| 1) Με παραδείγματα
|
Τη θεματική περίοδο μπορούμε να τη διασαφηνίσουμε, να την υποστηρίξουμε, να την αναπτύξουμε παρουσιάζοντας τα κατάλληλα παραδείγματα. Τα παραδείγματά μπορούμε να τα αντλήσουμε από την καθημερινή ζωή, από την εμπειρία μας, από την ιστορία
Χαρακτηριστικές λέξεις/ φράσεις: για παράδειγμα, π.χ., χαρακτηριστικό παράδειγμα, λόγου χάρη, κ.α. |
Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιo ενδιαφέρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για τους «Τάιμς της Ν. Υόρκης» δεν είναι ούτε μονόστηλο. Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι. Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.
(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι)
|
| 2) Με σύγκριση-αντίθεση
|
Στη θεματική περίοδο αναγνωρίζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στα συγκρινόμενα μέλη· στις λεπτομέρειες/σχόλια η παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση/αντίθεση που γίνεται με δυο κυρίως τρόπους: ή παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους ή καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινόμενων/ αντιτιθέμενων μελών. Η περίοδος-κατακλείδα περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μια γενική παρατήρηση και κρίση
Χαρακτηριστικές λέξεις / φράσεις: αντίθετα, από τη μια πλευρά… από την άλλη..., εντούτοις, ενώ, αλλά, όμως, αντίστροφα, συγκριτικά, κ.α. |
Η βία δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της εποχής μας, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν τα μέσα πληροφόρησης, οι ειδήμονες και οι πολιτικοί. υπήρχε πάντα και με διάφορες μορφές, εκδηλώσεις και αιτιολογίες. Το κύριο στοιχείο της είναι η επιθετικότητα, που εξασφαλίζει στον άνθρωπο τη δύναμη για επιβίωση, ενώ σημαντικότερος φορέας της ήταν ανέκαθεν το κράτος, που στήριζε και στηρίζει την ύπαρξή του και στο φόβο και τον καταναγκασμό. Από την άλλη πλευρά, στο παρελθόν οι πράξεις βίας δε γίνονταν ευρύτερα γνωστές, ενώ σήμερα, που υπάρχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταβιβάζονται ταχύτατα απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη πρώτα σαν είδηση και ύστερα σαν μίμηση – πολύ συχνά μάλιστα διογκώνονται, διαστρέφονται ή ακόμη εξιδανικεύονται χάρη στις τηλεοπτικές σειρές και τις ταινίες, με τις γνωστές επιπτώσεις, κυρίως στα παιδιά. Γ. Μανωλίδης |
| 3) Με αιτιολόγηση | Στις λεπτομέρειες αυτής της παραγράφου δίνονται οι αιτίες/λόγοι/παράγοντες για τους οποίους ισχύει η θέση της θεματικής πρότασης.
Χαρακτηριστικές λέξεις/ φράσεις: γιατί, διότι, επειδή, αφού, καθώς, αιτία αποτελεί, για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται, οφείλεται, κ.α. |
Eίναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Kληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Mα τότε θα ’πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… H εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Tότε; Πρέπει να παραδεχτούμε πως ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Eίναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Kαι εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το «βάζουν στα πόδια»! Kακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση. Eκπαίδευση που βασίζεται στη μηχανική πρόσληψη γνώσεων, στην ψυχρή χρησιμοθηρία, στη «δια παντός μέσου» βαθμοθηρία, στη στείρα αποστήθιση, δημιουργεί στη συνέχεια απέχθεια για το βιβλίο, το σχολείο, τη μάθηση. Tο «πρόβλημα του μαθήματος της έκθεσης» δεν είναι άσχετο με όλη αυτήν την κακή εκπαίδευση. Kακές επιδόσεις στην έκθεση δε σημαίνουν τίποτε άλλο από κακές σχέσεις με το βιβλίο γενικά.
(από τον ημερήσιο Tύπο)
|
| 4) Με ορισμό | Οριστέα έννοια : Η έννοια που ορίζουμε.
Γένος : λέξη ευρύτερης σημασίας στην οποία εντάσσεται η οριστέα έννοια. Ειδοποιός Διαφορά : Φράση που διαφοροποιεί την οριστέα έννοια από άλλες συναφείς σημασιολογικά έννοιες.
Χαρακτηριστικές λέξεις/φράσεις: λέγεται, ονομάζεται, καλείται, ορίζεται, με τον όρο κ.α
|
Η Παιδαγωγική (οριστέα έννοια) είναι μια κοινωνική επιστήμη (γένος), η οποία εξετάζει τον άνθρωπο, δηλαδή τις αλλαγές της συμπεριφοράς του κυρίως στην παιδική και εφηβική του ηλικία, υπό το πρίσμα των επιδράσεων της διαδικασίας αγωγής και μάθησης.(ειδοποιός διαφορά) Από τον πρωτοβάθμιο αυτόν προσδιορισμό του γνωστικού αντικειμένου της Παιδαγωγικής Επιστήμης προκύπτει ότι είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστεί με επιστημονικούς όρους αυτό που ονομάζουμε στην προεπιστημονική ήδη χρήση «αγωγή» και «μάθηση». |
| 5) Με διαίρεση | Διαιρετέα έννοια (γένος): Έννοια η οποία υποκατηγοριοποιείται.
