Τι είναι οι κειμενικοί δείκτες;
Είναι όλοι εκείνοι οι εκφραστικοί τρόποι που χρησιμοποιεί ένας πεζογράφος ή ένας ποιητής στο κείμενό του για να δώσει μορφή στο περιεχόμενο.
Στις εκφωνήσεις οι κειμενικοί δείκτες μπορεί να ορίζονται εναλλακτικά ως:
- αναφορές στο κείμενο
- μηχανισμοί του κειμένου
- στοιχεία του κειμένου
- εκφραστικά μέσα
- γλωσσικές/ σημειωτικές επιλογές
αλλά ακόμη και το ρήμα τεκμηριώστε/ να τεκμηριώσετε ή η φράση ερμηνευτικό σχόλιο παραπέμπουν στους κειμενικούς δείκτες.
- Είδη κειμενικών δεικτών στη λογοτεχνία:
- Σύνδεση προτάσεων (παρατακτική, υποτακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα)
- Μικροπερίοδος ή Μακροπερίοδος λόγος
- Εγκλίσεις και Ερωτήσεις (εκφράζουν τη στάση του ομιλητή απέναντι στο λογικό νόημα[i])
- Σημεία στίξης
- Ρηματικά πρόσωπα
- Σχήματα λόγου (επαναλήψεις, αντιθέσεις, μεταφορές, προσωποποιήσεις, υπερβολές, κ.ο.κ.)
- Εικόνες
- Αφηγηματικοί τρόποι [αφήγηση, περιγραφή[ii], (εσωτερικός) μονόλογος, (εσωτερικός) διάλογος]
-
Πώς συνδέονται οι κειμενικοί δείκτες με τον ερμηνευτικό διάλογο και το ερμηνευτικό σχόλιο;
Το λογοτεχνικό κείμενο είτε πεζό είτε ποιητικό είναι ένα επικοινωνιακό γεγονός. Δεν είναι ένα «γράμμα χωρίς αποδέκτη», δε γράφεται μόνο για να γραφεί ή για να εκφραστεί συγκινησιακά και αισθητικά ο δημιουργός. Γράφεται για να δημιουργηθεί μια «γέφυρα» επικοινωνίας ανάμεσα στον δημιουργό και τον αναγνώστη.
Πάνω σε αυτή τη βάση διεξάγεται ο ερμηνευτικός διάλογος, ο οποίος προάγει το άκουσμα και τη διασταύρωση διαφορετικών απόψεων για την ερμηνεία του κειμένου. Οι διαφορετικές «φωνές» των μαθητών/ τριών προέρχονται από τη διαφορετική προσληπτική κλίση και τα διαφορετικά βιώματα. Ωστόσο, η ελευθερία του ερμηνευτικού διαλόγου τιθασεύεται από τους κειμενικούς δείκτες.
Το ερμηνευτικό σχόλιο είναι το επιστέγασμα του ερμηνευτικού διαλόγου και αποτελεί ατομική εργασία. Σε αυτό ο μαθητής/ τρια εκφράζει την προσωπική του θέση, εμπλουτισμένη – ίσως – από τη διαδικασία του ερμηνευτικού διαλόγου. Σε κάθε περίπτωση, η υποκειμενικότητα της απάντησής του οριοθετείται από τους κειμενικούς δείκτες του εκάστοτε πεζού ή ποιητικού κειμένου.
[i] Γ. Μπαμπινιώτη, Γλωσσολογία και Λογοτεχνία:Lyons, Η έννοια της τροπικότητας, σελ.226-227
[ii] Ν. Παρίσης, «Η εικόνα ως εκφραστικό μέσο ή ως εκφραστικός τρόπος ανήκει στο είδος της περιγραφής».
-
- FILOLOGIKA.GR