Οι υπολογιστές που έχουμε σήμερα ανήκουν στην 4η Γενιά. Ο κάθε ένας από αυτούς είναι εφοδιασμένος με Επεξεργαστή (CPU), έχει τη δική του Μνήμη, μονάδα αποθήκευσης πληροφοριών, οθόνη, και κάποιο είδος μέσου για να δίνουμε πληροφορίες στον υπολογιστή (πληκτρολόγιο, πενάκι, ποντίκι κλπ).
Σύμφωνα με το νόμο του Moore, κάθε 18 περίπου μήνες η ισχύς των παραγόμενων υπολογιστών διπλασιάζεται. Έτσι, γίνεται αντιληπτό γιατί ένας υπολογιστής που αγοράζεται σήμερα είναι (περίπου) δύο φορές ταχύτερος από έναν υπολογιστή της ίδιας «κατηγορίας» που αγοράστηκε πριν ενάμιση χρόνο.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι υπολογιστών οι οποίοι διαφέρουν κατά το μέγεθος, τις δυνατότητες (επεξεργαστική ισχύς) και την αρχιτεκτονική τους, δηλαδή τον τρόπο που τα βασικά τους μέρη συνδέονται και συνεργάζονται μεταξύ τους. Στην πιο διαδεδομένη κατηγορία υπολογιστών ανήκουν οι μικροϋπολογιστές. Στους μικροϋπολογιστές τα βασικά εξαρτήματα, όπως ο επεξεργαστής, η μνήμη κ.ά., βρίσκονται τοποθετημένα σ' ένα τυπωμένο κύκλωμα που ονομάζεται μητρική κάρτα (αγγλ. Motherboard). Εκτός από τον επεξεργαστή και τη μνήμη, πάνω στη μητρική βρίσκονται οι θέσεις επέκτασης στις οποίες τοποθετούνται οι διάφορες κάρτες, γραφικών, ήχου κ.λ.π.). Στη μητρική επίσης βρίσκονται υποδοχές για τη σύνδεση διαφόρων άλλων συσκευών (όπως ο σκληρός δίσκος, η οπτική μονάδα ανάγνωσης DVD, card reader κ.λ.π.), ή και προς επέκταση των ήδη εγκατεστημένων.
Το λογισμικό του υπολογιστή αποτελείται από τα απαραίτητα προγράμματα που δίνουν τις κατάλληλες εντολές, για να λειτουργεί το υλικό μέρος. Συνίσταται δε από το λειτουργικό σύστημα (το βασικό πρόγραμμα για τη λειτουργία του Η/Υ καθώς και για την επικοινωνία του με τον άνθρωπο) και το λογισμικό εφαρμογών (πακέτα εφαρμογών, γλώσσες προγραμματισμού, εκπαιδευτικό λογισμικό, προγράμματα – εργαλεία
Στη σύγχρονη εποχή, η χρήση της λέξης «υπολογιστής» έχει ταυτιστεί με τους προσωπικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η σωστή ωστόσο ερμηνεία ενός υπολογιστή είναι κυριολεκτικά : "Μια συσκευή που υπολογίζει, συχνά ένα προγραμματιζόμενο (συνήθως) ηλεκτρονικό μηχάνημα που εκτελεί υψηλής ταχύτητας μαθηματικές ή λογικές πράξεις ή λειτουργίες με τις οποίες συγκεντρώνει, αποθηκεύει, συσχετίζεται, ή με άλλο τρόπο επεξεργάζεται πληροφορίες.'' Κάθε συσκευή που επεξεργάζεται πληροφορίες μπορεί να θεωρηθεί υπολογιστής, ειδικά εάν η επεξεργασία αυτή έχει σκοπό.
Σ’ όλους τους ψηφιακούς υπολογιστές η πληροφορία που λαμβάνεται από τις συσκευές εισόδου μετατρέπεται σε ψηφιακό δυαδικό αριθμητικό σύστημα. Το δυαδικό σύστημα χρησιμοποιεί μόνο δύο ψηφία, το 0 και το 1. Όταν ο διακόπτης μέσα στο ηλεκτρικό κύκλωμα βρίσκεται σε κατάσταση εκτός λειτουργίας, τότε δημιουργείται το ψηφίο 0 χωρίς ροή ηλεκτρονικού παλμού. Όταν ο διακόπτης βρίσκεται σε κατάσταση λειτουργίας, τότε έχουμε ροή ηλεκτρονικού παλμού με μεγάλη ταχύτητα και δημιουργείται το ψηφίο 1. Οι διάφοροι συνδυασμοί των ψηφίων 0 και 1 αντιπροσωπεύουν χαρακτήρες που μπορεί να είναι δεκαδικοί αριθμοί, σύμβολα ή γράμματα. Κάθε παλμός ονομάζεται δυαδικό ψηφίο bit. To bit είναι το μικρότερο κομμάτι πληροφορίας ή δεδομένων που χειρίζεται ένας υπολογιστής.
