Η Ρωμαιοκρατία στην Ελλάδα (146 π.Χ – 330 μ.Χ) =476 χρόνια

1. Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες.

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πότε οι Ρωμαίοι κατέκτησαν ολοκληρωτικά την Ελλάδα;

-Ποια μέτρα εφάρμοσαν πρώτα οι Ρωμαίοι για τη διακυβέρνηση των Ελλήνων; Πώς καταλαβαίνεις τη φράση «διαίρει και βασίλευε»;

-Αντιμετωπίστηκαν όλες οι ελληνικές πόλεις με τον ίδιο τρόπο από τους Ρωμαίους; Ποιο το κριτήριο το Ρωμαίων για την επιεική ή αυστηρή διοίκηση των ελληνικών πόλεων;

-Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Ρωμαίοι στις πόλεις που συμμάχησαν μαζί τους ή δεν αντιστάθηκαν στις λεγεώνες τους;

-Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Ρωμαίοι στις πόλεις που αντιστάθηκαν στους Ρωμαίους και υπεράσπισαν την ελευθερία τους;

-Ποιες δυσάρεστες συνέπειες είχε για τους Έλληνες η παρουσία ρωμαϊκού στρατού στον τόπο τους;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Διάβασε καλά το μάθημα και συμπλήρωσε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Το ………… π.Χ. οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την …………………, ύστερα από μακροχρόνιους πολέμους. Από τα πρώτα χρόνια της κατάκτησης της όμως αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες στη διακυβέρνηση των κατακτημένων πόλεων. Γι’ αυτό στο πρώτο διάστημα της κατοχής της χώρας εφάρμοσαν ιδιαίτερα σκληρά μέτρα για τη διοίκησή της.

Πρώτη φροντίδα των …………………… ήταν να κρατήσουν της Έλληνες διχασμένους και να τους εμποδίσουν να συνεργαστούν μεταξύ τους. Γι’ αυτό, αμέσως μετά την κατάκτηση, κατάργησαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα και τις συμμαχίες των ηττημένων πόλεων – κρατών. Εφάρμοσαν δηλαδή για τη διακυβέρνησή της το «………………………………………………….....».

Βασικό κριτήριο για το νέο τρόπο διοίκησης κάθε πόλης ήταν η στάση που αυτή είχε κρατήσει στους …………………………………… πολέμους. Έτσι:

Σε όσες ……………………………… μαζί τους ή δεν αντιστάθηκαν στις λεγεώνες τους παραχωρούσαν ……………………….. ή ………………………... και  ανέθεταν τη διοίκηση τους σε φιλορωμαίους Έλληνες.

Σε όσες όμως ………………………. φέρθηκαν …………………. . Γκρέμισαν τα ……………τους, άρπαξαν …………………. και ………………. ……………, επέβαλαν βαρύτατους φόρους, αφόπλισαν και αιχμαλώτισαν τους κατοίκους τους. Στις πόλεις αυτές εγκατέστησαν μόνιμες ρωμαϊκές φρουρές και ανέθεσαν τη διοίκησή τους σε Ρωμαίους αξιωματούχους.

 

 

Σημείωση  1:Λεξιλόγιο: «διαίρει και βασίλευε»= χώρισε τους και κυβέρνησε τους. Λεγεώνα= ρωμαϊκό στρατιωτικό σώμα. Αυτονομία= δικαίωμα να διοικούνται με τους δικούς τους νόμους και άρχοντες. Ανεξαρτησία= η κατάσταση μη εξάρτησης. Αφοπλίζω= αφαιρώ από κάποιον τα όπλα/(μτφ) κάνω κάποιον να μην μπορεί να μου αντισταθεί.

 

Η Ρωμαιοκρατία στην Ελλάδα (146 π.Χ – 330 μ.Χ) =476 χρόνια

2. ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΚΤΟΥΝ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ

ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΟΥΣ.

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Τι εντυπωσίασε τους Ρωμαίους από την πρώτη στιγμή που ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες;

-Πώς κυβέρνησαν οι Ρωμαίοι τους Έλληνες, ύστερα από το θαυμασμό που ένιωσαν για τον πολιτισμό τους;

-Με ποιους τρόπους οι  Ρωμαίοι προσπαθούν να μιμηθούν τον πολιτισμό των Ελλήνων;

-Ποια θετικά αποτελέσματα είχε η συνύπαρξη και η συνεργασία των Ρωμαίων και των Ελλήνων; Ποιος πολιτισμός γεννήθηκε από αυτή τη συνύπαρξη;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Οι ………………………… με την κατάκτηση της Ελλάδας γνώρισαν από κοντά τον πολιτισμό των Ελλήνων. Γοητεύτηκαν από τους ωραίους ναούς, τα αγάλματα των Θεών και των ηρώων, τα θέατρα και τα στάδιά τους, τις τοπικές και τις πανελλήνιες γιορτές τους. Στις ελληνικές πόλεις, ιδιαίτερα στην Αθήνα, γνώρισαν ονομαστούς δασκάλους και δημιουργούς και θαύμασαν την πρόοδο τους στα γράμματα και τις καλές τέχνες.

Ο ………………………… τους έκανε να αλλάξουν την αρχική σκληρή στάση τους απέναντι στους κατακτημένους Έλληνες και να αξιοποιήσουν τα γνώσεις τους, για να κάνουν παρόμοια έργα στη ……………… και σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας. Έτσι στα χρόνια που ακολούθησαν:

• Κτίζουν ……………… και ………………. …………….. με ελληνικά σχέδια και τα στολίζουν με αγάλματα και έργα τέχνης που κάνουν Έλληνες τεχνίτες.
• Μαθαίνουν την ………………….. ………………….., που μιλιέται σ’ όλες τις κατακτημένες χώρες της Ανατολής.
• Παίρνουν Έλληνες ……………………. για τα παιδιά τους και συχνά τα στέλνουν στην Ελλάδα να σπουδάσουν.
• Καλλιεργούν τη δική τους γλώσσα, τη λατινική και μεταφράζουν σε αυτή έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Παίζουν ακόμη στα θέατρά τους ελληνικές τραγωδίες και κωμωδίες.
• Φιλέλληνες Ρωμαίοι αυτοκράτορες και άρχοντες πόλεων δαπανούν πολλά χρήματα και κοσμούν με θαυμαστά έργα την ………………… και άλλους ελληνικούς χώρους.

Όλα αυτά έφεραν πιο κοντά τους δύο λαούς και τους βοήθησαν να γνωρίσει καλύτερα ο ένας τον άλλο. Από τη συνύπαρξη και τη συνεργασία αυτή γεννήθηκε ένας νέος πολιτισμός, ο ……………..……………….., που θαυμαστά έργα του υπάρχουν κόμη γύρω μας και κοντά μας.

 

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: αξιοποιώ= κάνω κάτι να αποδώσει σύμφωνα με ( ή περισσότερο από) την αξία του. Κοσμώ= στολίζω. Δαπανώ= ξοδεύω.

 

 

 

Η Ρωμαιοκρατία στην Ελλάδα (146 π.Χ – 330 μ.Χ) =476 χρόνια

3. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Για πόσους αιώνες μετά την κατάκτηση της Ελλάδας (146 π.Χ.) οι Ρωμαίοι συνέχισαν τις κατακτήσεις και προς ποιες κατευθύνσεις στράφηκαν; Ποια τα αποτελέσματα αυτών των μακροχρόνιων πολέμων;

-Πώς ονόμαζαν οι Ρωμαίοι τη Μεσόγειο Θάλασσα; Για ποιο λόγο τη αποκαλούσαν έτσι;

-Ποια προβλήματα αντιμετώπισαν οι Ρωμαίοι μετά την παύση των πολέμων και τη δημιουργία της απέραντης αυτοκρατορίας τους;

-Ποια σειρά μέτρων πήραν οι Ρωμαίοι για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα διοίκησης της αυτοκρατορίας;

-Ποια αποτελέσματα επέφεραν οι νόμοι που πήραν οι Ρωμαίοι τόσο στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας όσο και  στην ανάπτυξη της οικονομίας;

-Πόση διάρκεια είχε αυτή η περίοδος της ειρήνης και της ανάπτυξης της γεωργίας, του εμπορίου, της ναυτιλίας και της βιοτεχνίας; Πώς ονομάστηκε η συγκεκριμένη περίοδος;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Για τρεις αιώνες μετά την υποταγή της …………………….  οι Ρωμαίοι συνέχισαν τις κατακτήσει τους στη Δύση, την Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Όλες οι χώρες γύρω από τη ……………………. έγιναν ρωμαϊκές επαρχίες και οι Ρωμαίοι με περηφάνια την ονόμαζαν: «………………………………………………………..»  (mare nostrum).

Έτσι, στις αρχές του …..μ.Χ. αιώνα τα σύνορα της αυτοκρατορίας τους έκλειναν μέσα τους όλο το  γνωστό έως τότε κόσμο. Ο πληθυσμός της ξεπερνούσε τα ……… εκατομμύρια. Οι Ρωμαίοι  δηλαδή έγιναν …………………………………. .

Μέσα στα απέραντο ρωμαϊκό κράτος κατοικούσαν άνθρωποι από πολλές φυλές, με διαφορετικές γλώσσες,  θρησκείες και συνήθειες. Ήταν μια ………………………… αυτοκρατορία. Κι όλοι αυτοί έπρεπε να κυβερνηθούν από τη Ρώμη!

Οι Ρωμαίοι, για να λύσουν τα προβλήματα διοίκησης που γεννούσε η απέραντη αυτοκρατορία τους:

• 1)Όρισαν τον αυτοκράτορα «………………… …………………..» της χώρας κι όλοι όφειλαν πίστη και υπακοή σε αυτόν.
• 2)Έδωσαν τον τίτλο του …………………. …………………. σε όσους κατακτημένους αποδέχονταν την κυριαρχία της Ρώμης.
• 3)Οργάνωσαν ……………………. ………………… για τη φύλαξη των συνόρων της αυτοκρατορίας και τη ………………………… της τάξης και ειρήνης στην αυτοκρατορία.
• 4)Διόρισαν ανώτερους Ρωμαίους κυβερνήτες (……………………………..), οι οποίοι επέβλεπαν τους τοπικούς άρχοντες και ενημέρωναν τον αυτοκράτορα.
• 5)Μείωσαν τους ………………………… των πολιτών και οργάνωσαν καλύτερα τον τρόπο είσπραξής τους.
• 6)Ψήφισαν δικαιότερους …………………………. και φρόντιζαν για την τήρηση και την εφαρμογή τους από όλους.

Όλα αυτά τα μέτρα βοήθησαν να επικρατήσει ……………….., …………………… και ………………………

στην αυτοκρατορία, για διακόσια περίπου χρόνια.. Στο διάστημα αυτό αναπτύχθηκαν η………………….

το……………………., η …………………………. και η ……………………… . Ήταν η περίοδος της «………………………. ……………………….» (pax romana) όπως ονομάστηκε.

 

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: Ναυτιλία= η τέχνη και η πρακτική της ναυσιπλοΐας / το εμπορικό ναυτικό. Ναυσιπλοΐα= ταξίδι ατόμων ή πλοίων στη θάλασσα και γενικά οι θαλάσσιες μεταφορές, η θαλάσσια επικοινωνία. Βιοτεχνία= μικρή επιχείρηση, όπου η επεξεργασία πρώτων υλών γίνεται με τα χέρια ή με στοιχειώδη μηχανικά μέσα (και η ανάλογη δραστηριότητα). Κατεργασία= το δούλεμα ενός υλικού για την παραγωγή κάποιου προϊόντος, αντικειμένου, κτλ.

 

Η Ρωμαιοκρατία στην Ελλάδα (146 π.Χ – 330 μ.Χ) =476 χρόνια

4. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πού και πώς ήταν χτισμένη η Ρώμη;

-Πόσοι ήταν οι κάτοικοί της την περίοδο της ακμής;

-Πού ήταν χτισμένο το παλάτι των αυτοκρατόρων;

-Με τι ασχολούνταν οι κάτοικοι της ρωμαϊκής υπαίθρου;

-Να περιγράψετε τους μεγαλοϊδιοκτήτες γεωργούς και τα αγροκτήματά τους.

-Να περιγράψετε τους μικροϊδιοκτήτες γεωργούς και τον τρόπο της ζωής τους.

-Ποιος ο τρόπος διασκέδασης των φτωχών και πλούσιων κατοίκων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η ………………… ήταν η έδρα του αυτοκράτορα και η καρδιά του ………………….. …………… .

Ήταν χτισμένη στις όχθες του ποταμού ……………………….  και στολισμένη με ναούς, ωραία κτίρια και έργα τέχνης. Στην περίοδο …………….. της αυτοκρατορίας ο πληθυσμός της, μαζί με τους …………….. και στους ……………….., πλησίαζε το ενάμισι εκατομμύριο. Οι περισσότεροι κάτοικοι διέμεναν σε …………………………. και οι πιο εύποροι σε μονοκατοικίες. Στον ………………………… …………………. ήταν χτισμένο και το παλάτι των αυτοκρατόρων.

Οι κάτοικοι της ρωμαϊκής υπαίθρου ήταν ……………………, ………………., …………………. και

…………………………… . Οι μεγαλοϊδιοκτήτες γεωργοί είχαν μεγάλα και γόνιμα αγροκτήματα. Σε αυτά ήταν κτισμένα τα σπίτια των ιδιοκτητών και κοντά τους στάβλοι, ορνιθώνες και αποθήκες για τους καρπούς και τις ζωοτροφές. Όλα αυτά τα φρόντιζαν οι δούλοι, που έμεναν μόνιμα εκεί.

Οι μικροϊδιοκτήτες καλλιεργούσαν μόνοι τους τα κτήματά τους και ζούσαν από τα λιγοστά προϊόντα της παραγωγής τους. Τα παιδιά τους συνήθως εγκατέλειπαν την ……………… και αναζητούσαν εργασία και καλύτερη τύχη στο ……………, στην ……………, στις ……..…………… και στα ………………... …………………. που γίνονταν σε όλη την αυτοκρατορία.

Όλοι αυτοί, πλούσιοι και φτωχοί, πήγαιναν συχνά στη ………………. για να πάρουν μέρος στις μεγάλες γιορτές και στους αγώνες που γίνονταν εκεί.

 

Άσκηση 1

1)Να βρείτε λίγες πληροφορίες για τον ποταμό Τίβερη και να τις γράψετε στο τετράδιο της Ιστορίας.

Άσκηση 2

2)Γράφω τη σημασία των παρακάτω λέξεων:

ακμή:_________________________________________________________________________________________________________________________________________

εύπορος:_______________________________________________________________________________________________________________________________________

ορνιθώνας:______________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: Ύπαιθρος= οι περιοχές έξω από την πόλη, η εξοχή.

 

Η Ρωμαιοκρατία στην Ελλάδα (146 π.Χ – 330 μ.Χ) =476 χρόνια

5. ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ.

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια εσωτερικά και ποια εξωτερικά προβλήματα παρουσιάστηκαν στις αρχές του 3^ου αιώνα μ.Χ. στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία;

-Πώς αντιμετώπισε τα προβλήματα αυτά ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός;

-Τι γνωρίζετε για το σύστημα της τετραρχίας;

-Ποιοι ήταν οι τέσσερις συνάρχοντες;

-Πότε και από ποιους υπογράφηκε το διάταγμα των Μεδιολάνων ή διάταγμα της ανεξιθρησκίας;

-Τι όριζε το διάταγμα της ανεξιθρησκίας;

-Ποια μέτρα πήρε ο μονοκράτορας Κωνσταντίνος για την καλύτερη διοίκηση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;

-Πώς ονόμασαν οι ιστορικοί και πώς οι χριστιανοί τον μονοκράτορα Κωνσταντίνο;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1. Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Ο αυτοκράτορας …………………………… προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα με το σύστημα της…………………………… . Χώρισε δηλαδή την αυτοκρατορία σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες, δύο στην Ανατολή, δύο στη Δύση και όρισε για κάθεμιά το δικό της άρχοντα, με αυξημένες εξουσίες.

Το σύστημα αυτό επανέφερε ηρεμία και τάξη στο εσωτερικό του κράτους και …………………..... στα σύνορα από τις ………………….. ………………………. .

Δεν κράτησε όμως για πολύ. Μετά την παραίτηση του ………………………………, οι τέσσερις …………………………………….., που αυτός είχε ορίσει, ο ………………………… και ο ……………………………. στη Δύση, ο ………………………. και ο ………………………….. στην Ανατολή, συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Νικητές από τις εμφύλιες αυτές διαμάχες βγήκαν ο ………………………….. και ο …………………. .

Για να δώσουν τέλος στην αναστάτωση που είχαν προκαλέσει οι διωγμοί κατά των χριστιανών, οι δύο ……………………………… υπέγραψαν στο …………………….. της Ιταλίας το ……………… της ……………………………………., το 313 μ.Χ. Σύμφωνα με αυτό, κάθε πολίτης της αυτοκρατορίας μπορούσε να λατρεύει όποιο Θεό θέλει. Έτσι ο δρόμος για την εξάπλωση του χριστιανισμού άνοιξε.

Λίγα χρόνια αργότερα (……….. μ.Χ), ο ………………………….. και ο …………………… συγκρούστηκαν στην Ανδριανούπολη. Νικητής από αυτή την εμφύλια διαμάχη βγήκε ο ……………………………., ο οποίος έγινε ………………………………. .

2. Γραπτά στο τετράδιο Ιστορίας

-Ποια μέτρα πήρε ο μονοκράτορας Κωνσταντίνος για την καλύτερη διοίκηση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;

 

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ: Η θρησκεία γράφεται με - ει-  ενώ η ανεξιθρησκία με - ι -.

 

 

6. ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ, Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΤΟ 330 μ.Χ.

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Για ποιους λόγους η διακυβέρνηση της απέραντης αυτοκρατορίας από τη Ρώμη ήταν δύσκολη;

-Σε ποιες αλλαγές στη διοίκηση και στη νομοθεσία προχώρησε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος;

-Πότε έγινε η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο; (συγκεκριμένη χρονολογία)

-Πώς ονόμασε ο Κωνσταντίνος τη Νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας;

-Ποια τα πλεονεκτήματα της νέας πρωτεύουσας έναντι της Ρώμης; (Να τα απαριθμήσετε)

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η κατάργηση της ………………………… έφερε στην αρχή ηρεμία και ενότητα στην αυτοκρατορία. Ο μονοκράτορας ………………………. όμως διαπίστωσε ότι η διακυβέρνηση της απέραντης αυτοκρατορίας από τη …………………… ήταν δύσκολη επειδή:

Βρίσκονταν πολύ μακριά από τις ακριτικές περιοχές του ……………………… και της Ανατολής, που δέχονταν ………………….. ……………………. .

Ήταν για πολλά χρόνια κέντρο λατρείας του «…………………. ……………….» και ο χώρος που έγιναν σκληρές συγκρούσεις ανάμεσα στους ………………… αλλά και διωγμοί των ……………. .

Γι’ αυτούς τους λόγους αποφάσισε να προχωρήσει σε αλλαγές στη διοίκηση και τη θρησκεία. Έτσι:

Μετέφερε την πρωτεύουσα από τη ……………… στο …………………., μια αρχαία ελληνική αποικία στην ………………………. .

Εφάρμοσε ό,τι όριζε το διάταγμα των ……………………. και στήριξε τη διωκόμενη ως τότε χριστιανική θρησκεία.

Το επίσημο όνομα της νέας πρωτεύουσας, με απόφαση του ιδρυτή της ήταν «…………. ………» . Όλοι όμως την έλεγαν …………………………….  και αργότερα απλώς …………………………….. .

Η θέση της ήταν εξαιρετική. Εκεί συναντιόνταν οι δρόμοι που ένωναν την ……………….. με την ……………, αλλά και τον …………………… πόντο  με το Αιγαίο και τη ………………. θάλασσα. Σε αυτή κατέληγε η …………………….. οδός και από εκεί ξεκινούσαν οι εμπορικοί δρόμοι προς τη Μικρά Ασία και τις επαρχίες της Ανατολής.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Γραπτά στο τετράδιο Ιστορίας

-Ποια πλεονεκτήματα είχε η γεωγραφική θέση της Κωνσταντινούπολης σε σχέση με τη γεωγραφική θέση της Ρώμης;

 

 

 

7. Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΟΧΥΡΩΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΣΤΟΛΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Μέσα σε πόσα χρόνια η Κωνσταντινούπολη οχυρώθηκε και στολίστηκε με ωραία κτίσματα και έργα τέχνης;

-Πότε έγινε η θεμελίωση της Κωνσταντινούπολης και πότε τα εγκαίνιά της;

-Ποια έργα έγιναν στην Κωνσταντινούπολη με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου;

-Ήταν απαραίτητα τα έργα που έκανε ο Κωνσταντίνος στη νέα πρωτεύουσα;

-Γιατί η Κωνσταντινούπολή στολίστηκε με έργα τέχνης που μεταφέρθηκαν από τη Ρώμη και άλλες περιοχές; Πότε και πού έγινε κάτι αντίστοιχο;

-Πώς κρίνετε την ενέργεια του Κωνσταντίνου να αφήσει στην Κωνσταντινούπολη ναούς και βωμούς της παλιάς θρησκείας, πλάι στους νέους χριστιανικούς που έχτισε;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

 

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Διαλεγμένοι εργάτες και τεχνίτες από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας εργάστηκαν επί ………….. χρόνια ασταμάτητα να οχυρώσουν τη νέα πρωτεύουσα και να τη στολίσουν με ………………… ………………. και …………….. …………….. . Η θεμελίωση της έγινε από τον αυτοκράτορα, το Νοέμβριο του ……………. μ.Χ. και τα εγκαίνια της το Μάιο του ………….. μ.Χ.

Ο……………………………. επισκεύασε την ακρόπολη και τα παλιά ……………… της και έκτισε νέα, για να προστατέψει τις νεοκτισμένες περιοχές. Έδωσε μάλιστα ……………., …………… και ………………. ………………… σε όσους είχαν έργο τη φροντίδα και την ασφάλεια των τειχών και της Πόλης.

Με εντολή του αυτοκράτορα ακόμη:

• …………………. η μεγάλη αγορά στο κέντρο της πόλης και στο χώρο της υψώθηκε στήλη με το άγαλμα του αυτοκράτορα στην κορυφή της.
• Μεταφέρθηκαν εδώ ………….. ……………… από τη Ρώμη και άλλα μέρη της αυτοκρατορίας, για να διακοσμήσουν τις πλατείες, την αγορά και τους άλλους δημόσιους χώρους.
• Διατηρήθηκαν ……………. και …………… της παλιάς θρησκείας και χτίστηκαν νέοι χριστιανικοί. Ανάμεσά τους ο ναός της Αγίας Σοφίας, της Αγίας Ειρήνης και των Αγίων Αποστόλων, στον οποίο τάφηκε και ο ίδιος (………. μ.Χ). Όσα από αυτά τα έργα δεν πρόλαβε να τελειώσει ο ίδιος τα συνέχισε και τα ολοκλήρωσε ο γιος του …………………… .
• Κατασκευάστηκαν …………., …………….., ………………… και τεράστιες δεξαμενές που εξασφάλιζαν νερό για έξι μήνες.

Όλα αυτά ασφάλισαν και διακόσμησαν τη νέα πρωτεύουσα, κάνοντάς την ισάξια της …………. .

