Έχετε βγει μια βόλτα και βλέπετε ένα τρένο να κινείται εκτός ελέγχου προς το μέρος όπου βρίσκονται πέντε εργάτες. Ο οδηγός έχει χάσει τις αισθήσεις του, πιθανόν από καρδιακό επεισόδιο. Αν δεν γίνει κάτι, θα πεθάνουν όλοι. Το τρένο θα τους λιώσει. Κινείται τόσο γρήγορα, ώστε δεν προλαβαίνουν να κάνουν στην άκρη. Υπάρχει ωστόσο μια ελπίδα. Υπάρχει ένας μοχλός πάνω στις γραμμές ακριβώς πριν από τους πέντε άνδρες, και στην άλλη πλευρά υπάρχει μόνο ένας εργάτης. Βρίσκεστε αρκετά κοντά, ώστε να μπορείτε να παρέμβετε και να αλλάξετε την κατεύθυνση του τρένου, οπότε αυτό δεν θα σκοτώσει τους πέντε εργάτες αλλά τον μεμονωμένο εργάτη. Είναι άραγε ορθό να σκοτώσετε αυτό τον αθώο άνδρα; Από αριθμητική άποψη, σώζετε πέντε ανθρώπους σκοτώνοντας μόνο έναν. Αυτό πρέπει να μεγιστοποιεί την ευτυχία. Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτή θα φαινόταν η ορθή πράξη. Στην πραγματική ζωή είναι πολύ δύσκολο να κάνετε μια τέτοια παρέμβαση και ως αποτέλεσμα αυτής να δείτε κάποιον να πεθαίνει, αλλά μπορεί να είναι χειρότερο να διστάσετε και να δείτε πέντε ανθρώπους να πεθαίνουν. Read more
4. Έχω αρχές εγώ!
ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡOΚΕΙΤΑΙ;
καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως. (Λκ 6, 31)
Όταν λέμε πως κάποιος δεν έχει αρχές, σχεδόν ποτέ δεν το εννοούμε ως κομπλιμέντο. Τι σημαίνει, όμως, να έχει κάποιος αρχές; Και ποιες είναι οι αρχές που θα έπρεπε να έχουμε; Το Θέμα της συνέπειας επαναλαμβάνεται διαρκώς σε όλους τους τομείς της φιλοσοφίας και με όλους τους τρόπους. Αρχικά, αποτελεί τη βάση της λογικής. Ο μεγαλύτερος φιλόσοφος υπερασπιστής της ιδέας της συνέπειας ήταν, ίσως, ο Ιμάνουελ Καντ. Όταν η εκπομπή Today του σταθμού Radio 4 του BBC διεξήγαγε δημοσκόπηση με σκοπό να αναδείξει «τον μεγαλύτερο φιλόσοφο όλων των εποχών» πριν από λίγα χρόνια, πολλοί θεώρησαν πως ήταν χάσιμο χρόνου καθώς ήταν σίγουροι πως θα έβγαινε πρώτος ο Καντ. Τελικά, όμως, όσοι στοιχημάτισαν στον Καντ έχασαν τα λεφτά τους. Νικητής αναδείχθηκε ο Καρλ Μαρξ. Read more
3. Τώρα το θέμα γίνεται προσωπικό
Η λέξη «πρόσωπο» δηλώνει το σκεπτόμεvο, vοήμοv oν,
που διαθέτει λογική και σκέψη, και την ικαvότητα
να αvτιλαμβάνεται τον εαυτό του ως είναι, το ίδιο σκεπτόμεvο oν,
ανεξάρτητα από τοv χρόvο και τοv τόπο.
ΤΖΟΝ ΛΟΚ
ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ;
Κάθε μέρα αναγκαζόμαστε να κάνουμε διακρίσεις, είτε τις κάνουμε συνειδητά είτε όχι. Ορισμένες από αυτές τις διακρίσεις επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Μία από τις πιο σημαντικές είναι αυτή ανάμεσα σε αυτούς που είναι «πρόσωπα» και αυτούς που δεν είναι. Read more
2. Τι διαφορά έχει;
Τα μισά από τα λάθος συμπεράσματα στα oπoία
καταλήγουν οι άνθρωποι προκαλούνται από την κατάχρηση
της μεταφοράς και από τη λανθασμένη αντίληψη της γεvικής
ή της φανταστικής ομοιότητας ως πραγματικής ταυτότητας.
