Leave a Comment

Updated on February 24, 2024

YλΙΚΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕ ΤΟ ΓΕΛΙΟ

by

Της Έρης Ναθαναήλ*

Κείμενο

Υπάρχουν τόσοι ορισµοί του γέλιου όσοι και άνθρωποι. Υπάρχει, για παράδειγµα, ο ορισµός του λεξικού. «Γέλιο (το) η ταυτόχρονη σύσπαση των µυών (των χειλέων και των παρειών) σε έκφραση ευχαρίστησης, ευθυµίας, ειρωνείας, χλευασµού, καθώς και οι ηχηρές εκπνοές που τις συνοδεύουν». Κατά µία έννοια, ακόµα και αυτός ο ορισµός µπορεί να προκαλέσει γέλιο.  Διότι εξηγεί τη λέξη, αλλά χάνει το νόηµα.  Το γέλιο, σηµειώνει ο Ζαν Μπερνµπόµ, είναι µια έκφραση ελευθερίας. Γι’αυτό και µπορούµε να γελάµε µε όλα αλλά όχι και µε τον οποιονδήποτε, κυρίως όχι µε τους εχθρούς της ελευθερίας σύµφωνα µε τη διάσηµη ρήση του µεγάλου κωµικού και συγγραφέα Πιερ Ντεσπρόζ.

Το χιούμορ από την άλλη, όπως επισημαίνει ο γιατρός κ. Αλέξανδρος Λουπασάκης,  υπάρχει στο DΝΑ κάθε ανθρώπου.  Τι είναι όμως το χιούμορ; Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η ανάγκη του ανθρώπου να διακωμωδήσει καταστάσεις. «Και φυσικά μέσα από το χιούμορ ο καθένας από εμάς εκθέτει ένα μέρος του εαυτού του. Συνήθως διασκεδάζουμε με τις ατυχίες των άλλων και με τα ευτράπελα που συμβαίνουν σε κάποιον που γνωρίζουμε. Ενισχύεται το αίσθημα ανωτερότητας που έχουμε, αφού θεωρούμε ότι μία τέτοια αστεία κατάσταση ποτέ δεν θα συνέβαινε σε εμάς».

Όλοι, όπως συμπληρώνει, έχουν χιούμορ, ωστόσο αυτό που διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι το «κατά πόσον το εκφράζουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δύο φύλα. Οι γυναίκες έχουν χιούμορ, ωστόσο επειδή η κοινωνία μας τις θέλει πιο μετρημένες φοβούνται να εκτεθούν. Σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι θεωρούνται η ψυχή μιας παρέας». Παρ΄ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια το… χιουμοριστικό σκηνικό αλλάζει, αφού όλο και περισσότερες γυναίκες εκφράζουν το χιούμορ τους ελεύθερα. Η κοινωνία δεν απαιτεί πλέον από τις γυναίκες να είναι «σεμνές» και συγκρατημένες στις εκφράσεις τους. «Η γυναίκα σήμερα δεν έχει ανάγκη να ακολουθήσει το κοινωνικό στερεότυπο που τη θέλει λιγομίλητη και σοβαρή σε μία παρέα. Έτσι, “ξεκλειδώνεται” και μπορεί ακόμη και να εκθέσει τον ίδιο της τον εαυτό κάνοντας χιούμορ».

Για να αξίζει το όνοµά του, το γέλιο πρέπει να σπάει τις αλυσίδες της ανθρώπινης ύπαρξης, να δυναμιτίζει τις βεβαιότητές µας, να κλονίζει την ταυτότητά µας ακριβώς τη στιγµή που αυτή απειλεί να παγ(ι)οποιηθεί. Μια τέτοια δόνηση δεν µας αφήνει ποτέ άθικτους, ενσωματώνει στην καθηµερινότητά µας την έκπληξη, το άνοιγµα, τη συνάντηση, σχεδιάζει το περίγραµµα µιας κοινότητας, χαιρετίζει την ανάκτηση µιας αμοιβαίας αναγνώρισης, µιας πιθανής κοινής εµπειρίας, χειραφετεί.

