ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ - 1o ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Σχολικό έτος 2023-2024 Διδάσκουσα : ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ/// Ας δούμε τι θυμάστε από το πρώτο κεφάλαιο:

 

1.  Ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έχουν οι φιλοσοφικοί προβληματισμοί;
2. Αναφέρετε ορισμένα παραδείγματα που δείχνουν ότι ο όρος «φιλοσοφία»
χρησιμοποιείται πολύ συχνά στην καθημερινή μας ζωή.
3. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι ο πρώτος στόχος της φιλοσοφίας είναι η διασάφηση
γενικών εννοιών;
4. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι η φιλοσοφία ασχολείται ακόμα και με το να αιτιολογεί
βασικές πεποιθήσεις;
5. Τι σημαίνει η διατύπωση ότι η φιλοσοφία διαμορφώνει μια συνολική
κοσμοθεωρία; Αναφέρετε παραδείγματα επιστημών που εξετάζουν διαφορετικές
όψεις του κόσμου, οι οποίες μπορεί και να συγκρούονται μεταξύ τους.
6. Ποιους κλάδους της φιλοσοφίας γνωρίζετε και με τι ασχολείται ο καθένας;
7. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να ισχύουν ώστε ένα επιχείρημα να είναι ορθό;
8. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι η φιλοσοφία έρχεται πριν και μετά τις επιστήμες;
9. Ποιες άλλες διαφορές εντοπίζουμε ανάμεσα στις φιλοσοφικές και τις επιστημονικές αναζητήσεις;
10. Σε τι νομίζετε ότι χρησιμεύει η φιλοσοφία α) όσον αφορά στη γνώση β)όσον αφορά
στην προσωπική μας πρόοδο γ) όσον αφορά τις επιστημονικές ανακαλύψεις;
11. ποιες είναι οι προϋποθέσεις της σωστής φιλοσοφικής σκέψης;
12. Οι φιλοσοφικοί προβληματισμοί σχετίζονται με τα προβλήματα της κάθε εποχής;
Μπορείτε να αναφέρετε ενδεικτικά φιλοσοφικούς προβληματισμούς συγκεκριμένων
εποχών, που γεννήθηκαν λόγω συγκεκριμένων ιστορικών συγκυριών;

ΕΝΟΤΗΤΑ 5η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Ποια η σχέση της φιλοσοφίας με την ιστορία;

Αν και τα φιλοσοφικά ερωτήματα είναι διαχρονικά, όμως ο τρόπος με τον οποίο
διατυπώνονται και η έμφαση που τους δίνεται ποικίλει από εποχή σε εποχή και από
πολιτισμό σε πολιτισμό. Μελετώντας τις ιστορικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε
εποχή, μπορούμε να καταλάβουμε πώς προέκυψαν τα διάφορα φιλοσοφικά
προβλήματα.

Παραδείγματα

Προσωκρατικοί φιλόσοφοι (7o-6oςαι. π.χ.) ασχολούνται με μεταφυσικάβπροβλήματα

Σοφιστές – Σωκράτης (5ος αι π.χ. τους απασχολούν ζητήματα πρακτικής φιλοσοφίας και ηθικής

Μεσαίωνας (11ος-15ος αι μ.χ.) θεολογικά ζητήματα και ερωτήματα σχετικά με τη σχέση γνώσης και πίστης

Καντ (17ος-18ος αι. μ.χ.) στροφή στη γνωσιολογία, ερωτήματα για τη φύση του υποκειμένου πουμγνωρίζει τον κόσμο

Χέγκελ (19ος αι.) έμφαση στη φιλοσοφία της ιστορίας: μελετώντας την προοδευτική
εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος και την καλλιέργεια της αυτοσυνειδησίας,
μπορούμε να κατανοήσουμε και την ίδια την πορεία της ιστορίας

Τέλη 19ου- αρχές 20ού αι. ανάπτυξη της φιλοσοφίας της γλώσσας και μελέτη της λογικής

πηγή

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 η///ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

2. Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας

1. αποφυγή εννοιολογικών συγχύσεων
2. ανίχνευση δυνατών απαντήσεων στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής
3. συνειδητοποίηση των ορίων της γνώσης μας
4. η χαρά και η ικανοποίηση που προκύπτει από την καθαρά διανοητική έρευνα.
5. προσωπική πρόοδος: οξύνεται η κριτική μας ικανότητα, διευρύνεται ο πνευματικός
μας ορίζοντας, κατανοούμε καλύτερα και τα προσωπικά μας προβλήματα και
παίρνουμε ορθότερες αποφάσεις, γινόμαστε πιο υπεύθυνοι και ελεύθεροι