ΛΟΡΔΟΣ ΠΑΛΜΕΡΣΤΟΝ
ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ;
Εάν πάω το αυτοκίνητό μου στο συνεργείο για επισκευή και βάλουν καινούργια ανταλλακτικά, θα πάρω πίσω το ίδιο αυτοκίνητο; Έχει σημασία; Εάν πάω το παιδί μου στο νοσοκομείο για μεταμόσχευση καρδιάς, θα πάρω πίσω το ίδιο παιδί;. Έχει σημασία; Εάν δώσω σε κάποιον έναν πίνακα ζωγραφικής να τον εκτιμήσει και μου επιστρέψει ένα πλαστό αντίγραφο, θα πάρω πίσω τον ίδιο πίνακα; Έχει σημασία; Έχει διαφορά αν είναι το αυτοκίνητό μου, το παιδί μου ή ο πίνακάς μου; Θα έπρεπε να έχει διαφορά;
Ο «νόμος της μη-αντίφασης» (= γνωστός και ως αρχή της μη αντίφασης, δηλώνει ότι μια πρόταση δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα αληθής και ψευδής. Βασίζεται στην ιδέα ότι ένα πράγμα δεν μπορεί να είναι το αντίθετό του ή να έχει αντιφατικά χαρακτηριστικά ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη φιλοσοφία. Δηλ. ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα "άνθρωπος" και "όχι άνθρωπος") πολύ συχνά θεωρείται ως μια θεμελιώδης αρχή της λογικής. Παρ' όλα αυτά, το να πούμε πως «κάτι είναι ο εαυτός του» μπορεί να ακουστεί ως μια απάντηση που δεν βοηθάει και πολύ σε μία ερώτηση που κανείς δεν χρειάζεται να κάνει- και πιθανώς έτσι να είναι. Μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι: «Πότε κάτι παύει να είναι ο εαυτός του;». Εάν αυτό εξακολουθεί να ακούγεται αόριστο, τότε σκεφτείτε το παρακάτω: εκ πρώτης όψεως, η κάμπια είναι κάτι διαφορετικό από την πεταλούδα. Αλλά η κάμπια μπορεί να γίνει πεταλούδα. Εντούτοις, η κάμπια που έχει γίνει πεταλούδα δεν είναι πια κάμπια. Αν έχουμε πέντε πεταλούδες και πέντε κάμπιες σε ένα κουτί, δεν λέμε ότι έχουμε δέκα κάμπιες. Αν, όμως, τις αφήσουμε μέσα στο κουτί για αρκετό χρονικό διάστημα, μπορεί να καταλήξουμε να έχουμε δέκα πεταλούδες. Ακολουθεί ένα κλασικό αίνιγμα που βασίζεται σε αυτού του είδους το πρόβλημα. Λέγεται «το πλοίο του Θησέα». Read more
1. Το «δίλημμα του Ευθύφρονα».
Το «δίλημμα του Ευθύφροvα» πήρε το όνομά του από έναν από τους αvακριτές του Σωκράτη που βρίσκεται στον ομώvυμο διάλογο του Πλάτωνα. Το πρόβλημα το οποίο χρησιμοποιεί ο Σωκράτης προκειμέvου να αντιμετωπίσει τον Ευθύφροvα είναι το εξής: οι θεοί αγαπούν το όσιο (ηθικό) επειδή είναι όσιο ή μήπως το γεγοvός ότι το αγαπάνε κάνει κάτι όσιο;
Οι αρχικοί υπαινιγμοί του διλήμματος είναι αρκετά προφανείς. Εάν (α) οι θεοί αγαπούν ό,τι είναι καλό επειδή είναι καλό, τότε οτιδήποτε είναι καλό είναι καλό ανεξάρτητα από το τι νιώθουν οι θεοί για αυτό. Εάν, από την άλλη μεριά, (β) κάτι είναι καλό επειδή το αγαπούν οι θεοί, τότε θα μπορούσαν πολύ απλά να αγαπήσουν κάτι άλλο εξίσου. Read more
Η Φιλοσοφία και η Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας
1. Όνοµα και έννοια της φιλοσοφίας