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

 

 

8. Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΣΗΜΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιες ενέργειες του Μεγάλου Κωνσταντίνου βοήθησαν στην εξάπλωση του χριστιανισμού;

-Πότε και από ποιο αυτοκράτορα του ρωμαϊκού κράτους σταμάτησε η θετική αυτή στάση, που έδειξαν οι προηγούμενοι αυτοκράτορες, απέναντι στο χριστιανισμό;

-Για ποιο λόγο ο αυτοκράτορας Ιουλιανός προσπάθησε να επαναφέρει την παλιά θρησκεία του δωδεκάθεου;

-Ποια ήταν τα αποτελέσματα αυτής του της προσπάθειας;

-Ποια η στάση του αυτοκράτορα Θεοδόσιου απέναντι στη νέα θρησκεία;

-Ποια μέτρα πήρε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος εναντίον των οπαδών της παλιάς θρησκείας;

-Πώς ονόμασαν οι χριστιανοί το Θεοδόσιο και πώς τον Ιουλιανό;

-Με ποιον τρόπο τελικά επικράτησε ο χριστιανισμός και έγινε επίσημη θρησκεία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας πέρα από την ανακήρυξη του ως επίσημης θρησκείας από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Το διάταγμα των ……………………… και η στήριξη του από τον αυτοκράτορα …………………….

βοήθησαν στην καθολική εξάπλωση του ……………………. . Ο Κωνσταντίνος μετά το …… μ.Χ.:

• Προτιμούσε τους ………………… στις δημόσιες θέσεις και το στρατό.
• Συγκάλεσε ………………………. Σύνοδο στη ……………. (325 μ.Χ.) και βοήθησε τους χριστιανούς να λύσουν τις θεολογικές τους διαφορές.
• Βαπτίστηκε ο ίδιος χριστιανός, λίγο πριν το θάνατό του (……….μ.Χ.)

Την ίδια θετική στάση για τους ………………………… τήρησε και ο γιος του ……………………..., που τον διαδέχθηκε.

Η πολιτική αυτή διακόπηκε όταν, το 361 μ.Χ., ανέλαβε αυτοκράτορας ο ανιψιός του Κωνσταντίνου, ………………….. . Ο Ιουλιανός είχε σπουδάσει αρχαία ελληνική φιλοσοφία στην ……………. και στην …………………. . Οι σπουδές και η ζωή του στην Αθήνα του προκάλεσαν το θαυμασμό για τον ελληνικό πολιτισμό, τους ολύμπιους Θεούς και τη λατρεία τους. Γι’ αυτό, όταν έγινε αυτοκράτορας, προσπάθησε να επαναφέρει τη λατρεία της παλιάς θρησκείας και να περιορίσει τη …………………….. . Η αρχαία θρησκεία όμως βρισκόταν πλέον στη δύση της και η νέα στην ανατολή της.

Η προσπάθεια αυτή του Ιουλιανού, παρότι δεν είχε άμεσα αποτελέσματα, δημιούργησε σοβαρές αντιδράσεις και διαμάχες ανάμεσα στους πιστούς των δύο θρησκειών. Γι’ αυτό ο αυτοκράτορας ……………………., που τον διαδέχθηκε κήρυξε το ………………….. επίσημη θρησκεία και πήρε αυστηρά μέτρα κατά της θρησκείας των εθνικών.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

 

 

Σημείωση  1: Εθνικούς και ειδωλολάτρες, ονόμαζαν οι χριστιανοί τους πιστούς της παλιάς θρησκείας.

 

9 Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πότε, από ποιον και για ποιους λόγους χωρίστηκε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε Ανατολική και Δυτική;

-Σε ποιον ανατέθηκε η διοίκηση του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας και σε ποιον το δυτικού τμήματος;

-Πώς οργανώθηκε το ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον Αρκάδιο και τον γιο του Θεοδόσιο τον Β΄;

-Ποια κοινά στοιχεία ένωναν τους κατοίκους του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;

-Τι γνωρίζεις για την επίθεση που δέχτηκε το δυτικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τους Γότθους;

-Τι γνωρίζεις για την επίθεση των Ούννων στο δυτικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καθώς και για την ήττα τους από τον Ρωμαίο στρατηγό Αέτιο;

-Τι γνωρίζεις για την επίθεση των οργανωμένων γοτθικών φυλών εναντίον του δυτικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και ειδικότερα για την επίθεση των Βανδάλων.

-Τι γνωρίζεις για την κατάκτηση των δυτικών επαρχιών της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας από τους Γότθους και τους Οστρογότθους;

-Πότε διαλύθηκε οριστικά το δυτικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η ………………….. αυτοκρατορία παραμένει ενωμένη έως τα τέλη του ……… μ.Χ. αιώνα. Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Θεοδόσιου όμως μετακινούμενοι λαοί - …………., ………… και ……………… - παραβιάζουν τα βόρεια σύνορα και απειλούν την αυτοκρατορία. Τότε ο ……………………., λίγο πριν από το θάνατό του  (395 μ.Χ.), μοίρασε την αυτοκρατορία στους δυο γιούς του, πιστεύοντας ότι έτσι θα κυβερνιόταν καλύτερα. Ο ………………… πήρε το ανατολικό της τμήμα και ο …………………… το δυτικό.

Ο Αρκάδιος και ο γιος του ………………. που τον διαδέχτηκε, οργάνωσαν το ανατολικό κράτος και αντιμετώπισαν τον κίνδυνο με πολεμικά και διπλωματικά μέσα. Οχύρωσαν με διπλό τείχος την Πόλη, έβαλαν πλωτές φρουρές στο ………………… και έκλεισαν πολυδάπανες συμφωνίες ειρήνης με τους γείτονες που τους απειλούσαν. Σε κάποιους από αυτούς μάλιστα έδωσαν γη για καλλιέργεια και άλλους τους πήραν ως μισθοφόρους στο βυζαντινό στρατό.

Στο δυτικό κράτος όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Εκεί, οι ……………… με αρχηγό τον ………………. κατάφεραν να κυριεύσουν τη ……………,  να τη λεηλατήσουν επί τρεις ημέρες και να αποχωρήσουν παίρνοντας μαζί τους μεγάλο μέρος των θησαυρών της (410 μ.Χ.). Το ίδιο σχεδίαζαν να κάνουν κι οι Ούννοι, που με αρχηγό τον …………………. απειλούσαν τα σύνορα του δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Ο Ρωμαίος στρατηγός …………………… όμως, αφού συμμάχησε πρώτα με τους Γότθους, νίκησε τους Ούννους και συνέτριψε το στρατό τους στα …………………… …………….. .

Τελικά, το ……………… μ.Χ το δυτικό ρωμαϊκό κράτος διαλύθηκε οριστικά.

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

 

 

 

 

 

2)Συμπληρώστε τα κενά με τις σωστές λέξεις:

α. Αυτοκράτοράς του δυτικού ρωμαϊκού κράτους:……………………………………………………….

β. Αλάριχος: αρχηγός………………………………………………………………………………………….

γ. Αρχηγός των Ούννων:……………………………………………………………………………………….

δ. Ρωμαίος στρατηγός:………………………………………………………………………………………….

ε. Έγινε πρωτεύουσα του κράτους των Βανδάλων:………………………………………………………..

στ. Ο ……………………… ίδρυσε το «γοτθικό βασίλειο της Ιταλίας» με πρωτεύουσα τη …………………………….

ζ. Το ίδρυσε στη Μαγναύρα της Κωνσταντινούπολης η Ευδοκία:………………………………….....

 

3)Ποια στοιχεία ένωναν τους κατοίκους του ανατολικού κράτους και τους βοήθησαν να αντιμετωπίσουν τα εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

 

Σημείωση  1:Λεξιλόγιο: Οχυρώνω = κάνω μια θέση ασφαλή που δύσκολα καταλαμβάνεται από τον εχθρό. Κυριεύω = κατακτώ ένα μέρος ή μια περιοχή κυρίως με πόλεμο. Λεηλατώ = αρπάζω βίαια την περιουσία μιας πόλης, σπιτιού, ναού και συγχρόνως κάνω καταστροφές. Διασχίζω = διαπερνώ, περνώ από το ένα άκρο στο άλλο, από τη μια πλευρά στην άλλη.  

 

 

 

 

 

10. ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ, Ο ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΟΙ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιο ήταν το σημαντικότερο από τα έργα του Κωνσταντίνου στη νέα πρωτεύουσα;

-Πώς ήταν διαμορφωμένος ο εσωτερικός χώρος του παλατιού;

-Πώς επικοινωνούσαν οι διάφοροι χώροι και οι αίθουσες του παλατιού μεταξύ τους;

-Τι ήταν ο ιππόδρομος;

-Κάθε πότε γίνονταν οι ιπποδρομίες;

-Ποια η στάση των θεατών κατά τη διάρκεια των ιπποδρομιών;

-Σε ποιους είχε ανατεθεί η οργάνωση των ιπποδρομιών;

-Τι ήταν οι Δήμοι;

-Πώς ονομάζονταν οι Δήμοι από τα χρώματα των στολών και των λαβάρων τους;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Το σημαντικότερο από τα έργα του ………………………. στη νέα πρωτεύουσα ήταν το ………………. …………………. . Στο εσωτερικό του, εκτός από την κατοικία του αυτοκράτορα και της οικογένειας του, υπήρχαν κτίρια για τη στέγαση των ………………… ……………………, αίθουσες υποδοχής των επισκεπτών, τραπεζαρίες και χώροι για τη φιλοξενία τους, εκκλησίες και παρεκκλήσια. Το οικοδομικό συγκρότημα συμπλήρωναν τα κτίρια των αξιωματούχων του παλατιού και τα εργαστήρια των τεχνιτών που το φρόντιζαν και το συντηρούσαν.

Προέκταση των χώρων του παλατιού και φυσική συνέχεια του ήταν ο ………………………. . Ως πρότυπό του είχε το ………………….. της Ρώμης, αλλά ήταν προσαρμοσμένος στο χώρο του παλατιού και της νέας πρωτεύουσας. Στις μαρμάρινες κερκίδες του κάθονταν χιλιάδες θεατές, αρκετές φορές το χρόνο, για να χαρούν τις ………………………., τους αγώνες και τις άλλες εκδηλώσεις που γίνονταν εκεί. Οι ιπποδρομίες γίνονταν σε καθορισμένες ημερομηνίες και τις παρακολουθούσε συχνά και ο ……………………….. από το ειδικό ………………… του. Ιπποδρομίες γίνονταν, με άδεια του παλατιού, και σε κάποιες έκτακτες περιπτώσεις για να γιορταστούν ευχάριστα γεγονότα ή για να τιμηθούν ξένοι άρχοντες ή πρεσβείες που επισκέπτονταν την Πόλη.

Η οργάνωση των ………………………… είχε ανατεθεί στους ……………. . Οι …………….. ήταν αθλητικά σωματεία, που είχαν μέλη και οπαδούς πολίτες που τους άρεσαν οι ιππικοί αγώνες. Από τα χρώματα των …………… και των …………….. τους, οι Δήμοι ονομάζονταν ………………., …………………, ……………….. και Κόκκινοι.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση  2: Λεξιλόγιο: Λάβαρο= (από το λατινικό Labarum= βασιλική σημαία), σημαία συλλόγου, σωματείου ή ιδρύματος/είδος ρωμαϊκής σημαίας στην οποία ο Μ. Κωνσταντίνος πρόσθεσε χριστιανικά σύμβολα. Φιλονικώ= (από το φιλόνικος <φίλος + νικώ) λογομαχώ, καυγαδίζω, τσακώνομαι. Φιλόνικος= (από το φίλος + νείκος) αυτός που αγαπά τους καβγάδες. Στοά= (από το ρήμα ίστημι) μακρύ κτίριο που η στέγη του υποβαστάζεται με κίονες στη μία πλευρά του ή και στις δύο/στεγασμένη δίοδος που διασχίζει μεγάλο οικοδόμημα ή κτιριακό συγκρότημα, το πέρασμα. Δίοδος= (δια + οδός), η διάβαση, το πέρασμα, ο διάδρομος.

 

11. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πού ήταν χτισμένη η Κωνσταντινούπολη και πώς τη ονόμαζαν μερικοί;

-Ποιοι ήταν οι χώροι συνάντησης των Βυζαντινών;

-Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες αγορές της Κωνσταντινούπολης;

-Πού βρίσκονταν εγκατεστημένα τα μεγαλύτερα καταστήματα της Κωνσταντινούπολης;

-Τι γνωρίζετε για τις υπαίθριες αγορές; Που λειτουργούσαν τις περισσότερες φορές;

-Ποιος είχε την επίβλεψη της αγοράς και ήταν υπεύθυνος για τη λειτουργία της;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

 

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η …………………………….. ήταν χτισμένη στις πλαγιές επτά λόφων, γι’ αυτό πολλοί την έλεγαν και «……………………….». Όλα σχεδόν τα σπίτια της έβλεπαν στις θάλασσες του ……………………. της ………………………………. και του ……………………. κόλπου, που την περιέβαλλαν.

Χώρος συνάντησης και καθημερινής επικοινωνίας των Βυζαντινών ήταν οι …………………. και οι ……………………. της Πόλης. Η μεγαλύτερη από αυτές ήταν στο μέσο της ……………. ……………………, που διέσχιζε την Πόλη. Κοντά της ήταν οι αγορές των αυτοκρατόρων Θεοδόσιου και Αρκάδιου καθώς και άλλες μικρότερες.

Δεξιά κι αριστερά της Μέσης λεωφόρου υπήρχαν ………………. …………….. και εκατοντάδες καταστήματα, από τα οποία οι Βυζαντινοί αγόραζαν ό,τι επιθυμούσα. Εδώ είχαν τα σπίτια τους και οι πιο εύπορες οικογένειες.

Εκτός από τις σταθερές αγορές υπήρχαν και οι ………………….. . Αυτές λειτουργούσαν στο κέντρο και στις λαϊκές συνοικίες της Πόλης, ορισμένες ημέρες της εβδομάδας. Εκεί πουλούσαν τα προϊόντα τους πολλοί παραγωγοί και βιοτέχνες σε καλύτερες τιμές. Γι’ αυτό τις επισκέπτονταν πολύς κόσμος. Σε αυτές σύχναζαν και πλανόδιοι διασκεδαστές.

Την επίβλεψη της αγοράς είχε ο ………………… της ………………, ο οποίος ενημερώνονταν τακτικά για την επάρκεια και την ποιότητα των αγαθών αλλά και τις τιμές τους. Ιδιαίτερη προσοχή έδειχνε για τα είδη πρώτης ανάγκης.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

 

 

 

 

 

Σκάναρε παραπάνω το QR code για περισσότερη βοήθεια στο μάθημα της Ιστορίας της Ε΄ Δημοτικού!!!

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Υπαίθριες αγορές= ονομάζοντας έτσι γιατί δεν ήταν μόνιμες και οι πωλητές δεν είχαν σταθερή στέγη. Έπαρχος της πόλης= ανώτερος αξιωματικός μετά τον αυτοκράτορα. Είχε αρμοδιότητα και εξουσία για ό, τι συνέβαινε μέσα στην πόλη και σε απόσταση 100  χιλιομέτρων από αυτή. Επάρκεια=(από το ρήμα επαρκώ), η ύπαρξη της αναγκαίας ποσότητας σε κάτι, Επαρκώ= (από το επί + αρκώ), είμαι αρκετός, φτάνω.

 

 

12. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ήταν υποχρεωτική η εκπαίδευση στο Βυζάντιο; Τι είδους σχολεία λειτουργούσαν στο Βυζάντιο εκείνη την εποχή;

-Πόσες τάξεις είχε το βασικό Σχολείο; Τι διδάσκονταν οι μαθητές στις δύο μικρότερες τάξεις;

-Τι διδάσκονταν οι μαθητές στις δύο μεγαλύτερες τάξεις;

-Ποιοι μαθητές φοιτούσαν στα εκκλησιαστικά σχολεία;

-Πώς περνούσαν την ημέρα τους τα αγόρια και τα κορίτσια των οποίων οι γονείς δεν είχαν να πληρώσουν δίδακτρα;

-Τι μάθαιναν τα κορίτσια που δεν πήγαιναν σχολείο δίπλα στις μητέρες τους;

-Τι μάθαιναν τα αγόρια που δεν πήγαιναν σχολείο δίπλα σε ειδικούς τεχνίτες;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η εκπαίδευση των παιδιών στο Βυζάντιο δεν ήταν …………………… . Υπήρχαν μόνο ………………… και ………………………….. σχολεία, που λειτουργούσαν σε σπίτια, σε ναούς ή σε μοναστήρια. Οι γονείς πλήρωναν δίδακτρα σε είδος ή χρήματα, ανάλογα με το επάγγελμά τους. Τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο σε ηλικία έξι ως οκτώ χρονών.

Το βασικό σχολείο είχε ………………. τάξεις. Στις δύο μικρότερες οι μαθητές μάθαιναν να ………………….., να ………………………. και να λογαριάζουν. Ασκούνταν ακόμη να ακούν προσεχτικά τα δάσκαλό τους και να προφέρουν σωστά τα λόγια του.

Στις μεγαλύτερες τάξεις διδάσκονταν ………………………, …………………… και ……………….. .

Αποστήθιζαν ιστορίες από τον ……………., την  ………………. και την ………………….. Διαθήκη  και από τους μύθους του Αισώπου. Στα σχολεία ακόμη μάθαιναν να τραγουδούν και να ψέλνουν.

Τα κορίτσια και ένας μεγάλος αριθμός αγοριών, που οι γονείς τους δεν είχαν να πληρώσουν ……………………….., δεν πήγαιναν σχολείο. Έμεναν στο σπίτι, έπαιζαν στις αυλές και στους δρόμους και βοηθούσαν τους γονείς τους στις δουλειές. Την Αγωγή αυτών των παιδιών αναλάμβαναν οι γονείς, οι γιαγιάδες και οι παππούδες. Αυτοί μάθαιναν στα παιδιά ιστορίες για τη ζωή και τον τόπο τους και ασκούνταν να διατηρούν τα ………………. και τις ………………………. των Βυζαντινών. Τα κορίτσια κοντά στις μητέρες τους μάθαιναν να ………………………, να ……………………. και να …………………… .

 

 

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σκάναρε παραπάνω το QR code για περισσότερη βοήθεια στο μάθημα της Ιστορίας της Ε΄ Δημοτικού!!!

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Φιλομάθεια=(από το επίθετο φιλομαθής), η αγάπη για τη μάθηση, για τη γνώση. Δίδακτρα=(από το ρήμα διδάσκω), η αμοιβή για την παρεχόμενη διδασκαλία. Ορφανός=(από το αρχαίο ορφανός), αυτός που έχασε τον ένα ή και τους δύο γονείς του από τη ζωή. Σκίμποδας= χαμηλό σκαμνί. Κοντύλι= γραφίδα, μολύβι. Αγωγή=(από το ρήμα άγω=οδηγώ), η ανατροφή, η καθοδήγηση, η εκπαίδευση.

 

 

 

13. Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πότε έγινε αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη ο Ιουστινιανός και ποια προβλήματα αντιμετώπιζε το βυζαντινό κράτος εκείνη την εποχή;

-Σε ποιες μεταρρυθμίσεις προχώρησε ο Ιουστινιανός για την καλή λειτουργία του κράτους και την άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας;

-Πώς αντιμετώπισε ο λαός τις μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού και πώς οι Δήμοι και οι προνομιούχοι;

-Ποιο άμεσο αποτέλεσμα είχαν οι μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού και σε τι αυτό τον βοήθησε;

-Σε ποια σημαντικά έργα προχώρησε ο Ιουστινιανός με τα χρήματα που έφεραν στο κράτος οι μεταρρυθμίσεις του;

-Ποιο αποτέλεσμα είχαν τα έργα που έκανε ο Ιουστινιανός στο Βυζάντιο;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Δύο αιώνες μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας, αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη έγινε ο ……………………………… (…………). Το βυζαντινό κράτος αυτή την περίοδο αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα διοίκησης στο εσωτερικό και εχθρικών απειλών στο εξωτερικό.

Ο νέος αυτοκράτορας διακρίνονταν για τις ………………. του, την …………………………. του και την ………………… του να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες. Διάλεξε ικανούς συνεργάτες και πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας:

………………………… τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά.

Κατάργησε τα ………………….. των ………………. και απαγόρευσε στους μεγαλοϊδιοκτήτες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν.

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα ……………………… τους.

Οργάνωσε τη λειτουργία της ………………….., των ………………….. και των ………………….. δρόμων και επέβαλε ………………………. για τα εισαγόμενα προϊόντα.

Όρισε τους ………………………… υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων.

Οι ………………………………….. αυτές ικανοποίησαν το ……………., αλλά ενόχλησαν τους ……………… και δυσαρέστησαν τους ………………………….. . Έφεραν όμως στο κράτος πολλά χρήματα, με τα οποία ο Ιουστινιανός έκανε έργα σημαντικά για την εποχή του.

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Κωδικοποιώ τους νόμους= συγκεντρώνω τους νόμους κατά θέμα. Δασμός= φόρος. Λογοθέτης= αξιωματούχος, αντίστοιχος με το σημερινό υπουργό. Μεταρρυθμίζω= αλλάζω το ρυθμό, την τάξη, τη μορφή, μετασχηματίζω, μεταποιώ, τροποποιώ. Μεταρρύθμιση= αλλαγή, μετατροπή, μετασχηματισμός, τροποποίηση. Μεταρρυθμιστής= πρόσωπο που μεταρρυθμίζει, που επιφέρει αλλαγές. Μεταρρυθμιστικός-ή-ό= ο αναφερόμενος στη μεταρρύθμιση ή που επιφέρει αλλαγές π.χ. μεταρρυθμιστική νομοθεσία, μεταρρυθμιστικά μέτρα. Σηροτροφία= η εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Σηροτροφείο= μέρος όπου εκτρέφονται μεταξοσκώληκες. Σηροτρόφος= Αυτός που εκτρέφει μεταξοσκώληκες και παράγει μετάξι.

14. ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΑΝΑΣΤΑΤΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ

ΜΕ ΤΗ «ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ»

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια τα αίτια της στάσης τους νίκα;

-Πότε και πού ξέσπασαν οι πρώτες ταραχές και ανάμεσα στους οπαδούς ποιων Δήμων;

-Ποια η στάση της φρουράς των αγώνων και πώς αντέδρασαν οι στασιαστές;

-Πώς γενικεύτηκε η εξέγερση και ποιες ζημιές προκάλεσαν οι στασιαστές μέσα στην Πόλη;

-Ποια η στάση του Ιουστινιανού σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση; Ποιοι συμπαραστάθηκαν στον αυτοκράτορα σε αυτή τη δύσκολη στιγμή;

-Ποιες συμβουλές έδωσε στον Ιουστινιανό η αυτοκράτειρα Θεοδώρα;

-Πώς αντέδρασε τελικά ο αυτοκράτορας και ποια εντολή έδωσε στους στρατηγούς του Βελισάριο και Ναρσή;

-Ποιος ο τελικός απολογισμός της στάσης του νίκα;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Το Γενάρη του ………….. μ.Χ., κατά τη διάρκεια των αγώνων, ξέσπασαν ταραχές στον ιππόδρομο ανάμεσα στους οπαδούς των ……………………. και των ………………….. . Η φρουρά των αγώνων προσπάθησε να τους διαχωρίσει. Τότε οι αντιμαχόμενες ομάδες ενώθηκαν και στράφηκαν κατά της φρουράς κραυγάζοντας υβριστικά συνθήματα κατά του λογοθέτη των οικονομικών …………………. ……………………., του νομοθέτη ………………….., αλλά και κατά του ίδιου του αυτοκράτορα από τον οποίο ζητούσαν να παραιτηθεί.

