Κατηγορίες ιστορικών πηγών
[πηγή: https://e-didaskalia.blogspot.com/2018/03/blog-post_203.html]
Όταν μιλάμε για πηγές στην ιστορία, εννοούμε όλα εκείνα τα στοιχείαπου μας παρέχουν πληροφορίες για την ανάλυση και την κατανόηση τουπαρελθόντος.
Οι ιστορικές πηγές διακρίνονται σε:
1) ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ:
απομνημονεύματα, γενεαλογίες, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, βιογραφίες,αλληλογραφία, δημόσια έγγραφα, δημόσιες ομιλίες, αφηγήσεις,λογοτεχνικά έργα, αρθρογραφία κ.ά.
2) ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΣ:
δημοτικά και κοινοτικά αρχεία, ληξιαρχικά βιβλία και έγγραφα, διοικητικάαρχεία, σχολικά αρχεία, αρχεία επιχειρήσεων, προσωπικά αρχεία,συμβολαιογραφικά έγγραφα κ.ά.
Επιπλέον, οι ιστορικές πηγές διακρίνονται σε:
1)
Γραπτές πηγές
: επίσημα κρατικά έγγραφα, άλλαεπίσημα έγγραφα, ανεπίσημα ιδιωτικά έγγραφα, γραπτέςμνημονικές πηγές, εφήμερες πηγές, λογοτεχνία,ιστοριογραφικά κείμενα, κείμενα άλλων επιστημών κ.ά.
2)
Προφορικές πηγές
: μαρτυρίες, συλλογές προφορικώνμαρτυριών, συνεντεύξεις.
3)
Παραστατικές πηγές
: οπτικές πηγές (επίκαιρα,τηλεοπτικές εκπομπές, ντοκιμαντέρ, κινηματογραφικέςταινίες κ.ά.), ακουστικές –
ηχητικές πηγές (δημόσιοι λόγοι,μαγνητοφωνημένες ραδιοφωνικές εκπομπές κ.ά.),κατάλοιπα του υλικού πολιτισμού, ιστορικοί τόποι(δημόσια κτήρια, μνημεία κ.ά.), διαδίκτυο, ψηφιακοίδίσκοι, χάρτες (τοπογραφικοί,
εμπορικοί, ναυτικοί,γεωφυσικοί, πολιτικοί κ.ά.), στατιστικοί πίνακες,φωτογραφίες, ζωγραφικά έργα, γελοιογραφίες κ.ά.
ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ
•
Οι γραπτές πηγές διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς:
1) Οι πρωτογενείς πηγές είναι κείμενα που γράφτηκαν σε σχέση μεένα γεγονός, όχι όμως για να προσφέρουν πληροφόρηση- αφήγηση, αλλά εγκλείουν πρωτογενείς τις προθέσεις των δρώντων προσώπων, άμεσα ή έμμεσα. Παραδείγματα πρωτογενών πηγώνείναι ντοκουμέντα όπως ημερολόγια, απογραφές, δημόσιαέγγραφα ή συνεντεύξεις, αποτελέσματα ερευνών, αρχεία μελετών.Με άλλα λόγια,
πρωτογενείς ή άμεσες πηγές είναι εκείνες οι πηγέςπου προέρχονται από μια συγκεκριμένη περίοδο του παρελθόντος,σύγχρονη με αυτή που μελετά ο ιστορικός.
2) Οι δευτερογενείς πηγές ή έμμεσες πηγές είναι κείμενα που δημιουργήθηκαν σε μεταγενέστερη περίοδο και παρουσιάζουνγενικεύσεις, αναλύσεις, συνθέσεις, ερμηνείες ή εκτιμήσειςδεδομένων ή πληροφοριών. Χαρακτηριστικό παράδειγμααποτελούν τα ιστοριογραφικά έργα.
ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΗΓΩΝ
Για να προσεγγίσουμε μια ιστορική πηγή, ακολουθούμε ταακόλουθα βήματα:
α) προσδιορίζουμε την
ταυτότητα
της πηγής
:
1) Ποιος είναι ο δημιουργός της; (συμμετέχει στα γεγονότα ή όχι
😉
2) Τοποθέτησή της στο ιστορικό πλαίσιο.3) Πότε γράφτηκε; (είναι σύγχρονη με τα γεγονότα ήμεταγενέστερη
😉
4) Ποιο είναι το θέμα της;
5)
Τι είδους πηγή είναι; (είναι πρωτογενής ή δευτερογενής πηγή;)
Τα στοιχεία αυτά μπορούν να αποτελέσουν την
εισαγωγή
τουκειμένου μας.
β) Στη συνέχεια συγκεντρώνουμε τις πληροφορίες που παρέχει η πηγή.
