1η ενότητα

Κείμενο

Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως. Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ θαυμάζων οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυθος φιλόσοφός πώς ἐστιν· ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμασίων)· ὥστ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίστασθαι ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώς τινος ἕνεκεν. Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησις ἤρξατο ζητεῖσθαι. Δῆλον οὖν ὡς δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ ἄνθρωπος, φαμέν, ἐλεύθερος ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς ἕνεκέν ἐστιν.

Θέματα

1. Α. Πού αναφέρεται η αντωνυμία αὐτήν και η αντωνυμία αὑτῆς;

Β. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες  λανθασμένες:

1. οι άνθρωποι άρχισαν να φιλοσοφούν, επειδή απορούσαν για όσα έβλεπαν γύρω τους.
2. οι άνθρωποι φιλοσοφούν, επειδή κατέχουν τη γνώση
3. η φιλοσοφική αναζήτηση ξεκίνησε, όταν ο άνθρωπος έλυσε τα βασικά βιοτικά του προβλήματα.
4. οι φιλοσοφία είναι μία από τις ελεύθερες επιστήμες.

Να στηρίξετε τις θέσεις σας με χωρία του κειμένου.

2. Ποια είναι η σχέση της φιλοσοφίας με τον μύθο και πώς συνδέεται η φιλοσοφία με την ελευθερία;
3. Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως: Πώς γεννήθηκε η φιλοσοφία, σύμφωνα με το παραπάνω χωρίο;
4. Α.Με ποιες από τις λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις: εναρκτήριος, εργόχειρο, καταφύγιο, φιλοχρήματος, ραδιουργία, φρενοκομείο.

Β. Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις σε προτάσεις στα ν.ε. με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να αλλάξετε την έγκλιση, τον χρόνο, το πρόσωπο Κι τη μετοχή να την κάνετε ρήμα): θαυμάσαντες, ἐδίωκον.

5. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες
6. Η απουσία του Πλάτωνα από την Αθήνα έπαιξε αρνητικό ρόλο στην επιστημονική – πνευματική διαμόρφωση του νεαρού Αριστοτέλη.
7. Η Ακαδημία ήταν το σημείο συνάντησης σημαντικών λογίων της εποχής, που προωθούσαν όλοι μαζί την επιστημονική έρευνα ακολουθώντας πιστά τις φιλοσοφικές κατευθύνσεις του Πλάτωνα.

3. Για την αγωγή του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε κατά κύριο λόγο τα ομηρικά έπη (με την ευκαιρία μάλιστα αυτή ο φιλόσοφος επιμελήθηκε μια καινούργια έκδοση των ομηρικών επών).
4. Η επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα συνδυάστηκε με την επιστροφή του στην Ακαδημία.
5. Προς το τέλος της ζωής του ο Αριστοτέλης γίνεται πολύ αυστηρός κριτής των απόψεων των άλλων, με αποτέλεσμα να αποκτήσει πολλούς εχθρούς.
6. Ποιά η σχέση Φιλοσοφίας και Μύθου βάσει του αρχαίου κειμένου και του παρακάτω παραλλήλου;:
   Λέγεται ὅτι στὴν Ἰωνία ἀποκαλύφθηκε γιὰ πρώτη φορὰ ὁ λόγος, σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸν μῦθο. Πρέπει νὰ σημειωθεῖ πὼς δὲν ὑπάρχει καθαρὸς λόγος χωρὶς μῦθο οὔτε καθαρὸς μῦθος χωρὶς λόγο. Ἡ συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μία καὶ ἑνιαία στὴν ἔκπτυξη ὁρισμένων δυνατοτήτων καὶ στὴν βαθμιαία ἔλευσή τους στὴν ἐμφάνεια.
   Ἡ πίστη τῶν πρώτων φιλοσόφων στὸν Λόγο εἶχε μυθικὸ βάθος. Ἀφοῦ οἱ λογικές τους ἀποδείξεις γιὰ νὰ ἐνισχύσουν τὴν πίστη τους ἦταν ἐντελῶς ἄλογες. Τὶς κρατοῦσε ὀρθὲς μόνον ἡ μυθικὴ πίστη στὸν Λόγο καὶ ἡ ἔστω δύουσα μυθικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς ἐποχῆς. Ἄλλωστε ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ὁ ἡρακλείτειος Λόγος, ποὺ εἶναι αὐτόχρημα μυθικός, καὶ ἄλλο ἡ «λογικὴ»  τοῦ Ἀριστοτέλη, στὴν ὁποία κατόπιν ὁ Λόγος ἀπομειώθηκε καὶ ἐξέπεσε. Ὡστόσο, ὁ μῦθος ἐπιβίωσε ἀκόμη καὶ στὸν Ἀριστοτέλη. Ἀλλὰ καὶ μέχρι τὴν ἐποχή μας. Ἕνας δακτύλιος μύθου θὰ περιγράφει πάντοτε τὰ ἐνεργήματά μας.