Ο Βολταίρος, βέβαια, προειδοποιούσε πως «όσοι αναζητούν µεταφυσικά αίτια στο γέλιο δεν έχουν πλάκα». Ο συγγραφέας Ντοµινίκ Νογκέζ προτείνει µια διαφορετική προσέγγιση του γέλιου: «Είτε πρόκειται για µια έκφραση συνενοχής ή ρήξης µε τον κόσµο, είτε για µια έκφραση µοναχική ή βαθιά συλλογική, το γέλιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο µε την ευχαρίστηση. Είναι ασφαλώς ένας µικρός “οργασµός”, πολύ µικρός, λιγότερο ισχυρός, λιγότερο βίαιος, περισσότερο ελεγχόµενος ενδεχοµένως. Δεν υπάρχει όµως χιούµορ –ούτε καν, παραδόξως, µακάβριο χιούµορ  χωρίς αυτό το ζεστό ρίγος της απόλαυσης που προστίθεται στο κρύο ρίγος του τρόµου. Η απόλαυση, πρώτα και πάνω από όλα, να αψηφάς την αντιξοότητα, να αφαιρείς κάτι από το βάρος της µε αυτή τη στρατηγική».

Από την αρχαιότητα o Ηράκλειτος, όσο περισσότερο συνειδητοποιούσε αυτό τον αλληλοσπαραγµό στον κόσµο τόσο περισσότερο µελαγχολικός γινόταν. Έκλαιγε. Γιατί δεν άντεχε την καταστροφή των µορφών. Ο Δηµόκριτος, από την άλλη, γελούσε. Επειδή γι΄αυτόν δεν υπήρχαν µορφές, παρά µόνο άτοµα πυκνότερα εδώ και αραιότερα εκεί. Ο Δηµόκριτος γελούσε συχνά, γελούσε µε την τρέλα των ανθρώπων, θεωρούσε την ευθυµία σπουδαίο αγαθό. Το γέλιο βρήκε από την πρώτη στιγµή τη θέση του στη φιλοσοφία, άργησε όµως πολύ να βρει µια θέση στην επιστήµη της Ιστορίας. Και σήµερα ακόµα οι ιστορικοί αρνούνται να το πάρουν στα σοβαρά, το αντιµετωπίζουν µε συγκατάβαση. Εντούτοις, σηµειώνει ο Αντουάν ντε Μπεκ, το γέλιο, όπως και ο φόβος ή ο θάνατος, είναι µια κοινωνική πρακτική, στέκεται ανάµεσα στην απεικόνιση του εγώ και του άλλου, ο ρόλος του στην κοινωνία προσδιορίζει µια ανθρωπολογία των χειρονομιών και των τελετουργιών, επιτρέπει τη µελέτη των ατόµων όπως και της οµάδας. Στη σημερινή κοινωνία, για παράδειγμα, δύο είναι τα µεγάλα ερωτήματα όσον αφορά το γέλιο: Μπορούµε να γελάµε µε όλα; Και πόσο κακό έχει κάνει στο γέλιο η εμπορευματοποίηση του;

«Μπορούµε να γελάµε µε τα πάντα» «Η φιλοσοφία», σηµειώνει ο κωµικός σεναριογράφος, ηθοποιός και χρονογράφος Φρανσουά Ρολάν, «συνίσταται στο να κοιτάζεις τα πράγµατα από λίγο πιο κοντά. Το χιούμορ, στο να τα κοιτάζεις από λίγο πιο µακριά, ώστε να αποκτάς και µια διαφορετική οπτική. Μοναδική διέξοδος από όλα … το γέλιο.  Το αυθόρµητο, πηγαίο, προσωπικό γέλιο. Ένα πρώτο συµπέρασµα,: το γέλιο είναι αναφαίρετο δικαίωµα. Και, στις εποχές που ζούµε, σωτήριο.

Το χιούμορ και το γέλιο, σύμφωνα με πολλές μελέτες, επιδρούν θετικά στην καθημερινότητα. Όπως λένε οι επιστήμονες, κυρίως βοηθούν τον άνθρωπο να αποδεχτεί μια δύσκολη κατάσταση αλλά και να κάνει την επικοινωνία και τον διάλογο πιο εύκολο. Παράλληλα, διευκολύνουν στο να εκφραστούν τα άγχη και οι φοβίες.  Τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, έδειξαν πως όσοι αντιμετώπιζαν θετικά και με χιούμορ τη ζωή έχουν έως και τρεις φορές λιγότερες πιθανότητες να κρυολογήσουν. Πάντως, «μυστήριο» επικρατεί όσον αφορά τη σχέση που έχουν οι ηλικιωμένοι με το χιούμορ. Σε ποσοστό 50% οι έρευνες δείχνουν ότι όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος γελά περισσότερο γιατί και η αίσθηση του χιούμορ αυξάνεται με τις εμπειρίες. Άλλη πάλι θέλει τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας να αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να γελάσουν με κάποιο αστείο, αφού τους «προδίδουν» οι νοητικές ικανότητες και η ασθενής μνήμη.

