Ελληνικά

Επιστροφή σε Θεματικές ενότητες

Γέλιο – Σάτιρα

Γέλιο – Σάτιρα

 

Γέλιο είναι η αυθόρμητη έκφραση της ευχάριστης διάθεσης, που εκδηλώνεται με συσπάσεις των μυών του προσώπου, κυρίως στην περιοχή του στόματος, και συνοδεύεται συνήθως από ηχηρές εκπνοές.

Χιούμορ είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητα με εύθυμη διάθεση, παρουσιάζοντας τις διάφορες καταστάσεις με φαινομενική σοβαρότητα και αδιαφορία, πίσω από τις οποίες κρύβεται η σάτιρα και η άκακη ειρωνεία.

 

Σάτιρα είναι λογοτεχνικό είδος που διακωμωδεί με δηκτικό τρόπο τα δημόσια ή ιδιωτικά ήθη, χαρακτήρες ανθρώπων και τα κακώς κείμενα μιας κοινωνίας.

Σημασία Γέλιου

Στον πνευματικό τομέα:

  • Αποκαλύπτει, αλλά και καλλιεργεί τον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου. Για να γίνει κατανοητό το χιούμορ και το αστείο, απαιτείται υψηλό πνευματικό επίπεδο. Διαφορετικά, καταλήγει σε παρεξήγηση.
  • Κάνει οικείο το απλησίαστο, αποδεικνύει τη γελοιότητα του σοβαροφανούς και γενικότερα απομυθοποιεί τα πράγματα.
  • Αποδεικνύει την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου, γιατί καθίσταται μια αυθόρμητη και ανυπόκριτη έκφραση.
  • Προβάλλει τον κόσμο υπό διαφορετικό πρίσμα και διευκολύνει την αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών.
  • Το χιούμορ φανερώνει καλόβουλα κίνητρα και συμβάλλει στην επιτυχία της κριτικής.
  • Με τις διάφορες λαϊκές ή καλλιτεχνικές μορφές του (ανέκδοτο, κωμωδία, διήγηση) ενεργοποιεί και ερεθίζει τη φαντασία.
  • Αποτελεί άριστη παιδαγωγική μέθοδο στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία.

Στον ψυχολογικό τομέα:

  • Το γέλιο, ή έστω ένα απλό χαμόγελο, αποκαλύπτει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.
  • Αποδιώχνει το άγχος, τονώνει την αισιοδοξία, ενισχύει την ψυχική δύναμη του ανθρώπου.
  • Εκφράζει την ξεγνοιασιά και την ανεμελιά.
  • Ο γελαστός είναι άνθρωπος καλοσυνάτος, ανοιχτός στη ζωή, συγκαταβατικός, άνθρωπος της προσφοράς.

Στον κοινωνικό τομέα:

  • Εκφράζει και υλοποιεί την κοινωνικότητα του ανθρώπου, γιατί σπάνια γελά κανείς μονάχος του.
  • Με τη σάτιρα και το σαρκασμό επαναφέρει στην τάξη εκείνον που ενεργεί αντικοινωνικά.
  • Το γέλιο αποτελεί συλλογική διαδικασία, ενισχύει τη διαπροσωπική επικοινωνία και περιορίζει τάσεις εγωισμού.
  • Η ευαισθησία και το κατάλληλο κλίμα που διαμορφώνεται με το γέλιο συντελούν στην επιτυχέστερη και ευκολότερη προσέγγιση των ανθρώπων.
  • Καθιστά το άτομο πιο αγαπητό και ευχάριστο, γιατί καταργεί τις κοινωνικές τυπικότητες και αγκυλώσεις.
  • Με το γέλιο, τα πράγματα αντιμετωπίζονται ευχάριστα και πιο αποτελεσματικά, οι άνθρωποι γίνονται ευδιάθετοι, περισσότερο συμμετοχικοί και πρόθυμοι.

Στον καλλιτεχνικό τομέα:

  • Το γέλιο αποτελεί μέσο και χώρο σημαντικής καλλιτεχνικής δημιουργίας (σάτιρα, κωμωδία, θεατρική επιθεώρηση, μίμος, κ.λπ.).
  • Η εκδοχή του ποικίλλει στις διάφορες μορφές της τέχνης (θέατρο, κινηματογράφος, σκίτσο, λογοτεχνία, κ.λπ.).