6. επιστημονικές ανακαλύψεις στηρίχθηκαν αρχικά σε φιλοσοφικές συζητήσεις και
απορίες (π.χ. η θεωρία βαρύτητας του Νεύτωνα και η θεωρία σχετικότητας του
Αινστάιν, οι ιδέες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κοινωνικού συμβολαίου της
εποχής της Γαλλικής Επανάστασης που στηρίχθηκαν σε συζητήσεις των φιλοσόφων
του γαλλικού διαφωτισμού, Ρουσώ, Λοκ, Βολταίρου...).

3. Προϋποθέσεις της φιλοσοφικής σκέψης
Να γίνεται σωστά, μεθοδικά και με λογική αυστηρότητα.

ΠΗΓΗ:

ΕΝΟΤΗΤΑ 3η : ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

1. Γνωσιολογία: ασχολείται με τις δυνατότητες, πηγές, είδη, μεθόδους απόκτησης
γνώσης
2. Μεταφυσική ή οντολογία: θέμα της είναι η βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
3. Πρακτική φιλοσοφία ή αξιολογία: κλάδοι της είναι η ηθική, η πολιτική
φιλοσοφία, η αισθητική. Διαπραγματεύεται τις αξίες που καθοδηγούν τη ζωή μας
στην καθημερινή πρακτική.
4. Λογική: μελετά τον ορθό τρόπο σκέψης και τη διατύπωση ορθών επιχειρημάτων.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ

Είναι τρόπος παρουσίασης των πεποιθήσεών μας. Τα συμπεράσματά μας στηρίζονται
σε δεδομένα τα οποία ονομάζονται προκείμενες.Για να είναι ένα επιχείρημα έγκυρο πρέπει α) οι προκείμενες να είναι αληθείς β) το
συμπέρασμα να προκύπτει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - ΛΟΓΙΚΗ

Έγκυρο επιχείρημα: Το συμπέρασμα βγαίνει με λογική αναγκαιότητα από τις
προκείμενες.
Αληθές: Οι προκείμενές του είναι αληθείς
Ορθό επιχείρημα: έγκυρο + αληθές
Παραγωγικό επιχείρημα: από γενικές παρατηρήσεις βγάζουμε ένα ειδικό
συμπέρασμα

Επαγωγικό επιχείρημα: από συγκεκριμένες παρατηρήσεις βγάζουμε ένα γενικό
συμπέρασμα. Μορφές επαγωγικών επιχειρημάτων είναι α) η γενίκευση, β) η
διατύπωση με τη μορφή αίτιο – αποτέλεσμα, γ) η κυριολεκτική και η
μεταφορική αναλογία.

ΣΟΦΙΣΜΑΤΑ – ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΑΝΕΣ: είναι μορφές επιχειρημάτων οι οποίες
έχουν σκοπό να εξαπατήσουν και να πείσουν τον ακροατή. Τέτοιες λογικές
πλάνες είναι οι εξής:
α) Το ad hominem επιχείρημα: ουσιαστικά αποτελεί επιχείρημα «ενάντια στο
άτομο» και αποτελεί λογική πλάνη. Για να απορρίψουμε το επιχείρημα ενός ατόμου,
προσβάλλουμε το άτομο αυτό ως αναξιόπιστο και βγάζουμε το συμπέρασμα ότι
οποιαδήποτε άποψη και αν διατυπώσει το συγκεκριμένο άτομο δεν ευσταθεί. Για
παράδειγμα:

1. Ο A ισχυρίζεται το B;
2. Ο A είναι αμφισβητήσιμος
3. άρα ο ισχυρισμός B είναι εσφαλμένος.

β) Η προσφυγή στην αυθεντία είναι ένας άλλος παραλογισμός και λαμβάνει την
εξής μορφή:

1. Ο A ισχυρίζεται το B (ο Γ έχει ισχυριστεί το Δ ή τουλάχιστον το έχει υπονοήσει).
2. Ο A έχει κάποιο ελκυστικό προσόν/χαρακτηριστικό, (ως προς το οποίο υπονοείται
ότι ο Γ υστερεί.)
3. Άρα ο ισχυρισμός B είναι αληθής. (Υπονοείται ότι ο ισχυρισμός Δ του Γ είναι
ψευδής.)