Διαιρετική βάση: το γνώρισμα με βάση το οποίο γίνεται η υποκατηγοριοποίηση. Μέλη/ Είδη της διαίρεσης: τα μέρη στα οποία αναλύουμε τη διαιρετέα έννοια
Χαρακτηριστικές λέξεις/ φράσεις : διαιρούνται, διακρίνονται, χωρίζονται, πρώτον .. δεύτερον .., κ.α.
|
Σύμφωνα με μία από τις ταξινομήσεις της, η αξιολόγηση (διαιρετέα έννοια) μπορεί να διακριθεί σε ατομική και συγκριτική(είδη της διαίρεσης), ανάλογα με το αν περιορίζεται σε ένα άτομο, ή αντίθετα επεκτείνεται στη σύγκριση των ικανοτήτων του ενός μαθητή με των άλλων μαθητών της τάξης, του σχολείου, της ηλικίας του κτλ.(διαιρετική βάση) |
| 6) Με αίτιο και Αποτέλεσμα | Στη θεματική περίοδο επισημαίνεται η αιτία ενός φαινομένου και στις λεπτομέρειες δίνονται οι συνέπειες αυτής της αιτίας.
Χαρακτηριστικές λέξεις/ φράσεις: συνέπειες / επιπτώσεις του φαινομένου, αποτέλεσμα , επομένως, άρα, συνεπώς, γι’ αυτό, προκαλεί, οδηγεί, κ.α. |
Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά και στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή. Οδηγεί στην άμβλυνση της επίγνωσης της θέσης που αυτός κατέχει στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής. Αναπτύσσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός τεχνητού κλίματος ευφορίας, μικρής διάρκειας, αλλά επαναλαμβανόμενου, μέσα από την ατέλειωτη ποικιλία των διαφημιζόμενων προϊόντων, που υπόσχονται «ότι θα γίνει κάποιος» που δεν πρόκειται να γίνει. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και η κούραση από την προσπάθεια που δεν ολοκληρώνεται αφήνουν ορατά ίχνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.
Γ.Χ. Ζώτος |
| 7) Με αναλογία | Η παράγραφος αυτή μοιάζει με εκτεταμένη παρομοίωση. Στην θεματική πρόταση παρουσιάζονται δύο συγκρινόμενα στοιχεία, τελείως ανομοιογενή μεταξύ τους, τα οποία αντιπαραβάλλονται στις λεπτομέρειες καταλήγοντας σε ομοιότητες.
Χαρακτηριστικές λέξεις/ φράσεις: μοιάζει ,είναι σαν, μπορεί να παραλληλιστεί με , όπως, κ.α. |
Ο οργανισμός καταναλώνει ενέργεια, όπως και μία μηχανή. Το αυτοκίνητο λ.χ. ή η θεριζοαλωνιστική μηχανή εξασφαλίζουν την αναγκαία για τη λειτουργία τους (κίνηση κτλ.) ενέργεια καίγοντας βενζίνη. Το ηλεκτρικό ψυγείο ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δύο άλλες μηχανές, χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα. Κι ο οργανισμός βρίσκει την αναγκαία για τις λειτουργίες του ενέργεια με ανάλογο τρόπο, καίγοντας ή διασπώντας χημικές ενώσεις. Ο μηχανισμός αυτός της παραγωγής ενέργειας λέγεται κ α τ α β ο λ ι σ μ ό ς. Είναι φανερό πως ο καταβολισμός είναι φαινόμενο κοινό και για τους οργανισμούς και για ορισμένες μηχανές, αφού και στις δύο περιπτώσεις για τη λειτουργία τους καταναλώνεται ενέργεια που παράγεται από τη διάσπαση χημικών ενώσεων
Κ. Κριμπά, Ι. Καλοπίση, Μαθήματα Γενικής Βιολογίας, Β΄ Λυκείου
|
| 8) Με συνδυασμό μεθόδων | Χρησιμοποιούνται δυο ή τρεις τρόποι ανάπτυξης
|
Αυτά τα αυτονόητα χρειάζεται τώρα να ξαναγίνουν, γιατί οι νέοι τρόποι αποθήκευσης και κυκλοφορίας πληροφοριών συνοδεύονται από την καλλιέργεια πληθώρας συγχύσεων που συσκοτίζουν τη νομική κρίση ίσως σκόπιμα. Καίρια τέτοια σύγχυση προκαλείται από την ευρύτητα με την οποία χρησιμοποιείται ο όρος «πληροφορία» σε επίσημα κείμενα, π.χ. της Ευρωπαϊκής Ένωση ή άλλων φορέων που προσδιορίζουν τα κοινωνικά ζητήματα. |
| ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ | ||
| Ορισμός |
|
ορίζεται..., λέγεται..., αποτελεί..., ονομάζεται... |