Στον ηθικό τομέα:

  • Συνυπάρχει με την καλοσύνη, την αγάπη, την ανιδιοτέλεια, την πραότητα, την αισιοδοξία, στοιχεία που σηματοδοτούν μια ηθικά υγιή στάση ζωής.
  • Εξαγνίζει τον άνθρωπο από τα πάθη και τις κακίες.
  • Με τον αυτοσαρκασμό, ο άνθρωπος φτάνει στην αυτογνωσία και συμφιλιώνεται με τα ελαττώματα και τις αδυναμίες του.

Στον πολιτικό τομέα:

  • Η αποκαλυπτική και ανατρεπτική δύναμη του κωμικού στοιχείου καθίσταται όπλο αντιμετώπισης του δογματισμού και του αυταρχισμού.

Στο βιολογικό τομέα:

  • Το γέλιο χρησιμοποιείται ως μέθοδος θεραπείας (γελωτο-θεραπεία) με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.

Συγκεκριμένα:

  • αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου.
  • ενισχύει την αντοχή της καρδιάς και των πνευμόνων.
  • χαλαρώνει τους μυς.
  • βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος.
  • ευνοεί τον ήρεμο και χαλαρό ύπνο.

Ρόλος Σάτιρας Σε Κοινωνική Ζωή και Διαπροσωπικές Σχέσεις

Θετικές συνέπειες:

  • Η εποικοδομητική και καλοπροαίρετη σάτιρα βοηθά τον άνθρωπο στην απόκτηση αντικειμενικής άποψης για τον εαυτό του.
  • Το άτομο ή το κοινωνικό σύνολο κατανοεί τις ειλικρινείς προθέσεις του σατιρικού, δεν παρεξηγείται και προβαίνει στη διόρθωση των κακώς κειμένων.
  • Η πολιτική και κοινωνική σάτιρα γίνεται αφορμή για κοινωνικοπολιτικές βελτιώσεις.
  • Αυτός που ασκεί τη σάτιρα ωφελείται επίσης, διότι υποχρεώνεται να τηρεί τα όρια μεταξύ σάτιρας και προσβολής. Παράλληλα, ο σατιρικός αυτοσαρκάζεται και οδηγείται με αυτόν τον τρόπο στην αυτογνωσία.

Αρνητικές συνέπειες:

  • Ενέχει αρκετή δόση κακίας, η οποία οδηγεί σε προκλητική και προσβλητική συμπεριφορά εις βάρος των άλλων.
  • Εστιάζει σε αδυναμίες και προσωπικά ελαττώματα με τρόπο καυστικό και με στόχευση όχι τη βελτίωση, αλλά την προσβολή. Αυτού του είδους η σάτιρα χαρακτηρίζεται κακόβουλη και φανερώνει το χαμηλό πνευματικό επίπεδο του ανθρώπου που την ασκεί.
  • Η ευθυμία του σατιρικού πηγάζει ενίοτε από μία αποκρουστική αντίληψη υπεροχής και ναρκισσισμού, η οποία τον καθιστά τελικά αντιπαθή.

Για Ποιους Λόγους οι Άνθρωποι Σήμερα Γελούν Όλο και Λιγότερο;

Το γέλιο στην εποχή μας λιγοστεύει σταδιακά ή μεταβάλλεται η ποιότητα και η σκοπιμότητά του:

  • Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από ατομικισμό και εσωστρέφεια, στοιχεία που δεν προωθούν το γέλιο.
  • Το γέλιο του αλλοτριωμένου σύγχρονου ανθρώπου είναι ο σαρκασμός για τη δυστυχία του άλλου.
  • Το κωμικό στοιχείο κακοποιείται στα πλαίσια της κακής, λαϊκίζουσας, μαζοποιημένης και βιομηχανοποιημένης ψυχαγωγίας των ΜΜΕ και του εμπορικού θεάτρου.
  • Η έλλειψη ολοκληρωμένης παιδείας, η οποία ευαισθητοποιεί το άτομο, ενισχύει τη βάναυση πρόκληση του γέλιου και τη χαμηλής ποιότητας κωμωδία.