γ) Το σύνδρομο της αγέλης είναι μια λογική πλάνη όπου επιχειρείται να αποδειχθεί
το αληθινό ενός ισχυρισμού λόγω του γεγονότος ότι πολλοί άνθρωποι το αποδέχονται
ήδη ως αληθινό. Αυτού του είδους η πλάνη είναι επίσης γνωστή ως «προσφυγή στις
μάζες», «προσφυγή στην πλειοψηφία», «προσφυγή στην ομοφωνία».
δ) Η λήψη του ζητούμενου (είναι αυτό που κάνει κάποιος σε ένα επιχείρημα, όταν
θεωρεί ως δεδομένο και αληθές αυτό που θέλει να αποδείξει. Παραδείγματα:
1. Η έκτρωση είναι ο αδικαιολόγητος τερματισμός μιας ανθρώπινης ζωής και ως
τέτοιος,
είναι φόνος.

Ο φόνος είναι παράνομος
οπότε και η έκτρωση πρέπει να είναι παράνομη.

2. Τα παραφυσικά φαινόμενα υπάρχουν επειδή είχα εμπειρίες οι οποίες μπορούν να
χαρακτηριστούν μόνο ως παραφυσικές.

δ. Εσπευσμένη γενίκευση: όταν τα στοιχεία που έχουμε δεν δικαιολογούν το γενικό
συμπέρασμα που έχουμε βγάλει: Παράδειγμα:
Οι Γάλλοι είναι αγενέστατοι. Πέρσι γνώρισα έναν Γάλλο τελωνειακό υπάλληλο που
μου φέρθηκε αγενέστατα.

Πλάτος μιας έννοιας είναι το σύνολο των αντικειμένων που αντιπροσωπεύει η
έννοια αυτή. Για παράδειγμα, το πλάτος της έννοιας «τρίγωνο» είναι το σύνολο όλων
των δυνατών τριγωνικών (αισθητών ή νοητών) αντικειμένων.
Βάθος είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων τα οποία είναι κοινά σε
όλα τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύει η έννοια. Για παράδειγμα, το βάθος της
έννοιας "τρίγωνο" αποτελείται από τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα: Κλειστό
επίπεδο σχήμα, τρεις πλευρές, τρεις κορυφές.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ
Για επιχειρήματα στα οποία το συμπέρασμα προκύπτει από δυο μόνον
προκείμενες (δηλαδή, υποθέσεις), όπου και οι τρεις προτάσεις είναι απλές:
Ο όρος που εμφανίζεται ως κατηγόρημα του συμπεράσματος ονομάζεται
"μείζων όρος",
ο όρος που εμφανίζεται ως υποκείμενο καλείται "ελάσσων όρος"
και ο τρίτος όρος καλείται "μέσος όρος".
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι της μορφής Ελάσσων όρος - Μείζων όρος.
Παράδειγμα:
Κάθε τετράγωνο είναι ρόμβος
Κάθε ρόμβος είναι παραλληλόγραμμο
Άρα, κάθε τετράγωνο είναι παραλληλόγραμμο
ελάσσων όρος είναι ο όρος "τετράγωνο" και μείζων ο όρος "παραλληλόγραμμο".

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ
α. όσοι φιλοσοφούν πρέπει να αντλούν τα επιχειρήματά τους από την καθημερινή
εμπειρία (αφού βέβαια υποβάλλουν σε κριτική τις καθημερινές πεποιθήσεις)
β. να χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή γλώσσα.

ΔΙΑΦΟΡΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

1. Τα ερωτήματα της φιλοσοφίας είναι γενικότερα από τα ερωτήματα της επιστήμης
2. Η φιλοσοφία προσπαθεί να αιτιολογήσει τις βασικές καθημερινές και
επιστημονικές πεποιθήσεις και να διευκρινίσει γενικές έννοιες.
3. Η φιλοσοφία ερευνά τις επιδράσεις των επιστημονικών κατακτήσεων στην
ανθρώπινη ζωή.
Άρα: Η φιλοσοφία έρχεται πριν από τις επιστήμες για να τις βοηθήσει να
θεμελιώσουν τις αρχές τους και να οργανώσουν τις μεθόδους τους αλλά και μετά τις
επιστήμες για να ερμηνεύσει τη σημασία των πορισμάτων των επιστημών για την
ανθρώπινη ζωή.
4. Η εξέλιξη της επιστήμης είναι γραμμική, ενώ η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε
ερωτήματα που παραμένουν ανοιχτά από τη φύση τους. Όταν επομένως μελετούμε τη
φιλοσοφία μελετούμε και τους παλαιότερους φιλοσόφους, ενώ αντίθετα παλιές
επιστημονικές θεωρίες θεωρούνται ξεπερασμένες και εγκαταλείπονται.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

 

1. Διασάφηση γενικών εννοιών: για να απαντηθούν κάποια φιλοσοφικά ερωτήματα,
θα πρέπει να γίνουν κατανοητές αφηρημένες έννοιες: π.χ. εαυτός, πραγματικότητα,
χρόνος, νόμος, ελευθερία, δικαιοσύνη, ομορφιά.
2. Αιτιολόγηση βασικών πεποιθήσεων: επειδή στη φιλοσοφία πρέπει να
αμφισβητούμε ακόμα και αυτά που θεωρούμε αυτονόητα, πρέπει να επανεξετάσουμε
ακόμα και αυτά τα οποία θεωρούμε δεδομένα και τα έχουμε μάθει από την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους μας. Η φιλοσοφία υπενθυμίζει ότι πολλές φορές
οι αισθήσεις και η λογική μας μάς εξαπατούν.
3. Διαμόρφωση μιας συνολικής θεώρησης του κόσμου και της θέσης του
ανθρώπου μέσα σ ́ αυτόν: η εμπειρία, η θρησκεία, οι επιστήμες, η τέχνη μας
παρουσιάζουν διαφορετικές όψεις του κόσμου, που πολλές φορές μπορεί και να
συγκρούονται μεταξύ τους. Η φιλοσοφία προσπαθεί να συμφιλιώσει αυτές τις
διαφωνίες και να εξηγήσει πώς σχετίζονται μεταξύ τους αυτές οι διαφορετικές
οπτικές, ώστε να αποκτήσουμε μια ενιαία εικόνα του κόσμου, που μας περιβάλλει.
4. Καθοδήγηση της πράξης και οργάνωση του τρόπου ζωής μας: Η φιλοσοφία δε
ασχολείται μόνο με θεωρητικές αναλύσεις, αλλά στοχεύει να διαμορφώσει αξίες και
αρχές που θα οργανώσουν τη ζωή μας και θα καθοδηγήσουν τις πράξεις μας.

 

ΠΗΓΗ: https://drive.google.com/file/d/0Bx6miJlbWxOzcmdfc1B4TDd5bXc/view?resourcekey=0-ioezZI44016W3BO6zN8Ggw

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΦIΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ

 

1. Τα φιλοσοφικά ερωτήματα είναι γενικά και παράδοξα (=παράξενα). Ασκούν σε
μας μια γοητεία.
2. Όταν ασχολούμαστε με τις φιλοσοφικές απορίες γυμνάζουμε τη σκέψη μας και
είναι σα να μετράμε μέχρι που μπορεί να φτάσει και ποιες είναι οι δυνατότητές της.
3. Τα φιλοσοφικά ερωτήματα είναι ανοιχτά πράγμα που σημαίνει ότι δε δέχονται μια
οριστική απάντηση.
ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ
ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Τα παιδιά εκφράζουν απορίες, ενώ οι ενήλικες θέτουν ερωτήματα για απόκτηση
πληροφοριών.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Καθημερινά γίνεται κατάχρηση του όρου φιλοσοφία. Αυτό οφείλεται
στην ευρύτητα της εφαρμογής της έννοιας του όρου: π.χ.: φιλοσοφία της φύσης,
φιλοσοφία της ζωής, του ανθρώπου, της κοινωνίας, φιλοσόφησέ το, άλλαξε
φιλοσοφία ζωής κ.λ.π.

Δήμητρα Τόλη

Πηγή https://drive.google.com/file/d/0Bx6miJlbWxOzcmdfc1B4TDd5bXc/view?resourcekey=0-ioezZI44016W3BO6zN8Ggw