«... Η βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας για τον εργαζόμενο θεωρείται «απόλυση». Τι είναι όμως η

«βλαπτική μεταβολή»; Ο νόμος ορίζει ρητά ότι βλαπτική μεταβολή αποτελεί οπωσδήποτε η μετάθεση του

εργαζόμενου σε γραφείο της επιχείρησης στο εξωτερικό, γενικότερα όμως αν οριστεί η έννοια και σύμφωνα

πάντοτε με την κρίση των Δικαστηρίων, σημαίνει κάθε μεταβολή που προκαλεί υλική ή ηθική ζημιά στον

εργαζόμενο...»

 Πώς εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Όταν το περιεχόμενο της θεματικής

περιόδου υποβάλει την ερώτηση «τι είναι;» ή «τι εννοεί με αυτό;», η παράγραφος αναπτύσσεται με

ορισμό, δηλαδή με έκθεση των κύριων γνωρισμάτων της έννοιας.

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε τον συγκεκριμένο τρόπο: Καταγράφουμε την οριστέα έννοια (είδος), το

γένος της (σε ποια ομάδα εννοιών ανήκει), την ειδοποιό διαφορά εάν υπάρχει (τι διαχωρίζει τη

συγκεκριμένη από άλλες ομοειδείς), καθώς και λέξεις –φράσεις που αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για

ορισμό (συνήθως κάποιο ρήμα, όπως «ορίζεται», «είναι», «αποτελεί» κ.α.)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Ο ορισμός που διατυπώνεται

πρέπει να περιέχει ουσιώδη γνωρίσματα και όχι δευτερεύοντα. Να μην έχει δήθεν επιστημονικό ύφος με

ασάφειες, ακαδημαϊκούς όρους, ακαθόριστες εκφράσεις. Να μην εμπεριέχει την οριστέα έννοια στην

εξήγηση, π.χ. ψυχρό είναι αυτό που προκαλεί ψύχος.

«...Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός τόσο πιο ενδιαφέρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα

η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση ενώ για τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης δεν είναι

ούτε μονόστηλο. Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα για εμάς είναι σπουδαίο θέμα, ενώ η

είδηση πως χάθηκαν εκατό Ινδοί στρατιώτες στα Ιμαλάια πάει κατευθείαν στο καλάθι των αχρήστων...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Αν το περιεχόμενο της θεματικής

περιόδου χρειάζεται περισσότερες διευκρινίσεις, τότε η παράγραφος μπορεί να αναπτύσσεται με

παραδείγματα. Συνήθως, μεταβαίνουμε στις λεπτομέρειες με τις φράσεις «για παράδειγμα»,

«παραδείγματος χάριν», «π.χ.» κ.α.

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: Αναφέρουμε τα χωρία που εντοπίζονται τα

παραδείγματα, σε εισαγωγικά, καθώς και τις λέξεις –φράσεις που παραπέμπουν στο συγκεκριμένο τρόπο

(«π.χ.», «λ.χ.» κ.λπ.). Μπορούμε, επίσης, να αναφερθούμε στη θεματική περίοδο, δηλαδή για ποιον

ισχυρισμό δίνει παραδείγματα, ή στο χώρο από τον οποίο αντλεί τα παραδείγματα.

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Λαμβάνουμε τα παραδείγματα

από την προσωπική μας εμπειρία, την καθημερινή ζωή ή την ιστορία. Η χρήση των παραδειγμάτων πρέπει να γίνεται με φειδώ γιατί κουράζει τον αναγνώστη και οδηγεί στον εγκυκλοπαιδισμό. Επίσης, τα παραδείγματα πρέπει να είναι εύστοχα, απλά και συγκεκριμένα και οι πληροφορίες εξακριβωμένα αληθείς.

3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ:

«Είναι κατανοητό ότι ο άνθρωπος αισθάνεται το Σύμπαν εχθρικό και τον εαυτό του εξόριστο σε μία γωνιά

του. Εξόριστο για δύο λόγους. Πρώτον γιατί το Σύμπαν εμφανίζεται απέραντα μεγάλο και με άπειρη ποικιλία

μορφών ύλης. Δεύτερο, γιατί το Σύμπαν δεν φαίνεται να έχει κάποιο σκοπό. Ο πολύπλοκος μηχανισμός του,

παρά τη θαυμαστή εσωτερική αλληλουχία του, φαίνεται να λειτουργεί ερήμην του ανθρώπου...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Αν η θεματική περίοδος είναι

διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε «γιατί», η μέθοδος ανάπτυξης

θα πρέπει να είναι ασφαλώς η αιτιολόγηση

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: Αναφέρουμε τι αιτιολογεί ο συγγραφέας

(ουσιαστικά, δηλαδή, τη θεματική περίοδο), εντοπίζουμε και αναφέρουμε το αντίστοιχο χωρίο που

υπάρχει η αιτιολόγηση (σε εισαγωγικά) και καταγράφουμε τη λέξη- φράση που παραπέμπει στο

συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης (π.χ. «γιατί», «επειδή»)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Προβάλουμε ως θεματική

περίοδο μια κρίση η οποία αναγκαστικά μας οδηγεί στο να ρωτήσουμε «γιατί». Η αιτιολόγηση πρέπει να

είναι πλήρης λογικών προτάσεων (πάντα αξιόπιστων). Καλό είναι το επιχείρημα που προβάλουμε να είναι

σωστά ιεραρχημένο -αρχίζοντας από το πιο σημαντικό, το λιγότερο σημαντικό, το ακόμα λιγότερο

σημαντικό κ.λπ. Κυρίως, όμως να οργανώνεται με συνοχή και συνεκτικότητα.

