Παράγωγες και σύνθετες λέξεις

Παράγωγες και σύνθετες λέξεις

• Παράγωγες λέξεις: είναι οι λέξεις που παράγονται από μια αρχική λέξη με την προσθήκη μίας νέας διαφορετικής κατάληξης, η οποία λέγεται παραγωγική κατάληξη ή επίθημα (γιατί είναι στο τέλος της λέξης).

Π.χ. παιδί + παραγωγική κατάληξη: -άκι: παράγωγη λέξη: παιδάκι.

• Σύνθετες λέξεις: οι σύνθετες λέξεις προκύπτουν από την ένωση των θεμάτων δύο απλών λέξεων

Π.χ. παχύ (1^ο συνθετικό) + σάρκα (2^ο συνθετικό): παχύσαρκο (σύνθετη λέξη)

• Άλλος τρόπος είναι με την προσθήκη ενός προθήματος (αχώριστου μορίου) στην αρχή της λέξης ή του στερητικού α-

Π.χ. τροφή + αρχαία πρόθεση δια-: σύνθετη λέξη: διατροφή.

Φθαρτός + στερητικό πρόθημα α- : σύνθετη λέξη: άφθαρτος

• Τα προθήματα ονομάζονται και αχώριστα μόρια και συνήθως δεν τα συναντάμε μόνα τους στον λόγο.
• Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές στη Νέα Ελληνική οι λέξεις που σχηματίζονται με την προσθήκη αχώριστων μορίων δεν είναι σύνθετες αλλά παράγωγες.

 

Δραστηριότητα

Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε τις σύνθετες και τις παράγωγες λέξεις και να τις εντάξετε στη σωστή στήλη.

Kείμενο 6 [O τόπος επηρεάζει το σώμα και τον χαρακτήρα μας]

Εύκολα κανείς μπορεί να κάνει τη διαπίστωση ότι στον ιδιαίτερο χαρακτήρα ενός τόπου αντιστοιχεί κατά κανόνα και η σωματική κατασκευή και ο χαρακτήρας των κατοίκων του… Όπου ο τόπος είναι φαλακρός, άνυδρος και τραχύς, που τη μια φορά τον δέρνει ο χειμώνας και την άλλη τον καίει ο ήλιος, εκεί θα δεις ανθρώπους στεγνούς, ισχνούς, με ευδιάκριτες τις αρθρώσεις του σώματός τους, ρωμαλέους και δασύτριχους. Μια άγρυπνη φιλεργία είναι ευδιάκριτη σ’ αυτούς τους ανθρώπους, ενώ στον χαρακτήρα και στα φυσικά τους είναι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία γνώμης, μάλλον άγριοι παρά ήμεροι, στις τέχνες και στα επαγγέλματα θα τους βρεις πολύ έξυπνους και πολύ εύστροφους και στα πολεμικά ανώτερους. Άλλωστε, και όλα τα προϊόντα που παράγει η γη θα τα βρεις να έχουν ιδιότητες αντίστοιχες με τις ιδιότητες της γης.

Ιπποκράτης, «Περί ανέμων, υδάτων και τόπων», μτφρ. Δ. Λυπουρλής,

στο Ανθολογία Aρχαίας Eλληνικής Γραμματείας, OΕΔΒ, 1999

(τετράδιο εργασιών  σελ. 42)

Παράγωγες λέξεις	Σύνθετες λέξεις