Η λέξη φιλοσοφία απαντά στη γραπτή ελληνική παράδοση σποραδικά κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Παράγεται από το ρήμα φιλοσοφώ και σημαίνει «αγάπη για τη σοφία» (φίλος + σοφία). Η λέξη σοφία απαντά για πρώτη φορά στον Όμηρο και στον Ησίοδο και σημαίνει ικανότητα στο οποιοδήποτε επάγγελμα ή σε οποιαδήποτε τέχνη, όπως του ναυπηγού ή του ποιητή. Ο σοφός ή σοφιστής προηγείται του φιλοσόφου και είναι σύμβολο επινοητικότητας, άνθρωπος με πολιτική δράση ή νομοθέτης (Επτά Σοφοί). Γενικότερα, σοφία σήμαινε ενδιαφέρον για τη γνώση αλλά και φρόνηση, ορθή κρίση για διάφορα πράγματα στη ζωή ή ακόμη ικανότητα για να λαμβάνει κάποιος πρακτικές αποφάσεις. Λέγεται ότι ο Ηρόδοτος χρησιμοποίησε πρώτος το ρήμα φιλοσοφεῖν αναφερόμενος στα ταξίδια που έκανε ο Σόλων, αναζητώντας τη γνώση, για να ικανοποιήσει την περιέργειά του. O Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που ονόμασε τον εαυτό του φιλόσοφο, με την έννοια του ανθρώπου που αγαπά τη γνώση. Η φιλοσοφία γεννιέται στην Ιωνία κατά τον 6ο αιώνα π.X., όταν ένας νέος ορθολογικός τρόπος εξήγησης του κόσμου χρησιμοποιείται από μια ομάδα στοχαστών, τους Προσωκρατικούς. Ο Αριστοτέλης θα αποδώσει τον τίτλο του φιλοσόφου στους προσωκρατικούς φιλοσόφους Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη και θα συνδέσει τη φιλοσοφία με τον ορθολογικό τρόπο εξήγησης της πραγματικότητας. Read more
Η Γνωστική Ασυμφωνία της Μεταμοντερνικότητας
Είμαστε περιτριγυρισμένοι από περίπλοκες έννοιες που ισχυρίζονται ότι εξηγούν χωρίς να λύνουν. Mία είναι η γνωστική ασυμφωνία, η οποία, με απλά λόγια, είναι η συνήθεια να λέει κανείς ψέματα στον εαυτό του, η δυσφορία που νιώθει όταν προσπαθεί να υποστηρίξει αντίθετες και ασύμβατες ιδέες ή όταν οι πεποιθήσεις μας έρχονται σε αντίθεση με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Θεωρητικοποιήθηκε το 1957 από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο και ψυχολόγο Λίον Φέστινγκερ (1919-1989). Αν οι πεποιθήσεις μας συγκρούονται με τις πράξεις μας ή αν έχουμε αντιφατικές ιδέες, νιώθουμε δυσφορία και ένταση. Το παράδειγμα είναι ο μύθος του Αισώπου για την αλεπού και τα σταφύλια. Η αλεπού ήθελε τα σταφύλια αλλά δεν μπορούσε να τα πάρει, οπότε επινόησε το ψέμα ότι τα σταφύλια ήταν άγουρα. Έλεγε ψέματα στον εαυτό της για να δικαιολογήσει το ότι δεν πήρε αυτό που ήθελε.
Το στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας – Isaiah Berlin
Ο Isaiah Berlin (1909-1997) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της παράδοσης του φιλελεύθερου ουμανισμού και από τους μεγαλύτερους ιστορικούς των ιδεών. Στο Στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας ισχυρίζεται με πάθος, οξυδέρκεια και σαφήνεια ότι αυτά που ονομάζει «μεγάλα αγαθά» της ανθρωπότητας -ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα- δεν είναι εύλογα, και δεν θα γίνουν ποτέ. Ο πλουραλισμός και η πολυμορφία της σκέψης είναι αναπόφευκτα.
Σε μια εποχή αυξημένου ιδεολογικού φονταμενταλισμού και έλλειψης ανεκτικότητας, η φωνή του Μπερλίν θα πρέπει να ακούγεται με περισσότερη προσοχή. Η απολαυστική γραφή και το ιδιαίτερο ύφος κάνουν το βιβλίο ένα έξοχο ανάγνωσμα.
