Λογοτεχνικές αναφορές

A. Βιβλία και υλικό:

• ΟΑΣΠ : Η ΓΗ ΧΟΡΕΥΕΙ!
• Ο σεισμός της Λευκάδος τω 1825 (Αριστοτέλης Βαλαωρίτης)
  

 

B. Μύθοι για τους σεισμούς από διάφορες χώρες του κόσμου

(το υλικό μας παραχώρησε η κ. Ελένη Αντωνακοπούλου, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΔΠΕ Αχαΐας)

Οι διάφοροι λαοί ανά τον κόσμο προσπάθησαν να εξηγήσουν τους σεισμούς με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στο παρακάτω κείμενο ακολουθούν κάποιοι απ’ αυτούς τους μύθους. 

Μύθος από τη Σκανδιναβία 
Ο Λόκι από τη σκανδιναβική μυθολογία σχετίζεται με τη φωτιά και τη μαγεία. Είναι γενικά μια μπερδεμένη φιγούρα που παρουσιάζεται πότε σύμμαχος και πότε εχθρός των θεών, μοιάζει αρκετά με τον κατεργάρη θεό των ιθαγενών της βόρειας Αμερικής. Οι θεοί ανέχονταν τα καμώματα του μέχρι που προκάλεσε το θάνατο του Μπάλντερ, θεού του φωτός. Τότε οι θεοί τον έδεσαν σε έναν βράχο με ένα φίδι να στάζει δηλητήριο πάνω του. Η Σιγκίν, η αδελφή του, μαζεύει το δηλητήριο σε ένα κύπελλο για να τον προστατεύσει αλλά όταν πάει να το αδειάσει το δηλητήριο πέφτει πάνω στον Λόκι και έτσι προκαλούνται οι σεισμοί. Αυτός, για να το αποφύγει, γύριζε και κουνιόταν και τότε το έδαφος που βρισκόταν πάνω του σείονταν. 

Μύθος από το Μεξικό 
Ο διάβολος, από το εσωτερικό της γης όπου κατοικεί προκαλεί γιγάντιες ρωγμές στη γη. Αυτός και οι φίλοι του χρησιμοποιούν τις ρωγμές αυτές, όταν θέλουν να ανέβουν στη γη και να δημιουργήσουν προβλήματα στους ανθρώπους. Οι προσπάθειες αυτές γίνονται αντιληπτές στη γη ως σεισμός. Με αυτόν τον τρόπο συνδέεται ο σεισμός με ένα κακό που θα συμβεί στη γη. 

Μύθος από την Κολομβία
Όταν πρωτοδημιουργήθηκε η γη, ακουμπούσε πάνω σε τρεις τεράστιες ξύλινες σανίδες. Όμως μια μέρα ο θεός Chibchacum πλημμύρισε τη γη καθώς σκέφτηκε ότι θα ήταν αστείο να δει την πεδιάδα της Μπογκοτά να βυθίζεται κάτω από το νερό. Όμως για τιμωρία του αναγκάστηκε να κουβαλάει τον κόσμο πάνω στους ώμους του. Μερικές φορές απ’ το θυμό του κινείται, σείοντας τη γη. 

Μύθος της χελώνας από την Καλιφόρνια 
Η Καλιφόρνια είναι μια ιδιαίτερα σεισμογενής περιοχή της Αμερικής. Γι΄αυτό το λόγο, οι Ινδιάνοι Gabrielino της νότιας Καλιφόρνια έπλασαν το δικό τους μύθο, προκειμένου να εξηγήσουν το συχνό φαινόμενο του σεισμού. Σύμφωνα με το μύθο το μεγάλο πνεύμα δημιούργησε τη στεριά πάνω στη ράχη 7 γιγάντιων χελώνων. Κάθε φορά που οι χελώνες κουράζονται και θέλουν να τεντωθούν σείεται η γη, καθώς δεν συμφωνούν προς το ποια κατεύθυνση να κινηθούν.

Μύθος από την κεντρική Αμερική: η τετράγωνη γη
Η γη είναι τετράγωνη και στηρίζεται στις τέσσερις γωνίες της από τέσσερις θεούς τους Vashakmen. Όταν αυτοί θεωρούν πως η γη έχει πληθυσμό πάνω από το κανονικό, τη γέρνουν, για να ξεφορτωθούν το περίσσευμα των ανθρώπων. 

