Ζει η απουσία λοιπόν, μαζί μας ή και μόνη της (Γιάννης Ρίτσος)
Στην ιστορία με τον Τζορτζ Ουάσινγκτον και την κερασιά, ο νεαρός, τότε, Τζορτζ εξηγεί πως «δεν μπορεί να πει ψέματα». Εάν αληθεύει αυτό, τότε επρόκειτο για ένα πολύ ασυνήθιστο άτομο. Οι περισσότεροι μπορούν, αν και για μερικούς μπορεί να είναι πιο εύκολο από ό,τι είναι για κάποιους άλλους. Και αν η αλήθεια προκαλεί περιττό πόνο, είναι απαραίτητα το ψέμα κάτι κακό; Αλλά τι θα γινόταν εάν λέγαμε όλοι διαρκώς ψέματα; Continue reading "Θα σου έλεγα ψέματα;"
Ο Αβραάμ είχε ένα μήνυμα από τον Θεό, ένα πραγματικά απαίσιο μήνυμα: πρέπει να θυσιάσει τον μονάκριβο γιο του, τον Ισαάκ. Ο Αβραάμ υποφέρει. Αγαπά τον γιο του, αλλά είναι πιστός και γνωρίζει ότι πρέπει να υπακούει στον Θεό. Σε αυτή την ιστορία της Γένεσης από την Παλαιά Διαθήκη, ο Αβραάμ παίρνει τον γιο του και τον ανεβάζει σε ένα όρος, τον Μοριά, τον δένει σε έναν πέτρινο βωμό και ετοιμάζεται να τον σφάξει, όπως έχει διατάξει ο Θεός. Την τελευταία στιγμή ωστόσο ο Θεός στέλνει έναν άγγελο που σταματά τη σφαγή. Έτσι, ο Αβραάμ θυσιάζει ένα κριάρι που έχει πιαστεί σε κοντινούς θάμνους. Ο Θεός ανταμείβει την πίστη του Αβραάμ επιτρέποντας στον γιο του να ζήσει.
Ο Locke, όπως πολλοί φιλόσοφοι, είχε ευρύτατα ενδιαφέροντα. Τον ενθουσίαζαν οι επιστημονικές ανακαλύψεις των φίλων του Ρόμπερτ Boyle και Isaac Newton, ενεπλάκη στην πολιτική της εποχής του και έγραφε για την εκπαίδευση. Μετά τον αγγλικό εμφύλιο πόλεμο έφυγε εσπευσμένα για την Ολλανδία επειδή κατηγορήθηκε ότι συνωμοτούσε να δολοφονήσει τον προσφάτως αποκατεστημένο βασιλιά Κάρολο Β'. Από εκεί αγωνίστηκε για την ανεξιθρησκία, τονίζοντας ότι είναι παράλογο να βασανίζει κανείς ανθρώπους για να τους αλλάξει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Η άποψή του ότι μας έχει δοθεί ελέω Θεού το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία, την ευτυχία και την ιδιοκτησία επηρέασε τους ιδρυτές του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τον 19ο αιώνα υπήρχαν χιλιάδες μύλοι κλωστοϋφαντουργίας στη βόρεια Αγγλία. Ο μαύρος καπνός έβγαινε μέσα από τις ψηλές καμινάδες τους μολύνοντας τους δρόμους και καλύπτοντας τα πάντα με κάπνα. Μέσα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά δούλευαν πολλές ώρες -συχνά 14 ώρες- για να κρατούν σε λειτουργία τα κλωστήρια. Δεν ήταν δούλοι, αλλά ο μισθός τους ήταν πολύ χαμηλός και οι συνθήκες εργασίας σκληρές και συχνά επικίνδυνες. Αν έχαναν τη συγκέντρωσή τους, συχνά μπλέκονταν στη μηχανή και έχαναν κάποιο άκρο τους ή ακόμα και τη ζωή τους. Η ιατρική περίθαλψη σε αυτές τις περιστάσεις
ήταν απλώς οι πρώτες βοήθειες. Δεν είχαν ωστόσο και πολλές άλλες επιλογές: αν δε δούλευαν, θα λιμοκτονούσαν. Αν έφευγαν, μπορεί να μην έβρισκαν άλλη δουλειά. Όσοι δούλευαν σε αυτές τις συνθήκες δε ζούσαν πολύ, και ελάχιστες στιγμές στη ζωή τους θα μπορούσαν να τις αποκαλέσουν προσωπικές. Continue reading "Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε (ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ)"
Όλοι έχουμε μια ιδέα περί Θεού. Καταλαβαίνουμε τι σημαίνει «Θεός», ανεξάρτητα από το αν πιστεύουμε πως όντως υπάρχει Θεός. Αυτήν τη στιγμή αναμφίβολα σκέφτεστε τη δική σας ιδέα περί Θεού. Αυτό διαφέρει πολύ από το να πείτε ότι όντως υπάρχει Θεός. Ο Άνσελμος (περ. 1033-1109), ένας Ιταλός ιερέας που αργότερα έγινε Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ, προέβει σε κάτι ασυνήθιστο. Με το Οντολογικό του Επιχείρημα αξίωσε να δείξει πως, ως ζήτημα λογικής, το γεγονός ότι έχουμε μια ιδέα περί Θεού αποδεικνύει πως όντως υπάρχει Θεός.
