βαθμός επιθέτων

Τα Παραθετικά ή οι βαθμοί των επιθέτων

Οι βαθμοί του επιθέτου είναι τρεις:

Ο θετικός,  ο συγκριτικός και ο υπερθετικός.

Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός λέγονται αλλιώς παραθετικά.

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ		ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
αγαθός	αγαθότερος (μονολεκτικά) ή πιο αγαθός (περιφραστικά)		αγαθότατος (απόλυτο υπερθετικό) ή ο αγαθότερος (σχετικό υπερθετικό) ή πολύ αγαθός ή ο πιο αγαθός
φαρδύς	φαρδύτερος ή πιο φαρδύς		φαρδύτατος (απόλυτο υπερθετικό) ή ο φαρδύτερος (σχετικό υπερθετικό) ή πολύ φαρδύς
ή ο πιο φαρδύς

επιμελής

επιμελέστερος ή πιο επιμελής

επιμελέστατος (απόλυτο υπερθετικό) ή ο επιμελέστερος (σχετικό υπερθετικό) ή πολύ επιμελής ή ο πιο επιμελής

• Ελλειπτικά Παραθετικά

   Μερικά επίθετα είναι ελλειπτικά , δηλαδή δεν έχουν θετικό ή δεν έχουν ακόμα έναν από τους δύο άλλους βαθμούς.

Δεν έχουν θετικό βαθμό

Π.χ.

Συγκριτικός                        Υπερθετικός

  ανώτερος                            ανώτατος                

κατώτερος                           κατώτατος

• Καθόλου παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν καθόλου παραθετικά. Τέτοια επίθετα είναι:

– Αυτά που δηλώνουν ύλη. Π.χ. μαρμάρινος, χρυσός κ.λ.π.

– Αυτά που σημαίνουν καταγωγή ή συγγένεια. Π.χ. ελληνικός, προγονικός κ.λ.π..

– Αυτά που σημαίνουν χρόνο ή τόπο . Π.χ. σημερινός, χθεσινός,νησιώτικος ουράνιος κ.λπ.

– Αυτά που σημαίνουν κατάσταση που δεν αλλάζει . Πχ. μισός, αθάνατος, πολύτεκνος, τετράγωνο  

Ανώμαλα Παραθετικά

Μερικά επίθετα σχηματίζουν παραθετικά με δικό τους ξεχωριστό τρόπο. Αυτά λέγονται  Ανώμαλα.

Θετικός		Συγκριτικός			Υπερθετικός
απλός		απλούστερος			απλούστατος
γέρος		γεροντότερος			————–
κακός		χειρότερος			χείριστος/κάκιστος
καλός		καλύτερος			άριστος
λίγος	λιγότερος		ελάχιστος
μεγάλος	μεγαλύτερος		μέγιστος
μικρός	μικρότερος		ελάχιστος
πολύς	περισσότερος		πλείστος

Οι βαθμοί – τα παραθετικά των επιρρημάτων

Τα παραθετικά των επιρρημάτων:

Θυμόμαστε ότι τα παραθετικά των επιρρημάτων δεν κλίνονται. Πολλά επιρρήματα παράγονται από επίθετα:

α) Τα επίθετα –ος δίνουν επιρρήματα σε –α. Π.χ. Από το επίθετο «σοφός» προκύπτει το επίρρημα «σοφά». Σπανιότερα συναντάμε αρχαιοπρεπή επιρρήματα σε –ως (π.χ. τα επιρρήματα «καλά» αλλά και «καλώς» από το επίθετο «καλός»)

β) Τα επίθετα σε –υς σχηματίζουν τα επιρρήματά τους σε –ια. Π.χ. το επίθετο «βαθύς» σχηματίζει το επίρρημα «βαθιά». Σπανιότερα σχηματίζεται επίρρημα σε – τέως π.χ. από το επίθετο «ταχύς» προκύπτει το επίρρημα «ταχέως»

Ανώμαλα Παραθετικά Επιρρημάτων

Μερικά επιρρήματα σχηματίζουν παραθετικά με δικό τους ξεχωριστό τρόπο. Αυτά λέγονται ανώμαλα παραθετικά . Ορισμένα από αυτά είναι τα ακόλουθα:

Θετικός	Συγκριτικός	Υπερθετικός
καλά	καλύτερα	άριστα
κακά/κακώς	χειρότερα	χείριστα/κάκιστα
πολύ	περισσότερο	πάρα πολύ/πλείστα
λίγο	λιγότερο	ελάχιστα

Κανόνες ορθογραφίας

1. Οι καταλήξεις των παραθετικών –ότερος, -ότατος και στα τρία γένη καθώς και τα επιρρήματα σε –ότερα, – ότατα γράφονται με όμικρον.

π.χ. πλούσιος – πλουσιότερος- πλουσιότατος

        πλούσια – πλουσιότερα – πλουσιότατα

2.  Τα παραθετικά που προέρχονται από τα τοπικά επιρρήματα «άνω» και «κάτω» γράφονται με ωμέγα.

π.χ. άνω – ανώτερος- ανώτατος

        άνω – ανώτερα – ανώτατα.

3.  Οι καταλήξεις των παραθετικών –ύτερος , -ύτατος και στα τρία γένη καθώς και τα επιρρήματα σε –ύτερα, -ύτατα γράφονται με ύψιλον . Το «νωρίς» γίνεται «νωρίτερα», διατηρεί το γιώτα.

π.χ. βαθύς – βαθύτερος- βαθύτατος

       βαθιά – βαθύτερα – βαθύτατα

Η σύγκριση

      Σύγκριση ονομάζουμε την ενέργεια που κάνουμε προκειμένου να διαπιστώσουμε αν ένα πρόσωπο ή πράγμα έχει μια ιδιότητα ή ποιότητα σε βαθμό μεγαλύτερο ή μικρότερο από κάποιον άλλο. Η σύγκριση αυτή επιτυγχάνεται με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού.