Μύθοι από την Ινδία
Ένας μύθος Hindu θεωρεί πως η γη είναι μια τεράστια πλατφόρμα που στηρίζεται σε οκτώ ελέφαντες. Οι σεισμοί προκαλούνται, όταν ένας από τους ελέφαντες κουράζεται και χαμηλώνει το κεφάλι του, ταράζοντας έτσι την ισορροπία της γης. 

Άλλος μύθος από την Ινδία υποστηρίζει πως η γη στηρίζεται σε τέσσερις ελέφαντες, οι οποίοι στέκονται στη ράχη μιας χελώνας. Η χελώνα με τη σειρά της ισορροπεί πάνω σε μία κόμπρα. Όταν ένα από αυτά τα ζώα κινείται, η γη τρέμει και σείεται. 

Ένας τρίτος μύθος από την Ινδία είναι ο εξής: εφτά ερπετά έχουν αναλάβει να φυλάνε τους εφτά τομείς του κατώτερου τμήματος του ουρανού. Επιπλέον και τα εφτά ερπετά, εναλλάξ συγκρατούν τη γη. Όταν το ένα ερπετό τελειώνει τη βάρδια του και αντικαθίσταται από άλλο, οι άνθρωποι στη γη αισθάνονται ένα απότομο τράνταγμα, δηλαδή το σεισμό.

Μύθος του γατόψαρου από την Ιαπωνία 
Ένα τεράστιο γατόψαρο που ονομάζεται namazu προκαλεί τους σεισμούς σύμφωνα με τους Ιάπωνες. Το γατόψαρο αυτό ξαπλώνει κουλουριασμένο στο βυθό της θάλασσας, με τα νησιά της Ιαπωνίας να βρίσκονται πάνω στη ράχη του. Ο ημίθεος daimyojin, ο οποίος προστατεύει την Ιαπωνία από τους σεισμούς, κρατάει ένα βαρύ βράχο πάνω από το κεφάλι του γατόψαρου, έτσι ώστε να το εμποδίζει να κινηθεί. Κάθε φορά που ο daimyojin αφήνει το καθήκον του για ένα λεπτό ή αφαιρείται, το namazu κινείται και η γη από πάνω του τρέμει. 

Μύθος από τη Σιβηρία: Το έλκηθρο 
Σύμφωνα μ’ αυτόν τον μύθο η γη βρίσκεται πάνω σε ένα έλκηθρο, το οποίο οδηγεί ένας θεός που ονομάζεται Tuli. Τα σκυλιά που σέρνουν το έλκηθρο έχουν τσιμπούρια. Όταν σταματούν για να ξυθούν, η γη σείεται. 

Μύθος από το Ασσάμ (ανάμεσα στο Μπαγκλαντές και την Ινδία)
Υπάρχει μια ανθρώπινη φυλή που ζει στο εσωτερικό της γης. Από καιρό σε καιρό οι άνθρωποι αυτοί σείουν το έδαφος για να μάθουν αν ζει ακόμα κανένας στην επιφάνεια της γης. Όταν τα παιδιά νιώθουν ένα σεισμό φωνάζουν «ζωντανοί, ζωντανοί!», έτσι ώστε οι άνθρωποι στο εσωτερικό της γης να μάθουν την ύπαρξή τους και να σταματήσουν το σεισμό. 

Μύθος από την ανατολική Αφρική 
Ένα γιγάντιο ψάρι κουβαλάει ένα βράχο στην πλάτη του. Μια αγελάδα στέκεται πάνω στο βράχο, ισορροπώντας τη γη σε ένα από τα κέρατά της. Που και που, ο λαιμός της αρχίζει να πιάνεται και να πονά και τότε μεταθέτει την υδρόγειο από το ένα της κέρατο στο άλλο. 

Μύθος από τη Μοζαμβίκη: Η άρρωστη γη
Στη Μοζαμβίκη πιστεύουν πως η γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός με τα ίδια προβλήματα που έχουν και οι άνθρωποι. Μερικές φορές αρρωσταίνει με πυρετό και ρίγη και έτσι τη νιώθουμε να τρέμει. 