Continue reading "Το τέλειο νησί (Άνσελμος του Καντέρμπουρι)"
Ο Τόμας Χομπς (1588-1679) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους πολιτικούς στοχαστές. Λιγότερο γνωστό είναι ότι ήταν φανατικός με τη σωματική άσκηση. Κάθε πρωί έκανε έναν μακρύ περίπατο, δρασκελίζοντας λόφους μέχρις εξάντλησης. Σε περίπτωση που του ερχόταν καμιά καλή ιδέα ενόσω ήταν έξω, είχε ένα ειδικό ραβδί με ένα σκαφτό μελανοδοχείο στη λαβή. Αυτός ο ψηλός, ερυθροπρόσωπος, εύθυμος άνδρας με το μουστάκι και το κοντό μουσάκι υπήρξε φιλάσθενο παιδί. Όμως ως ενήλικας ήταν εξαιρετικά υγιής, και σε μεγάλη ηλικία έπαιζε μάλιστα και τένις. Έτρωγε πολλά ψάρια, έπινε ελάχιστο κρασί, και τραγούδαγε -σε κλειστά δωμάτια, χωρίς να ακούγεται- για να εξασκεί τους πνεύμονές του. Και, φυσικά, όπως πολλοί φιλόσοφοι, το μυαλό του ήταν άκρως δραστήριο. Το αποτέλεσμα ήταν να ζήσει 91 χρόνια, ένα εκπληκτικό νούμερο για τον 170 αιώνα, όταν το μέσο προσδόκιμο ζωής ήταν 35 χρόνια. Continue reading "Απαίσια, κτηνώδης και σύντομη (ΘΩΜΑΣ ΧΟΜΠΣ)"
| Σήμερα πρόκειται να μάθουμε: |
|
Οι περισσότερες θρησκείες διδάσκουν πως ο Θεός υπάρχει κάπου εκτός κόσμου, ίσως στον παράδεισο. Ο Μπαρούχ Σπινόζα (1632-1677) έκανε την ασυνήθιστη σκέψη ότι ο Θεός είναι ο κόσμος. Έγραφε για «τον Θεό ή τη Φύση», με την έννοια ότι οι δύο λέξεις αναφέρονται στο ίδιο πράγμα. Ο Θεός και η φύση είναι δύο τρόποι περιγραφής του ίδιου πράγματος: Ο Θεός είναι φύση και η φύση είναι Θεός. Αυτό είναι μια μορφή πανθεϊσμού - η πίστη ότι ο Θεός είναι τα πάντα. Πρόκειται για μια ριζοσπαστική ιδέα που του προξένησε ένα σωρό προβλήματα. Continue reading "Ο λειαντής φακών (Βαρούχ Σπινόζα)"
Στην ενότητα αυτή θα προσπαθήσουμε να κάνουμε λόγο για την έννοια της δικαιοσύνης στον Αριστοτέλη. Για αυτόν η δικαιοσύνη έχει δύο έννοιες, του τέλους ή σκοπού και της τιμής. Τιμής με την έννοια ποιες αρετές τιμά και ποιες αδικίες καταδικάζει. Σε αυτό θα μας βοηθήσει ένα κείμενο του Michael Sandel, από το βιβλίο του Δικαιοσύνη. Τι είναι το σωστό;
| Στόχοι |
|
Με τη διδασκαλία της υποενότητας ο/η μαθητής/τρια πρέπει: • Να εξοικειωθεί και ν' αφομοιώσει βασικές φιλοσοφικές έννοιες, που τις συναντά κανείς πολύ συχνά στον ευρύτερο χώρο του στοχασμού, όπως την έννοια του δογματισμού, του σκεπτικισμού κτλ. • Να κατανοήσει ότι, παρ' ότι ο σκεπτικισμός, ως γνωσιολογικό σύστημα, θεωρεί ανέφικτη την απόκτηση κάποιας γενικά ισχύουσας