| Διαίρεση |
|
πρώτον..., δεύτερον..., από τη μια - από την άλλη, διακρίνουμε..., χωρίζεται |
| Παραδείγματα |
|
για παράδειγμα..., λόγου χάρη, π.χ. |
| Αιτιολόγηση |
|
επειδή, γιατί, διότι |
| Αίτιο - αποτέλεσμα |
|
οφείλεται..., ευθύνεται, αιτία..., αποτέλεσμα, συνεπώς, άρα, προκαλεί... |
| Σύγκριση - αντίθεση |
|
συγκριτικά, εντούτοις, ωστόσο, όμως, μολονότι, εξάλλου, παρόμοια
(με αντιθετική λειτουργία) |
| Αναλογία |
|
ανάλογα, αναλόγως, παρόμοια, τόσο...όσο, όπως, σαν |
| Συνδυασμός μεθόδων | Στις περισσότερες περιπτώσεις παραγράφων έχουμε συνδυασμό των παραπάνω μεθόδων | |
i Στα αφηγηματικά ή περιγραφικά κείμενα συνηθίζεται και η ανάπτυξη παραγράφου με ειδικές λεπτομέρειες, δηλαδή με γεγονότα, ενέργειες, εντυπώσεις που αναπτύσσουν την αφήγηση ή την περιγραφή.
ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
- Αγνοούν οι γονείς ότι τα παιδιά τους κατά την περίοδο αυτή, επιθυμώντας να αποκτήσουν την αυτονομία τους και να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία τους, ενεργούν συχνά : αντίθετα προς τις πατρικές επιθυμίες και ορέξεις. Αν, π.χ., αρέσουν στους γονείς τα κοντά μαλλιά και συχνά μιλούν με ειρωνεία για τους «μακρυμάλληδες», εξωθούν με τον τρόπο τους αυτόν περισσότερο τον έφηβο γιο τους να γίνει «μακρυμάλλης» παρά να προτιμήσει τα κοντά μαλλιά. Αν αρέσει στους γονείς η κλασική μουσική ή τα παλιά τραγούδια, ενώ η μοντέρνα μουσική αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση, οι προτιμήσεις των παιδιών θα στραφούν μάλλον προς τη μοντέρνα έξαλλη μουσική. Πάμπολλα είναι τα παραδείγματα τα οποία θα μπορούσε κανείς να αναφέρει σχετικά με αυτήν την τάση των εφήβων να δρουν αντίθετα προς τις επιθυμίες των γονέων τους με πρόδηλη συχνά την πρόθεση να τους ερεθίσουν.
- Οι νέοι καλούνται να χρησιμοποιήσουν το δοκίμιο στο γραπτό λόγο τους. Δοκίμιο είναι ένα σύντομο, γρήγορα γραμμένο, ευπρόσιτο στο πλατύ κοινό κείμενο, που αποτελεί μια απόπειρα να προσεγγίσει κανείς σε αρκετό βαθμό ένα θέμα κριτικής, επιστήμης, τέχνης, ηθών με γνώσεις και καλλιέργεια, χωρίς όμως να το εξαντλεί, γιατί τούτο θα απαιτούσε συστηματική και διεξοδική διερεύνηση, επομένως μια πολυσέλιδη πραγματεία…
- Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Κληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Μα τότε θα ‘πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… Η εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Είναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Και εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το βάζουν στα πόδια! Κακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση.
- Σήμερα ο άνθρωπος έχει την ιδέα πως λευτερώθηκε από πολλά πράγματα που τον εμποδίζανε τάχα να είναι λεύτερος. Πέταξε, λοιπόν, από πάνω του, μαζί με τ’ άλλα και την παράδοση και βρέθηκε σ’ ένα χάος. Αυτό το χάος το λέγει ελευθερία. Οι παλιοί οι θαλασσινοί βλέπανε τ’ άστρο της τραμουντάνας (τον Πολικόν Αστέρα) και βρίσκανε το δρόμο τους. Κι ο άνθρωπος, μέσα στο ατελείωτο πέλαγο του καιρού, για να ξέρει πού πηγαίνει, είχε την παράδοση που τον οδηγούσε. Σε καιρό που σκεπάζανε τον ουρανό σύννεφα, ο παλιός ναυτικός, σαν έχανε το βορινό αστέρι, δεν ήξερε πού να τραβήξει. Φαντάσου, λοιπόν, αυτός ο άνθρωπος να είχε την ιδέα πως με τη συννεφιά και δίχως το άστρο της τραμουντάνας ήταν πιο ελεύθερος να πάει όπου ήθελε μέσα στο πέλαγος. Το ίδιο λέγει και ο σημερινός άνθρωπος που δε θέλει την παράδοση.