Μύθοι από τη δυτική Αφρική: 
Πρώτος μύθος: Η γη είναι ένας επίπεδός δίσκος, που στηρίζεται στη μια της άκρη από ένα τεράστιο βουνό και στην άλλη από έναν γίγαντα. Η γυναίκα του γίγαντα συγκρατεί τον ουρανό. Κάθε φορά που ο γίγαντας θέλει να αγκαλιάσει τη γυναίκα του, αφήνει τη γη και τότε αισθανόμαστε το σεισμό. 

Δεύτερος μύθος: Ένας γίγαντας κουβαλάει τη γη πάνω στο κεφάλι του. Όλα τα φυτά που μεγαλώνουν στη γη είναι τα μαλλιά του, ενώ οι άνθρωποι και τα ζώα είναι τα έντομα που σέρνονται ανάμεσα στα μαλλιά του. Ο γίγαντας συνήθως κάθεται και κοιτάζει προς την ανατολή, αλλά κάθε τόσο γυρίζει το κεφάλι του προς τη δύση και μετά ξανά στην ανατολή με ένα απότομο τίναγμα, που το αισθανόμαστε σαν σεισμό. Μια παραλλαγή του ίδιου μύθου λέει πως ο σεισμός δημιουργείται όταν ο γίγαντας φταρνίζεται 

Μύθος από τα νησιά Φίτζι 
Στη μυθολογία των γηγενών κατοίκων των νησιών Φίτζι, οι σεισμοί γίνονταν όταν η υπέρτατη θεότητα Νγκενγκέϊ, που είχε τη μορφή ερπετού, περιστρεφόταν στο άντρο της σε μια σπηλιά της νοτιοανατολικής ακτής του νησιού Βιτιλέβου. Για τον εξευμενισμό της απαιτούνταν προσφορές σε τρόφιμα, που μεταφέρονταν μέχρι εκεί από τους ιερείς.

Ο Εγκέλαδος (Μυθολογία)

Οι σεισμοί είναι συχνό φαινόμενο που περιγράφεται ως "ξύπνημα του Εγκέλαδου". 
Όταν ο θαμμένος κάτω από τη Γη Εγκέλαδος θυμάται τον άδικο χαμό του,
σαν Γίγαντας που είναι, εκδηλώνει το θυμό του
με ηφαιστειογενείς εκρήξεις και σεισμική δραστηριότητα.

Ο Εγκέλαδος, γιος του Τάρταρου και της Γης, ήταν ένας από τους Γίγαντες με τα εκατό χέρια (Εκατόγχειρες). 
Ήταν αρχηγός των τρομερών γιγάντων που κήρυξαν τρομερό πόλεμο εναντίων των θεών του Ολύμπου. Στη Γιγαντομαχία αυτή σκοτώθηκαν όλοι οι γίγαντες.
Πολλές είναι οι παραλλαγές του μύθου που συνδέονται με το όνομά του. 
Έτσι αναφέρεται ότι τον σκότωσε, κατά τη Γιγαντομαχία ο Σειληνός, ο ακόλουθος του θεού Διόνυσου ή ότι, σαν αρχηγός των Γιγάντων, είχε αντίπαλο τον ίδιο το Δία που τον κεραύνωσε και μετά τον έθαψε ρίχνοντας πάνω του την Όσσα ή την Όθρη. 
Πολλοί καλλιτέχνες της αρχαιότητας, που ασχολήθηκαν με τη Γιγαντομαχία, παριστάνουν τον Εγκέλαδο να εξοντώνεται από την Αθηνά, που τον έτρεψε σε φυγή και ύστερα τον σκότωσε ρίχνοντας πάνω του τη Σικελία. 
Γι' αυτό, ακριβώς, και το νησί αυτό, με τα ηφαίστειά του, αναφέρεται σαν χώρα του Εγκέλαδου. Η μανία του θαμμένου Εγκέλαδου εκδηλώνεται με ηφαιστειογενείς εκρήξεις, τις οποίες αποκαλούμε ξέσπασμα της μανίας του Εγκέλαδου.
Στην προσπάθεια του να ελευθερωθεί από το βάρος, που τον καταπιέζει, προκαλεί σεισμούς. Όταν θυμώνει και αναστενάζει, τρέμει η γη και από το ηφαίστειο την Αίτνα βγαίνουν καπνοί και λάβα. Αργότερα οι αρχαίοι Έλληνες, Επίκουρος, Πυθαγόρας και Μητρόδωρος θεώρησαν τους σεισμούς φυσικά φαινόμενα.