Η λέξη «πρόσωπο» δηλώνει το σκεπτόμεvο, vοήμοv oν,
που διαθέτει λογική και σκέψη, και την ικαvότητα
να αvτιλαμβάνεται τον εαυτό του ως είναι, το ίδιο σκεπτόμεvο oν,
ανεξάρτητα από τοv χρόvο και τοv τόπο.
ΤΖΟΝ ΛΟΚ

ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ;

Κάθε μέρα αναγκαζόμαστε να κάνουμε διακρίσεις, είτε τις κάνουμε συνειδητά είτε όχι. Ορισμένες από αυτές τις διακρίσεις επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Μία από τις πιο σημαντικές είναι αυτή ανάμεσα σε αυτούς που είναι «πρόσωπα» και αυτούς που δεν είναι. Continue reading

Τα μισά από τα λάθος ουμπεράσματα στα oπoία
καταλήγουν οι άνθρωποι προκαλούνται από την κατάχρηση
της μεταφοράς και από τη λανθασμένη αντίληψη της γεvικής
ή της φανταστικής ομοιότητας ως πραγματικής ταυτότητας.
ΛΟΡΔΟΣ ΠΑΛΜΕΡΣΤΟΝ

ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ;

Εάν πάω το αυτοκίνητό μου στο συνεργείο για επισκευή και βάλουν καινούργια ανταλλακτικά, θα πάρω πίσω το ίδιο αυτοκίνητο; Έχει σημασία; Εάν πάω το παιδί μου στο νοσοκομείο για μεταμόσχευση καρδιάς, θα πάρω πίσω το ίδιο παιδί;. Έχει σημασία; Εάν δώσω σε κάποιον έναν πίνακα ζωγραφικής να τον εκτιμήσει και μου επιστρέψει ένα πλαστό αντίγραφο, θα πάρω πίσω τον ίδιο πίνακα; Έχει σημασία; Έχει διαφορά αν είναι το αυτοκίνητό μου, το παιδί μου ή ο πίνακάς μου; Θα έπρεπε να έχει διαφορά;
Ο «νόμος της μη-αντίφασης» (= γνωστός και ως αρχή της μη αντίφασης, δηλώνει ότι μια πρόταση δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα αληθής και ψευδής. Βασίζεται στην ιδέα ότι ένα πράγμα δεν μπορεί να είναι το αντίθετό του ή να έχει αντιφατικά χαρακτηριστικά ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη φιλοσοφία. Δηλ. ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα "άνθρωπος" και "όχι άνθρωπος") πολύ συχνά θεωρείται ως μια θεμελιώδης αρχή της λογικής. Παρ' όλα αυτά, το να πούμε πως «κάτι είναι ο εαυτός του» μπορεί να ακουστεί ως μια απάντηση που δεν βοηθάει και πολύ σε μία ερώτηση που κανείς δεν χρειάζεται να κάνει- και πιθανώς έτσι να είναι. Μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι: «Πότε κάτι παύει να είναι ο εαυτός του;». Εάν αυτό εξακολουθεί να ακούγεται αόριστο, τότε σκεφτείτε το παρακάτω: εκ πρώτης όψεως, η κάμπια είναι κάτι διαφορετικό από την πεταλούδα. Αλλά η κάμπια μπορεί να γίνει πεταλούδα. Εντούτοις, η κάμπια που έχει γίνει πεταλούδα δεν είναι πια κάμπια. Αν έχουμε πέντε πεταλούδες και πέντε κάμπιες σε ένα κουτί, δεν λέμε ότι έχουμε δέκα κάμπιες. Αν, όμως, τις αφήσουμε μέσα στο κουτί για αρκετό χρονικό διάστημα, μπορεί να καταλήξουμε να έχουμε δέκα πεταλούδες. Ακολουθεί ένα κλασικό αίνιγμα που βασίζεται σε αυτού του είδους το πρόβλημα. Λέγεται «το πλοίο του Θησέα». Continue reading