   Στη σύγκριση συναντάμε δύο συγκρινόμενους όρους . Εκείνον απ’ τον οποίο ξεκινάμε τη σύγκριση , τον οποίο και ονομάζουμε πρώτο όρο σύγκρισης , και εκείνον με τον οποίο γίνεται η σύγκριση , τον δεύτερο όρο σύγκρισης.

Πώς εκφέρονται οι όροι σύγκρισης

Α΄όρος σύγκρισης : Είναι ουσιαστικό , επίθετο ή αντωνυμία και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική

Β΄ όρος σύγκρισης  : Είναι ό,τι και ο α΄ όρος σύγκρισης.

-Αν είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη σε θέση ουσιαστικού εκφέρεται με την πρόθεση από + αιτιατική

                 Α΄όρος                                                         Β΄ όρος

       π.χ. Ο Γιώργος είναι καλύτερος μαθητής από τον Κώστα

-Σπανιότερα συναντάμε τον β΄όρο σύγκρισης να εκφέρεται με την πρόθεση παρά + όμοια πτώση με τον α΄ όρο σύγκρισης

                                                       Α΄όρος  /      Β΄όρος

        π.χ. Καλύτερα να είμαι  έξυπνος   παρά χαζός.

-Με τα συγκριτικά επίθετα μεγαλύτερος , μικρότερος , ανώτερος , κατώτερος , καλύτερος ο β΄ όρος όταν είναι προσωπική αντωνυμία εγκλιτικού τύπου εκφέρεται με απλή γενική, που ονομάζεται γενική συγκριτική.

                    Α΄ όρος                                       Γενική Συγκριτική

        π.χ. Ο Κώστας είναι πολύ καλύτερός μου

-Όταν ο β΄ όρος σύγκρισης δεν είναι όνομα ουσιαστικό αλλά άλλη λέξη ή φράση εκφέρεται με την πρόθεση παρά + όμοια με τον πρώτο όρο σύγκρισης .

Διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις 

Προσθήκη:	ακόμη, επίσης, επιπλέον, πρόσθετα, επιπρόσθετα, εκτός από αυτό, περαιτέρω
Αιτιολόγηση:	γιατί, επειδή, διότι, αφού, μια που, καθώς, εξαιτίας, σημαντικός λόγος είναι, το φαινόμενο οφείλεται
Αποτέλεσμα – συμπέρασμα	ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως, έτσι (που), τελικά, συνεπώς, οπότε, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας, συνοψίζοντας, επιλογικά, συμπερασματικά, συνεπώς, έχει ως αποτέλεσμα – απόρροια – απότοκο – επακόλουθο – αντίκτυπο,
Αντίθεση – εναντίωση	αλλά, όμως, ωστόσο, ενώ, από την άλλη πλευρά, αντίθετα, παρά, μολαταύτα, αν και, μόνο που, εντούτοις, παρ’ όλα αυτά, ακόμη κι αν, και όμως, μολονότι, παρόλο που, από τη μια … από την άλλη, απεναντίας, εξάλλου, στον αντίποδα βρίσκεται…, πέρα από αυτά όμως, δε συμβαίνει όμως το ίδιο,  παρά το ότι, διαφορετικά, ειδάλλως, αλλιώς, αντίστροφα, διαμετρικά αντίθετο είναι Γενίκευση: γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα, σε γενικές γραμμές, γενικεύοντας θα λέγαμε ότι… Παράδειγμα λόγου χάρη, για παράδειγμα, όπως για παράδειγμα…  Διασαφήνιση – επεξήγηση: δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι…, ειδικότερα, με άλλα λόγια, (πιο) συγκεκριμένα, υπ’ αυτή την έννοια, για να γίνουμε πιο σαφείς  Έμφαση: το σημαντικότερο απ’ όλα…, το κυριότερο…, αξίζει να σημειωθεί πως…, εκείνο που προέχει…, πρέπει να τονιστεί ότι…, αξιοπρόσεχτο είναι πως…, ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως…  Επιβεβαίωση – συμφωνία – αποδοχή: ασφαλώς, βεβαίως, σίγουρα, πράγματι, αναμφίβολα,
αναμφισβήτητα, δε χωρεί αμφιβολία (αμφισβήτηση) ότι… κ.α
Ομοιότητα – αναλογία:		όπως, σαν, ομοίως, ανάλογα, το ίδιο ισχύει και για…, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με…, μοιάζει με…, παρουσιάζει κοινά στοιχεία…, αυτό θυμίζει…
Όρος – προϋπόθεση:		αν, εκτός αν, εφόσον, με τον όρο, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που…, …αποτελεί βασική προϋπόθεση για…, ίσως, πιθανώς, ενδεχομένως
Σύγκριση:		παρά, απ’ όσο, απ’ ό,τι, συγκριτικά, σε σχέση με …, σε αντιδιαστολή
Σκοπός:		για να, έχει ως σκοπό/στόχο/επιδίωξη, προκειμένου να…
Διαίρεση-ταξινόμηση:		πρώτον, δεύτερον… αφενός…αφετέρου, απ’ τη μια…απ’ την άλλη…
Διάζευξη:		ή, είτε…είτε…
Πιθανότητα:		ενδεχομένως, πιθανώς, ίσως …
Χρόνος – χρονική σχέση:		όταν, αφού, καθώς, όποτε, μόλις, έως ότου, πριν, πριν από, κάθε φορά που, αρχικά, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, μετά από λίγο, αφότου, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που,