Οι ταραχές δεν περιορίστηκαν στον ιππόδρομο. Οι …………………. άνοιξαν τις πύλες και ξεχύθηκαν στην Πόλη. Λεηλάτησαν την …………………., πυρπόλησαν ……………. ……………..,

την ………….. ………………… και τα προπύλαια του παλατιού, φωνάζοντας «………. - …..……».

Στους στασιαστές, στη διάρκεια των ταραχών, προστέθηκαν και πολλοί δυσαρεστημένοι κάτοικοι της Πόλης.

Τότε ο ……………………. Διέταξε τους στρατηγούς ………………. και ………………….. να καταπνίξουν με κάθε τρόπο τη στάση. Η αυτοκρατορική φρουρά περικύκλωσε τον …………………… και ελέγχοντας όλες τις πύλες, μπήκε σ’ αυτόν και αντιμετώπισε χωρίς οίκτο τους στασιαστές. Το αποτέλεσμα ήταν φριχτό: ……………… ……………… άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Οι αγώνες του ιπποδρόμου διακόπηκαν για αρκετά χρόνια και κάθε φωνή λαϊκής διαμαρτυρίας σώπασε. Μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε και το …………….. του αυτοκράτορα πληγώθηκε βαθιά.

Τελικά, κανείς δεν νίκησε στη «στάση του νίκα».

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: στασιάζω= ( ως μέλος συνόλου) επαναστατώ ενάντια στους επικεφαλής που ασκούν εξουσία, κάνω ανταρσία. Στασιαστής= αυτός που στασιάζει, που επαναστατεί. Ταραχή= κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αναστάτωση, ανατροπή της τάξεως και της ηρεμίας. Λεηλατώ= αφαιρώ, αρπάζω βίαια κάτι (από κάποιον τόπο). Πυρπολώ= βάζω φωτιά και καίω. Ανακηρύσσω= αναγνωρίζω επίσημα τίτλο ή ιδιότητα κάποιου. Οίκτος= συμπάθεια για τον πόνο του άλλου, συμπόνια, λύπη.

15. ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιο ήταν το πιο σημαντικό έργο του Ιουστινιανού στην Πόλη μετά τη στάση του νίκα;

-Ποιοι αρχιτέκτονες ανέλαβαν το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας;

-Που ήταν αφιερωμένος ο ναός της Αγίας Σοφίας;

-Με βάση ποιο ρυθμό χτίστηκε ο ναός της Αγίας Σοφίας;

-Τι ζήτησε ο Ιουστινιανός από όλους τους κατοίκους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας προκειμένου να αισθάνονται όλοι οι κάτοικοι του βυζαντινού κράτους την Αγία Σοφία ως δικό τους ναό;

-Πότε έγιναν τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας και τι γνωρίζετε για το θαυμασμό του Ιουστινιανού όταν προσήλθε ο ίδιος στο ναό;

-Τι αποτέλεσε ο ναός της Αγίας Σοφίας για τους Βυζαντινούς καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του Βυζαντινού κράτους;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Πρώτη φροντίδα του ………………………, μετά τη «στάση του νίκα», ήταν να χτίσει ό,τι καταστράφηκε και να κάνει την Πόλη ακόμη καλύτερη. Το καλύτερο από τα έργα του ήταν ο ναός της ……………… ………………. .

Ανέθεσε το χτίσιμο της σε δύο ονομαστούς Έλληνες αρχιτέκτονες, τον ……………………. και τον …………………. . Επιθυμία και εντολή του ήταν ο ναός της ………………. του …………… να χτιστεί έτσι, ώστε να ζήσει αιώνες και όμοιός του να μην υπάρχει πουθενά.

Οι δύο αρχιτέκτονες, για να πρωτοτυπήσουν, συνδύασαν το ρυθμό της ……………………. ……………………………, με τον οποίο είχαν χτιστεί οι πρώτοι χριστιανικού ναοί και του ………………………. ναού με ………………. . Έτσι γεννήθηκε το σχέδιο της Αγίας Σοφίας και ο νέος ρυθμός, η …………………. με …………………. . Ο ρυθμός αυτός επηρέασε την αρχιτεκτονική των ναών τόσο, ώστε ακόμη και στις ημέρες μας πολλοί ναοί να κτίζονται με αυτό το σχέδιο.

Ο ……………………….. ήθελε το ναό αυτό να τον νιώθουν δικό τους όχι μόνο οι κάτοικοι της Πόλης αλλά και όλης της ……………………….. . Γι’ αυτό ζήτησε απ’ όσους επιθυμούσαν να προσφέρουν υλικά και χρήματα για το χτίσιμό του. ………………………… μάρμαρα και ………………………. υλικά από κάθε γωνιά του κράτους προσφέρθηκαν κι μεταφέρθηκαν στην ……………. . Δέκα χιλιάδες εργάτες και ………………….. τεχνίτες εργάστηκαν πέντε χρόνια χωρίς διακοπή, για να ολοκληρώσουν το έργο.

Η …………….. ……………… εγκαινιάστηκε το 537 μ.Χ. και ήταν, όπως την είχε ονειρευτεί ο δημιουργός της, η καλύτερη στον κόσμο. Ο …………………….., όταν προσήλθε στο ναό την ημέρα των ………………., σήκωσε εντυπωσιασμένος τα μάτια του στον ουρανό και ψιθύρισε: «……………………… ….. …………………….».

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: Ρυθμός= σχέδιο ναού με χριστιανικά γνωρίσματα. Περίκεντρο= κτίριο στρογγυλό ή πολυγωνικό με τρούλο όπως το Πάνθεον στη Ρώμη. Τρούλος= θολωτή στέγη εκκλησίας. Θολωτός= αυτός που έχει θόλο ή έχει σχήμα θόλου. Θόλος= καμπυλόγραμμη ημισφαιρική οροφή / ουράνιος θόλος= η ουράνια σφαίρα, το στερέωμα. Δυσεύρετος= αυτός που δύσκολα τον βρίσκει κανείς, ο σπάνιος.

 

 

16. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ ΚΑΙ ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Προς ποια κατεύθυνση στράφηκε το ενδιαφέρον του αυτοκράτορα μετά τη τακτοποίηση των εσωτερικών θεμάτων;

-Ποιες ενέργειες έκανε προς αυτήν την κατεύθυνση;

-Πως αντιμετώπισε τους εξωτερικούς εχθρούς ο Ιουστινιανός;

-Ποια θετικά αποτελέσματα έφεραν στην αυτοκρατορία οι νίκες των βυζαντινών στρατηγών Βελισάριου και Ναρσή; Να τις απαριθμήσετε

-Ποιες αρνητικές πλευρές είχαν οι μακροχρόνιοι πόλεμοι με τους Γότθους και τους Βανδάλους στη Δύση; Να τις απαριθμήσετε;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Μετά την τακτοποίηση των εσωτερικών προβλημάτων ο ………………….. στράφηκε στην αντιμετώπιση των εξωτερικών ………………….. .

Υπέγραψε συνθήκες ειρήνης με τους γείτονες λαούς στο …………………. και με τους …………………….. στην Ανατολή, δίνοντας τους πολλά χρήματα.

Έκανε σκληρούς πολέμους με τους …………………. και τους ………………….. που είχαν κατακτήσει τις δυτικές επαρχίες, διέλυσε τα κράτη τους και ανέκτησε τα χαμένα εδάφη της Δύσης και της Αφρικής.

Στους πολέμους αυτούς, που κράτησαν ……………… περίπου χρόνια, διακρίθηκαν ιδιαίτερα οι στρατηγοί …………………… και ………………….. . Οι νίκες και οι κατακτήσεις τους έφεραν τα παρακάτω αποτελέσματα:

Έδωσαν …………….. στον αυτοκράτορα και αύξησαν το ………………….. του βυζαντινού κράτους.

Έφτασαν την αυτοκρατορία στα παλιά της σύνορα και έκαναν τη Μεσόγειο «……………….. ……………».

Άνοιξαν τους δρόμους του ……………….. και της ναυτικής ………………… με τη Δύση.

Βοήθησαν να γίνουν στις ………………… ………………… έργα ισάξια με εκείνα της Πόλης και της Ανατολής.

Η επέκταση όμως αυτή είχε και τις ………………… πλευρές της. Οι πόλεμοι με τους ………………… και τους …………………. στη Δύση ήταν μακροχρόνιοι και:

Κούρασαν τις ………………….. …………………….. και αποδυνάμωσαν τις φρουρές των συνόρων στο ………………….. και την …………………. .

Εξάντλησαν …………………. το κράτος και δυσαρέστησαν τους πολίτες, που πλήρωναν το κόστος τους.

Διευκόλυναν τους ………………. να παραβαίνουν συχνά τις συνθήκες ειρήνης, ζητώντας κάθε φορά περισσότερα χρήματα, και τους βόρειους γείτονες να ………………….. τα σύνορα και να ……………………. τα βυζαντινά εδάφη.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: Επέκταση= η αύξηση σε έκταση, ανάπτυξη, εξάπλωση. Παραβαίνω= Δεν τηρώ (υπόσχεση, όρκο, κτλ) ή δε σέβομαι (διατάξεις νόμου, κανονισμού κτλ).Παραβιάζω= κάνω κάτι να υποχωρήσει  με τη βία ( για να έχω  πρόσβαση) ή μπαίνω κάπου με τη βία / εισέρχομαι σε απαγορευμένο τόπο/ παραβαίνω (συνθήκη κτλ). Λεηλατώ= αφαιρώ, αρπάζω βίαια κάτι (από κάποιον τόπο).

 

 

 

17. ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιοι λαοί κατοικούσαν έξω από τα σύνορα του Βυζαντινού κράτους;

-Ποια προβλήματα δημιουργούσαν οι γειτονικοί λαοί στο Βυζάντιο;

-Τι γνωρίζετε για τους Σλάβους;

-Τι γνωρίζετε για τους Άβαρους;

-Τι γνωρίζετε για τους Βούλγαρους;

-Τι γνωρίζετε για τους Άραβες;

-Με ποια μέσα προσπαθούσαν οι Βυζαντινοί να αντιμετωπίσουν τους εχθρικούς γειτονικούς λαούς;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Γύρω από τα σύνορα του ………………………… υπήρχαν πολλοί λαοί. Κάποιοι ζούσαν εκεί από παλιότερα χρόνια και κάποιοι άλλοι εμφανίζονταν για πρώτη φορά, κατά τις μετακινήσεις τους. Οι Βυζαντινοί επικοινωνούσαν μαζί τους και προσπαθούσαν να διατηρούν καλές σχέσεις. Αυτοί όμως συχνά δημιουργούσαν προβλήματα στην αυτοκρατορία:

α)έκαναν ……………….,

β)……………………. και ……………………. τις καλλιέργειες,

γ)…………………….. τις ακρινές  επαρχίες της αυτοκρατορίας  και ……………………. τους κατοίκους τους,

δ)…………………… ακόμη τα στενά περάσματα των δρόμων της στεριάς και της θάλασσας και ε)δυσκόλευαν τον ……………………… της πρωτεύουσας με …………………., πρώτες ………… και άλλα αγαθά.

Όλοι αυτοί οι λαοί γνώριζαν την Κωνσταντινούπολη, ………………….. τη ζωή και τον …………….. της και ονειρεύονταν να την κατακτήσουν κάποτε. Πολλές φορές μάλιστα, στα χρόνια ανάμεσα στον ………….. κι τον ……….. αιώνα, παραβίαζαν τα σύνορα, έφταναν με στρατό και στόλο έξω από τα τείχη της και την πολιορκούσαν από στεριά και θάλασσα. Οι Βυζαντινοί όμως, …………………….. την πόλη τους, αντιστέκονταν γενναία και κατάφεραν να τους αντιμετωπίσουν, με …………………., ………………….. και ………………….. ……………….. .

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση  1: Λεξιλόγιο: Επιδρομή= εισβολή σε ξένη χώρα/ ομαδική καταστροφική επίθεση. Εισβολή>εισβάλλω= μπαίνω σε ξένη χώρα με κατακτητικούς σκοπούς/ μπαίνω κάπου ορμητικά και απροειδοποίητα. Καταλαμβάνω= κατακτώ, κυριεύω. Ακρινός, ή Ακριανός= αυτός που βρίσκεται στο περιθώριο μιας περιοχής ή μιας χερσαίας έκτασης, (π.χ. οι ακρινείς περιοχές της Ρωμαϊκής ή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.) Αιχμαλωτίζω= συλλαμβάνω και κρατώ δέσμιο. Δέσμιος= δεμένος με δεσμά/ υποταγμένος, απόλυτα εξαρτημένος (δέσμιος των παθών του),Τα δεσμά= οι αλυσίδες ή άλλο μέσο που κρατάει κάποιον δεμένο, φυλακισμένο. Πέρασμα= το μέρος ή ο τόπος από τον οποίο περνά κανείς. Ανεφοδιασμός= ανανέωση του εφοδιασμού. Εφοδιασμός= η παροχή, η προμήθεια των αναγκαίων (σε όπλα, καύσιμα, τρόφιμα, κτλ) Στόλος= σύνολο πολεμικών ή εμπορικών σκαφών. Αντιστέκομαι= προβάλλω αντίσταση, δεν υποχωρώ. Διπλωματία= το έργο του διπλωμάτη>διπλωμάτης= ο επίσημος αντιπρόσωπος μιας κυβέρνησης σε ξένη χώρα.   

 

 

 

 

18. ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΆΒΑΡΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Ονοματεπώνυμο:_________________________________________________

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιος αυτοκράτορας ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στις αρχές του 7^ου αιώνα μ.Χ.;

-Ποια η κατάσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνησή της ο Ηράκλειος;

-Ποιος έδωσε την απαιτούμενη οικονομική βοήθεια στο κράτος;

-Σε ποιες βασικές ενέργειες προέβη ο αυτοκράτορας με τα χρήματα της εκκλησίας;

-Εναντίον ποιου εχθρού του Βυζαντίου εκστράτευσε ο Ηράκλειος;

-Πόσες εκστρατείες έκανε εναντίον των Περσών;

-Τι γνωρίζετε για την πρώτη εκστρατεία του Ηράκλειου εναντίον των Περσών;

-Τι γνωρίζετε για τη δεύτερη εκστρατεία του Ηράκλειου εναντίον των Περσών;

-Πώς αντιμετώπισαν οι πολιορκημένοι κάτοικοι της Πόλης τις επιθέσεις των Αβάρων και των Περσών;

-Πώς υποδέχτηκε ο βυζαντινός στρατός τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης και πώς το γεγονός αυτό τον βοήθησε να απελευθερώσει τις κατακτημένες από τους Πέρσες περιοχές;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στις αρχές του ………… αιώνα αυτοκράτορας στο Βυζάντιο έγινε ο ………………………, έξαρχος της Καρχηδόνας, ως τότε. Βρήκε όμως την αυτοκρατορία σε «δεινή» κατάσταση. Το χειρότερο όμως γι’ αυτόν ήταν ότι τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια και χωρίς χρήματα δεν μπορούσε να οργανώσει τον παραμελημένο ....................... και ………………….. . Προσπάθησε να κλείσει ειρήνη με έναν από τους δύο αντιπάλους. Οι Πέρσες όμως δε δέχονταν συζήτηση και οι ……………… ζητούσαν υπερβολικά ανταλλάγματα. Στις δύσκολες αυτές ώρες κοντά στον αυτοκράτορα στάθηκε ο Πατριάρχης ………………….. .

Εμψυχωμένος τώρα ο Ηράκλειος, κι έχοντας τα ……………………. μέσα, οργάνωσε το ………… και το …………………., επισκεύασε τα ……………… και συγκέντρωσε …………….. και ………….

για  τους κατοίκους της Πόλης. Μοίρασε γη στους …………….. των συνόρων, με την υποχρέωση να την καλλιεργούν και να την υπερασπίζονται. Ακόμη, έκλεισε ……………….. με το …………………, τον αρχηγό των Αβάρων, προσφέροντας του τα χρήματα που ζητούσε. Έτσι, χωρίς την απειλή των Αβάρων τώρα, στράφηκε κατά των Περσών, που , στο διάστημα αυτό, με βασιλιά το ………………… είχαν κατακτήσει τη …………….., την ………………… και την ……………….. . Αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη ………………………. και μετέφεραν στον ……………….. ………………… στην πρωτεύουσά τους Κτησιφώντα.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Έξαρχος= διοικητής  (της Καρχηδόνας και της βόρειας Αφρικής). Εκστρατεύω= βαδίζω εναντίον κάποιας φυλής ή κάποιας χώρας με στρατό. Εκστρατεία= στρατιωτική επιχείρηση που απαιτεί μετακίνηση στρατευμάτων. Αιφνιδιάζω= κάνω κάτι ξαφνικά, χωρίς να το περιμένει ο άλλος. Πολιορκώ= κάνω πολιορκία, περικυκλώνω, περιβάλλω, με σκοπό να εισχωρήσω κάπου ή να πετύχω κάτι. Πολιορκία= στρατιωτικές επιχειρήσεις για την κατάληψη οχυρωμένης τοποθεσίας. Αποκρούω= απωθώ, απομακρύνω (επιτιθέμενο), αντιστέκομαι σε επίθεση. Δρόμωνας= παλιό ιστιοφόρο πολεμικό πλοίο. Ιστιοφόρο= θαλάσσιο σκάφος που κινείται με ιστία,(πανιά). Μονόξυλο= πρωτόγονο σκάφος φτιαγμένο από τον κορμό ενός δέντρου. Αλλεπάλληλοι –ες –α= ο ένας μετά τον άλλο ή επάνω  στον άλλο. Θριαμβευτής= αυτός που θριαμβεύει, ο λαμπρός νικητής.

19.ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΆΡΑΒΕΣ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιος λαός εκτός από τους Πέρσες αρχίζει να γίνεται απειλητικός για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία;

-Ποιο γεγονός εκμεταλλεύεται ο συγκεκριμένος λαός;

-Ποια είναι η χώρα του συγκεκριμένου λαού και ποιες περιοχές καταλαμβάνουν;

-Ποια νησιά της Μεσογείου καταλαμβάνονται από τους Άραβες;

-Ποιος ήταν ο απώτερος στόχος των Αράβων μετά από την κυριαρχία στις θάλασσες της Μεσογείου;

-Πόσες επιθέσεις έκαναν οι Άραβες εναντίον της Κωνσταντινούπολης; Πότε έγιναν οι συγκεκριμένες επιθέσεις;

-Ποιο το αποτέλεσμα των παραπάνω επιθέσεων; Με ποιο όπλο οι Βυζαντινοί κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις των Αράβων;

-Τι γνωρίζετε για τη δυτική πορεία κατάκτησης της Ευρώπης από τους Άραβες; Ποιες χώρες κατέλαβαν; Πώς Κινήθηκαν;

-Ποιο το τελικό αποτέλεσμα της συγκεκριμένης προσπάθειας για τους Άραβες;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι ανάμεσα στους ………………. και τους ……………………… εξάντλησαν και τα δύο κράτη. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι ………………….. . Μέσα σε λίγα χρόνια επεκτάθηκαν από την άγονη Αραβία και κατέλαβαν πολλές ………………… και …………………….. περιοχές. Έκαναν πρωτεύουσά τους τη ……………………. της Συρίας κι έγιναν διαρκής κίνδυνος για το Βυζάντιο.

Με στόλο, κατέλαβαν την ………………., τη ……………… και άλλα νησιά του Αιγαίου ανοίγοντας θαλάσσιο δρόμο για την ………………………….. . Η κατάκτηση της, άλλωστε, ήταν ο μόνιμος σκοπός τους. Με πολύ στρατό και στόλο προσπάθησαν να καταλάβουν τη βασιλεύουσα η οποία δύο φορές βρέθηκε ζωσμένη από στεριά και θάλασσα.

Ο αυτοκράτορας ………… …… ο …………… και οι πολιορκημένοι Βυζαντινοί πέρασαν δύσκολες ώρες και αντιστάθηκαν γενναία. Τη νίκη όμως τους έδωσε το «………… …………..», το οποίο αποδείχθηκε ανίκητο όπλο στα χέρια τους. Με αυτό έκαψαν μεγάλο μέρος από το στόλο των ………………, τους ανάγκασαν να λύσουν την πολιορκία και να επιστρέψουν νικημένοι στα εδάφη τους.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Μακροχρόνιος-ια-ιο={μακρός + χρόνος}=αυτός που ζει ή διαρκεί πολύ χρόνο, ο μακρόβιος. Αντίθετο= βραχυχρόνιος. Αποδυναμώνω= {από + δυναμώνω}=εξασθενίζω. Αντίθετο= ενδυναμώνω, ενισχύω. Αποδυνάμωση= η εξασθένηση. Αντίθετο=ενδυνάμωση, ενίσχυση. Διαβαίνω= περνώ. Διάβαση= δίοδος, πέρασμα. Ήττα= ατυχής έκβαση μάχης ή οποιουδήποτε αγώνα, η αποτυχία. Αντίθετο= νίκη.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

Σημείωση 3:*Η πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες έγινε το 673 μ.Χ. και κράτησε πέντε χρόνια. Η δεύτερη έγινε το 717 μ.Χ. και στις δύο πολιορκίες οι βυζαντινοί αντιμετώπισαν επάξια τους εχθρούς, προκαλώντας τους μεγάλες ζημιές κυρίως στο στόλο τους και απωθώντας τους πίσω νικημένους στα εδάφη τους.

20. Η ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Γιατί οι Βυζαντινοί τοποθέτησαν μόνιμες φρουρές στα ανατολικά σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας;

-Πώς ονόμαζαν τους φρουρούς των ανατολικών συνόρων της αυτοκρατορίας;

-Ποια προνόμια/κίνητρα έδινε το βυζαντινό κράτος στους Ακρίτες;

-Ποια περίοδο οι Ακρίτες έγιναν ιδιαίτερα ονομαστοί;

-Ποια τα καθήκοντα των Ακριτών;-

-Ποιες οι συνήθειες των Ακριτών σε ειρηνικές περιόδους;

-Ποια η στάση του Βυζαντινού λαού απέναντι στους Ακρίτες;

-Ποιος ήταν ο πιο ξακουστός/περίφημος/φημισμένος Ακρίτας;

-Τι πίστευαν οι Βυζαντινοί για το βασίλειο Διγενή;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και η φύλαξη τους ήταν διαρκής φροντίδα για το Βυζαντινό κράτος. Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν η προστασία των …………………. ………………….. . Άρχιζαν από τον ……………………….. και τον ………………….. ………………, κι ακολουθώντας τον ………………… και τον ……………………… ποταμό έφταναν ως τον ……………………… κόλπο. Πέρα από  τα σύνορα αυτά ζούσαν λαοί που, συχνά, έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν τις ανατολικές βυζαντινές επαρχίες.

Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό οι Βυζαντινοί, έβαλαν στις άκρες αυτές των συνόρων μόνιμους φρουρούς που τους ονόμαζαν …………………….. . Στους Ακρίτες έδιναν γη για καλλιέργεια, άλογα και πανοπλίες για τους πολέμους και τους απάλλασσαν από τους φόρους.

Ο λαός τους ένιωθε προστάτες του, τους αγαπούσε και τους θαύμαζε για την ……………. τους. Κι έτσι ανδρειωμένους τους εξύμνησε στα …………………… …………………….. . Τα τραγούδια αυτά, που μιλούν για τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών, σώθηκαν από γενιά σε γενιά, αγαπήθηκαν από το λαό μας κι έγιναν η αρχή των ……………………. μας τραγουδιών.

Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο …………………… …………………, που στο πρόσωπό τους συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος «………..……… ……..……… ……………………».

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: απέραντος-η-ο={α στερητικό + περαίνω}=ο χωρίς τέλος, ο ατελείωτος, ο άπειρος. Φρουρώ= φυλάω, υπερασπίζω κάτι ή κάποιον, φροντίζω για την ασφάλεια θέσεως, προσώπου κτλ. Φρουρός= ο άνθρωπος που  φρουρεί κάτι, ο φύλακας, ο σκοπός. Ανδρεία=γενναιότητα, παλικαριά. Ξακουστός-η-ο= ονομαστός, φημισμένος. Χάρισμα= αρετή, προσόν, θέλγητρο. θέλγητρο= το μέσο που ασκεί γοητεία, που τραβά, που ελκύει. Αντίθετο= απωθώ. Εξυμνώ= μιλώ με θαυμαστά λόγια. Εξύμνηση= εγκωμιασμός, η έκφραση θαυμασμού. Απόγονος= αυτός που γεννήθηκε ή κατάγεται από κάποιον. Αντίθετο= πρόγονος. Πρόγονος= {προ + γίγνομαι}= αυτός από τους οποίους κατάγεται κανείς, ο προπάτορας.  

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

21. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιες οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους Σλάβους από τον 4^ο έως τον 7^ο μ.Χ. αιώνα;

-Τι μέτρα πήρε το Βυζαντινό κράτος για τους Σλάβους που είχαν μπει στα εδάφη τους;

-Ποιοι ανέλαβαν να εκχριστιανίσουν τους Σλάβους; Περιορίστηκαν μόνο σε αυτή την αποστολή;

-Ποιο το έργο των δύο ιεραποστόλων Κύριλλου και Μεθόδιου;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Από τον ……….. έως τον ………. αιώνα οι σχέσεις των Βυζαντινών με τους Σλάβους δεν ήταν καλές. Κύρια αιτία αυτής της έντασης ήταν οι επιθέσεις που έκαναν οι ……………….., μαζί με άλλους λαούς, κατά των Βυζαντινών περιοχών.

Από τις αρχές του 8^ου αιώνα όμως οι σχέσεις αυτές βελτιώθηκαν. Πολλοί ………………… εγκαταστάθηκαν στη νότια βαλκανική και ενσωματώθηκαν στους βυζαντινούς πληθυσμούς και στον τρόπο ζωής τους. Σ’ αυτούς συχνά οι Βυζαντινοί παραχωρούσαν γη για καλλιέργεια και τους χρησιμοποιούσαν ως …………………………….. στο στρατό ή ως τεχνίτες στα δημόσια έργα.

Το ……………….. μ.Χ. ο Σλάβος ηγεμόνας της Μοραβίας ……………………… έστειλε πρεσβεία στην ………………………………… και ζήτησε από τους Βυζαντινούς να στείλουν ……………………… για να διδάξουν στο λαό του τη χριστιανική πίστη.

Ο αυτοκράτορας ……………….. ….. αποδέχτηκε την πρόσκληση του …………………………. και ο πατριάρχης …………………… ανέθεσε τη σημαντική αυτή αποστολή σε δύο αδελφούς από τη ……………………………….., τον ………………………….. και το ………………………………., επίλεκτα στελέχη της εκκλησίας και της Πατριαρχικής Σχολής, οι οποίοι μιλούσαν τη ……………………. γλώσσα.

Οι δύο ιεραπόστολοι πήγαν με επιλεγμένους συνεργάτες στη ……………………. και εργάστηκαν εκεί επί τρία χρόνια. Εκπαίδευσαν ………………. και …………….., οργάνωσαν τη λειτουργία της εκκλησίας και κήρυξαν το …………………… ………………… . Επειδή, όμως η σλαβική γλώσσα δεν είχε τη δική της γραφή, επινόησαν το ……………………. ………………….., που βάση τους είχε το ελληνικό. Έτσι μετέφρασαν σε απλό και κατανοητό λόγο τα ιερά κείμενα και έθεσαν τις βάσεις της γραπτής σλαβικής γλώσσας. Το έργο που δημιούργησαν ήταν σημαντικό:

……………………………… τους Σλάβους και οργάνωσαν την εκκλησία τους.

Συνέβαλαν στην ανάπτυξη φιλικών δεσμών ανάμεσα στους σλαβικούς λαούς και το Βυζάντιο.

Οι δεσμοί αυτοί διατηρούνται και στις ημέρες μας.

 

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Εγκαθιστώ= τοποθετώ κάποιον ή κάτι σε ένα τόπο. Ενσωματώνω= ενώνω κάτι με άλλο σε ένα σώμα. Ενσωμάτωση= η ένωση σε ένα σώμα. Πρεσβεία= αποστολή πρεσβευτών για διαπραγμάτευση. Πρεσβευτής= αναγνωρισμένος διπλωματικός αντιπρόσωπος κράτους σε ξένη χώρα. Ιεραπόστολος={ ιερός + αποστολή }=ιερωμένος που πηγαίνει σε ξένη χώρα για να διδάξει και να διαδώσει το χριστιανισμό. Αναθέτω= εμπιστεύομαι την εκτέλεση έργου, εντολής κτλ. Επινοώ= μηχανεύομαι, σοφίζομαι, σκέφτομαι, εφευρίσκω, πλάθω με τον νου μου, σκαρφίζομαι. Εκχριστιανίζω= πείθω άτομα ή λαούς να αποδεχθούν το χριστιανισμό.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

22.ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ.

Α. ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Που κατοικούσαν αρχικά οι Βούλγαροι και ποιες οι αρχικές σχέσεις τους με το Βυζάντιο;

-Ποιες οι σχέσεις της Βουλγαρίας με το Βυζάντιο, όταν ο Βόγορης έγινε βασιλιάς των Βουλγάρων;

-Ποιες οι σχέσεις της Βουλγαρίας με το Βυζάντιο, όταν ο Σημεών και ο Σαμουήλ έγιναν βασιλείς των Βουλγάρων;

-Πού κατοικούσαν αρχικά οι Ρώσοι και ποιες οι αρχικές σχέσεις τους με το Βυζάντιο;

-Πότε εκχριστιανίστηκαν οι Ρώσοι και κατά πόσο επηρέασε αυτό το γεγονός τις σχέσεις των δύο λαών;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Α. Οι Βούλγαροι

Στις αρχές του ……….. αιώνα οι ……………………. εξακολουθούσαν να κατοικούν μέσα στα εδάφη του Βυζαντίου, έχοντας την υποχρέωση να εμποδίζουν άλλους λαούς να κάνουν το ίδιο. Δεν περιορίστηκαν όμως στα εδάφη που όριζε η συνθήκη τους με το Βυζάντιο και σταδιακά προσπάθησαν να προσαρτήσουν στο κράτος που ίδρυσαν όλες τις περιοχές όπου ως τότε κατοικούσαν οι ……………. .

Η ενέργεια αυτή οδήγησε σε προστριβές και συγκρούσεις με το …………………., που κράτησαν περίπου δύο αιώνες. Τον …… αιώνα οι ……………………,  με αρχηγό τους τον …………………,

έκαναν επιδρομές στη …………….. κι έφτασαν ως την ………………………….. . Οι Βυζαντινοί κατάφεραν να τους απωθήσουν ύστερα από σκληρές μάχες. Σε μια από αυτές μάλιστα σκοτώθηκε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου ……………………. ο ……. .

Β. Οι Ρώσοι

Οι Ρώσοι είναι ο νεότερος, χρονικά, λαός που έγινε «γείτονας» των Βυζαντινών. Κατέβηκαν από τη ………………………. χερσόνησο κι εγκαταστάθηκαν στην ανατολική Ευρώπη, στην περιοχή του σημερινού …………………. της …………………….. .

Οι αρχικές σχέσεις με το Βυζάντιο ήταν φιλικές. Το ……….  μ.Χ. όμως, ρωσικός στόλος με …...

πλοιάρια μπήκε στο …………………., λεηλάτησε τις ακτές και τα νησιά της …………………….. και επιτέθηκε κατά της …………………………… . Οι Βυζαντινοί, παρότι εκείνη την εποχή βρίσκονταν σε πόλεμο με τους ……………….., κατάφεραν να τους απωθήσουν στον ……………..

πόντο. Τα επόμενα χρόνια ήρθαν σε συμφωνίες ειρήνης και συνεργασίας μαζί τους.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

Σημείωση1:Λεξιλογιο:Συνύπαρξη= ταυτόχρονη ύπαρξη διαφορετικών πραγμάτων ή καταστάσεων, αρμονική συμβίωση. Ομοεθνής-ης-ες= {όμος + έθνος} αυτός που ανήκει στην ίδια εθνότητα. Συνώνυμα= ομογενής, ομόφυλος. Αντίθετα= αλλοεθνής, αλλόφυλος. Ομοεθνία καταγωγή από το ίδιο έθνος ή το σύνολο των ανθρώπων που ανήκουν σε ένα έθνος. Απωθώ= Διώχνω κάποιον ή κάποιους μακριά, απομάκρυνση με ώθηση, σπρώχνω, αποκρούω. Απώθηση= η απομάκρυνση με ώθηση, το σπρώξιμο, η απόκρουση. Π.χ. «Έπειτα από σκληρό αγώνα επιτεύχθηκε η απώθηση του εχθρού». Αποκρούω= απομακρύνω με χτύπημα, απωθώ επιτιθέμενο, π.χ.  «αποκρούστηκαν όλες οι επιθέσεις του εχθρού».

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

23. Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΖΟΝΤΑΙ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν στο εσωτερικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους μακροχρόνιους πολέμους με τους γειτονικούς λαούς;

-Ποιες αλλαγές στη διοίκηση και στη νομοθεσία επέφεραν τα μέτρα του αυτοκράτορα Λέων Γ΄ του Ίσαυρου;

-Ποιες αντιδράσεις προκλήθηκαν από τα μέτρα αυτά και για ποιο λόγο;

-Πώς δέχτηκαν τα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα του αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ του Ίσαυρου οι λαϊκές τάξεις και πώς οι πλούσιοι, οι δυνατοί και οι μοναχοί;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Οι νικηφόροι πόλεμοι των Βυζαντινών με τους γειτονικούς λαούς, ιδιαίτερα με τους ……………, έσωσαν την ………………………. και την αυτοκρατορία από μεγάλους κινδύνους. Δημιούργησαν όμως στο …………………….. πολλά εσωτερικά προβλήματα, τα οποία χρειάστηκαν μεγάλες προσπάθειες για να ξεπεραστούν. Συγκεκριμένα:

Αποδιοργάνωσαν το …………………. των συνόρων και των ακριτικών επαρχιών.

Αποδυνάμωσαν …………………… το κράτος και στέρησαν  την ύπαιθρο από ……………… ……… .

Χαλάρωσαν την απονομή της ……………………….. και οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν με δίκαιο τρόπο για όλους.

Στέρησαν από πολλούς ……………………..…… τα κτήματά τους και τους μετέτρεψαν σε ……………………….…… των «δυνατών».

Για να αντιμετωπίσει τα σοβαρά αυτά προβλήματα ο αυτοκράτορας …………… … ………………, έκανε τολμηρές αλλαγές στη …………………… και τη ……………………… του κράτους.

Τις μεταρρυθμίσεις αυτές του Λέοντα Γ΄ και των διαδόχων του δέχτηκαν με ανακούφιση οι λαϊκές τάξεις. Δυσαρεστήθηκαν όμως οι …………………., οι ……………… και οι …………………, γιατί  τα μέτρα αυτά τους εμπόδιζαν να κερδίζουν περισσότερα.

Σημείωση 1: Η παραπάνω άσκηση θα συμπληρωθεί αφού προηγουμένως διαβαστεί καλά το μάθημα.

 

Σημείωση 1: Λεξιλογιο: νομοθεσία={νομοθεσία<νομοθέτης} το σύνολο των νόμων που ισχύουν σε μια πολιτεία, η σύνταξη νόμων και η επιβολή τους. Νομοθέτης={<αρχ.νομοθέτης<νόμος+τίθημι} πρόσωπο που θεσπίζει και επιβάλλει νόμους. Νομοθέτηση= η θέσπιση νόμων. Θεσπίζω=νομοθετώ, καθιερώνω. Θέσπιση=η καθιέρωση νόμων, κανόνων δικαίου. Θέσπισμα={<αρχ.θέσπιμα <θεσπίζω} νομοθέτημα, απόφαση πανεπιστημιακής συγκλήτου. Διοίκηση= διεύθυνση, διακυβέρνηση. Εκσυγχρονίζω={εκ+σύγχρονος} εισάγω σύγχρονες μεθόδους ή μηχανήματα στην παραγωγική διαδικασία, εφαρμόζω στην πολιτική σύγχρονες αντιλήψεις . Προσαρμόζω=εφαρμόζω, συνταιριάζω.

Συνταιριάζω={<συν+ταιριάζω} ταιριάζω κάτι με κάτι άλλο, συνδυάζω, π.χ. «Πνευματισμός και νέες ιδέες μαζί, πώς τα συνταιριάζει;» (Βασίλης Ρώτας). Συνταίριασμα= {<συνταιριάζω} η ενέργεια και το αποτέλεσμα του συνταιριάζω, π.χ. «Συνταίριασμα λέξεων». κτηνοτρόφος= αυτός που έχει ως επάγγελμα την κτηνοτροφία. Κτηνοτροφία= η συστηματική εκτροφή κατοικίδιων ή άλλων ζώων για οικονομική εκμετάλλευση. Κτήνος ή Χτήνος= κατοικίδιο ζώο.

Σημείωση 2: Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

24. Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΔΙΧΑΖΕΙ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιες αποφάσεις ποιων αυτοκρατόρων αποτέλεσαν αιτία για τη δημιουργία του προβλήματος της εικονομαχίας;

-Σε ποιες αντιμαχόμενες παρατάξεις χωρίστηκε ο βυζαντινός λαός;

-Ποιες δυσάρεστες συνέπειες είχε ο εθνικός διχασμός που προκλήθηκε από το πρόβλημα της εικονομαχίας;

-Ποια οικουμενική σύνοδος έδωσε τέλος στο πρόβλημα της εικονομαχίας; Τι αποφασίστηκε στη συγκεκριμένη οικουμενική σύνοδο σχετικά με το θέμα των ιερών εικόνων;

-Πότε η εκκλησία μας γιορτάζει την αναστήλωση των εικόνων;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στη διάρκεια του ……………… αιώνα η αυτοκρατορία ………………………….. από φοβερές ταραχές, οι οποίες ……………………….. τους Βυζαντινούς και έφεραν σε δύσκολη θέση το κράτος. Αιτία τους ήταν οι αποφάσεις των Ισαύρων αυτοκρατόρων ………………………………. και …………………………….. .

Οι αποφάσεις αυτές δημιούργησαν αναταραχή στους ……………………. και στο …………………………. και τον χώρισαν σε δύο …………………………. παρατάξεις, τους ……………………………………, που στήριζαν τις αποφάσεις του αυτοκράτορα και τους ……………………………………, που υπερασπίζονταν τη …………………….. των εικόνων. Και οι δύο πλευρές ήταν ………………………….. και υποστήριζαν με ………………………… τις απόψεις τους.

Την εσωτερική αυτή διαμάχη, που έμεινε γνωστή ως ……………………………….., σταμάτησε η …………………………….σύνοδος, την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα.

Η συμφιλίωση αυτή των χριστιανών και η …………………………………………….. γιορτάζεται από την εκκλησία μας με πανηγυρικό τρόπο, την πρώτη Κυριακή των νηστειών του ………………………. και ονομάζεται …………………………………………………….. .

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο: Συγκλονίζω=συνταράζω, σείω, (μτφ) προκαλώ έντονη ψυχική ταραχή, μεγάλη συγκίνηση: «Είναι δύσκολο να μη μας συγκλονίσει το έργο το ευλογημένο από το μεγάλο και σπάνιο αγαθό της διάρκειας» (Γ. Σεφέρης). Ταραχή={<αρχ.ταραχή<ταράσσω} ανατάραξη, ανακάτωμα, (μτφ) ανατροπή της ηρεμίας, της ομαλότητας, αταξία, σύγχυση. Στον πληθυντικό= διατάραξη της έννομης τάξης. Αιτία =ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει κάτι. Προσκύνηση={<αρχ.προσκύνησις<προσκυνώ} απονομή θρησκευτικής λατρείας και σεβασμού. Ιερατεία= Το αξίωμα του ιερέα, η ιεροσύνη. Ιερατείο =το σύνολο των ιερέων μιας θρησκείας, ο κλήρος. Ιερατικός =ο σχετικός, με τους ιερείς και το ιερατείο ή ο χαρακτηρισμός των ιερέων π.χ. ιερατική σχολή, ιερατικό ένδυμα. Ανυποχώρητος={ α στερητικό + υποχωρώ} αυτός που δεν υποχωρεί, δε συμβιβάζεται, ο αδιάλλακτος,  (αντίθετο: υποχωρητικός, συμβιβαστικός, διαλλακτικός.) Φανατισμός={<γαλλ. Fanatisme} υπερβολική αφοσίωση σε ιδέες, αντιλήψεις, που οδηγεί στον παραλογισμό και στην έχθρα προς τους αντιπάλους. Οικουμενική σύνοδος= Η σύνοδος στην οποία συμμετέχουν επίσκοποι της όλης εκκλησίας. Αναστήλωση =αποκατάσταση μνημείου, (εκκλησιαστικά) επαναφορά της λατρείας των ιερών εικόνων. Αναστηλώνω =αποκαθιστώ ερειπωμένο κτίριο ή μνημείο στην πρώτη του μορφή: π.χ. αναστηλώθηκαν όλες οι βυζαντινές εκκλησίες της περιοχής.

Σημείωση 2:Την Κυριακή στις 24 Μαρτίου 2024 η εκκλησία μας θα εορτάσει την Α΄ Κυριακή των νηστειών ή την Κυριακή της ορθοδοξίας όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται.

Σημείωση 3:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

25. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΟ ΑΠΟΓΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια μέτρα πήραν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες για την αντιμετώπιση των εσωτερικών προβλημάτων της αυτοκρατορίας;

-Ποια μέτρα πήραν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες για την αντιμετώπιση των εξωτερικών προβλημάτων της αυτοκρατορίας;

-Γιατί η περίοδος από τον 9^ο έως τον 11^ο αιώνα ονομάστηκε «χρυσή εποχή του Βυζαντίου»

-Τι πέτυχαν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες στα ζητήματα της εκκλησίας;

-Ποια μέτρα των Μακεδόνων αυτοκρατόρων βοήθησαν στην ανάπτυξη της γεωργίας, του εμπορίου, της βιοτεχνίας και της ναυτιλίας;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Από τον ……………. έως τον ………….. αιώνα το Βυζαντινό κράτος κυβέρνησαν αυτοκράτορες της …………………………………………………….. . Στο διάστημα αυτό οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, για την αντιμετώπιση των ………………………….. θεμάτων, οργάνωσαν  αξιόμαχο …………………………, έκλεισαν …………………………………………………………………

με τους γειτονικούς λαούς και ξαναπήραν από τους …………………………….. τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων.

Ιδιαίτερη φροντίδα όμως έδειξαν και για την ………………………………………. και καλή λειτουργία του κράτους. Για να το πετύχουν αυτό, οργάνωσαν καλύτερα τα ……………………...,

επανέφεραν την ηρεμία στους κόλπους της ……………………………., ρύθμισαν με νέους νόμους (………………………………. και ………………………………..) τα καθήκοντα των αρχόντων. Με το «………................ ……………………..» ρύθμισαν τα θέματα των εμπορικών συναλλαγών και επέβαλαν στους δυνατούς το νόμο του «……………………………………..».

Η περίοδος αυτή είναι από τις πιο λαμπρές για τη βυζαντινή αυτοκρατορία και ονομάστηκε

«……………… …………………………. …………………………….».

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Απόγειο={ουδ.του αρχ.επιθέτου απόγειος, -ος, -ον} η μέγιστη απόσταση ενός ουράνιου σώματος από τη γη, (μτφ)το ύψιστο σημείο ανάπτυξης, ακμής, αποκορύφωμα, (συνώνυμα: ζενίθ), Ακμή=το αιχμηρό σημείο κάθε κοπτικού οργάνου, κόψη π.χ. η ακμή του ξυραφιού- του μαχαιριού, (μτφ)το ανώτατο σημείο, όπου φτάνει η ανάπτυξη, η άνθηση, (αντίθετα: παρακμή, πτώση), Ακμαίος={<αρχ.ακμαίος< ακμή}αυτός που βρίσκεται σε άνθηση, στην ακμή των δυνατοτήτων του. π.χ. «Με το πνεύμα του καθαρό και τις δυνάμεις του ακμαίες» (Γ.Θεοτοκάς), (συνώνυμα: δυνατός, σφριγηλός.).  Ακμάζω=βρίσκομαι σε ακμή, στο ανώτατο σημείο της ανάπτυξης π.χ. ακμάζει το εμπόριο ηλεκτρονικών – ακμάζει η βιομηχανία αυτοκινήτων, (για πρόσωπα) βρίσκομαι στην εποχή που οι σωματικές ή οι πνευματικές μου δυνάμεις είναι στο ανώτατο σημείο. π.χ. «Η παρουσία του στα ελληνικά γράμματα ήταν έντονη, αλλά άκμασε, κυρίως, στην τελευταία δεκαετία», (συνώνυμα: ανθώ). Αξιόμαχος={<αρχ.άξιομαχος<άξιος + μάχομαι} άξιος, ικανός για μάχη π.χ.

«Ίδρυση αξιόμαχου στρατού και στόλου κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα» (Ρέα Γαλανάκη). Επαναγωγή={<αρχ.επαναγωγή<επαναγάγω}επαναφορά, επάνοδος, (νομικά) επαναφορά υποθέσεως στο δικαστήριο, επαναφορά πλοίου στο πέλαγος. Επανάγω= {<αρχ.επανάγω}επαναφέρω, (νομικά)επαναφέρω υπόθεση στο δικαστήριο, κάνω έφεση, επαναφέρω πλοίο στο πέλαγος. Γαιοκτήμονας={<γαία + κτώμαι} ιδιοκτήτης μεγάλων εκτάσεων γης, (συνώνυμα: μεγαλοκτηματίας, τσιφλικάς). Γαιοκτησία={<γαία +κτώμαι} ιδιοκτησία γης, ιδίως η κυριότητα γης μεγάλης έκτασης.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

26. Η ανάπτυξη των γραμμάτων και των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιοι ίδρυσαν το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας και ποιοι διακεκριμένοι καθηγητές δίδαξαν σε αυτό;

-Ποια άλλη μεγάλη σχολή λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη την ίδια περίοδο;

-Τι γνωρίζετε για το σημαντικό έργο διάσωσης των αρχαίων ελληνικών κειμένων που γίνονταν στα πλαίσια της πατριαρχικής σχολής; Ποιοι πρωτοστάτησαν στο έργο αυτό;

-Ποιοι αυτοκράτορες του Βυζαντίου παρουσίασαν έντονη συγγραφική δραστηριότητα – έγραψαν πολλά βιβλία;

-Τη γνωρίζετε για την ανάπτυξη της τέχνης αυτής της περιόδου;

-Γιατί η περίοδος αυτή του Βυζαντίου ονομάστηκε «χρυσή εποχή» ή «μακεδονική αναγέννηση»;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Μετά τη λήξη της …………………………………….. και στα χρόνια της ……….…………………….., το Βυζάντιο γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα γράμματα και τις τέχνες. Ο αυτοκράτορας ……….…. και ο θείος του Καίσαρας Βάρδας ίδρυσαν το πανεπιστήμιο της ………………………… . Σε αυτό δίδαξαν ονομαστοί καθηγητές όπως ο ……………………………………….., ο πατριάρχης ………………….., ο ………………………………… και ο φωτιστής των Σλάβων ……………………. .