Χρήστου Μαλεβίτση, τὸ ἀνθισμένο δέντρο, σελ. 163

Αδίδακτο κείμενο

[13.1] Τὴν μὲν οὖν ἀποδημίαν ἐποιήσατο διὰ ταύτας τὰς αἰτίας. Σόλωνος δ’ ἀποδημήσαντος, ἔτι τῆς πόλεως τετα-
ραγμένης, ἐπὶ μὲν ἔτη τέτταρα διῆγον ἐν ἡσυχίᾳ· τῷ δὲ πέμπτῳ μετὰ τὴν Σόλωνος ἀρχὴν οὐ κατέστησαν ἄρχοντα
διὰ τὴν στάσιν, καὶ πάλιν ἔτει πέμπτῳ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἀναρχίαν ἐποίησαν. [13.2] μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν αὐτῶν χρόνων Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν, ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς. εἶτ’ ἔδοξεν αὐτοῖς διὰ τὸ στασιάζειν ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα, πέντε μὲν εὐπατριδῶν, τρεῖς δὲ ἀγροίκων, δύο δὲ δημιουργῶν, καὶ οὗτοι τὸν μετὰ Δαμασίαν ἦρξαν ἐνιαυτόν. ᾧ καὶ δῆλον ὅτι μεγίστην εἶχεν δύναμιν ὁ ἄρχων· φαίνονται γὰρ αἰεὶ στασιάζοντες περὶ ταύτης τῆς ἀρχῆς.

1. Να μεταφράσετε το χωρίο: μετά δὲ ταῦτα…ἀρχῆς.
2. Τι συνέβη μετά την αποδημία του Σόλωνα;
3. τῷ δὲ πέμπτῳ μετὰ τὴν Σόλωνος ἀρχὴν οὐ κατέστησαν ἄρχοντα
   διὰ τὴν στάσιν, καὶ πάλιν ἔτει πέμπτῳ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἀναρχίαν ἐποίησαν.: να γραφούν τα ρήματα στην οριστική και ευκτική ενεστώτα στο ίδιο πρόσωπο. Να γραφούν τα ουσιαστικά της γ κλίσης στην ονομαστική ενικού.

εἶτ’ ἔδοξεν αὐτοῖς διὰ τὸ στασιάζειν ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα, πέντε μὲν εὐπατριδῶν, τρεῖς δὲ ἀγροίκων, δύο δὲ δημιουργῶν:να γραφούν τα ουσιαστικά της α κλίσης στη γενική ενικού και το απαρέμφατο να γραφεί στον ενεστώτα.

4. Να αναγνωριστεί ο συντακτικός ρόλος των υπογραμμισμένων όρων.

ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς: Να αναγνωριστεί το είδος της πρότασης (2 μονάδες)

μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν αὐτῶν χρόνων Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν: Να εξαρτηθεόι από το Ἀριστοτέλης ἔφη… 4 μονάδες