Κατά την άντληση των πληροφοριών πρέπει να προσέξουμε:
1) να διακρίνουμε τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται ηπηγή από τα σχόλια του δημιουργού της,
2) να διακρίνουμε ποιες από τις πληροφορίες πουπαρέχει το κείμενο είναι σχετικές με το θέμα τηςερώτησης.
γ) Το επόμενο βήμα είναι να
συγκρίνουμε
το περιεχόμενο
της πηγής με την υπάρχουσα ιστορική γνώση.Γενικά, οι σχέσεις μιας πηγής με «τις ιστορικές μαςγνώσεις», δηλαδή με τις πληροφορίες του σχολικούεγχειριδίου, μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:
Η πηγή μπορεί:
1
) να επιβεβαιώνει
τεκμηριώνει τις πληροφορίες τουσχολικού εγχειριδίου,
2) να διευκρινίζει/διασαφηνίζει τα δεδομένα του σχολικούβιβλίου,
3) να συμπληρώνει τις ιστορικές μας γνώσεις,
4) να καταθέτει μια αντίθετη άποψη από αυτή πουυποστηρίζεται στο σχολικό εγχειρίδιο.
δ) Αφού προσδιορίσουμε τη σχέση της πηγής με τηνυπάρχουσα ιστορική γνώση, προσπαθούμε να βρούμε τα σημεία σύνδεση, δηλαδή τα σημεία στα οποία τα δύοκείμενα (βιβλίο- πηγή) έχουν νοηματική συνάφεια.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προσέξουμε:
1
) να κατανοήσουμε σωστά τους ιστορικούς όρους πουπεριέχει η πηγή,
2) να εντοπίσουμε τις ομοιότητες ή τις διαφορές στην οπτικήτου βιβλίου και της πηγής ή δύο πηγών μεταξύ τους.
ε) Το επόμενο βήμα είναι η σύνθεση της απάντησής μας. Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε τα εξής:
1)
το τελικό κείμενο να μην αποτελεί συρραφή χωρίων τουβιβλίου και της πηγής, αλλά να αποτελεί ένα ομοιογενέςκείμενο,
2)
να μην αναπαράγεται αυτούσιο το κείμενο της πηγής,αλλά να διατυπώνονται οι πληροφορίες σε δικό μαςαυτόνομο λόγο.
στ) Τέλος, πρέπει να ολοκληρώσουμε και να κλείσουμε τοκείμενό μας συνθέτοντας έναν επίλογο που θα συνοψίζει όσα διαπραγματευτήκαμε παραπάνω ή, αν χρειάζεται, θα διατυπώνονται σ’ αυτό συμπεράσματά μας από τηνανάλυση της πηγής.
ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ
Παραδείγματα
•
Όπως επισημαίνει/παρατηρεί/τονίζει/ αναφέρει ο/η … στοέργο …
•
Όπως διαπιστώνεται και στο απόσπασμα από το έργο …
•
Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει ο/η … στο έργο …
•
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του/της … στο έργο …
•
Τα παραπάνω επαληθεύει και η συγκεκριμένημαρτυρία/αναφορά στο έργο …
•
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνονται και από τον/την …στο έργο …
•
…, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τον/την … στο έργο…. Συγκεκριμένα …
•
Αυτό αποδεικνύεται και από …, όπως αυτό δίνεται στο έργο… του/της …. Μεταξύ των άλλων αναφέρεται ότι …
•
Όπως μας πληροφορεί ο/η … στο έργο….
•
Συμπληρωματικά στοιχεία δίνει ο/η … στο έργο … Πιοσυγκεκριμένα, …
•
Την εικόνα συμπληρώνουν τα στοιχεία που παραθέτει ο/η …στο έργο …
•
Την εικόνα συμπληρώνει ο/η … αναφέροντας ότι …
•
Πρόσθετα στοιχεία δίνει ο/η … στο έργο … Συγκεκριμένα, εκείαναφέρει (αναφέρεται) ότι …
•
Επιπλέον, όπως αναφέρεται/επισημαίνεται/
τονίζεται και από τον/την
...,
Επιπροσθέτως, σύμφωνα και με τον/την …, εξίσου σημαντικόρόλο είχαν ….
•
Οι απόψεις του… παρουσιάζονται αναλυτικότερα στο έργο …του/της …
•
Όπως πληροφορούμαστε από τη συγκεκριμένη δευτερογενήπηγή, …
•
Τα ιστορικά παραθέματα που δίνονται επεξηγούν ….
•
Μια διαφορετική εικόνα της κατάστασης παρουσιάζεται στοαπόσπασμα από το έργο … του/της … Πιο συγκεκριμένα, …
•
Μια διαφορετική εικόνα δίνει ο/η … όταναναφέρει/παρατηρεί/επισημαίνει ότι …
•
Αντίθετη άποψη έχει ο/η … Πιο συγκεκριμένα, όπωςαναφέρει στο έργο του/της,