Για τον Ρολάν, το πρόβληµα µε το χιούµορ σήµερα έγκειται στην εµπορευµατοποίησή του, στην απόλυτη εκµετάλλευσή του από την αγορά. Οι διαφηµιστές κάνουν χιούµορ, οι επιχειρήσεις µισθώνουν κλόουν. Το χιούµορ χάνει την ιδιαιτερότητα που του δίνουν αυτή η ελαφρότητα, η ποίηση, η ρήξη, και κυρίως η ελευθερία. Η εµπορική του χρήση το στερεί από την πρωταρχική του λειτουργία, αυτή της χειραφέτησης, της απελευθέρωσης. Το ηχηρό, βροντερό, σαρκαστικό γέλιο του γελωτοποιού σήµαινε «δεν συμφωνώ µαζί σας, δεν σκέπτοµαι όπως εσείς. Αλλιώς θα έπρεπε να είναι τα πράγµατα». Το γέλιο που περιγράφουν οι φιλόσοφοι είναι ένα εργαλείο ελευθερίας, µια βίαιη κλωτσιά στην καθεστηκυία τάξη. Σήµερα, οι περισσότεροι επαγγελματίες του γέλιου προσποιούνται ότι ενοχλούν, αλλά δεν το κάνουν. Στέλνουν τα παραδοσιακά σηµάδια του γέλιου, αλλά στην πραγματικότητα αναισθητοποιούν τον κόσµο. «Αθετούν την υπόσχεση που δίνουν και µαζί κάνουν την εξουσία να τρίβει τα χέρια της».

(Κείμενο διασκευασμένο από συνδυασμό των άρθων: Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΓΕΛΙΟΥ, LΕ ΜΟΝDΕ, 06/11/2010)

 

****

«Το γέλιο και το χιούμορ σε περίοδο κρίσης»

Γράφει η Κατερίνα Φωτιάδου

Διαχρονικά, η χρήση του χιούμορ και του γέλιου είναι ευρεία στις δυσχερείς καταστάσεις της ζωής των Ελλήνων, χωρίς σχεδόν καμία διαφορά από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η αέναη προσπάθεια του ανθρώπου ανά τους αιώνες να επιβιώσει, σε ιδιαίτερα δύσκολες στιγμές της ιστορίας, είτε με τον σοβαρό είτε με τον αστείο τρόπο τον οδηγεί στη σάτιρα και τον αυτοσαρκασμό. Αποτελεί παράγοντα ανακούφισης του πόνου, του φόβου και μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα από ένα πιο θετικό πρίσμα.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολύ καλή αίσθηση του χιούμορ, και αυτό φαίνεται σε όλη την Ελληνική Γραμματεία που διασώθηκε. Πίστευαν ότι ο Γέλωτας, μαζί με τον Πόθο και την Ηδονή, ήταν δώρα της θεάς Αφροδίτης προς τους ανθρώπους. Ο Λυκούργος είχε ιδρύσει στη Σπάρτη ναό, όπου λατρευόταν ο Γέλωτας. Ναός του Γέλωτα υπήρχε επίσης και στην πόλη των Αινιάνων Υπάτων της Θεσσαλίας. Μάλιστα, μια φορά τον χρόνο τελούσαν και δημόσιους αγώνες προς τιμή του. Ο Ιπποκράτης πίστευε στην θεραπευτική αξία του γέλιου!

Από το χιούμορ των αρχαίων Ελλήνων καταλαβαίνει κανείς πόσο κοντά αισθάνονταν τη χαρά με τη λύπη, την ευτυχία με τη δυστυχία, τη ζωή με το θάνατο. Χωρίς να «απωθούν» τον θάνατο, χαίρονταν τη ζωή. Από το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα δημιουργήθηκαν συγχρόνως η τραγωδία και η κωμωδία, καταλαβαίνει κανείς και το χιούμορ των αρχαίων Ελλήνων. Επιγραμματικά το εκφράζει αυτό το ωραίο απόφθεγμα: «η τραγωδία και η κωμωδία γράφονται με τα ίδια γράμματα». Σε κανέναν άλλο πολιτισμό δεν υπήρχε η έννοια του «χιούμορ» (εκ του χυμού, δηλαδή απόσταγμα ευφυίας), παρά μόνο στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων. Για παράδειγμα, η Δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας θεωρείται ότι ενισχύθηκε μέσω έργων κωμωδίας που χρησιμοποιούσαν την σάτιρα, για να διακωμωδήσουν αρνητικά στοιχεία της κοινότητας.

