Η παλαιότερη Σχολή που εμφανίστηκε και που επιχείρησε να κωδικοποιήσει τους θρησκευτικούς και ηθικούς κανόνες της εποχής ήταν ο Κομφουκιανισμός. Βασίζεται στις διδαχές του Kung Fu-Tzu ή Κομφούκιου (551-479 π.Χ.), που ανήκε στη χαμηλές αριστοκρατικές τάξεις και ήταν χαμηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος και δάσκαλος στο μικρό κρατίδιο Lu. Ίσως εξαιτίας του γεγονότος ότι ήταν τόσο πρώιμη Σχολή, είναι η πιο συντηρητική από τις Σχολές. Προτείνει ως λύση στα προβλήματα την επιστροφή στα έθιμα και τις αξίες της εποχής της πρώιμης Δυναστείας Chou, την οποία εμφανίζει ως χρυσή περίοδο κατά την οποία δινόταν έμφαση στα ιερά κείμενα, στο τελετουργικό και στην έντονη ηθική αφοσίωση.
Ο Mo-Ti ήταν ιδρυτής μίας άλλης Σχολής, που άνθησε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Μοιάζει με τον Κομφουκιανισμός, αλλά ενώ ο Κομφουκιανισμός ζητά να τιμούμε και να αγαπούμε πρώτα την οικογένεια και μετά τους υπόλοιπους, σε διαφορετικό βαθμό, ο Μο αντιπροτείνει την αγάπη όλων των ανθρώπων εξίσου. Αντιτίθεται σθεναρά στους συνεχείς πολέμους της εποχής, σε σημείο που συγκροτεί στρατό που πολεμά στο πλευρό κάθε κρατιδίου που δέχεται επίθεση, προκειμένου έτσι να αποθαρρύνονται οι επιθετικές πρακτικές.
Η τρίτη μεγάλη Σχολή, και σε πλήρη αντίθεση με τις προηγούμενες, ήταν η Νομικιστική Σχολή, που άνθισε τον 4ο αιώνα. Σαν μία πρώιμη Πολιτιστική Επανάσταση, απορρίπτει πλήρως τις πεποιθήσεις του παρελθόντος, και ενδιαφέρεται μόνο να ενισχύσει το ρόλο του κράτους και να δυναμώσει το στρατό του, με οποιοδήποτε τίμημα. Τα έθιμα και οι ηθικοί κανόνες πρέπει να αντικατασταθούν από λεπτομερή νομοθεσία που θα καθορίζει επακριβώς τα καθήκοντα κάθε κοινωνικής ομάδας, καθώς και τις ποινές για όσους τα παραμελούν. Η γεωργία και ο πόλεμος είναι οι βασικές ασχολίες του πληθυσμού, και ο ηγέτης έχει απεριόριστη εξουσία επάνω του.
Ο Λάο-Τσου
Ο πρώιμος Ταοϊσμός μας είναι γνωστός από δύο διάσημα έργα, το Ταο Τε Τσινγκ και το Βιβλίο του Τσουάνγκ Τσου. Το πρώτο αποδίδεται παραδοσιακά στον Λάο-Τσου, για τον οποίο όμως γνωρίζουμε μόνο όσο αναφέρονται στο Σι-Τσι («Ιστορικά Αρχεία»), που γράφτηκε περίπου το 100 π.Χ. από τον Σου Μα Τσιέν. Εκεί αναφέρεται ότι το πατρώνυμο του Λάο-Τσου ήταν Λι, τα μικρά του ονόματα ήταν Ερ(χ) και Ταν, και ότι γεννήθηκε στο Τσου, ένα μικρό κρατίδιο στο κάτω μέρος της πεδιάδας του ποταμού Γιανγκτσέ. Υπηρέτησε ως ιστορικός στην Αυτοκρατορική Αυλή των Τσου, το οποίο σημαίνει ότι πρέπει να έζησε στην πρωτεύουσα, δηλαδή στο Λο-Γιανγκ.
Αν και το κείμενο δεν περιλαμβάνει ημερομηνίες, αναφέρεται ότι ο Κομφούκιος είχε συζητήσει με τον Lao-Tzu στη διάρκεια μίας επίσκεψής του στο Lo-yang, επομένως πρέπει να ήταν σύγχρονοι, με τον Lao-Tzu πιθανότατα μεγαλύτερο σε ηλικία. Έτσι, πιθανολογείται ότι γεννήθηκε γύρω στο 600 π.Χ. Σύμφωνα με τη βιογραφία, λίγο καιρό μετά τη συνάντηση με τον Κομφούκιο, ο Lao-Tzu, βλέποντας την παρακμή της Δυναστείας των Chou, αποφάσισε να αποσυρθεί από τα εγκόσμια. Ο Φύλακας του Δυτικού Περάσματος, ονόματι Kuan Yin ή Yinxi, αναγνωρίζοντάς τον και διαβλέποντας ότι πιθανότατα ήταν ο τελευταίος που θα έβλεπε ξανά τον ηλικιωμένο Δάσκαλο, τον παρακάλεσε να του γράψει σε ένα μικρό βιβλίο τη διδασκαλία του πριν φύγει. Ο Lao-Tzu δέχτηκε, και έγραψε ένα βιβλίο σε δύο μέρη που αποτελούνταν από 5.000 χαρακτήρες. Έπειτα, έφυγε. «Τι απέγινε μετά», σημειώνει ο ιστορικός, «κανείς δεν γνωρίζει».
