στο κείµενο τις οµόρριζες
   των λέξεων που σας δίνονται (µερικές από αυτές αναφέρονται στην
   ίδια λέξη του κειµένου)

Αρχαιοελληνικές λέξεις (από το λεξικό του Σταματάκου)	Νεοελληνικές λέξεις (λεξικό του Τριανταφυλλίδη)
παραιτοῦμαι: παρακαλώ για κάτι, ικετεύω/με αιτ. αποκτώ κάτι κατόπιν παρακλήσεως / με αιτ.προσώπου, συγκινώ, πείθω κάποιον με ικεσίες, παρακαλώ επιμόνως/με απ., ικετεύω κάποιον να κάνει κάτι//με αιτ.πράγματος, αποτρέπω κάτι με τις παρακλήσεις μου///με αιτ. προσώπου και απαρέμφατο, παρακαλώ θερμά για κάτι	Παραιτούμαι: αποχωρώ εκούσια από μια θέση//(νομ.) εγκαταλείπω εκουσίως δικαιώματα ή απαιτήσεις μου//(μτφ) εγκαταλείπω δραστηριότητες
ἐπισκοπῶ:επιθεωρώ,εξετάζω//επιβλέπω, επιτηρώ, προφυλάσσω//μέσο, σκέφτομαι, αναλογίζομαι	επισκοπώ:εξετάζω συνήθως σύντομα, κάνω επισκόπηση
εὐλάβεια: επιφυλακτικότητα, προσοχή//φόβος θεού ευσέβεια	Εὐλάβεια: έκφραση τιμής, λατρείας και ταπείνωσης προς το θείο
ἐπαρκέω-ῶ: αποτρέπω, εμποδίζω// τινί τι, αποκρούω κάτι από κάποιον//με αιτ. πράγματος, εμποδίζω//με δοτική προσώπου, βοηθώ, υπερασπίζω//χορηγώ, μεταδίδω//απόλυτο, είμαι επαρκής	Επαρκώ:είμαι αρκετός, υπάρχω σε αναγκαία ποσότητα//έχω τις απαραίτητες ικανότητες για κάτι
ὥρα: χρονική περίοδος, εποχή του έτους/η άνοιξη/τμήμα του χρόνου//η κατάλληλη ώρα // στον πληθ. τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα//η ακμή της ζωής	Ώρα:μονάδα μέτρησης χρόνου, χρονικό διάστημα, συγκεκριμένη χρονική στιγμή//κατάλληλος χρονος//ονομασία ακολουθιών της Ορθόδοξης Εκκλησίας//οι Ώρες στη λογοτεχνία