Για μας το χιούμορ θα είναι πάντα καρπός αυτογνωσίας, γνώστης των ανθρωπίνων σχέσεων αλλά και της ιστορίας της ίδιας. Δεν επιθυμούμε να στοχεύει στο να πλήξει τον άλλο λοιδορώντας τον ή διακωμωδώντας τον˙ την «εργασία» αυτή ας την αναλάβουν ειδικότεροι, οι ανεκδοτολόγοι.

Για μας το χιούμορ θα είναι πάντα η βαθύτερη έκφραση της πίκρας μας. Ο υπαινιγμός για το πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μας σε σχέση με τα κακώς κείμενα εντός του οποίου κατοικούμε .

Στην Ελλάδα συμβαίνει το παράδοξο ότι ενώ θα έπρεπε να πλημμυρίζουμε στο χιούμορ λόγω της Αριστοφανικής παράδοσης μας, παραδοθήκαμε στην αστειότητα, στην απλή λοιδορία, στη χαιρεκακία ενίοτε για την αστεία θέση του διπλανού μας. Αυτό συμβαίνει γιατί ,πιθανώς, μας στέρησαν τη γνώση και τη δυνατότητα της αυτογνωσίας μας. Το χιούμορ περιορίστηκε σε λίγους ευφυείς συγγραφείς και σε ακόμη πιο ελάχιστους καλλιτέχνες, σε ό, τι αφορά την αντιστασιακή του δομή και την ανατρεπτικότητα του.

Το ανατρεπτικό χιούμορ περιορίστηκε σε παρέες. Το χιούμορ ή θα είναι ανατρεπτικό ή δεν θα υφίσταται ως χιούμορ. Δεν γίνεται να γελάμε ανώδυνα με το τίποτα! Δεν μπορούμε να γελάμε με την κατάσταση των διπλανών μας.

Το χιούμορ δεν έχει κατά ανάγκην σχέση με το γέλιο, αλλά με ένα καθαρό γέλιο, με αυτό που βυθίζεται στην πικρία και ρέει άφθονο στο πρόσωπο: στη βαθυστόχαστη ματιά, στις όμορφες ρυτίδες, στο ωραίο χαμόγελο και στο τρανταχτό γέλιο.

Το χιούμορ το αντιλαμβανόμαστε σαν την ακονισμένη ευαισθησία του παρατηρητικού αναλυτή, του πολίτη, του καλλιτέχνη, του ποιητή, των εργαζομένων, όλων όσων δεν έπαψαν να συμμετέχουν στα κοινά και να αρθρώνουν λόγο, να κρατούν στάση απέναντι στα δρώμενα και στις καταπιεστικές και ανελεύθερες αποφάσεις αλλά και στο λαϊκίστικο λόγο.

Δεν λυτρώνει το χιούμορ αλλά ενεργοποιεί. Διατηρεί ενεργό τον «κάτοχό» του και τον επιφορτίζει με υποχρεώσεις. Δεν λυτρώνει αλλά ζωογονεί, πυρώνει και είναι η θρυαλλίδα της εξέγερσης.

Η εξουσία ουδέποτε φοβήθηκε το «οξύ» και «καυστικό» χιούμορ των γελοιογράφων. Αλλά και η σκιτσογραφία και η ποίηση και ο λόγος των πνευματικών ανθρώπων, παρα τον πλούτο της πολιτικής επικαιρότητας έχει βουτηχτεί στην αδράνεια και στη αφωνία. Γλυκανάλατες σούπες παντού και ανώδυνες επιθεωρησιακές προσεγγίσεις.

Αλλά πώς να αναδυθεί το χιούμορ, όταν οι διανοούμενοι και οι κάθε λογής καλλιτέχνες που σιτίζονται από το κράτος δεν τολμούν να υψώσουν ένα μέτωπο κατά της βίας που θα σπάσει τη σιωπή και να αντισταθούν στον εκφασισμό της κοινωνίας αλλά και να στηρίξουν αληθινές μεταρρυθμίσεις σε σύγκρουση με τον λαϊκισμό και το μεταμφιεσμένο πρόσωπο της συντήρησης!

Tο γέλιο και το χιούμορ είναι κυρίαρχο στη ζωή των Ελλήνων, στην εποχή της οικονομικής κρίσης. Παρόλο που οι Έλληνες είναι γεμάτοι θλίψη, άγχος και οργή, επιλέγουν με τη χρήση του χιούμορ και της σάτιρας να ξεσπάσουν, να αντιδράσουν, να αμυνθούν. Πολυάριθμες είναι οι σατιρικές – χιουμοριστικές εκπομπές που κατακρίνουν τους πολιτικούς ηγέτες και τις πράξεις τους και προσπαθούν μέσα από τα αστεία να προβάλλουν την θλιβερή πραγματικότητα και να παροτρύνουν τον κόσμο να μην μένει απαθής, αλλά να διεκδικεί τα ανθρώπινα δικαιώματα του.