Νομίζετε ότι το χιούμορ αποτελεί θετικό στοιχείο για το σχολικό περιβάλλον ή, αντίθετα, θεωρείτε ότι το γέλιο καθίσταται ανάρμοστο και ανατρεπτικό για τη σχολική πράξη και πειθαρχία;

Το χιούμορ νοείται ως θετικό στοιχείο για τη σχολική ζωή, γιατί:

  • διαμορφώνει ευχάριστο κλίμα, απαραίτητο για τη διαδικασία της μάθησης.
  • υποστηρίζει τη σύναψη φιλικών σχέσεων μεταξύ των μαθητών.
  • συσφίγγει τις σχέσεις διδασκόντων και διδασκομένων. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για δημιουργικό διάλογο και αποτελεσματική συνεργασία.
  • επιτυγχάνει τη συνειρμική σύνδεση του ευχάριστου με τη γνώση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ζωηρότερη εντύπωσή της στη μνήμη του μαθητή.
  • σε στιγμές κούρασης και υπερβολικής έντασης αποφορτίζει την κατάσταση και συνεπικουρεί στην ομαλότερη πορεία του μαθήματος.
  • η αίσθηση του χιούμορ θεωρείται ένδειξη ευφυΐας και αισθητικής αγωγής.
  • ως μέσο παρατήρησης και σωφρονισμού καθίσταται η πλέον αβλαβής και αποτελεσματική μέθοδος. Αρκεί, βέβαια, να μην πάρει τη μορφή προσβολής, αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψη μας τους υπερβολικά ευαίσθητους νέους.

Επιφυλάξεις:

Αναμφισβήτητα, το γέλιο δεν αποτελεί επιδίωξη της σχολικής τάξης, αλλά το μέσο για την επίτευξη του στόχου της μάθησης. Συγκεκριμένα, είναι ωφέλιμο:

  • να συνδέεται το χιούμορ με την παιδαγωγική πράξη.
  • να χρησιμοποιείται το γέλιο για τη στιγμιαία μόνον αποφόρτιση, καθώς για την ξεκούραση προβλέπεται το διάλειμμα.
  • να αποθαρρύνεται η προσπάθεια ορισμένων μαθητών να καταστρατηγήσουν τη διαδικασία του μαθήματος με κωμικές σκηνές και τη συνακόλουθη πρόκληση του γέλιου.

Η Σοβαρότητα Πρέπει να Συνδέεται με το Βλοσυρό Ύφος;

Η βλοσυρότητα δεν ισοδυναμεί με σοβαρότητα. Συνεπώς, ούτε η σοβαρότητα δεν είναι ανάγκη να συνδέεται με τη βλοσυρότητα, διότι:

  • Η σοβαρότητα έχει να κάνει με τη συγκρότηση της προσωπικότητας του ανθρώπου.
  • Είναι στοιχείο του εσωτερικού κόσμου, εκφράζει μια φιλοσοφία και ένα σταθερό τρόπο αντιμετώπισης των καταστάσεων στη ζωή.
  • Εκδηλώνεται με την επιμέλεια και την υπευθυνότητα στην εκτέλεση ενός έργου, καθώς και με την αξιοπρέπεια της συμπεριφοράς.
  • Αποσπά το σεβασμό και την αναγνώριση των άλλων.
  • Το βλοσυρό ύφος αποτελεί στιγμιαία, εξωτερική και προσποιητή έκφραση. Δεν εκφράζει εν γένει τον εσωτερικό κόσμο, παρά το στιγμιαίο συναίσθημα της οργής.
  • Δεν αποσπά το σεβασμό. Αντίθετα, μπορεί να γίνει αφορμή αρνητικών σχολίων και χλευασμού.

Πώς Μπορεί να Ασκηθεί μια Αγωγή του Γέλιου στο Σχολείο;

  • Με τη διδασκαλία συγκεκριμένων χιουμοριστικών και σατιρικών κειμένων (αποσπάσματα κωμωδιών, ευθυμογραφήματα, χρονογραφήματα κ.λπ.).
  • Μέσω της ειδικότερης ενασχόλησης των μαθητών με το θέμα της επίδρασης του κωμικού στοιχείου και του γέλιου στη ζωή των ανθρώπων.
  • Με την αξιοποίηση του χιούμορ μέσα στην τάξη, κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας.
  • Μέσω της παρακολούθησης ή της παρουσίασης από τους ίδιους τους μαθητές κωμικών θεατρικών παραστάσεων.