«...Μια άλλη λειτουργία της διαφήμισης είναι πιο έμμεση και πιο επικίνδυνη. Πρόκειται για τον εθισμό των

μαζών στο να δέχονται και τελικά να υπακούουν στα μηνύματά της. Αυτό συμβαίνει επειδή η προβολή των

διαφημιστικών μηνυμάτων είναι συνεχής και καταιγιστική. Ο τηλεθεατής δεν προλαβαίνει να αφομοιώσει

και να κρίνει τα μηνύματα αυτά. Οπότε αναγκάζεται να τα δεχτεί μέσα από τη δύναμη της συνήθειας...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Εάν σε μια θεματική πρόταση

διατυπώνεται η αιτία ή οι αιτίες που οδηγούν σε ένα ή περισσότερα αποτελέσματα τότε η ανάπτυξη

πρέπει να γίνει με τη μέθοδο των αιτίων και αποτελεσμάτων

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο:Αναφέρουμε το τμήμα με τα αίτια,

παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία. Το ίδιο κάνουμε και με το αποτέλεσμα. Συμπληρωματικά,

καταγράφουμε λέξεις ή φράσεις που μπορεί να δηλώνουν αίτιο («εξαιτίας», «γιατί» κ.ο.κ.) και

αποτέλεσμα («με αποτέλεσμα», «συνεπώς» κ.λπ.)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Μπορούμε να ξεκινήσουμε (στην

θεματική περίοδο) με τα αίτια και να αναπτύξουμε (στις λεπτομέρειες - σχόλια) τα αποτελέσματα.

Μπορούμε φυσικά να κάνουμε και το αντίθετο ή να καταγράψουμε τη θεματική περίοδο και να

χωρίσουμε τις λεπτομέρειες σχόλια σε αίτια -αποτελέσματα. Γενικά πάντως, πρέπει να επιχειρείται η

λογική ανάπτυξη-επιχειρηματολογία και όχι η απλή παράθεση αιτίων και αποτελεσμάτων.

Προσοχή! το αποτέλεσμα δεν βρίσκεται στην κατακλείδα παρά μόνο πολύ σπάνια. Το συμπέρασμα, που δεν

πρέπει να το συγχέουμε βρίσκεται στην κατακλείδα. Επίσης, η θεματική περίοδος μπορεί να λειτουργεί ως

αίτιο ή ως αποτέλεσμα.

«...Ένα χάσμα χωρίζει τον Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη

μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν πολλές γνώμες πάνω στο ίδιο πράγμα. Επίσης και

στον τρόπο ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση ανάμεσα στο Σωκράτη και τους σοφιστές. Οι σοφιστές ήταν

έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Η παράγραφος που οργανώνεται με

σύγκριση –αντίθεση παίρνει συνήθως την εξής μορφή: στη θεματική περίοδο αναγνωρίζεται η

ομοιότητα ή η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στα συγκρινόμενα μέλη. Στις λεπτομέρειες –σχόλια η

παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση –αντίθεση που γίνεται κυρίως με δύο τρόπους: ή

παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου

μέλους ή καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινόμενων –

αντιτιθέμενων μελών. Η περίοδος –κατακλείδα μπορεί να περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης

ή μια γενική παρατήρηση και κρίση

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: Εντοπίζουμε ποιες είναι οι συγκρινόμενες

έννοιες και καταγράφουμε σε εισαγωγικά τα αντίστοιχα μέρη που αναπτύσσονται τα συγκριτικά ή

αντιτιθέμενα στοιχεία (σε εισαγωγικά, όπως πάντα). Επιπρόσθετα, καταγράφουμε και λέξεις ή φράσεις

που παραπέμπουν στη σύγκριση αντίθεση («αντίθετα», «παρομοίως» κ.α.)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Να ονομάζονται ξεκάθαρα τα

συγκρινόμενα μέλη στη θεματική περίοδο και η σύγκριση ή αντίθεση να είναι απλή και σαφής.