Οι καθηγητές πληρώνονταν από το κράτος και «…………………………….…………………………».

Την ίδια περίοδο λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη και η ……………………………………… .

Εκεί, δίδαξαν μορφωμένοι κληρικοί και λαϊκοί. Μελέτησαν τους αρχαίους  Έλληνες συγγραφείς και κατέγραψαν σε χειρόγραφα ……………………. και περγαμηνές ό,τι από την αρχαία λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες είχε διασωθεί. Στο έργο αυτό πρωτοστατούσαν ο πατριάρχης Φώτιος, ο επίσκοπος Καισαρείας ………………… και ο φιλόσοφος ……………………………….. .

Αλλά και οι ίδιοι οι αυτοκράτορες ………………………………………. και …………………………………………………..... έγραψαν πολλά βιβλία. Η ανάπτυξη αυτή των γραμμάτων ωφέλησε και την τέχνη. Η ……………………., η …………………………… και η ……………………………………..  λειτούργησαν παράλληλα προς την αγιογραφία, που επανήλθε μετά την αναστήλωση των εικόνων. Για όλα αυτά, πολλοί ονομάζουν την περίοδο αυτή «…………………………………» του Βυζαντίου και άλλοι «…………………………………………….».

 

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Δυναστεία={<αρχ. δυναστεία<δυναστεύω<δυνάστης} σειρά ηγεμόνων από το ίδιο γένος,  (μτφ) η άσκηση τυραννίας. Δυναστεύω={<αρχ. δυναστεύω<δυνάστης} είμαι δυνάστης, εξουσιάζω, κυριαρχώ (μτφ) ασκώ τυραννία. Δυνάστης={<αρχ. δυνάστης<δύναμαι} απόλυτος άρχοντας, κυβερνήτης (μτφ) άνθρωπος αυταρχικός, τυραννικός,(Συνώνυμα: σατράπης, τύραννος). Περγαμηνή={<μτγν.Περγαμηνή, από το όνομα της αρχαίας πόλης της Περγάμου της Ιωνίας όπου κατασκευάζονταν δερμάτινα βιβλία} μεμβράνη από κατεργασμένο/επεξεργασμένο δέρμα, κατάλληλο για χαρτί γραφής. Αναγέννηση= {<μτγν. Αναγέννησις<αναγεννώ} η εκ νέου  γέννηση, ξαναγέννημα, αναδημιουργία, ανάκτηση δυνάμεων, ξαναζωντάνεμα. Αναγέννηση (ως κίνημα)= πολυσύνθετο πολιτιστικό, ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο του 14^ου -16^ου αιώνα στη δυτική Ευρώπη, που σημειώνει τη μετάβαση από το Μεσαίωνα στη σύγχρονη εποχή και χαρακτηρίζεται κυρίως από πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση, σύμφωνη με τη φύση, το πνεύμα και τις μορφές της κλασικής αρχαιότητας.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

27. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΙΣΑΥΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Που κατοικούσε ένα μεγάλο μέρος του Βυζαντινού λαού; Ποιες ήταν οι τοπικές συνήθειες σε αυτές τις περιοχές;

-Πού κατοικούσαν οι πλούσιοι πολίτες του Βυζαντίου και πού οι φτωχότερες οικονομικά τάξεις; Να περιγράψετε τα σπίτια του με βάση τα όσα αναφέρθηκαν στο σημερινό μάθημα.

-Ποια τα καθήκοντα και οι καθημερινές ασχολίες των γυναικών της Βυζαντινής εποχής;

-Ποια η μορφή της υπαίθρου που εκτείνονταν γύρω από τα χωριά;

-Με τι ασχολούνταν οι κάτοικοι των στεριανών χωριών και με τι οι κάτοικοι των νησιωτικών και παραθαλάσσιων χωριών και οικισμών;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Μεγάλο μέρος των Βυζαντινών ζούσε στην …………………………… . Κατοικούσαν σε …………………………. και ………………………. . Τα σπίτια της υπαίθρου ήταν ανάλογα με την ………………………………………………………. των ιδιοκτητών. Οι ……………………………………

έμεναν σε ισόγειες στενόχωρες κατοικίες με χαμηλές πόρτες και μικρά παράθυρα. Οι ………………………… ζούσαν σε διώροφα σπίτια σκεπασμένα με κεραμίδια, με εξωτερική σκάλα και εξώστες, για θέα και αναψυχή. Πλούσιοι και φτωχοί φρόντιζαν να μη λείπουν από το σπίτι τα απαραίτητα για τη διατροφή της οικογένειας τους είδη. Το ………………., το…………………. και το ………….. της χρονιάς ήταν στην πρώτη φροντίδα τους.

Κάθε χωριό είχε τη δική του περιφέρεια γης, που ανήκε στους κατοίκους του. Γύρω από τους οικισμούς υπήρχαν …………… και ………………… με καρποφόρα δέντρα και πιο μακριά κτήματα φυτεμένα με αμπέλια, ελιές και χωράφια σπαρμένα με δημητριακά.

Οι κάτοικοι των ……………….. χωριών ήταν συνήθως γεωργοί και βοσκοί. Στα ………….. και στα ……………… ασχολούνταν με το ψάρεμα και τη ναυτιλία.

 

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο: Ύπαιθρο(ουσιαστικό)={<αρχ.υπαίθριος<υπό+αιθήρ} ο υπαίθριος χώρος, ιδιαίτερα η εξοχή. Ύπαίθριος–ια-ιο (επίθετο)={<αρχ.υπαίθριος<υπαίθριον} που βρίσκεται ή γίνεται στο ύπαιθρο, σε ανοιχτό χώρο, (Συνώνυμα: εξοχικός). Ύπαιθρος(ουσιαστικό)={<αρχ. ύπαιθρος, θηλυκό του επιθέτου ύπαιθρος} τα έξω από τις πόλεις μέρη, η εξοχή. Αγροικίες= εξώσπιτα χτισμένα στα κτήματα. Ανήκαν συνήθως στους μεγαλοϊδιοκτήτες. Εκεί έμενα μόνιμα οι δουλοπάροικοι καλλιεργητές, που είχαν χάσει τα χρήματα τους από τα χρέη. Εξώστης={<αρχ.εξώστης<εξωθω}προεξοχή σε όροφο, μπαλκόνι, (σε κινηματογράφο, θέατρο) το επάνω από την πλατεία τμήμα της αίθουσας θεάτρου ή κινηματογράφου. Επιμέλεια={<αρχ.επιμελεια<επιμελής} φροντίδα, μέριμνα, ιδιαίτερη προσπάθεια για κάποιον σκοπό. (Αντίθετα: αμέλεια, ολιγωρία). Επιμελής-ης-ες={<αρχ. επιμελής<επιμελούμαι} αυτός που δείχνει επιμέλεια, ιδιαίτερη φροντίδα, (Αντίθετα:αμελής).

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

 

 

28. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια συγκεκριμένα μέτρα πήραν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, τα οποία έβλαψαν την αυτοκρατορία;

-Ποια αρνητικά μέτρα πήραν για τους μικροκαλλιεργητές και για τους κατοίκους τω ακριτικών επαρχιών;

-Ποιες ήταν οι συνέπειες της κατάργησης του νόμου του «αλληλέγγυου»;

-Για ποιο λόγο οι Βυζαντινοί παραχώρησαν εμπορικά προνόμια στους βενετούς και ποια τα αποτελέσματα αυτής της ενέργειας;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στα τελευταία χρόνια της ………………………………   ………………………… τα βυζαντινό κράτος κυβέρνησαν αυτοκράτορες, που με τις λαθεμένες ενέργειές τους έβλαψαν την αυτοκρατορία και την οδήγησαν σε …………………………… . Οι αυτοκράτορες αυτοί πήραν το μέρος των ……………………….. …………………………………. της πρωτεύουσας και των «……………………»

των επαρχιών . Έτσι, με νέα νομοθετικά μέτρα:

……………………………… το νόμο του «………………………………..» και άλλες διατάξεις, που προστάτευαν τους μικρούς καλλιεργητές από τους δυνατούς και τους εισπράκτορες των φόρων.

……………………………. να δίνουν κλήρο γης (……………………………………) στους ακρίτες των συνόρων.

Έβαλαν ξένους ………………………………….. στη θέση και των Βυζαντινών στρατιωτών, θεωρώντας ότι αυτοί στοίχιζαν λιγότερα χρήματα στο κράτος.

Σε ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση βρέθηκαν και οι κάτοικοι των ……………………….περιοχών, που δεν μπορούσαν πλέον να καταταγούν στο ……………………. ως …………………. .

Σε κακή κατάσταση όμως βρέθηκαν και τα …………………………. του κράτους. Τα κρατικά……………………… είχαν περιοριστεί και τα …………………………. πολλαπλασιάζονταν. Η ………………… του Βυζαντίου και η ………………………… των προϊόντων ανατέθηκε με συνθήκη στους ………………………………., στους οποίους δόθηκαν πολλά εμπορικά ………………………………. .

Οι ενέργειες αυτές, αντί να βελτιώσουν τα έσοδα του κράτους, τα μείωσαν ακόμη περισσότερο, ενώ οδήγησαν το Βυζάντιο σε εξάρτηση από τις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας και σε αδυναμία να αντιμετωπίσουν τους νέους εχθρούς που απειλούσαν και παραβίαζαν τα σύνορα του.

 

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Παρακμή={<μτγν. παρακμή<παρά + ακμή} ελάττωση της δύναμης, μαρασμός, (αντίθετο: ακμή). Νομοθετικός-ή-ό=επίθετο{<αρχ.νομοθετικός<νομοθέτης} ο σχετικός με την νομοθεσία ή τον νομοθέτη. Νομοθεσία={<αρχ.νομοθεσία<νομοθέτης} το σύνολο των νόμων που ισχύουν σε μια πολιτεία, η σύνταξη των νόμων και η επιβολή τους. Νομοθέτης – Νομοθέτρια= {<αρχ.νομοθέτης<νόμος  + τίθημι} πρόσωπο που θεσπίζει και επιβάλλει νόμους. Φορολόγος=ο εισπράκτορας των κρατικών φόρων.

Δαπανηρός-ή-ό=επίθετο {<αρχ.δαπανηρός<δαπάνη} αυτός που απαιτεί πολλές δαπάνες, πολλά έξοδα, (Συνώνυμα: πολυέξοδος, πολυδάπανος, ακριβός), (Αντίθετα: ολιγοδάπανος, ολιγοέξοδος, φτηνός, οικονομικός). Προνόμια= {μτγν. προνόμιον<προ +νόμος} τα δικαιώματα που αναγνωρίζει ο νόμος αποκλειστικά σε ένα πρόσωπο, σε μια κοινωνική τάξη ή ακόμα και σε ένα ολόκληρο κράτος.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

29. ΝΕΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΣΠΟΥΝ ΕΔΑΦΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιοι λαοί απείλησαν στις αρχές του 11^ου αιώνα μ.Χ τα ανατολικά και δυτικά σύνορα του Βυζαντινού κράτους;

-Τι γνωρίζεις για τους Σελτζούκους Τούρκους; Τι είδους λαός ήταν, ποια η καταγωγή και ποιο το θρήσκευμα του συγκεκριμένου λαού;

-Ποια εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας απέσπασαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι;

-Πότε έγινε αυτοκράτορας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ο Ρωμανός ο Δ΄ ο Διογένης και τι γνωρίζετε για τη μάχη στο Ματζικέρτ (1071 μ.Χ.);

-Τι γνωρίζετε για τους Νορμανδούς, από πού κατάγονταν και ποια εδάφη της αυτοκρατορίας απέσπασαν;

-Σε ποιες ενέργειες προέβη – έκανε  ο Αλέξιος  Α΄ ο Κομνηνός για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις των Νορμανδών; Τι είδους προνόμια παραχώρησε στους Βενετούς;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στα μέσα του ………αιώνα τις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας απείλησαν οι ……………………………………………………... . Ήταν λαός ……………………………. καταγωγής και πολλοί από αυτούς υπηρετούσαν ως μισθοφόροι κοντά στους ……………………………… . Οι Σελτζούκοι Τούρκοι με αρχηγό τους τον………………………………………………., πέρασαν τα ανατολικά βυζαντινά σύνορα και κατάκτησαν τις επαρχίες της Αρμενίας και της Καππαδοκίας και έφτασαν ως την Καισάρεια.

Το …………….. αυτοκράτορας του Βυζαντίου έγινε ο Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες οργάνωσε ένα αξιόμαχο εκστρατευτικό σώμα και έσπευσε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους Τούρκους. Στη μάχη του ……………………………. (…………) ο στρατός του Ρωμανού έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο ίδιος πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους.

Δέκα χρόνια μετά τη μάχη του Ματζικέρτ, το …………… αυτοκράτορας του Βυζαντίου έγινε ο …………………………………………., ο οποίος προσπάθησε να οργανώσει το κράτος και να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο των Σελτζούκων. Την ιδία εποχή όμως εμφανίστηκαν στη δύση οι ………………………………, οι οποίοι διακρίνονταν για τις ναυτικές τους ικανότητες και οι οποίοι κατέκτησαν τα βυζαντινά εδάφη της νότιας …………………. .

Ο αυτοκράτορας …………………….. τότε ζήτησε βοήθεια από τους ………………………., δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη ……………………. και στα βυζαντινά …………………………. .

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο: Αποσπώ εδάφη= αφαιρώ εδάφη. Απόσπαση εδαφών= αφαίρεση εδαφών. Κατάληψη={<αρχ.κατάληψη<καταλαμβάνω} κυρίευση, εκπόρθηση χώρας, πόλεως κτλ. Καταλαμβάνω={<αρχ.καταλαμβάνω<κατά+λαμβάνω} κυριεύω με δυναμικά μέσα. Κυριεύω={<αρχ.κυριεύω<κύριος}γίνομαι κύριος, κατακτώ «Το φρούριο κυριεύτηκε ύστερα από πολύχρονη πολιορκία», (Συνώνυμα: εκπορθώ, πατώ). Κυρίευση= η εχθρική  κατάληψη μιας περιοχής, μιας χώρας, κτλ. Παραχωρώ={<αρχ.παραχωρώ}μεταβιβάζω, εκχωρώ, δίνω πράγματα ή δικαιώματα σε άλλους.

Παραχώρηση= η μεταβίβαση, η εκχώρηση πραγμάτων ή δικαιωμάτων σε άλλους. Αντάλλαγμα={<αρχ.αντάλλαγμα<ανταλλάσσω} οτιδήποτε δίνεται ή παίρνεται με ανταλλαγή. Ανταλλάσσω={<αρχ.ανταλλάσσω<αντί + αλλάσσω} δίνω κάτι και παίρνω κάτι άλλο  αντί γι’ αυτό. Βαλκάνια= γενική ονομασία των κρατών της βαλκανικής χερσονήσου. Βαλκανική χερσόνησος= η ανατολικότερη  Ευρωπαϊκή χερσόνησος που βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

30^α. Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ (1203 – 1204) ΚΑΙ Η ΆΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ (1204)

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν οι χριστιανοί προσκυνητές  ύστερα από την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Σελτζούκους Τούρκους;

-Σε τι ενέργειες προέβη ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός και από ποιους ζήτησε βοήθεια;

-Τι ήταν οι σταυροφορίες, από ποιους οργανώθηκαν και ποιος ο σκοπός τους;

-Ποιο δρομολόγιο θα ακολουθούσαν αρχικά οι σταυροφόροι της τέταρτης σταυροφορίας; Τι συνέβη και άλλαξε τα αρχικά τους σχέδια;

-Ποιο το αποτέλεσμα της τέταρτης σταυροφορίας και ποιες οι συνέπειες της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Ανάμεσα στις περιοχές που κατέλαβαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι ήταν και τα ……………….……….

η ιερή πόλη που έζησε και δίδαξε ο Χριστός. Μετά από αυτό οι …………………..  …………..……

δεν μπορούσαν να επισκέπτονται ακίνδυνα τους …………………………. ……………….…………. .

Οι Βυζαντινοί δεν μπορούσαν να δώσουν μόνοι τους λύση στο πρόβλημα αυτό. Γι’ αυτό ο αυτοκράτορας …………………. ο …………………. ζήτησε βοήθεια από τον ……….. της…….… .

και τους χριστιανούς της δύσης.

Ο ………………………. δέχτηκε με προθυμία και παρακίνησε και τους χριστιανούς άρχοντες των κρατών της δύσης και των πόλεων της Ιταλίας να βοηθήσουν όλοι στην προσπάθεια απελευθέρωσης των ……………………..    …………………. . Αυτοί όμως, αντί να στείλουν βοήθεια στους Βυζαντινούς, οργάνωσαν μόνοι τους τέσσερις εκστρατείες που τις ονόμασαν ………………………………… . Σκοπός τους ήταν να νικήσουν τους ………………… ……………….. και να κρατήσουν δικά τους όσα μέρη ελευθερώσουν.

Στην ……………………  …………………………….., οι σταυροφόροι συγκεντρώθηκαν στη ………………………. . Απόφαση τους ήταν να περάσου με πλοία στην …………………….. και μετά να κατευθυνθούν στην Αγία πόλη, τα ……………………………….. .

Μετά από αίτημα όμως του εκθρονισμένου αυτοκράτορα του Βυζαντίου ..........………………….,

οι Βενετοί κατευθύνθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Η απόρθητη έως τότε …………………………

έπεσε στα χέρια των ……………………………. .

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Παρακινώ= (από το παρά + κινέω –ώ) προτρέπω, παροτρύνω. Παρακίνηση=η προτροπή, η παρότρυνση. Εκστρατεύω= η έξοδος στρατού από  μια χώρα με σκοπό τον πόλεμο εναντίον άλλης. Σταυροφόροι= ονομάστηκαν όλοι οι κάτοικοι της δυτικής  Ευρώπης οι οποίοι πήραν  μέρος στις εκστρατείες που έκαναν για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων   από τους Σελτζούκους Τούρκους. Πήραν το όνομα τους από το γεγονός ότι όλοι έφεραν πάνω στο χιτώνα τους έναν σταυρό. Εκθρονίζω=(από το εκ+θρόνος) αφαιρώ την εξουσία από ένα ηγεμόνα/καθαιρώ. Εκθρόνιση= η καθαίρεση ηγεμόνα. Φρικτός και φριχτός-ή-ό=(από το ρήμα φρίσσω= ανατριχιάζω) αυτός που προκαλεί φρίκη, ο τρομακτικός. Φρίσσω και φρίττω=(από το αρχαίο φρίττω) (για φύλλα) κινούμαι ελαφρά/(για πρόσωπα) ανατριχιάζω/γεμίζω φρίκη. Φρίκη=(από το φριξ<φρίσσω)το ανατρίχιασμα, το αίσθημα του αποτροπιασμού/κάθε φριχτό πράγμα. Λεηλατώ=(από το λεία+ ελαύνω) αρπάζω λάφυρα, λαφυραγωγώ, κλέβω, ληστεύω. Λεηλασία= η αρπαγή λείας από τον εχθρό, η λαφυραγωγία. Απογυμνώνω=(από το ρήμα απογυμνόω-ώ) ξεγυμνώνω, γδύνω/(για όπλα) αφοπλίζω/(για τόπο) ερημώνω/(μτφ) ληστεύω, κλέβω. Απογύμνωση= το ξεγύμνωμα/(για όπλα) ο αφοπλισμός/(για τόπο)η ερήμωση/(μτφ) η λήστευση.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ: Οι εκστρατείες που επιχείρησαν οι λαοί της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης με την προτροπή και πνευματική καθοδήγηση της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας προς απελευθέρωση των Αγίων τόπων από τους μουσουλμάνους άλλα και για την επιβολή του δυτικού πολιτισμού και της παπικής οικουμενικότητας σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Οι «ιεροί» αυτοί πόλεμοι διεξήχθησαν μεταξύ του 11^ου και 13^ου αιώνα, συμβατικά δε ως Σταυροφορίες επικράτησε να θεωρούνται οι οκτώ κυριότερες.  Αίτια των Σταυροφοριών είναι ποικίλα καθώς συμμετείχαν σε αυτές οι πιο ετερόκλητες κοινωνικές δυνάμεις της Μεσαιωνικής δύσης. Ο πάπας ήθελε να επιβάλλει την παγκόσμια εκκλησιαστική ενότητα, οι ευγενείς να αποκτήσουν νέα φέουδα καθώς η μοναρχία τους στερούσε μεγάλο τμήμα της εξουσίας τους, οι έμποροι να διεισδύσουν σε νέες αγορές, οι λαϊκές τάξεις να ξεφύγουν από την ανέχεια και την αθλιότητα και οι βασιλείς να απαλλαγούν από τον έλεγχο των παπών στα κράτη τους. Όλες τις παραπάνω αιτίες ενίσχυσε μια θερμή, θρησκευτική πίστη και ο ζήλος για τη συμμετοχή σε μια «θεάρεστη» και συνεπώς σωτήρια αποστολή, αφού ο παπισμός είχε διαποτίσει τις δυτικές κοινωνίες με το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»

