ΕΝΟΤΗΤΑ Δ
Στα πλαίσια της Δ΄ Ενότητας που φέρει τον τίτλο «Μιλώντας για προβλήματα του ανθρώπου και του κόσμου» οι μαθητές της Γ΄Λυκείου διδάσκονται τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης με στόχο να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν το αντίστοιχο είδος ποίησης.
Πιο συγκεκριμένα η θεωρία που πρέπει να διδαχτεί υπάρχει στη σελίδα 140 του σχολικού βιβλίου:
Στοιχεία θ ε ω ρ ί α ς
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ
Καθώς αποτελεί μια από τις γνησιότερες και ειλικρινέστερες μορφές της ανθρώπινης δημιουργικότητας, η ποίηση παρουσιάζει τέτοια ποικιλία που να μην είναι δυνατόν να περιγραφεί με απόλυτους κανόνες. Υπάρχουν όμως κάποια στοιχεία που διακρίνουν την ποιητική παραγωγή σε:
1. Παραδοσιακή ή κλασική ποίηση, που στηριζόταν στην αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή στιχουργία,
αλλά και στα ποιητικά επιτεύγματα των ευρωπαϊκών γλωσσών μετά την Αναγέννηση.
2. Μοντέρνα ποίηση, που εμφανίζεται κυρίως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα στοιχεία που τις ξεχωρίζουν είναι:
Στο επίπεδο του νοήματος. Η παραδοσιακή ποίηση έχει, εκ πρώτης όψεως, ένα βατό και σαφή λόγο.
Η μοντέρνα ή νεωτερική, επιχειρώντας ν’ ανοίξει νέους δρόμους στην έκφραση, δημιουργεί συχνά λόγο κάπως υπαινικτικό, συνειρμικό, ακόμα και κρυπτικό.
Στο επίπεδο της εκφοράς. Το παραδοσιακό ποίημα αποτελείται από στίχους με συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών, με συγκεκριμένο μέτρο και, συχνά, με κάποιο είδος ομοιοκαταληξίας. Συχνά επίσης, μια ομάδα στίχων αποτελεί μια ειδική μετρική ενότητα, γίνεται στροφή. Το μοντέρνο ποίημα είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, στίχο δηλαδή που διακρίνεται, από τον πεζό λόγο, χάρη στην ηχητική του οργάνωση, το ρυθμό του και την έλλειψη συνέχειας, αλλά δεν έχει εμφανές μέτρο κι ομοιοκαταληξία.
Αφού παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά του κάθε είδους, μπορούμε να εξασκηθούμε με το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη: Πατρίδα μου τα ελαιοτριβεία σου. Για το σκοπό αυτό συντάξαμε το εξής φυλλάδιο εργασίας:
ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ιωάννης Πολέμης
Πατρίδα τα λιοτρίβια σου
Πατρίδα, τα λιοτρίβια σου
δουλεύουν νύχτα μέρα.
Με του λαδιού τη μυρωδιά
γεμίζουν τον αέρα.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
ακούραστες γριούλες.
Με τον καρπό τους τρέφουνε
παιδάκια και μανούλες.
Κι είν’ οι ελιές, Πατρίδα μου,
δέντρα ευλογημένα,
που στέκονται στον άνεμο
με τα κλαδιά απλωμένα.
Ασκήσεις
Α.1. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα του ποιήματος; Ποια είναι η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του ποιήματος;
Α.
2.α. Αφού διαβάσετε προσεκτικά το ποίημα, να εντοπίσετε τα εξής σχήματα λόγου: προσωποποίηση, μεταφορά, επανάληψη.
2.β. Σε ποιο είδος ποίησης ανήκει το ποίημα του Ι. Πολέμη και γιατί. Η απάντησή σας να τεκμηριωθεί σύμφωνα με στοιχεία του ποιήματος.
Α.3. Πώς περιγράφει τις ελιές ο ποιητής; Να γράψετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.
Ή
Βασισμένοι στο ποίημα, πώς φαντάζεστε τη σχέση του ποιητή με τη φύση;
Θα δουλέψουμε με αυτό θα βρούμε σχήματα λόγου, σε ποιο είδος ποίησης ανήκει και γιατί.
Θα προτείνουμε ασκήσεις για ένα πιθανό κριτήριο αξιολόγησης και θα το συνδέσουμε με την τελευταία ενότητα
Βιβλιογραφία