1. Όνοµα και έννοια της φιλοσοφίας

Η λέξη φιλοσοφία απαντά στη γραπτή ελληνική παράδοση σποραδικά κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Παράγεται από το ρήμα φιλοσοφώ και σημαίνει «αγάπη για τη σοφία» (φίλος + σοφία). Η λέξη σοφία απαντά για πρώτη φορά στον Όμηρο και στον Ησίοδο και σημαίνει ικανότητα στο οποιοδήποτε επάγγελμα ή σε οποιαδήποτε τέχνη, όπως του ναυπηγού ή του ποιητή. Ο σοφός ή σοφιστής προηγείται του φιλοσόφου και είναι σύμβολο επινοητικότητας, άνθρωπος με πολιτική δράση ή νομοθέτης (Επτά Σοφοί). Γενικότερα, σοφία σήμαινε ενδιαφέρον για τη γνώση αλλά και φρόνηση, ορθή κρίση για διάφορα πράγματα στη ζωή ή ακόμη ικανότητα για να λαμβάνει κάποιος πρακτικές αποφάσεις. Λέγεται ότι ο Ηρόδοτος χρησιμοποίησε πρώτος το ρήμα φιλοσοφεῖν αναφερόμενος στα ταξίδια που έκανε ο Σόλων, αναζητώντας τη γνώση, για να ικανοποιήσει την περιέργειά του. O Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που ονόμασε τον εαυτό του φιλόσοφο, με την έννοια του ανθρώπου που αγαπά τη γνώση. Η φιλοσοφία γεννιέται στην Ιωνία κατά τον 6ο αιώνα π.X., όταν ένας νέος ορθολογικός τρόπος εξήγησης του κόσμου χρησιμοποιείται από μια ομάδα στοχαστών, τους Προσωκρατικούς. Ο Αριστοτέλης θα αποδώσει τον τίτλο του φιλοσόφου στους προσωκρατικούς φιλοσόφους Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη και θα συνδέσει τη φιλοσοφία με τον ορθολογικό τρόπο εξήγησης της πραγματικότητας. Continue reading

Ο Isaiah Berlin (1909-1997) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της παράδοσης του φιλελεύθερου ουμανισμού και από τους μεγαλύτερους ιστορικούς των ιδεών. Στο Στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας ισχυρίζεται με πάθος, οξυδέρκεια και σαφήνεια ότι αυτά που ονομάζει «μεγάλα αγαθά» της ανθρωπότητας -ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα- δεν είναι εύλογα, και δεν θα γίνουν ποτέ. Ο πλουραλισμός και η πολυμορφία της σκέψης είναι αναπόφευκτα.

Σε μια εποχή αυξημένου ιδεολογικού φονταμενταλισμού και έλλειψης ανεκτικότητας, η φωνή του Μπερλίν θα πρέπει να ακούγεται με περισσότερη προσοχή. Η απολαυστική γραφή και το ιδιαίτερο ύφος κάνουν το βιβλίο ένα έξοχο ανάγνωσμα.

"Το μεγαλύτερο ταλέντο του Berlin είναι η ικανότητά του να "διεισδύει" στο μυαλό των στοχαστών που επέφεραν τις θεμελιώδεις αλλαγές στη Δυτική σκέψη. Κατόρθωσε να αποκαταστήσει την ιστορία των ιδεών ως εργαλείο για τη γνώση του παρελθόντος και την ερμηνεία του παρόντος." (Raymond Carr)

«Αρχικά ο μεγάλος στοχαστής αναδεικνύει την επικινδυνότητα εκείνου του «μύθου» που θεωρεί ότι υπάρχουν ενιαίες λύσεις για όλα τα ανθρώπινα προβλήματα. Πίσω απ' αυτή τη θέση κρύβεται η ιδέα του ιδανικού κράτους και της ιδανικής κοινωνίας και πίσω και απ' αυτή την ιδέα ελλοχεύει ο κίνδυνος του ολοκληρωτισμού. Και ο ολοκληρωτισμός είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου». (Γιώργος Σιακαντάρης) Continue reading

Αν αρχίσει να βρέχει αμέσως μόλις έχετε βγει από το σπίτι, αυτό είναι ατυχία. Αν όμως πρέπει να βγείτε, πέρα από το να φορέσετε ένα αδιάβροχο ή να πάρετε μια ομπρέλα, ή να ακυρώσετε το ραντεβού σας, δεν μπορείτε να κάνετε και πολλά άλλα. Δεν μπορείτε να σταματήσετε τη βροχή όσο κι αν το θέλετε. Πρέπει αυτό να σας αναστατώσει; Ή πρέπει απλώς να το φιλοσοφήσετε; «Φιλοσοφώ» κάτι σημαίνει αποδέχομαι αυτό που δεν μπορώ να αλλάξω. Τι συμβαίνει με την αναπόφευκτη διαδικασία της γήρανσης και τη βραχύτητα του βίου; Πώς πρέπει να νιώθετε για τούτα τα γνωρίσματα της ανθρώπινης κατάστασης; Το ίδιο; Continue reading