Το βιβλίο
Η λέξη Ching κυριολεκτικά σημαίνει «κανόνας», «κλασσικό βιβλίο» ή «βιβλίο αναφοράς». Έτσι, η φράση «Tao Te Ching» μπορεί να μεταφραστεί ως «Το κλασσικό Βιβλίο του Λόγου και της Αρετής». Επειδή η ονομασία Tao Te Ching είναι η πιο ευρέως αναγνωρίσιμη, προτιμήθηκε να παραμείνει αμετάφραστη. Ο ίδιος ο τίτλος δόθηκε στο έργο εκ των υστέρων, και είναι ουσιαστικά μία τιμητική προσφώνηση. Εναλλακτικά, το έργο αποκαλείται Daode Zhen Jing («Το αληθινά κλασσικό έργο περί της Οδού και της Ισχύος της Οδού») και Wuqian Wen («Το κλασσικό έργο των 5.000 χαρακτήρων»).
Το έργο έχει βρεθεί σε διάφορες ανασκαφές, και το 1993 βρέθηκε η παλαιότερη έκδοσή του, γραμμένη σε 800 κομμάτια μπαμπού και γραμμένη πριν το 300 π.Χ. Το κείμενο αυτό περιλαμβάνει συνολικά 13.000 χαρακτήρες, από τους οποίους 2.000 ταυτίζονται με τους γνωστούς του Tao Te Ching, συμπεριλαμβανομένων μάλιστα και 14 επιπλέον στροφών.
Μερικοί στίχοι από το Ι Τσινγκ ή Τάο Τε Κινγκ:
1.
Το Ταό που περιγράφεται με λόγια,
Δεν είναι το αιώνιο Ταό.
Τα πλάσματα με όνομα δεν μπορούν
Να ονομάσουν το αιώνιο όνομα.
Το να δίνεις ονόματα γεννά τα μύρια πράγματα.
Όταν αδειάσεις από επιθυμίες, μπορείς να δεις το μυστήριο.
Όσο είσαι γεμάτος επιθυμίες, μπορείς να δεις μόνο τις εκφάνσεις του.
Τα δύο αυτά έχουν την ίδια πηγή, αλλά διαφορετικό όνομα.
Η πηγή τους είναι το βάθος – βάθος μέσα στο βάθος.
Αυτή είναι η πύλη για την κατανόηση των μυστηρίων.
2.
Όταν οι άνθρωποι ονομάζουν κάτι όμορφο,
Κάτι άλλο γίνεται άσχημο.
Όταν οι άνθρωποι ονομάζουν κάτι καλό,
Κάτι άλλο γίνεται κακό.
Αυτό που υπάρχει και αυτό που δεν υπάρχει,
Συνεχώς γεννούν το ένα το άλλο.
Το δύσκολο στηρίζεται στο εύκολο.
Το μακρύ μετριέται από το κοντό.
Το ψηλό ορίζεται από το χαμηλό.
Ο ήχος γίνεται αρμονία μέσα από τη φωνή.
Το πριν και το μετά ακολουθούν το ένα το άλλο.
Έτσι, ο Σοφός αφοσιώνεται στην Αβίαστη Πράξη,
Διδάσκει χωρίς να μιλάει.
Τα μύρια πράγματα έρχονται, αλλά δεν τα επιδιώκει.
Εξαφανίζονται, αλλά δεν τα αποζητά.
Δρα χωρίς να περιμένει ανταπόδοση,
Και όταν ολοκληρώνει το έργο του, το ξεχνά.
Γι’αυτό και το έργο του ζει αιώνια.
3.
Οι υπερβολικές τιμές στους ήρωες,
Κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν αδύναμοι.
Οι υπερβολικές τιμές στα πλούτη,
Κάνει τους ανθρώπους να γίνονται κλέφτες.
Μην επιδεικνύεις ό,τι ποθούν οι άνθρωποι,
Και οι καρδιές τους δεν θα σκανδαλίζονται.
Γι’αυτό, ο Σοφός κυβερνά
Αδειάζοντας τις καρδιές των ανθρώπων,
Και γεμίζοντας τις κοιλιές τους.
Μειώνοντας τη φιλοδοξία τους,
Και δυναμώνοντας την αποφασιστικότητά τους.
Βοηθά τους ανθρώπους να ξεχάσουν
Όσα νομίζουν ότι ξέρουν και όσα επιθυμούν,
Και μπερδεύει όσους νομίζουν ότι ξέρουν πολλά.
Εξασκώντας την Αβίαστη Πράξη,
Διατηρεί τη φυσική τάξη.
4.
Το Ταό είναι σαν ένα πηγάδι:
Το χρησιμοποιείς συνεχώς,
Αλλά είναι ανεξάντλητο.
Δεν έχει τέλος,
Αλλά είναι η αρχή των πάντων.
Στομώνει τις κοφτερές ακμές,
Λύνει τους κόμπους,
Απαλύνει την εκτυφλωτική λάμψη,
Γίνεται ένα με τη σκόνη του κόσμου.
Είναι κρυμμένο, αλλά πάντα παρόν.
Ταΐζει όλα τα πλάσματα, αλλά δεν ξέρω ποιος το τρέφει.
Είναι παλαιότερο κι από το παλαιότερο πλάσμα.
Πηγή: Tao Te Ching, μτφ. Νίκος Ρώσσης, 2010. Προσβάσιμο 1/12/2024 από: http://demo.kratia.gr/wp-content/uploads/2011/10/TaoTeChing-LaoTzu.pdf