"Το μεγαλύτερο ταλέντο του Berlin είναι η ικανότητά του να "διεισδύει" στο μυαλό των στοχαστών που επέφεραν τις θεμελιώδεις αλλαγές στη Δυτική σκέψη. Κατόρθωσε να αποκαταστήσει την ιστορία των ιδεών ως εργαλείο για τη γνώση του παρελθόντος και την ερμηνεία του παρόντος." (Raymond Carr)
«Αρχικά ο μεγάλος στοχαστής αναδεικνύει την επικινδυνότητα εκείνου του «μύθου» που θεωρεί ότι υπάρχουν ενιαίες λύσεις για όλα τα ανθρώπινα προβλήματα. Πίσω απ' αυτή τη θέση κρύβεται η ιδέα του ιδανικού κράτους και της ιδανικής κοινωνίας και πίσω και απ' αυτή την ιδέα ελλοχεύει ο κίνδυνος του ολοκληρωτισμού. Και ο ολοκληρωτισμός είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου». (Γιώργος Σιακαντάρης) Read more
ΤΟ «ΑΝΑΝEΩΣΙΜΟ» ΜΠΛΑΚΑΟΥΤ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ
Ένα ιστορικό μπλακ-άουτ (από το φαινόμενο "επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση") πλήττει την Ισπανία και την Πορτογαλία λίγες ημέρες μετά το πρώτο ορόσημο 100% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: πίσω από την ευφορία, ένα εύθραυστο σύστημα αγνοημένο από τεχνικούς συναγερμούς.
Η « ΑΝΑΝΕΩΣΗ » ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ
Όταν το πράσινο όνειρο σβήνει: η συσκότιση στην Ιβηρική Χερσόνησο, έξι ημέρες μετά την «ιστορική» ημέρα μηδενικών εκπομπών, αποκαλύπτει τις ρωγμές σε ένα ενεργειακό σύστημα που είναι χτισμένο σε εύθραυστα θεμέλια. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, σύμβολα της ευρωπαϊκής οικολογικής μετάβασης, βυθίζονται σε ένα πρωτοφανές σκοτάδι, που επηρεάζει και τη νότια Γαλλία και θέτει σε κρίση ολόκληρο το ηπειρωτικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Σε λίγες ώρες, η νεωτερικότητα σταματά: τα νοσοκομεία, οι μεταφορές, οι επικοινωνίες, οι βασικές υπηρεσίες διαλύονται στο σκοτάδι. Στην καρδιά της κρίσης βρίσκεται ένα βαθιά ανισορροπημένο μοντέλο διαχείρισης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το οποίο είναι πιο ευάλωτο από ό,τι θα ήθελε κανείς να παραδεχτεί. Όχι ένα απρόβλεπτο ατύχημα, αλλά μια προβλεπόμενη παρενέργεια: η φυσική και οι μηχανικοί το είχαν προβλέψει, αλλά η πολιτική και μιντιακή ευφορία για την πράσινη επανάσταση είχε σιγήσει κάθε συναγερμό. Αυτή είναι η ιστορία μιας κατάρρευσης: τεχνικής, πολιτικής και πολιτιστικής. Και οι συνέπειές του.
Ποιος κινεί τα νήματα; (ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΙΠΠΩΝΟΣ ή ΙΕΡΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ)
Ο Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) ήθελε απεγνωσμένα να γνωρίζει την αλήθεια. Όντας χριστιανός, πίστευε στον Θεό. Όμως η πίστη του άφηνε αναπάντητα πολλά ερωτήματα. Τι ήθελε ο Θεός από αυτόν να κάνει; Πως όφειλε να ζει; Σε τι όφειλε να πιστεύει; Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σκεπτόμενος αυτά τα ερωτήματα και γράφοντας για αυτά. Το τίμημα είναι πολύ υψηλό. Για όσους πιστεύουν στην πιθανότητα της αιώνιας κόλασης, ένα φιλοσοφικό λάθος μπορεί να έχει τρομερές συνέπειες. Κατά την άποψη του Αυγουστίνου, αν έσφαλλε μπορεί να κατέληγε να καίγεται στο θειάφι για πάντα. Ένα πρόβλημα που τον απασχολούσε ιδιαίτερα ήταν το γιατί ο Θεός επέτρεπε το κακό στον κόσμο. Ο Αυγουστίνος έδωσε μιαν απάντηση που εξακολουθεί να είναι δημοφιλής σε πολλούς πιστούς.