• Η πρώτη σταυροφορία είχε σαν αφορμή την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Σελτζουκίδες το Κηρύχθηκε το 1096 από τον πάπα Ουρβανό και έλαβαν μέρος πάνω από 300.000 άνδρες με επικεφαλής τους Βοημούνδο, Γοδεφρείδο ντε Μπουγιόν, Ρεϋμόνδο της Τουλούζης, Ροβέρτο της Φλάνδρας , Ροβέρτο της Νορμανδίας, Στέφανο της Μπλουά. Οι σταυροφορίες διεκπεραιώθηκαν από την Κωνσταντινούπολη στη μικρασιατική ακτή και κατέλαβαν τη Νίκαια κα το Δορυλαίο (1097). Μετά από πολύμηνη πολιορκία κατέλαβαν και την Αντιόχεια (1098) και την Έδεσσα (Ούρφα). Στις 15 Ιουλίου 1099 οι Σταυροφόροι απελευθέρωσαν την Ιερουσαλήμ και επιδόθηκαν σε ένα όργιο σφαγών και λεηλασιών. Από τη Σταυροφορία προήλθαν μια σειρά κρατών όπως το λατινικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ, η ηγεμονία της Αντιόχειας, οι Κομητείες της Έδεσσας και της Τρίπολης.
• Η δεύτερη σταυροφορία (1147-1149) είχε σαν αφορμή την κατάληψη από τους μουσουλμάνους της Έδεσσας. Κηρύχθηκε από το πάπα Ευγένιο Γ΄ και συμμετείχαν αυτοπροσώπως εστεμμένοι, όπως ο Κονράνδος Γ΄ (αυτοκράτορας της Γερμανίας), Λουδοβίκος ζ΄ (βασιλιάς της Γαλλίας)κ.α. Οι Γερμανοί σταυροφόροι ηττήθηκαν στο Δορυλαίο και οι Γάλλοι στη Λαοδίκεια κα έτσι η δεύτερη σταυροφορία έλαβε άδοξο τέλος.
• Η τρίτη σταυροφορία (1188-1192) είχε σαν αφορμή την Άλωση της Ιερουσαλήμ από το Σαλαντίν (1187) και συμμετείχαν ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Φρειδερίκος Β΄, ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος ο Λεοντόκαδος και οι Ιταλικές πόλεις Πίζα, Γένοβα, Βενετία. Τον Ιούνιο του 1190 διαβαίνοντας τον ποταμό Καλύκανδο στην Κιλικία ο Φρειδερίκος πνίγηκε και ο στρατός του διαλύθηκε. Οι δυο άλλοι βασιλείς έφθασαν στην Άκκρα της Συρίας και μετά από μακρά πολιορκία την υπέταξαν (1191) Τον ίδιο χρόνο ο Ριχάρδος κατέλαβε την Κύπρο, την οποία, στη συνέχεια παρέδωσε στο Γουίδωνα Λουζινιάν. Σύνηψε δε εκεχειρία με το Σαλαντίν, με την οποία οι περισσότερες πόλεις έμεναν στα χέρια των μουσουλμάνων. Οι χριστιανοί κρατούσαν την παράκτια λωρίδα (από Ιόπη μέχρι Άκκρα) και το δικαίωμα να επισκέπτονται ανεμπόδιστα τους Αγίους Τόπους.
• Η τέταρτη σταυροφορία (1203-1204) κηρύχθηκε από τον Ιννοκέντιο Γ΄ με επικεφαλής το Βαλδουίνο της Φλάνδρας και το Βονιφάτιο το Μομφερατικό. Αρχικά το σχέδιο προέβλεπε απόβαση στη Αίγυπτο αλλά με υποκίνηση του Αλέξιου Δ΄ Αγγέλου κατέπλευσαν στην Κωνσταντινούπολή για να τον αποκαταστήσουν στο θρόνο. Μετά την άρνηση του διαδόχου Αλεξίου Δ΄, Αλεξίου Ε΄ το Μουρτζουφλού, να υλοποιήσει τις υποσχέσεις που είχαν δοθεί, οι σταυροφόροι επιχείρησαν έφοδο και κατέλαβαν τη βασιλεύουσα, προβαίνοντας σε σφαγές και λεηλασίες. Επακολούθησε  η ίδρυση της λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης από το Βαλδουίνο της Φλάνδρας και μικρότερων λατινικών φεουδαλικών κρατών στον ελλαδικό χώρο. Οι συνέπειες της Δ΄ σταυροφορίας  υπήρξαν τραγικές. Οι  Σταυροφόροι δυσφημίσθηκαν, οι Άγιοι τόποι παρέμειναν υπό κατοχή, η ευκαιρία για μια ενωτική χριστιανική αντιμετώπιση του μουσουλμανικού κινδύνου χάθηκε και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ποτέ δεν μπόρεσε να συνέλθει από τις συνέπειες της καταστροφής.
• Η Πέμπτη σταυροφορία (1219 -1221) κηρύχθηκε πάλι από τον Ιννοκέντιο Γ΄ και ενεργήθηκε από το βασιλιά της Ουγγαρίας Ανδρέα Β΄ και το δούκα της Αυστρίας Λεοπόλδο Ζ΄. Μετά από μερικές επιτυχίες στην Αίγυπτο, οι σταυροφόροι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.
• Η έκτη σταυροφορία (1228 -1229) αναλήφθηκε από το βασιλιά της Γερμανίας Φρειδερίκο Β΄ που κατέλαβε την Ιερουσαλήμ το 1229 και στέφθηκε βασιλιάς. Η Αγία πόλη επανακαταλήφθηκε από τους μουσουλμάνους το
• Η έβδομη σταυροφορία (1248 -129) υπήρξε μια επιχείρηση που οφείλονταν στην ευλαβή πρόθεση του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου Θ΄ του Αγίου να θέσει τέρμα στην εξουσία των μουσουλμάνων στην Παλαιστίνη. Κηρύχθηκε από το πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ και ξεκίνησε με εχθροπραξίες στην Αίγυπτο. Ο Λουδοβίκος κατέλαβε τη Δαμιέττη αλλά συνετρίβη στη Μανσούρα και συνελήφθη αιχμάλωτος. Επέστρεψε στη Γαλλία το 1254 σε οικτρή κατάσταση μέσα από πληρωμή λύτρων.
• Η όγδοη σταυροφορία (1270) αναλήφθηκε πάλι από το Λουδοβίκο Θ΄ αλλά υπήρξε κι αυτή χωρίς αποτέλεσμα, αφού σύντομα ο Γάλλος βασιλιάς πέθανε. Μετά από αυτή την αποτυχία οι μουσουλμάνοι επικράτησαν οριστικά στην Παλαιστίνη και στην Ανατολή. Το 1291 δε η λατινική παρουσία εξαλείφθηκε πλήρως.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30^β.  ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΆΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ)

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πού ιδρύθηκε και ποιος ήταν ο ιδρυτής της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας; Να προσδιορίσετε γεωγραφικά τα όρια της συγκεκριμένης Αυτοκρατορίας.

-Τι κατάφεραν να επιτύχουν ο Λάσκαρης και οι διάδοχοί του Παλαιολόγοι;

-Ποιοι ήταν οι ιδρυτές της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας; Να προσδιορίσετε τα γεωγραφικά όρια της συγκεκριμένης Αυτοκρατορίας.

-Τι αποτέλεσε η Τραπεζούντα για τους Έλληνες του Εύξεινου Πόντου;

-Τι γνωρίζετε για το Δεσποτάτο της Ηπείρου; Ποιος ήταν ο ιδρυτής του, ποια η γεωγραφική του θέση, ποια η πρωτεύουσά του και ποιο το σημαντικότερο γεγονός στην ιστορία του;

-Τι γνωρίζετε για το Δεσποτάτο του Μιστρά; Ποιοι ήταν οι ιδρυτές του, ποια η γεωγραφική του θέση;

-Τι γνωρίζετε για την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών στο Δεσποτάτο του Μιστρά;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

1. Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας.

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου ………………............  ………………………. και ο Πατριάρχης , μετά την άλωση της Πόλης, κατέφυγαν στη …………………….. της Μικράς Ασίας και ανασύνταξαν εκεί την ……………………..  ………………………. Αυτοκρατορία. Αυτή φιλοξενούσε τώρα τον …………………….  ………………………. και μάλιστα δικέφαλο, με το ένα κεφάλι να κοιτάζει την Ανατολή και το άλλο τη χαμένη …………………………… .

Η ιστορία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας είναι: «………………………………………………………..

……………………………………………….».

2. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.

Ιδρυτές της ήταν οι ……………………… . Πρωτεύουσά της είχε την ………………………………….

Του Εύξεινου πόντου. Η θέση και η μεγάλη απόστασή της από τα άλλα ελληνικά κράτη δεν τη βοήθησε να συνεργαστεί μαζί τους. Οι ιδρυτές και οι διάδοχοί τους, αγωνίστηκαν μόνοι, ανάμεσα σε πολλούς λαούς, την οργάνωσαν ……………………… και ………………………….. και κατάφεραν να την κρατήσουν ελεύθερη …………… χρόνια.

3. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Το ίδρυσε στην ………………. Ο δεσπότης ………………… …. ………………… με πρωτεύουσά του την …………………..….. . Με τον καιρό αύξησε την …………………………. του σε όλη τη ……………………. ……………………….. και τη ……………………… . Η πιο σημαντική στιγμή της ιστορίας του όμως ήταν η απελευθέρωση της ………………………….., της δεύτερης σημαντικής πόλης της Αυτοκρατορίας, από τους ……………………… είκοσι χρόνια μετά την άλωση της (……………..).

4. Το Δεσποτάτο του Μιστρά.

Το ίδρυσαν πολύ αργότερα οι ……………………………….. σε οχυρωμένη από τους ………………

Θέση, κοντά στη ………………… . Το μικρό, στο ξεκίνημα του Δεσποτάτο απλώθηκε σιγά-σιγά και, αφαιρώντας εδάφη από τους ……………………, έφτασε ως τον ισθμό της Κορίνθου. Το Δεσποτάτο γνώρισε μεγάλη ακμή στα …………………….. και τις …………………….. . Εδώ έζησε και δίδαξε ο σοφός …………………….. …………………….. ………………………. . Εδώ στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου …………………….. ……………………………. .

                                                

 

 

2)Να βρείτε λίγες πληροφορίες για την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Φράγκοι= ομάδα γερμανικών φύλων που ήταν εγκατεστημένοι στις όχθες του Ρήνου ποταμού. Αργότερα μετακινήθηκαν στη Ρώμη και αρκετοί συγχωνεύτηκαν με τους Ρωμαίους. Δεσποτάτο= πριγκιπάτο. Πριγκιπάτο= η χώρα που διοικείται από πρίγκιπα, δηλαδή από το γιο του βασιλιά ή από κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας. Δεσπότης= πρίγκιπας.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

31. Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΧΑΗΛ Η΄, ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Σε ποιες ενέργειες προέβη ο Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος για να καταλάβει και να ελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους;

-Πότε και από ποιον απελευθερώθηκε η Κωνσταντινούπολη από την κυριαρχία των Φράγκων;

-Ποια άλλα εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας κατάφερε να απελευθερώσει ο Μιχαήλ Η΄ο Παλαιολόγος;

-Ποια επιπλέον προβλήματα δημιουργήθηκαν στην Βυζαντινή αυτοκρατορία από την 57χρονη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους;

-Ποια νέα προβλήματα αντιμετωπίζει τώρα η Βυζαντινή αυτοκρατορία και ποιοι οι νέοι εχθροί της;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Οι …………………………… που κυρίευσαν την Κωνσταντινούπολη, αφού τη λεηλάτησαν για πολύ καιρό και πήραν τους θησαυρούς της, άρχισαν πλέον να μην ενδιαφέρονται γι’ αυτήν.

Ο ………………………… ….. ………………………., που ήταν αυτοκράτορας της ………………….., δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Με μυστική εντολή δικοί του άνθρωποι παρακολουθούσαν μέρα – νύχτα την Πόλη αναζητώντας τρόπο να μπουν σε αυτή κρυφά. Παράλληλα, ο ίδιος συνεργάστηκε και με τους ……………………….., που είχαν ισχυρό ναυτικό και τους υποσχέθηκε εμπορικά προνόμια στα βυζαντινά λιμάνια, αν τον βοηθούσαν να ξαναπάρει την Πόλη.

Το καλοκαίρι του ……………. Ο στρατηγός του ………….. …………………………. Κατάφερε να μπει στην Πόλη από αφύλαχτο άνοιγμα των τειχών και να την καταλάβει χωρίς καμιά αντίσταση των …………………. .

Στα …………. ……………… χρόνια, που η Κωνσταντινούπολη ήταν στα χέρια των ………………., κανένας από τους κατακτητές – ηγεμόνες της δεν κατανόησε τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων της. Τα ταμεία του κράτους άδειασαν τα κτίσματα ερειπώθηκαν και τα έργα τέχνης λεηλατήθηκαν ή μεταφέρθηκαν στη Δύση. Η χριστιανική πίστη κλονίστηκε και οι ………………

Που βεβήλωσαν τους ιερούς ναούς της Πόλης, έγιναν μισητοί κι ανεπιθύμητοι για όλους τους Βυζαντινούς.

 

Σημείωση 1: Λεξιλόγιο: Ανακτώ={<αρχ. ανακτώμαι}  αποκτώ κάτι που είχα χάσει, ξαναβρίσκω, π.χ. «Ανέκτησε τις δυνάμεις του». Ανάκτηση={<ανακτώ} η απόκτηση πράγματος που είχε χαθεί. Κυριεύω={<αρχ. κυριεύω,κύριος} γίνομαι κύριος, κατακτώ, π.χ. « Το φρούριο κυριεύτηκε ύστερα από πολύχρονη πολιορκία». (συνώνυμα:εκπορθώ, πατώ). Κυρίευση= Άλωση, καθυπόταξη. Λεηλατώ={<αρχ.λεηλατώ<λεία + ελαύνω} αφαιρώ, αρπάζω βίαια κάτι από κάποιον τόπο. Λεηλασία= η πράξη του λεηλατώ, διαρπαγή ξένου πράγματος, (Συνώνυμα:διαρπαγή, λαφυραγώγηση, πλιάτσικο). Σύμμαχος= αυτός που μάχεται/πολεμά μαζί με τους άλλους, που μετέχει σε συμμαχία/βοηθός, συμπαραστάτης. Συμμαχικός-ή-ό= ο σχετικός με τη συμμαχία και τους συμμάχους. Συμμαχία= συνεργασία ατόμων, ομάδων κτλ εναντίον κοινού εχθρού ή για έναν κοινό σκοπό/συνασπισμός κρατών για πολεμικούς ή άλλους λόγους (και τα κράτη που συμμαχούν) Παραμονεύω=παρακολουθώ προσεκτικά και μυστικά, στήνω καρτέρι, ενέδρα. Δόξα=[<αρχ.δόξα(=γνώμη)} μεγάλη και καλή φήμη ή μεγάλη τιμή. Δοξάζω=εξυμνώ, εγκωμιάζω/ευλογώ, ευγνωμονώ το Θεό/κάνω να αποκτήσει κάποιος ή κάτι δόξα.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

32. Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια πλεονεκτήματα είχε η γεωγραφική θέση της Θεσσαλονίκης;

-Ποιοι εχθρικοί λαοί απείλησαν, κυρίευσαν και κατέλαβαν την Θεσσαλονίκη;

-Ποια η πνευματική και καλλιτεχνική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης κατά τον 13^ο – 14^ο μ.Χ. αιώνα;

-Τι γνωρίζετε για το κίνημα των Ζηλωτών; Ποια συμφέροντα υπερασπίζονταν οι Ζηλωτές;

-Με ποια κοινωνική τάξη ήρθαν σε σύγκρουση οι Ζηλωτές και τι γνωρίζετε για τη «δημοκρατική τους κυβέρνηση»,  η οποία κυβέρνησε την Θεσσαλονίκη για επτά χρόνια;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η …………………………………. ήταν σπουδαίο οικονομικό και πνευματικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Η θέση της στον κόλπο του Θερμαϊκού και στην εύφορη κοιλάδα του ……………... ποταμού την έκανε σταυροδρόμι των στεριανών και των θαλάσσιων εμπορικών δρόμων και της έδωσε φήμη και πλούτη.

Τα χαρίσματα αυτά όμως την έκαναν και στόχο πολλών ………………………….., οι οποίοι έφτασαν αρκετές φορές απειλητικοί κάτω από τα τείχη της. Το ……….. οι ………………………. Και το ………….. οι …………………….. την κατέλαβαν και τη λεηλάτησαν.

Παρά τις δυσκολίες αυτές όμως, η Θεσσαλονίκη διατηρούσε τον πλούτο και την εμπορική της κίνηση από τα πρώτα ως τα τελευταία βυζαντινά χρόνια.

Στα χρόνια παρακμής της αυτοκρατορίας, η Θεσσαλονίκη διατήρησε και αύξησε την …………………………….. και την ……………………… της δραστηριότητα και γι’ αυτό της είχε δοθεί το προνόμιο να είναι αυτοδιοικούμενη.

Την ίδια περίοδο αναπτύχθηκε εδώ το ……………… ………. …………………., που ήταν πρωτόγνωρο για την αυτοκρατορία και την εποχή. Οι Ζηλωτές ήταν ένα είδος πολιτικού κόμματος, που υπερασπιζόταν τα συμφέροντα των ………………..  …………… (μικροκαλλιεργητών, μικροτεχνιτών, εργατών και ναυτικών) απέναντι στους πλούσιους, τους υπερέχοντες και τους δυνατούς.

Οι ……………………απομάκρυναν με τη βία τους ευγενείς από τη πόλη, λεηλάτησαν και δήμευσαν τις περιουσίες τους και ανέλαβαν αυτοί τη διοίκησή της.

Η «…………………. …………………» τους, όπως την ονόμασαν, διοίκησε τη Θεσσαλονίκη επτά χρόνια (1342-1349).

 

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Πνευματικός-ή-ό={<αρχ. πνευματικός<πνεύμα}ο σχετικός με το πνεύμα, πνευματική ελευθερία (ελευθερία της σκέψης) - πνευματική ιδιοκτησία (δικαίωμα ιδιοκτησίας των προϊόντων του πνεύματος, συγγραμμάτων, καλλιτεχνημάτων, εφευρέσεων, κτλ), άνθρωποι του πνεύματος: οι ασχολούμενοι με τα γράμματα (λογοτέχνες, μελετητές, επιστήμονες). Εύφορος-η-ο={<αρχ. εύφορος<ευ+φέρω}ο πολύ γόνιμος, που φέρει πολλούς καρπούς, π.χ. εύφορη γη, (Συνώνυμα:καρπερός, πολύκαρπος), (Αντίθετα:άφορος, άκαρπος, άγονος). Κοιλάδα={<αρχ.κοιλάς<επίθετο:κοίλος}μικρή πεδιάδα ανάμεσα σε βουνά ή υψώματα, π.χ. η κοιλάδα του Στρυμόνα, η κοιλάδα του Αξιού. Αντιπαραθέτω={<αρχ.αντιπαρατίθημι}αντιπαραβάλλω, διαφωνώ, προβάλλω κάτι απέναντι ή εναντίον άλλου. Αντιπαράθεση={<αντιπαραθέτω}η αντιπαραβολή, η διαφωνία. Ζυγός={<αρχ.ζυγός}ζυγαριά, πλάστιγγα, (μτφ)η σκλαβιά, η δουλεία.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

33. ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΤΑΚΤΟΥΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΕΔΑΦΗ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποιος ήταν ο νέος εχθρός που εμφανίστηκε στα μέσα του 14^ου αιώνα και απείλησε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου λαού;

-Ποια εδάφη κατέλαβαν οι Οθωμανοί Τούρκοι όταν ήταν σουλτάνος ο Μουράτ Α΄;

-Τι γνωρίζετε για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από το Βαγιαζήτ και για τη σωτήρια για την Πόλη εμφάνιση των Μογγόλων;

-Τι γνωρίζετε για τη μάχη της Άγκυρας (1402 μ.Χ.) και τι για την έκβασή της;

-Πότε άρχισαν ξανά οι Οθωμανοί Τούρκοι να δείχνουν τις απειλητικές τους διαθέσεις που έτρεφαν για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία;

-Τι γνωρίζετε για την απόπειρα κυρίευσης της Κωνσταντινούπολης από το Μουράτ Β΄;

-Τι γνωρίζετε για την εκστρατεία του Μουράτ του Β΄ εναντίον της Ελλάδας, των Βαλκανίων και της Ευρώπης; Ποια νέα εδάφη κατέκτησε;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στα μέσα του …………… αιώνα ένας νέος εχθρός, οι …………………… ………………….., εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. Ήταν σκληροί πολεμιστές και φανατικοί Μουσουλμάνοι. Ανεμπόδιστοι σχεδόν κατέκτησαν ολόκληρη τη Μικρά Ασία και έφτασαν ως την …………………, την οποία έκαναν πρωτεύουσά τους.

Με αρχηγό του το σουλτάνου …………………. …… έφτασαν στον Ελλήσποντο, πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή και κατέλαβαν περιοχές της ……………., της………………….. και της …………………….. …………………… . Το ………… νίκησαν στο ……………………………… της ………………….. το στρατό των ενωμένων χριστιανικών λαών και κατέκτησαν ολόκληρη σχεδόν τη Βαλκανική.

Λίγα χρόνια αργότερα ο σουλτάνος ………………….., διάδοχος του …………………… ………….., πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη. Για καλή τύχη της Πόλης όμως, εμφανίστηκε τότε στα ανατολικά σύνορα ένας άλλος ασιατικός λαός, οι …………………… . Με αρχηγό τους τον ………………………. Λεηλατούσαν και αφάνιζαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Τότε ο …………………………… έλυσε την πολιορκία της Πόλης και έσπευσε να τους αντιμετωπίσει, πριν φτάσουν στην πρωτεύουσα του την ……………….. . Στην Μάχη της ………………….. όμως (……………) οι Τούρκοι νικήθηκαν και ο ……………………. Πιάστηκε αιχμάλωτος.

Οι Μογγόλοι, παρά τη νίκη τους, δεν συνέχισαν την προέλαση τους. Αφού ερήμωσαν τη Μικρά Ασία άλλαξαν πορεία και επέστρεψαν στην ανατολή.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Φανατικός-ή-ό={<λατινικά fanaticus} ο κατεχόμενος από φανατισμό. Φανατισμός={<γαλλικά fanatisme}υπερβολική αφοσίωση σε ιδέες, αντιλήψεις κτλ που εξωθεί στον παραλογισμό και στην έχθρα προς τους αντιφρονούντες, τους έχοντες διαφορετική πίστη και γνώμη για την κοινωνία, τη θρησκεία και τον κόσμο γενικότερα. Φανατίζω={<επίθετο φανατικός}εμπνέω φανατισμό. Φιλόδοξος-η-ο={<αρχ. φιλόδοξος<φίλος+δόξα}αυτός που αγαπά υπερβολικά τη δόξα. Φιλοδοξία={<μτγν. φιλοδοξία<φιλόδοξος} αγάπη για τη δόξα, ζωηρή επιθυμία για την επιτέλεση έργου ή την πραγματοποίηση υψηλού στόχου π.χ. Έχει επαγγελματικές φιλοδοξίες. Φιλοδοξώ= αγαπώ τη δόξα, έχω φιλοδοξία να πραγματοποιήσω κάτι σπουδαίο. Ορμητικός-ή-ό={<αρχ. ορμητικός, ορμάω-ορμώ}ο γεμάτος ορμή, βίαιος σφοδρός π.χ. ορμητικός άνεμος. Ορμή={<αρχ.ορμή}βίαιη κίνηση και φορά προς τα εμπρός, εξόρμηση.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

34. Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Πότε και για ποιο λόγο ο λαός της Κωνσταντινούπολης εξέλεξε αυτοκράτορα του Βυζαντίου τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και πώς δέχτηκε ο νέος αυτοκράτορας τη πρόταση αυτή;

-Σε ποιες ενέργειες προέβη ο νέος αυτοκράτορας μετά την κατάληψη του αυτοκρατορικού θώκου (ο θώκος =η έδρα, το κάθισμα, το αξίωμα/π.χ. ο υπουργικός θώκος);

-Πώς ανταποκρίθηκαν οι παροικίες στο κάλεσμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου για βοήθεια;

-Πώς δέχονταν οι Τούρκοι τις εσωτερικές διαμάχες των ενωτικών και των ανθενωτικών;

-Ποιος νέος σουλτάνος των Τούρκων άρχισε να σχεδιάζει την Άλωση της Κωνσταντινούπολης;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Ο αυτοκράτορας ………………………. …….. ……………………………….. πέθανε το 1448. Οι άρχοντες και ο λαός της Πόλης διάλεξαν για νέο αυτοκράτορα τον αδερφό του Κωνσταντίνο, Δεσπότη, ως τότε, του Μιστρά.

Την είδηση της εκλογής του έφερε στον αυτοκράτορα που βρισκόταν στο Μιστρά, ένα γρήγορο καράβι, μαζί με τις ευχές και τις ελπίδες όλων.

Στην Κωνσταντινούπολη έγινε δεκτός από το λαό με αγάπη και πολλές προσδοκίες. Ο ……………………………. Γνώριζε καλά τις δυσκολίες που τον περίμεναν και αποφάσισε να τις αντιμετωπίσει. Γι’ αυτό, μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του:

1)Έστειλε πρεσβευτές στο σουλτάνο ……………………….. και πρότεινε συνθήκη ειρήνης ανάμεσά τους.

