Συγγραφέας: Άλκη Ζέη
Πληροφορίες για τη συγγραφέα
Η Άλκη Ζέη είναι καταξιωμένη συγγραφέας, πεζογράφος και μεταφράστρια. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925. Ο πατέρας της, Ζήνων Ζέης, τραπεζικός υπάλληλος, καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από την Σάμο, όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια μαζί με την μεγαλύτερη αδερφή της. Αξίζει να σημειώσω ότι αυτά όπως και πολλά άλλα στοιχεία είναι κοινά και με την ζωή της πρωταγωνίστριας του βιβλίου, Μέλιας, καθιστώντας το αυτοβιογραφικό.
Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι. Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά.
Σπούδασε φιλοσοφία του θεάτρου στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών όπως και στο τμήμα σεναριογραφίας του Ινστιτούτου Κινηματογράφου της Μόσχας.
Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της. Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, τον θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Την περίοδο αυτή έγραψε και το γνωστότατο της μυθιστόρημα, Το καπλάνι της βιτρίνας. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 λόγω της δικτατορίας.
Σχετικά με το συγγραφικό της έργο, το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό Το καπλάνι της βιτρίνας, αποτελεί έργο σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, όντας το πρώτο ίσως παιδικό βιβλίο με πολιτικές αναφορές, πιο συγκεκριμένα στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Το 1971 ενώ ήταν εξόριστη στο Παρίσι έγραψε τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, αυτή τη φορά με θέμα την Κατοχή και την απελευθέρωση. Το σημαντικό στα ιστορικά της μυθιστορήματα είναι ότι δεν αποτελούν μια απλή καταγραφή ιστορικών γεγονότων αλλά είναι ζυμωμένα με τα αυτοβιογραφικά βιώματα των ηρώων της. Μαζί με τη Ζωρζ Σαρή, με την οποία γνωρίζονταν από τα σχολικά τους χρόνια, καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος.
Το εφηβικό της μυθιστόρημα «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» κέρδισε το 2003 το βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, ενώ το 2004 η Ζέη ήταν υποψήφια για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και το βραβείο Άστριντ Λίντγκρεν λογοτεχνίας. Συνολικά τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες. Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τιμηθεί με τον τρόπο αυτό η προσφορά και το έργο της στην παιδική λογοτεχνία. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
Περίληψη του βιβλίου
ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ; είναι η ερώτηση που κάνουν οι αδερφές Μέλια και Μυρτώ η μια στην άλλη κάθε βράδυ πριν κοιμηθούν. Τα δύο κορίτσια που ζουν σε ένα νησί του Αιγαίου το 1936 έχουν βαρεθεί να ακούν τον παππού τους που διαρκώς τους μιλά για τους «αρχαίους» του. Ανυπομονούν με λαχτάρα να έρθει τα καλοκαίρι και μαζί του οι διακοπές που σταθερά για αυτές κάθε χρονιά γίνονται στα τσαρδάκια. Μέσα από τα μάτια της μικρής Μέλιας, περιγράφονται οι ξέγνοιαστες στιγμές με τα παιδιά της περιοχής όπως και τα συναισθήματα και οι σκέψεις της για τον αγαπημένο όλων, τον ξάδερφό της Νίκο, φοιτητή από την Αθήνα ο οποίος συνεχώς τους λέει ιστορίες για το καπλάνι. Το καπλάνι λοιπόν, ένας βαλσαμωμένος τίγρης που διακοσμεί την σάλα του σπιτιού, έχει διαφορετική διάθεση ανάλογα το μάτι το οποίο έχει ανοιχτό –το μαύρο ή το λευκό. Όλα όμως ανατρέπονται αυτό το καλοκαίρι. «Τα πράγματα έχουν γίνει σκούρα», ακόμη και οι ιστορίες του Νίκου που πλέον έχουν γίνει πέρα για πέρα αληθινές. Όπως καταλαβαίνουμε έχει επικρατήσει δικτατορία και στο παιχνίδι του καπλανιού που κινδυνεύει συμμετέχουν όλοι. Ακολούθησαν δύσκολες εμπειρίες, όπως η απέλαση του Νίκου ως επαναστάτη, γεγονός που σημάδεψε σε μεγάλο βαθμό την ψυχή των παιδιών. Παρ’ όλα αυτά η οικογένεια καταφέρνει να βρει τις ισορροπίες της και ενωμένοι οι χαρακτήρες συνεχίζουν τις ζωές τους πιο δυνατοί.
Χαρακτηρισμός της πρωταγωνίστριας
Μέλια:
Θα μπορούσα να την χαρακτηρίσω ιδιαιτέρως ώριμη για την ηλικία της καθώς και να ταυτιστώ μαζί της καθώς αισθάνεται αηδία και αποστροφή με τον τρόπο που συμπεριφέρεται ο κύριος Καρανάσης (ο διευθυντής) στα παιδιά που είναι με υποτροφία στο σχολείο του και ιδιαίτερα στον φίλο της τον Αλέξη, ο οποίος προέρχεται από μια οικογένεια αρνητικά επηρεασμένη από την δικτατορία (ο πατέρας του έχει χάσει την δουλειά του εξαιτίας της λογοκρισίας). Αν και είναι το μικρότερο μέλος της οικογένειας θεωρώ αξιοθαύμαστο το σθένος και το θάρρος με το οποίο αντιδρά στις καταστάσεις. Είναι ένα παιδί σκεπτόμενο και με άποψη για όσα συμβαίνουν στον περίγυρο της, ουδέποτε ενστερνίστηκε τις ιδέες που διαρκώς της επιβάλλονται από το σχολικό της περιβάλλον. Παρόλα αυτά με ευχαριστούν ιδιαιτέρως τα στοιχεία παιδικότητας και ευκολόπιστου χαρακτήρα που παρουσιάζει κατά τους εσωτερικούς της μονολόγους. Παραδείγματος χάριν, δεν είναι σίγουρη για το αν μπορεί να γίνει συγγραφέας καθώς έχει ακούσει πως συγγραφέας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι. Ακόμη δείχνει συνεχώς αφοσίωση και γενναιότητα μιας και προσπαθεί να βοηθήσει και να επικοινωνήσει με τον Νίκο όσο το δυνατόν περισσότερο. Συχνά μάλιστα βάζει τον εαυτό της σε κίνδυνο, δείχνει αυτοθυσία κυκλοφορώντας την νύχτα για να του μεταφέρει φαγητό και μηνύματα από την υπόλοιπη οικογένεια.
Αποσπάσματα από εργασία στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Βασιλικής Χρυσοχόου μαθήτριας του τμήματος Γ3
Σχολικό έτος 2019-20