αλήθειας, εντούτοις αποτελεί αφετηρία γόνιμης κριτικής και ανταλλαγής επιχειρημάτων. • Να εκφράσει τις δικές του/της σκεπτικιστικές αμφιβολίες για το πώς πραγματικά είναι ο κόσμος και το πώς μας φαίνεται πως είναι. • Να προβληματιστεί σχετικά με την (ανα)ζήτηση κριτηρίων και στέρεων θεμελίων βάσει των οποίων κάποιες εντυπώσεις και σκέψεις μπορούν να χαρακτηριστούν ως αξιόπιστες, προκειμένου να υπερνικηθούν οι υπερβολικές σκεπτικιστικές αμφιβολίες. |
Κάποιος σας χτυπά την πόρτα. Μπροστά σας στέκεται ένας νεαρός που χρειάζεται βοήθεια. Είναι τραυματισμένος και αιμορραγεί. Τον βάζετε μες στο σπίτι και τον βοηθάτε, τον κάνετε να νιώθει άνετα και ασφάλεια και καλείτε ένα ασθενοφόρο. Αυτό προφανώς είναι το ορθό. Αν όμως τον βοηθήσετε επειδή τον λυπάστε, σύμφωνα με τον Ιμμάνοuελ Καντ, αυτό δε θα είναι μια ηθική πράξη. Η συμπόνια σας δεν έχει σχέση με την ηθικότητα της πράξης σας. Είναι μέρος του χαρακτήρα σας, αλλά άσχετη με το ορθό και το εσφαλμένο. Η ηθικότητα για τον Καντ δεν αφορά μόνο το τι κάνετε, αλλά και το γιατί το κάνετε. Όσοι κάνουν το ορθό δεν το κάνουν απλώς επειδή έτσι αισθάνονται: η απόφαση πρέπει να βασίζεται στον ορθό λόγο, που σας λέει ποιο είναι το καθήκον σας, ανεξάρτητα από το πώς τυγχάνει να αισθάνεστε.
Continue reading "Κι αν αυτό το έκαναν όλοι; (Εμμανουήλ Καντ)"
Στην ενότητα αυτή πρόκειται να:
Η πεποίθηση «Τώρα είμαι ξύπνιος και διαβάζω αυτό» μοιάζει μάλλον σίγουρη σ' εσάς. Είστε ξύπνιοι, ελπίζω, και διαβάζετε. Πώς γίνεται να αμφιβάλλετε; Έχουμε όμως ήδη αναφέρει ότι μπορεί να σκέφτεστε ότι είστε ξύπνιοι σε ένα όνειρο. Πως ξέρετε ότι δεν ονειρεύεστε τώρα; Μπορεί να νομίζετε ότι οι εμπειρίες σας παραείναι ρεαλιστικές και λεπτομερείς για να αποτελούν όνειρα· αλλά πολλοί άνθρωποι βλέπουν άκρως ρεαλιστικά όνειρα. Είστε σίγουροι ότι δε βλέπετε τώρα ένα όνειρο; Πως το ξέρετε; Ίσως τσιμπήσατε τον εαυτό σας για να δείτε αν κοιμάστε. Αν δεν το κάνατε, κάντε το. Τι αποδεικνύει; Τίποτα. Θα μπορούσατε να ονειρεύεστε πως τσιμπάτε τον εαυτό σας. Συνεπώς, μπορεί να ονειρεύεστε. Ξέρω ότι δεν το νιώθετε και ότι μοιάζει άκρως απίθανο, αλλά υπάρχει μια ελάχιστη αμφιβολία για το αν είστε ξύπνιοι ή όχι. Έτσι, εφαρμόζοντας τη Μέθοδο Αμφιβολίας του Ντεκάρτ, πρέπει να απορρίψετε τη σκέψη «Τώρα είμαι ξύπνιος και διαβάζω αυτό» ως όχι απολύτως βέβαιη.
Continue reading "Μήπως ονειρεύεστε; (Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος)"