2)Πήρε για συνεργάτες του ανθρώπους ………………………… και ……………………….., για να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις.

3)…………………… και ………………………. τη μικρή φρουρά της Πόλης, …………………….. τα καράβια του στόλου κι ασφάλισε την είσοδο του Κεράτιου κόλπου με διπλή χοντρή αλυσίδα.

4)Επικοινώνησε με τον ……………….. και ζήτησε τη βοήθειά που αυτός είχε υποσχεθεί στον αδερφό του.

5)Κάλεσε, τέλος, τις παροικίες των ξένων, που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη, να βοηθήσουν με χρήματα και μάχιμους άνδρες την επισκευή των τειχών και την οργάνωση της άμυνας της Πόλης, φροντίζοντας έτσι και τη δική τους ασφάλεια.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Δεσπότης=ηγεμόνας, κυβερνήτης. Στέφω:{<αρχ. στέφω} περιβάλλω κάποιον ή κάτι με στεφάνι, στεφανώνω/τοποθετώ στέμμα στο κεφάλι νέου ηγεμόνα. Στέψη= το στεφάνωμα, τελετή για την ενθρόνιση νέου ηγεμόνα. Ενωτικοί= Οι οπαδοί της ένωσης της Ανατολικής με τη Δυτική εκκλησία. Ανθενωτικοί= Οι αντίθετοι με την ένωση της Ανατολικής με τη Δυτική εκκλησία. Εξοπλίζω={<αρχ.εξοπλίζω <εξ+οπλίζω} εφοδιάζω με όπλα και πολεμικό υλικό, αρματώνω (Αντίθετο:αφοπλίζω). Εξοπλισμός={<μτγν.εξοπλισμός<εξοπλίζω} εφοδιασμός με όπλα και πολεμικό υλικό (Αντίθετο:Αφοπλισμός). Παροικία={<μτγμ.παροικία<πάροικος} κοινότητα ομοεθνών σε ξένη χώρα π.χ. «Η ελληνική παροικία της Αυστραλίας».

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

35. ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΟΥΝ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια μέτρα έλαβε ο Μωάμεθ ο Β΄ για την πολιορκία και την Άλωση της Κων/πολης;

-Πότε άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες των Τούρκων για Άλωση της Κων/πολης;

-Ποια ήταν η απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην πρόταση του Μωάμεθ Β΄ για παράδοση της;

-Ποιες οι πρώτες εχθροπραξίες των Τούρκων μετά την αρνητική απάντηση του Βυζαντινού αυτοκράτορα για παράδοση της Κων/πολης;

-Πώς αντέδρασαν οι Βυζαντινοί στις εχθρικές επιθέσεις των Τούρκων;

-Τι γνωρίζετε για την προσπάθεια ανεφοδιασμού της Κων/πολης σε τρόφιμα και πολεμικό υλικό που πραγματοποιήθηκε από τρία μεγάλα γενοβέζικα καράβια και μια βυζαντινή φορτηγίδα; Ποια η αντίδραση του Μωάμεθ Β΄;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Ο νέος σουλτάνος …………………….. διαβεβαίωσε τη βυζαντινή πρεσβεία, που παραβρέθηκε στην ενθρόνιση του στην Ανδριανούπολη, ότι θα σεβαστεί τις συνθήκες που ο πατέρας του είχε κάνει με τον ……………………………  …………………………….. . Από τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησης του όμως, όλες οι ενέργειές του έδειχναν πως προετοιμάζεται για την πολιορκία και την Άλωση της Πόλης, αφού:

Ετοίμασε πολύ στρατό και τον εξόπλισε με σύγχρονα όπλα.

Ανάθεσε στον Ούγγρο μηχανικό ……………………….. να κατασκευάσει ενδομήντα πυροβόλα κανόνια, όπλα πρωτόγνωρα για την εποχή, για να γκρεμίσει, αν χρειαστεί, τα τείχη της Πόλης.

Την Άνοιξη του …………….. έχτισε στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου ένα τεράστιο φρούριο, το ………………………. ………………………. . Το οχυρό ετοιμάστηκε σε λίγους μήνες και η φρουρά του έκανε έλεγχο σε όλα τα πλοία που περνούσαν τα στενά και τα φορολογούσε.

Στη διάρκεια της ίδιας χρονιάς ναυπήγησε …………………… πολεμικά πλοία και πολλά άλλα μικρότερα για μεταφορά προσώπων και εφοδίων.

Το …………………….. του ………… ο τουρκικός στρατός που ξεπερνούσε τις εξήντα χιλιάδες άνδρες, άρχισε να συγκεντρώνεται γύρω από τα τείχη.

Στις ……………………………., ο ……………………… έστειλε μήνυμα στον ……………………., ζητώντας του την παράδοση της πρωτεύουσάς. Η απάντηση του αυτοκράτορα ήταν αρνητική κι αντάξια της χιλιόχρονης ιστορίας της Πόλης.

 

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Διαβεβαιώνω={<δια+βεβαιώνω} πιστοποιώ με βεβαιότητα, υπόσχομαι κατηγορηματικά π.χ. «Τον διαβεβαίωσαν ότι το αίτημα του θα ικανοποιηθεί». Διαβεβαίωση= {<διαβεβαιώνω}έκφραση βεβαιότητας, ρητή υπόσχεση. Ρούμελη Χισάρ=(στα τούρκικα)ευρωπαϊκό κάστρο. Απέχει 15 χιλιόμετρα από την Πόλη. Ναυπηγώ={<αρχ. ναυπηγέω-ώ <ναυπηγός}κατασκευάζω πλοίο Νυαπήγηση={<ναυπηγώ}η κατασκευή πλοίου. Περιπολώ{<αρχ.περιπολώ<περίπολος}περιφέρομαι ως φρουρός ή ανιχνευτής. Περιπολία={<περιπολώ}η πράξη του περιπολώ, η περίπολος. Εφόδια:{<αρχ.εφόδιον<επί+οδός} ό,τι απαιτείται, υλικό ή άλλο μέσο, για την πραγματοποίηση σκοπού, την εκτέλεση έργου π.χ. «Δεν έχει τα απαραίτητα εφόδια για να επιτύχει». Εφοδιάζω={<αρχ.εφοδιάζω<εφόδιον}προμηθεύω τα αναγκαία για την επίτευξη σκοπού, τη εκτέλεση έργου. Εφοδιασμός={<εφοδιάζω}η παροχή ή συλλογή των υλικών ή άλλων μέσων για την πραγματοποίηση σκοπού, την εκτέλεση έργου, π.χ.  «Ο εφοδιασμός του στρατού ήταν ανεπαρκής». Έπαλξη=[<αρχ.έπαλξις <επαλέξω(=αποκρούω)} το ανώτατο τμήμα των τειχών φρουρίου ή πύργου. Αποκρούω={<αρχ.αποκρούω}απομακρύνω με χτύπημα, απωθώ επιτιθέμενο π.χ. «Αποκρούστηκαν όλες οι επιθέσεις του εχθρού». Απόκρουση= απώθηση επιτιθέμενου. Εμψυχώνω={<μτγν. εμψυχόω-ω<έμψυχος} δίνω ψυχή/(μτφ) ζωογονώ, ενθαρρύνω. Εμψύχωση: η ενθάρρυνση, η ζωογόνηση. Κλοιός={<αρχ.κλοιός<κλείω}μεταλλικό στεφάνι, κυκλικός δίσκος (κυρίως γύρω από το λαιμό ή τα χέρια)//(μτφ)καθετί που περισφίγγει π.χ. «Γύρω από το φρούριο οι πολιορκητές έχουν δημιουργήσει ασφυκτικό κλοιό». Άλωση={<αρχ. άλωσις<αλίσκομαι}εκπόρθηση, κατάκτηση, (Συνώνυμα: κατάληψη, πάρσιμο, πτώση).    

Σημείωση 3: Οι Βυζαντινοί απαντούν στις προτάσεις του Τούρκου μαντατοφόρου.

 

 

 

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

36. Η ΆΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ.

ΤΡΙΤΗ 29 Μαΐου 1453 μ.Χ.

Όνομα:…………………………………………………….. Ημερομηνία:………………………….………

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Με ποιο τρόπο κατάφερε ο Μωάμεθ Β΄ να αποκλείσει την Κωνσταντινούπολη και από τον Κεράτιο κόλπο;

-Ποια απάντηση έδωσε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στις προτάσεις του Μωάμεθ Β΄ για παράδοση της Κων/πολης;

-Πώς αντέδρασαν οι Τούρκοι μετά την αρνητική απάντηση των Βυζαντινών;

-Πώς αντιδρούν οι Βυζαντινοί στις εχθρικές επιθέσεις των Τούρκων;

-Πώς κυριεύτηκε η Κωνσταντινούπολη;

-Τι σήμαινε για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και για την Κωνσταντινούπολη η Άλωση και η υποταγή της στους Οθωμανούς Τούρκους;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Το πέρασμα των τεσσάρων καραβιών στον Κεράτιο κόλπο  όργισε πολύ το ………………………..

Που αποφάσισε να στενέψει την πολιορκία. Με ένα τολμηρό σχέδιο πέρασε, σε μια νύχτα, τα καράβια από το Βόσπορο στον Κεράτιο κόλπο. Μετά από αυτό ο Κεράτιος κόλπος έγινε δικός του και η Πόλη κλείστηκε ολόγυρα από στεριά και θάλασσα.

Το επόμενο πρωί και ενώ οι πολιορκημένοι μιλούσαν με αγωνία για το νέο απίστευτο γεγονός, ο ……………………. Έστειλε για δεύτερη φορά προτάσεις στον ……………………………… για παράδοση της Πόλης. Κι αυτή τη φορά όμως η απάντηση των Βυζαντινών ήταν αρνητική.

Ξημερώματα της ……. …………….., ημέρα ……………., άρχισε η μεγάλη επίθεση. Χιλιάδες ……………………….. ορμούν στα τείχη, στα λαγούμια και στη βαθιά τάφρο αψηφώντας το θάνατο. Και οι …………………, όλοι, πολεμούν αδιάκοπα και αποκρούουν τις επιθέσεις.

Η επίθεση κρατά όλη τη μέρα και οι συγκρούσεις είναι σκληρές και από τα δύο μέρη. Ο ……………………γέρνει προς τη δύση και όλα δείχνουν πως η Πόλη θα σωθεί κι αυτή τη φορά. Τότε, όμως, πληγώνεται ο …………………………………….. Η κακή είδηση διατρέχει τα τείχη και παγώνει τους υπερασπιστές. Και καθώς όλοι ρωτούν και αναρωτιούνται για τον Ιουστινιάνη μια καινούρια είδηση τους μαρμαρώνει: «………………………………………………………………»

Κι αυτό δεν είναι ψέμα.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Έφοδος={<αρχ. έφοδος<επί +οδός} ορμητική επίθεση, εφόρμηση. Εφόρμηση={<αρχ.εφόρμησις<εφορμέω –ώ} επίθεση, έφοδος. Αποκρούω={<αρχ.αποκρούω} απομακρύνω με χτύπημα, απωθώ επιτιθέμενο π.χ. «Απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις του εχθρού». Απόκρουση =απώθηση επιτιθέμενου. Γενίτσαρος={<τούρκικα yeni – ceri (= νέος στρατός)} Τούρκος στρατιώτης (στα χρόνια της τουρκοκρατίας) ειδικού σώματος αποτελούμενο κυρίως από εξισλαμισμένα χριστιανόπουλα. Γενιτσαρισμός={<γενίτσαρος} το σύστημα της συγκρότησης στρατού από γενιτσάρους (στα χρόνια της Τουρκοκρατίας). Αναρριχιέμαι={<αρχ. αναρριχώμαι} σκαρφαλώνω, απλώνομαι σε ψηλότερη επιφάνεια π.χ. «αναρριχώμενο φυτό». Αναρρίχηση= το σκαρφάλωμα. Καταρρέω={,αρχ. καταρρέω<κατά + ρέω} πέφτω, χύνομαι προς τα κάτω/γκρεμίζομαι, σωριάζομαι π.χ. «Κατέρρευσε η στέγη του μοναστηριού, του σπιτιού»/(μτφ)διαλύομαι, φθείρομαι: «Κατέρρευσε η αυτοκρατορία». Κατάρρευση= γκρέμισμα, σώριασμα «Κατάρρευση της στέγης – του κτιρίου»/(μτφ)παρακμή – διάλυση: «Η κατάρρευση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας». Εμψυχώνω={<μτγν εμψυχόω – ω<έμψυχος} δίνω ψυχή, ζωογονώ, ενθαρρύνω. Εμψύχωση= η ενθάρρυνση, η ζωογόνηση.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

Σημείωση 3:Οι προτάσεις του Μωάμεθ Β΄ και η απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου παρατίθεται στο παρακάτω απόσπασμα:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΥΠΡΟΣ

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια ανάπτυξη σημείωσε η Κύπρος κατά τα αρχαία χρόνια και με ποιες περιοχές του ελληνισμού διατήρησε επαφές;

-Τι μέτρα πήρε ο Μέγας Κωνσταντίνος για την προστασία και την ανάπτυξη  της Κύπρου;

-Ποια ήταν η κύρια απασχόληση των κατοίκων του νησιού;

-Ποια επίθεση δέχτηκε η Κύπρος στα μέσα του 7^ου μ.Χ. αιώνα και πως αντέδρασαν οι Βυζαντινοί σε αυτές τις επιθέσεις;

-Τι πρότειναν οι Κύπριοι στους Άραβες και στους Βυζαντινούς προκειμένου να αποφύγουν τις συχνές καταστροφές και λεηλασίες των περιουσιών τους;

-Πότε κατακτήθηκε η Κύπρος από τους Φράγκους και πότε από τους Τούρκους;

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στην …………………. Κατοικούσαν Έλληνες από τα ………………………… ………………… . Στα αρχαία χρόνια το νησί είχε ιδιαίτερη ανάπτυξη και διατηρούσε συχνές εμπορικές και πολιτιστικές επαφές με τον ελληνισμό της ……………………… ………………….., της ………………………. και της ……………………………… .

Ο ……………………… ………………………….. εκτίμησε ιδιαίτερα τη στρατηγική θέση της Κύπρου και φρόντισε για την αξιοποίησή της. Έχτισε την κατεστραμμένη από σεισμό αρχαία πρωτεύουσά της ………………………. Και την ονόμασε ………………………… . Όρισε ακόμη Βυζαντινό αξιωματούχο για τη διοίκηση του νησιού και τοποθέτησε ενισχυμένη φρουρά και ναυτική δύναμη για την ασφάλειά του.

Κύρια απασχόληση των κατοίκων του νησιού ήταν η ………………….. . Σιτάρι, ………………., ……………………, …………………….., …………………… …………….. και μέλι ήταν τα πιο σημαντικά από τα προϊόντα τους. Πολλοί από τους κατοίκους των παραλίων ασχολούνταν με το …………………… και τη ………………………. . Σημαντική πηγή πλούτου ακόμη αποτελούσαν τα ορυχεία …………………… και ……………………., που λειτουργούσαν εκεί από τα μυκηναϊκά χρόνια.

Η Κύπρος δέχτηκε πρώτη την επίθεση των ………………….., κατά τη ναυτική επέκτασή τους στα μέσα του ………….. αιώνα. Παρά την αντίσταση του πληθυσμού και των βυζαντινών πλοίων που στάθμευαν εκεί, κατέλαβαν την πρωτεύουσά της, λεηλάτησαν το νησί και κατέλυσαν τις βυζαντινές αρχές. Έβαλαν αραβικές φρουρές στις 14 μεγάλες πόλεις του νησιού και εγκατέστησαν σε αυτές αραβόφωνους πληθυσμούς από τις κατακτημένες περιοχές της …………………………. .

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Προμαχώνας={<μτγν προμαχών<προμαχώ} τόπος από όπου μάχεται κανείς, οι ισχυρότερες οχυρωμένες γωνίες φρουρίου, έπαλξη, ταμπούρι. Προμαχώ={<αρχ. προμαχώ<προ + μάχομαι} μάχομαι στην πρώτη γραμμή, υπερασπίζω κάποιον ή κάτι. Ορμητήριο={<αρχ. ορμητήριον<ορμάω –ώ} οχυρός τόπος από τον οποίο εξορμά κάποιος για πολεμική έφοδο ή θαλάσσιες επιδρομές. Ανακαταλαμβάνω={<ανά + καταλαμβάνω} καταλαμβάνω και πάλι π.χ. «Ο στρατός ανακατέλαβε τις αρχικές θέσεις του». Ανακατάληψη={<ανακαταλαμβάνω} η εκ νέου κατάληψη, η κατάληψη πάλι μιας τοποθεσίας που αρχικά την ορίζαμε και την είχαμε χάσει. Καθεδρικός –ή –ό={,καθέδρα} μητροπολιτικός π.χ. καθεδρικός ναός.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

2)Να βρείτε και να καταγράψετε τα 5 μεγαλύτερα νησιά της Μεσογείου ξεκινώντας από το μεγαλύτερο και καταλήγοντας στο μικρότερο. Στη συνέχεια να αναφέρεται σε ποιο σημερινό κράτος ανήκει το καθένα.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

3)Να βρείτε λίγα πληροφοριακά στοιχεία για την Κύπρο.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

38. Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Με ποιους τρόπους αντιμετώπιζαν οι Βυζαντινοί την εχθρική συμπεριφορά των γειτονικών λαών;

-Ποια διπλωματικά μέτρα έλαβαν οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες για τη διατήρηση της ειρήνης και της συνεργασίας με τους γειτονικούς λαούς;

-Τι πήγαιναν οι πρεσβευτές των επίσημων κρατικών αποστολών του Βυζαντίου στους αξιωματούχους των ξένων χωρών, όταν επισκέπτονταν τη χώρα τους;

-Με ποιο τρόπο βοήθησαν οι ιεραπόστολοι τη Βυζαντινή διπλωματία;

-Με ποιο τρόπο βοήθησαν οι γάμοι ανάμεσα στις Βυζαντινές πριγκίπισσες και στους ξένους ηγεμόνες τη βυζαντινή διπλωματία;

Προτεινόμενες Ασκήσεις

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Γύρω από τα σύνορα του Βυζαντινού κράτους ζούσαν πολλοί λαοί, που συχνά φέρονταν εχθρικά απέναντί του. Αυτό του δημιουργούσε συχνά κινδύνους και έπρεπε να είναι διαρκώς έτοιμο να τους αντιμετωπίσει.

Οι Βυζαντινοί φρόντιζαν να διατηρούν ειρηνικές σχέσεις με τους γείτονές τους με πολλούς τρόπους και ιδιαίτερα με τη …………………….. . Έτσι, από τα πρώτα …………………………..…… ………….……………

οι αυτοκράτορες:

• Έκαναν …………………….. ή υπόγραφαν ………………….. ……………… με κάποιους γειτονικούς λαούς για να αντιμετωπίσουν ανενόχλητοι κάποιους άλλους.
• Κατέβαλλαν σε ορισμένους από αυτούς ………………….., με τον όρο να μην επιτίθενται οι ίδιοι ή να εμποδίζουν άλλους να βλάπτουν το Βυζάντιο.
• Πρόσφεραν φιλοξενία στους ……………………… και στους ………………… των σύμμαχων χωρών.
• Συνόδευαν τις συμφωνίες τους με ………………….. ………………….. και τιμητικούς Βυζαντινούς τίτλους.
• Δέχονταν τα παιδιά των ξένων αρχόντων ή των αξιωματούχων τους να σπουδάσουν, συχνά δωρεάν, στα βυζαντινά ……………… ή ……………………… .
• Έκαναν ιδιαίτερες συμφωνίες για την προστασία των εμπορικών δρόμων και των προϊόντων που μεταφέρονταν από άλλες χώρες στο Βυζάντιο.

Σημαντική πλευρά της Βυζαντινής διπλωματίας, τέλος, αποτελούσαν οι …………………. ανάμεσα σε …………………….. ……………………… και σε ξένους ηγεμόνες. Οι γάμοι αυτοί, στις περισσότερες περιπτώσεις, συνέβαλλαν στην …………………. και τη ………………………… ανάμεσα στους λαούς και οι πριγκίπισσες αυτές γίνονταν οι καλύτεροι πρεσβευτές του ………………….. στις νέες πατρίδες τους.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Διπλωματία=Όλες οι ενέργειες που κάνει μια χώρα προς τα άλλα κράτη, για να προωθήσει ή να διαφυλάξει τα συμφέροντα της, χωρίς να καταφύγει στα όπλα. Φιλοξενία={<αρχ.φιλοξενία<φιλόξενος} υποδοχή και περιποίηση ξένων, στο σπίτι ή στον τόπο μας.(Αντίθετο= αφιλοξενία). Πρεσβευτής={<αρχ. πρεσβευτής,πρεσβεύω} αναγνωρισμένος διπλωματικός αντιπρόσωπος κράτους σε ξένη χώρα. Φυγάς={<αρχ. φυγάς, από το θέμα του Αορίστου του ρήματος φεύγω} αυτός που ετράπη σε φυγή, που εγκατέλειψε τη θέση του σε καιρό πολέμου ή κινδύνου (Συνώνυμο= λιποτάκτης), που κατέφυγε σε ξένη χώρα, επειδή διώκεται στη δική του π.χ πολιτικοί πρόσφυγες. Φυγαδεύω={,αρχ.φυγαδεύω<φυγάς} διευκολύνω κάποιον να φύγει, να δραπετεύσει. Φυγάδευση={<φυγαδεύω} η διευκόλυνση της φυγής ή της απόδρασης κάποιου. Ηγεμόνας={<ηγεμών<ηγέομαι-ούμαι} ανώτατος άρχοντας πολιτείας (αυτοκράτορας, βασιλιάς, πρίγκιπας), μονάρχης,/(μτφ)κυρίαρχος. Ηγεμονεύω={<αρχ. ηγεμονεύω<ηγεμών} είμαι ηγεμόνας, άρχω, βασιλεύω. Ηγεμονία={<αρχ.ηγεμονία<ηγεμών} αρχηγία, ηγεσία/κυριαρχία/χώρα που κυβερνιέται από ηγεμόνα.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

39. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια η θέση της γυναίκας στην πρώτη βυζαντινή περίοδο;

-Ποια αλλαγή στη θέση της γυναίκας επέφερε η νομοθεσία του Ιουστινιανού;

-Ποια η καθημερινή ασχολία των μικρών κοριτσιών στο Βυζάντιο;

-Ποια ήταν η πιο συχνή έξοδο των κοριτσιών εκείνης της περιόδου, πού πήγαιναν και πού διασκέδαζαν;

-Ποια ήταν η νόμιμη ηλικία γάμου για τις γυναίκες και ποιες για τους άνδρες;

-Σε ποια επαγγέλματα διακρίθηκαν γυναίκες του Βυζαντίου, παρά τα εμπόδια των νόμων και των παραδόσεων;

-Ποιες γυναίκες αρχοντικών οικογενειών της βυζαντινής περιόδου διακρίθηκαν στις επιστήμες και στα γράμματα;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Στην πρώτη βυζαντινή περίοδο η νομοθεσία για τη γυναίκα παρέμενε ίδια με τη ρωμαϊκή και συμπληρώθηκε με τις συνήθειες που βρήκε στην ανατολική αυτοκρατορία, μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στο Βυζάντιο. Οι συνήθειες αυτές ήθελαν τη γυναίκα να μένει διαρκώς στο ………………… . Ενάρετη θεωρούσαν την ……………………. που ήταν υπάκουη στον πατέρα της και την παντρεμένη που ήταν υποταγμένη στον άνδρα της.