«...Το Διαδίκτυο ξεκίνησε και παραμένει σε μεγάλο βαθμό άναρχο και χαοτικό. Μεγαλώνει σαν την άγρια

βλάστηση που βρίσκει νωπό χώμα. Τώρα κάποιοι θέλουν να ελέγξουν αυτή τη βλάστηση, να τη μετατρέψουν

σε ελεγχόμενη καλλιέργεια, να διαλέξουν το τι θα βλασταίνει εκεί και να το πουλήσουν σε όποιον διαθέτει

τους οβολούς. Ο «Κήπος της Εδέμ» που γέννησε η πληροφορική κινδυνεύει, αντί για λίκνο γνώσης και

δημοκρατίας, να μετατραπεί σε «φεουδαρχικό μποστάνι» ή και τον πιο ασφυκτικό ολοκληρωτισμό που

γνώρισε η ιστορία των ανθρώπων...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Αν η θεματική περίοδος είναι

διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά, τότε πρέπει να αναπτυχθεί με αναλογία, δηλαδή με

εκτεταμένη παρομοίωση. Στη μέθοδο αυτή υπάρχουν δύο μέλη/ σκέλη, το ένα μέλος αναφέρεται στο

περιγραφόμενο αντικείμενο, ενώ το άλλο σε ένα αντικείμενο που παρουσιάζει αναλογίες/ ομοιότητες

προς αυτό

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: εντοπίζουμε ποιες είναι οι μεταφορικά

συγκρινόμενες έννοιες και καταγράφουμε σε εισαγωγικά τα αντίστοιχα μέρη, όπως στη σύγκριση

αντίθεση. Εάν υπάρχουν, καταγράφουμε και λέξεις που αποκαλύπτουν την αναλογία («σαν», «όπως»,

κ.ο.κ.)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Με τη μέθοδο της αναλογίας

βεβαιώνουμε την ομοιότητα ανάμεσα σε δύο αντικείμενα ή φαινόμενα, φαινομενικά ανόμοια, π.χ. Η

εξάπλωση της επιδημικής αρρώστιας γίνεται όπως η εξάπλωση μιας πυρκαγιάς. Ο τρόπος αυτός

ανάπτυξης είναι δύσχρηστος και απαιτεί γλωσσική δεξιότητα και επιμελημένη οργάνωση της

παραγράφου. Χρειάζεται σιγουριά στους ισχυρισμούς, σαφήνεια και πολύ προσοχή στην διατύπωση.

Συνιστάται να αποφεύγεται

«...Τα προγράμματα της τηλεόρασης με βάση το περιεχόμενό τους διακρίνονται σε ενημερωτικά και

ψυχαγωγικά. Τα πρώτα περιλαμβάνουν κυρίως δελτία ειδήσεων και εκπομπές στις οποίες συζητούνται

επίκαιρα θέματα πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Στα ψυχαγωγικά προγράμματα

εντάσσονται οι κινηματογραφικές ταινίες, η προβολή μουσικών ή άλλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και

ποικίλα (και μάλιστα πολλά) τηλεπαιχνίδια. Αποτελούν το συνηθέστερο τρόπο ψυχαγωγίας των

ασθενέστερων κυρίως κοινωνικών και οικονομικών τάξεων...»

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Με τη διαίρεση αναλύεται ένα όλο -

διαιρετέα έννοια (γένος) στα μέρη του (είδη) με βάση κάποιο ουσιώδες χαρακτηριστικό γνώρισμά τους

(διαιρετική βάση).

Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: Καταγράφουμε, εκτός από τη διαιρετέα

έννοια, το γένος, τα είδη και τη διαιρετική βάση (καταγράφοντας ανάλογα χωρία). Επίσης, καταγράφουμε

λέξεις ή φράσεις που παραπέμπουν στη διαίρεση («διακρίνονται», «χωρίζονται», «πρώτον»/ «δεύτερον»

κ.ο.κ.)

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Πρέπει να δηλώνονται όλα τα

μέρη, το χαρακτηριστικό γνώρισμα πρέπει επίσης να τα αφορά όλα. Ακόμα, να είναι απολύτως σαφές το

τι συνδέει το μέρος με το όλον.

«...Το νησί της Κέρκυρας χωρίζεται στην πόλη και την ύπαιθρο. Η πόλη είναι το επίκεντρο κάθε είδους

δραστηριότητας στο νησί (πολιτικές διεργασίες, πολιτιστικές δραστηριότητες, επαγγελματική δράση κ.λπ.).

Στην ύπαιθρο τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά,. Επικρατεί περισσότερη ησυχία, αν και δεν είναι εύκολο

να ισχυριστεί κανείς ότι δεν λαμβάνουν χώρα διάφορα πράγματα...» (διαίρεση και σύγκριση –αντίθεση)

 Όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης στο κείμενο: Ο συνδυασμός από δύο ή

περισσότερους τρόπους. Όταν π.χ. χρησιμοποιείται η μέθοδος του ορισμού μπορεί να χρειαστεί

συγχρόνως να δικαιολογηθεί μια κρίση, να διευκρινιστεί μια έννοια με ένα παράδειγμα κ.λπ.

 Πώς απαντάμε όταν εντοπίζουμε το συγκεκριμένο τρόπο: Καταγράφουμε τους επιμέρους τρόπους και

σύμφωνα με τα προηγούμενα αποδεικνύουμε την επιλογή μας.

 Όταν εμείς αναπτύσσουμε μια παράγραφο με το συγκεκριμένο τρόπο: Ισχύουν όλα όσα αναφέρθηκαν

παραπάνω.