Τα κορίτσια στο Βυζάντιο δεν πήγαιναν στο ……………….. . Έμεναν κοντά στη μητέρα τους και βοηθούσαν στις εργασίες του σπιτιού. Πλάι της ασκούνταν στη …………………… και στη φροντίδα των μικρότερων αδελφών τους. Μάθαιναν ακόμη να ……………….., να…………………,

και να …………………… . Οι μητέρες που ήξεραν γράμματα, μάθαιναν στις κόρες τους …………………………, ………………………., ………………. ….. ……………….. και ψαλμούς της εκκλησίας.

Οι γυναίκες των αρχοντικών οικογενειών είχαν σημαντική παρουσία στην κοινωνική ζωή του Βυζαντίου. Πολλές από αυτές διακρίθηκαν ως αυτοκράτειρες και έπαιξαν ξεχωριστό πολιτικό ρόλο, πλάι στους άνδρες ή τους γιους. Τέτοιες ήταν η …….... ……………., μητέρα του …………… ………………………, η …………………., σύζυγός του Θεοδοσίου Β΄, η αυτοκράτειρα ……………………, σύζυγός του Ιουστινιανού, η ………………. …………………. και η ……………, οι οποίες ως αυτοκράτειρες έδωσαν λύσεις στη μακρόχρονη διαμάχη της εικονομαχίας.

Αρκετές βυζαντινές γυναίκες ακόμη διακρίθηκαν στα γράμματα, όπως η …….... …………..…… στην ιστορία και η ………………………. στην υμνογραφία.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2)Να βρείτε λίγα πληροφοριακά στοιχεία για την Αυτοκράτειρα Ευδοκία και για την Άννα την Κομνηνή.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Νομοθεσία={<αρχ. νομοθεσία<νομοθέτης} το σύνολο των νόμων που ισχύουν σε μια πολιτεία / η σύνταξη και η επιβολή τους. Νομοθετώ={<αρχ. νομοθετέω –ώ <νομοθέτης} θέτω νόμους, θεσπίζω κανόνες δικαίου. Νομοθέτης – Νομοθέτρια={<αρχ. νομοθέτης <νόμος + τίθημι} πρόσωπο που θεσπίζει και επιβάλλει νόμους. Γυναικωνίτης=[<αρχ. γυναικωνίτις<γυνή} το τμήμα του χριστιανικού ναού που προορίζεται για τις γυναίκες, (Αντίθετο = Ανδρωνίτης). Συγκατατίθεμαι={<αρχ. συγκατατίθεμαι <συν + κατά + τίθεμαι} συναινώ, αποδέχομαι (Αντίθετα= αρνούμαι).Συγκατάθεση=[<μτγν συγκατάθεσις<συγκατατίθημι<συν + κατά + τίθημι} το να συγκατατίθεται, να αποδέχεται κάποιος να γίνει κάτι π.χ. Έφυγε χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών του/της (Συνώνυμα= συγκατάνευση, συναίνεση.)  Σταδιοδρομώ={<αρχ. σταδιοδρομώ<σταδιοδρόμος<στάδιον + δραμείν του τρέχω} αγωνίζομαι για την προαγωγή μου σε επαγγελματικό, επιστημονικό ή άλλον τομέα, π.χ. Λαμπρή επαγγελματική σταδιοδρομία./ ευδοκιμώ, επιτυγχάνω στην προσπάθεια αυτή, π.χ. Δεν κατόρθωσε να σταδιοδρομήσει. Σταδιοδρομία={<σταδιοδρομώ} η συνεχής προσπάθεια προσώπου για άνοδο σε επαγγελματικό, επιστημονικό ή άλλον τομέα π.χ. Λαμπρή επιστημονική σταδιοδρομία./ η ευδοκίμηση, η επιτυχία στην προσπάθεια αυτή (Συνώνυμα= η καριέρα).  Μαία= η μαμή. Μαιεύομαι={<αρχ. μαιεύομαι<μαία} ξεγεννώ. Μαίευση={<αρχ.μαίευσις<μαιεύομαι} το ξεγέννημα. Μαιευτική={θηλυκό του αρχαίου επιθέτου μαιευτικός} κλάδος της ιατρικής που ασχολείται με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία. Λοχεία={<αρχ. λοχεία<λοχεύω} η κατάσταση της λεχώνας, λεχωνιά. Λεχώνα={<αρχ. λεχώ<λέχος} γυναίκα που πρόσφατα γέννησε και μένει στο κρεβάτι για ανάρρωση και ξεκούραση.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

40. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Από πού δέχτηκε επιρροές η βυζαντινή τέχνη;

-Μέσω ποιού τρόπου εκφράζει τη θρησκευτικότητά της η Βυζαντινή τέχνη;

-Ποια πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αποτέλεσε το κέντρο της βυζαντινής τέχνης και για ποιο λόγο;

-Ποιες τέχνες αναπτύχθηκαν παράλληλα με την αρχιτεκτονική;

-Ποιοι ασχολούνταν με τη λαϊκή τέχνη και τι κατασκεύαζαν;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η βυζαντινή τέχνη στο μεγαλύτερο μέρος της είναι …………………….. και εκφράζεται με την αρχιτεκτονική των ναών, τις ………………………., τις ……………………., τα …………………… και τις μικρογραφίες. Σημαντική και πρωτότυπη, όμως ήταν η …………………….. βυζαντινή τέχνη, σε όλες τις μορφές της.

Κέντρο της βυζαντινής τέχνης ήταν η …………………………… . Για το χτίσιμο και τη διακόσμηση των ναών της Πόλης και των επαρχιών, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, επιστρατεύτηκαν οι πιο ονομαστοί …………………., ……………………., και ……………………… .

Το τελειότερο κτίσμα της βυζαντινής εποχής είναι ο ναός της ……………….. …………………… . Σ’ αυτόν συνδυάζονται στοιχεία του ορθογώνιου αρχαίου ελληνικού ναού και της πρωτοχριστιανικής βασιλικής με την καμπύλη του τρούλου, που συμβολίζει τον ουράνιο θόλο. Εξέλιξη του δικού της ρυθμού αποτελούν οι εκατοντάδες σταυροειδείς ναοί της μακεδονικής αναγέννησης που κτίστηκαν σε όλη την αυτοκρατορία και σε άλλες χριστιανικές χώρες.

Με τη ………………….. …………………….. ασχολούνταν χιλιάδες Βυζαντινοί στα σπίτια και στα εργαστήρια τους. Κατασκεύαζαν ……………….. ………….. από ξύλο, πηλό, χαλκό και σίδηρο, αλλά και κομψοτεχνήματα από …………………, ………………., ……………………, ………………,

………………….. …………………… και μαργαριτάρια. Σ’ αυτή διακρίθηκαν ιδιαίτερα οι πολίτες της υπαίθρου, οι οποίοι, με λιγότερα μέσα και περισσότερο μεράκι, έφτιαχναν όλα τα αναγκαία για τη ζωή τους πράγματα, από τα γεωργικά τους εργαλεία και τα οικιακά τους σκεύη ως και τα μουσικά τους όργανα.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Χαλκός={<αρχ.χαλκός} (χημ) ορυκτό, χημικό στοιχείο, μέταλλο, ελατό με κοκκινωπό χρώμα, που χρησιμοποιείται ευρύτατα. Ελατός-η-ο={<αρχ. ελατός<ελαύνω} (για μέταλλα) που μπορεί να σφυρηλατηθεί. Σφυρηλατώ={<μτγν. σφυρηλατώ<σφυρήλατος} κατεργάζομαι τα μέταλλα με τη σφύρα. Σφυρήλατος-η-ο=[<αρχ. σφυρήλατος<σφύρα+ελαύνω} κατεργασμένος με σφυρηλασία, σφυροκοπημένος. Ορυκτό={,αρχ. ορυκτόν, ουδέτερο του επιθέτου ορυκτός<ορύσσω} φυσική ουσία ανόργανη, συνήθως στερεή, που έχει ορισμένη χημική σύσταση και βρίσκεται στην επιφάνεια ή εξορύσσεται από τα βάθη της γης. Εξορύσσω={<αρχ. εξορύσσω<εξ+ορύσσω} βγάζω από τη γη ορυκτή ύλη. Άργυρος={<αρχ. άργυρος} πολύτιμο μέταλλο, λευκό, στιλπνό, ανοξείδωτο και ανθεκτικό, που χρησιμοποιείται για την κατασκευή κοσμημάτων ή πολύτιμων αντικειμένων και την κοπή νομισμάτων, το ασήμι.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

 

41. Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Σε ποιες πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας λειτουργούσαν Ανώτατες σχολές;

-Πότε και από ποιον ιδρύθηκε το Πανδιδακτήριο της Κωνσταντινούπολης;

-Ποιοι και πότε ίδρυσαν τις πρώτες εκκλησιαστικές σχολές στην Πόλη;

-Ποια μαθήματα διδάσκονταν οι σπουδαστές στις ανώτερες σχολές;

-Τι γνωρίζετε για τις βιβλιοθήκες των βυζαντινών σχολών;

-Τι γνωρίζετε για την εκπαίδευση των γυναικών στο Βυζάντιο;

-Τι γνωρίζετε για την τελευταία και μεγάλη άνθηση των γραμμάτων στα χρόνια των Παλαιολόγων;

-Πώς διαχειρίστηκαν οι βυζαντινοί λόγιοι τον πνευματικό πλούτο του Βυζαντίου μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και της αυτοκρατορίας από τους Τούρκους;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Οι Βυζαντινοί εκτιμούσαν πολύ τα ……………………. και την …………………….. και πίστευαν ότι είναι το μεγαλύτερο από τα αγαθά που μπορεί να κατέχει ένας άνθρωπος. Στην Κωνσταντινούπολη, από τον ……… αιώνα, πέρα από τα βασικά σχολεία της πόλης, λειτουργούσε ακόμη το ………………………… και άλλες ανώτερες σχολές. Ανώτατες σχολές λειτουργούσαν ακόμη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, στις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας, …………….….., …………………., ……………………..., οι οποίες ήταν κέντρα ελληνικής παιδείας από τα αρχαία χρόνια.

Ο αυτοκράτορας …………………… και ο πατριάρχης ……….………… ίδρυσαν τον 7^ο αιώνα τις πρώτες ………………………….. ………………………… στην Πόλη. Σκοπός τους ήταν να εκπαιδεύσουν τους μαθητές τους έτσι, ώστε να γίνουν ικανά στελέχη της εκκλησίας. Και οι δημόσιες σχολές όμως έδιναν στους μαθητές του καλή θεολογική και κοινωνική μόρφωση.

Στη διάρκεια της …………………………… τα εκκλησιαστικά σχολεία έπαψαν να λειτουργούν και η εκπαίδευση πέρασε περίοδο δοκιμασίας. Στα χρόνια της ……………………. ……………….

που ακολούθησαν όμως, ο πατριάρχης ……………………… και οι άλλοι μορφωμένοι κληρικοί, που δίδασκαν στο Πανεπιστήμιο και στην πατριαρχική σχολή, κατάφεραν να συνδυάσουν τη κρατική με την εκκλησιαστική παιδεία και να διδάξουν στους μαθητές τους, με την ίδια επιτυχία, τους αρχαίους …………………….…….. ………………………………. και τη ………………………… …………………… .

Τα μαθήματα που διδάσκονταν στις ανώτερες σχολές ήταν ……………..…….., …………………..,

………………………, ………………., ………………… …………………….., και ……………………… .

Ιδιαίτερη σημασία έδιναν οι Βυζαντινοί στη σωστή προφορά της ελληνικής γλώσσας. Σε κάποια τμήματα των σχολών αυτών διδάσκονταν και οι ξένες γλώσσες, τις οποίες μάθαιναν επιλεγμένοι σπουδαστές.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Παιδεία=α)Είναι η γενική ανάπτυξη και καλλιέργεια των πνευματικών και ψυχικών ιδιοτήτων του ατόμου. β)Σύμφωνα με τον Ε.Π. Παπανούτσο: «Η παιδεία είναι το κληροδοτούμενο από γενεά σε γενεά κεφάλαιο των πνευματικών αγαθών, που σχηματίζεται μέσα στην ιστορία και από την ιστορία, με τον ατομικό και συλλογικό μόχθο του ανθρώπου. Εκπαίδευση= Είναι η παρέμβαση της πολιτείας μέσω του σχολείου που αποτελεί θεσμό της, στη σωματική και ψυχοπνευματική ανάπτυξη των νέων. Η παρέμβαση αυτή γίνεται βάση ειδικά σχεδιασμένου προγράμματος και είναι οριοθετημένη χρονικά.

Διαφορά εκπαίδευσης – παιδείας: Η παιδεία και η εκπαίδευση δεν είναι ταυτόσημοι όροι. Η εκπαίδευση όπως έχει ήδη αναφερθεί, είναι θεσμός της πολιτείας με συγκεκριμένους στόχους και περιεχόμενο και έχει καθορισμένη χρονική διάρκεια. Αντίθετα η παιδεία δεν περιορίζεται σε κάποια συγκεκριμένη ηλικία. Επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, αφού αυτό ποτέ δε σταματά να δέχεται επιδράσεις, ερεθίσματα από το περιβάλλον στο οποίο ζει. Όπως γράφει ο Χρ. Μαλεβίτσης: «Η έννοια «παιδεία» είναι πλατύτερη από την έννοια «εκπαίδευση». Η εκπαίδευση προϋποθέτει έναν ειδικό μηχανισμό, μια ειδική οργάνωση, που σκοπό έχει να παραλάβει τον άνθρωπο από τα χέρια της φύσης και να τον κάνει παρούσα ιστορική μονάδα. Κατά κάποιο τρόπο να τον περάσει «εν συντομία» απ’ όλα τα στάδια του πολιτισμού και να τον τοποθετήσει στο τελευταίο «προκεχωρημένο φυλάκιο». Εδώ τελειώνει το έργο της εκπαίδευσης».   Οικουμένη= {<αρχ. οικουμένη (ενν. γη), θηλυκό της παθητικής μετοχής οικούμενος του ρήματος οικώ} ο κατοικούμενος κόσμος, η υφήλιος. Υφήλιος={θηλυκό του μτγν επιθέτου υφήλιος <υπο+ήλιος} όλη η γη, η οικουμένη.   

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

42. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Τι είδους κράτος ήταν η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία; Ποιες ήταν οι επίσημες γλώσσες του;

-Ποια μορφή ελληνικής γλώσσας μιλιόνταν στις αγορές, στο λιμάνι και στα εργαστήρια των Κωνσταντινούπολης και ποια στις υπηρεσίες του παλατιού και του κράτους;

-Ποιες κινήσεις έγιναν στην περίοδο των Μακεδόνων αυτοκρατόρων για την απλοποίηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας;

-Τι γνωρίζετε για την εφαρμογή της μικρογράμματης γραφής και τους λόγους τους οποίους την επέβαλαν;

-Τι γνωρίζετε για την απλοποίηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204) έως την περίοδο των Παλαιολόγων;

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Η …………………….. αυτοκρατορία ήταν κράτος ………………….. . Στην επικράτειά της ζούσαν πολλοί λαοί, οι οποίοι μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες. Γνωστότερες από αυτές ήταν η …………………………, στην οποία γράφονταν οι νόμοι του κράτους και οι αποφάσεις των αυτοκρατόρων και των δικαστών και η ………………………, την οποία μιλούσε το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων της αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα των ανατολικών περιοχών. Μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη, επικρατέστερη γλώσσας έγινε η ελληνική, η οποία με τον καιρό πήρε τη θέση της λατινικής στη διοίκηση και στη νομοθεσία του ……………………….., τώρα, κράτους.

Η ελληνική γλώσσα, όμως δε μιλιόταν και δε γραφόταν, ομοιόμορφα από όλους. Στην Κωνσταντινούπολη, για παράδειγμα, που αποτελούσε το κέντρο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, στο χώρο της …………………., του ………………… και των ………………….. μιλιόταν η απλή αφρόντιστη γλώσσα, με φτωχό λεξιλόγιο και αρκετές ξένες λέξεις. Στις υπηρεσίες του ……………………. και του κράτους, στις ……………….. και στην ……………………….., όμως μιλούσαν κι έγραφαν μιας άλλη μορφή γλώσσας, που έμοιαζε περισσότερο με την αρχαία ελληνική. Αυτή τη γλώσσα, που ήταν δύσκολα κατανοητή από τους  απλούς πολίτες, χρησιμοποιούσαν οι μορφωμένοι βυζαντινοί και οι υπάλληλοι του κράτους.

Η …………………………… των γραμμάτων στα χρόνια των …………………………. αυτοκρατόρων έδωσε καλύτερες λύσεις σ’ αυτό το πρόβλημα. Οι νέοι νόμοι και τα βιβλία γράφηκαν σε απλούστερη γλώσσα και τα παλαιότερα κείμενα μεταφράστηκαν και σχολιάστηκαν για να γίνονται κατανοητά από τους αναγνώστες τους. Η λειτουργία περισσότερων σχολείων, ………………., και ………………………, ακόμη, βοήθησε στην καλλιέργεια κα την απλοποίηση της γλώσσας. Την ομιλούμενη  τότε μορφή της, που σε μεγάλο βαθμό μοιάζει με τη σημερινή νεοελληνική, δείχνουν τα ………………….. τραγούδια αυτής της εποχής.

 

Σημείωση 1:Λεξιλόγιο:Επικράτεια={,αρχ.επικράτεια<επικράτης<επί+κράτος} χώρα υπό ενιαία εξουσία, κράτος. Πάπυρος={<μτγν πάπυρος} είδος φυτού (κύπερος ο πάπυρος) που η κατεργασμένη φλούδα του χρησίμευε, ιδιαίτερα στην αρχαία Αίγυπτο, ως υλικό γραφής / κείμενο γραμμένο σ’ αυτήν την ύλη.

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.

 

 

 

 

 

 

ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΜΑΘΗΜΑ.

43. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ.

Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

 

Τι πρέπει να θυμάσαι – ερωτήσεις επί του μαθήματος

-Ποια ήταν η έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας την εποχή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς;

-Τι γνωρίζετε για την προσπάθεια των Οθωμανών Τούρκων να καταλάβουν εδάφη της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του 17^ου αιώνα καθώς και για την έκβαση αυτών των προσπαθειών;

-Ποιος ο τρόπος διοίκησης του απέραντου Οθωμανικού κράτους;

-Τι γνωρίζετε για την περίοδο παρακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς και για τη συντήρησή της από τα συμφέροντα των Μεγάλων δυνάμεων.

 

Προτεινόμενες Ασκήσεις.

1)Συμπληρώστε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις που λείπουν:

Μετά την Άλωση της …………………………… από τους Τούρκους, ο ………………………. …….. ο πορθητής και οι ……………………….. που τον διαδέχτηκαν συνέχισαν τις επιδρομές και τις κατακτήσεις. Έτσι, την εποχή του …………………………. του ……………………………… η Οθωμανική αυτοκρατορία απλώνονταν σε τρεις ηπείρους: …………………. ………………….. ………………….. .

Στο τέλος του ………. αιώνα οι Τούρκοι επιχείρησαν, χωρίς αποτέλεσμα να κατακτήσουν την …………….. ………………….. . Το γεγονός αυτό έγινε αιτία να αντιληφθούν οι Ευρωπαίοι τον κίνδυνο που τους απειλούσε. Σχημάτισαν μια συμμαχία, νίκησαν τους Τούρκους και τους ανάγκασαν να τους παραχωρήσουν αρκετά από τα εδάφη που είχαν κατακτήσει. Οι Τούρκοι έπαψαν από τότε να αποτελούν κίνδυνο για την Ευρώπη κι έγινε φανερό πως η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε αρχίσει να καταρρέει.

Το απέραντο αυτό κράτος το κυβερνούσε ο …………………… . Οι Οθωμανοί τον θεωρούσαν εκπρόσωπο του Θεού πάνω στη γη και του όφειλαν απόλυτη υπακοή. Βοηθός του ο σουλτάνος είχε τους …………………… . Αυτοί αποτελούσαν το αυτοκρατορικό συμβούλιο που λεγόταν και …………… …………… . Επικεφαλής του συμβουλίου ήταν ο ………………… …………………… .

Στις επαρχίες τους κράτους διορίζονταν από το σουλτάνο ……………. - ………………. . Μερικοί απέκτησαν κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας τόση εξουσία, ώστε έγιναν σχεδόν ανεξάρτητοι. Ένας από αυτούς ήταν και ο ……… ……………  των Ιωαννίνων.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2)Ποια ήταν η έκταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ποιος ο τρόπος διοίκησης της;

Απάντηση:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

3)Αναζητήστε πληροφοριακό υλικό για το Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή από σχετικές ιστορικές εγκυκλοπαίδειες ή ακόμα και από το διαδίκτυο.

 

Σημείωση 2:Λεξιλόγιο:Διαδέχομαι={<αρχ.διαδέχομαι<δια+δέχομαι} παίρνω τη θέση που κατείχε άλλος πρωτύτερα. Διαδοχή={<αρχ.διαδοχή<διαδέχομαι} ανάληψη της θέσης κάποιου από άλλον, ειδικότερα άνοδος στο θρόνο. Διάδοχος={<αρχ. διάδοχος< διαδέχομαι} ο διαδεχόμενος κάποιον σε έργο ή αξίωμα (ειδικά στη μοναρχία) το πρόσωπο που θα διαδεχτεί το βασιλιά. Καταρρέω={<αρχ.καταρρέω<κατά+ρέω} πέφτω, χύνομαι προς τα κάτω, γκρεμίζομαι, σωριάζομαι, διαλύομαι, φθείρομαι, π.χ. «Κατέρρευσε τελειωτικά η Βυζαντινή αυτοκρατορία λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους». Κατάρρευση={<μτγν. κατάρρευσις <καταρρέω} γκρέμισμα, σώριασμα, παρακμή, διάλυση π.χ. «Οι συνεχείς πόλεμοι οδήγησαν στην κατάρρευση την Οθωμανική αυτοκρατορία». Συμφέρον –οντος={<αρχ.συμφέρον, ουδέτερο της μετοχής του ρήματος συμφέρω} όφελος, κέρδος. Φράση: έχω συμφέρον =έχω όφελος από κάτι ή πρόκειται να ωφεληθώ από κάτι. Τα καλά και συμφέροντα: οικονομικές δραστηριότητες που αποβλέπουν σε μεγάλο κέρδος π.χ «Μεγάλα συμφέροντα κρύβονται πίσω από τη συγκεκριμένη εταιρεία», τα πρόσωπα που ακούν αυτές τις δραστηριότητες π.χ. «Η Χ εμπορική εταιρεία είναι δέσμια των μεγάλων συμφερόντων». Επιρροή={<αρχ.επιρροή <επιρρέω} επίδραση, επενέργεια,  επηρεασμός π.χ. «Για τη λογοτεχνία το σπουδαίο ζήτημα είναι οι επιρροές που διαμορφώνουν την ευαισθησία και τη διατύπωση της ευαισθησίας».(Γιώργος Σεφέρης)/ Κύρος, δύναμη επιβολής, π.χ. «Έχει μεγάλη επιρροή στην τοπική διοικητική ηγεσία».

Σημείωση 2:  Η κατανόηση της Ιστορίας απαιτεί κριτική σκέψη και συστηματική μελέτη των αιτιών, των γεγονότων και των αποτελεσμάτων τους. Η μηχανιστική αποστήθιση δεν έχει θέση, ούτε αποτελέσματα στα πλαίσια της ιστορικής μελέτης και έρευνας και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο και μέσο.