Λειτουργεί δηλαδή και ως ένστικτο αυτοσυντήρησης των ανθρώπων, ως αμυντικός μηχανισμός για να μην καταλήξουν να κάνουν κακό στον ίδιο τους τον εαυτό και για να ξεφύγουν από το μέλλον που προβλέπεται δυσοίωνο.

Αν κάτι μας κρατάει ζωντανούς, είναι η ικανότητά μας να γελάμε ακόμα.

 

****

Γέλιο και Κωμικό Στοιχείο Σχεδιάγραμμα

Γέλιο είναι η αυθόρμητη έκφραση της ευχάριστης διάθεσης, που εκδηλώνεται με συσπάσεις των μυών του προσώπου, κυρίως στην περιοχή του στόματος, και συνοδεύεται συνήθως από ηχηρές εκπνοές.

Χιούμορ είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητα με εύθυμη διάθεση, παρουσιάζοντας τις διάφορες καταστάσεις με φαινομενική σοβαρότητα και αδιαφορία, πίσω από τις οποίες κρύβεται η σάτιρα και η άκακη ειρωνεία.

Σάτιρα είναι λογοτεχνικό είδος που διακωμωδεί με δηκτικό τρόπο τα δημόσια ή ιδιωτικά ήθη, χαρακτήρες ανθρώπων και τα κακώς κείμενα μιας κοινωνίας.

Σημασία Γέλιου

Στον πνευματικό τομέα:

  • Αποκαλύπτει, αλλά και καλλιεργεί τον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου. Για να γίνει κατανοητό το χιούμορ και το αστείο, απαιτείται υψηλό πνευματικό επίπεδο. Διαφορετικά, καταλήγει σε παρεξήγηση.
  • Κάνει οικείο το απλησίαστο, αποδεικνύει τη γελοιότητα του σοβαροφανούς και γενικότερα απομυθοποιεί τα πράγματα.
  • Αποδεικνύει την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου, γιατί καθίσταται μια αυθόρμητη και ανυπόκριτη έκφραση.
  • Προβάλλει τον κόσμο υπό διαφορετικό πρίσμα και διευκολύνει την αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών.
  • Το χιούμορ φανερώνει καλόβουλα κίνητρα και συμβάλλει στην επιτυχία της κριτικής.
  • Με τις διάφορες λαϊκές ή καλλιτεχνικές μορφές του (ανέκδοτο, κωμωδία, διήγηση) ενεργοποιεί και ερεθίζει τη φαντασία.
  • Αποτελεί άριστη παιδαγωγική μέθοδο στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία.

Στον ψυχολογικό τομέα:

  • Το γέλιο, ή έστω ένα απλό χαμόγελο, αποκαλύπτει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.
  • Αποδιώχνει το άγχος, τονώνει την αισιοδοξία, ενισχύει την ψυχική δύναμη του ανθρώπου.
  • Εκφράζει την ξεγνοιασιά και την ανεμελιά.
  • Ο γελαστός είναι άνθρωπος καλοσυνάτος, ανοιχτός στη ζωή, συγκαταβατικός, άνθρωπος της προσφοράς.

Στον κοινωνικό τομέα:

  • Εκφράζει και υλοποιεί την κοινωνικότητα του ανθρώπου, γιατί σπάνια γελά κανείς μονάχος του.
  • Με τη σάτιρα και το σαρκασμό επαναφέρει στην τάξη εκείνον που ενεργεί αντικοινωνικά.
  • Το γέλιο αποτελεί συλλογική διαδικασία, ενισχύει τη διαπροσωπική επικοινωνία και περιορίζει τάσεις εγωισμού.
  • Η ευαισθησία και το κατάλληλο κλίμα που διαμορφώνεται με το γέλιο συντελούν στην επιτυχέστερη και ευκολότερη προσέγγιση των ανθρώπων.
  • Καθιστά το άτομο πιο αγαπητό και ευχάριστο, γιατί καταργεί τις κοινωνικές τυπικότητες και αγκυλώσεις.
  • Με το γέλιο, τα πράγματα αντιμετωπίζονται ευχάριστα και πιο αποτελεσματικά, οι άνθρωποι γίνονται ευδιάθετοι, περισσότερο συμμετοχικοί και πρόθυμοι.

Στον καλλιτεχνικό τομέα:

  • Το γέλιο αποτελεί μέσο και χώρο σημαντικής καλλιτεχνικής δημιουργίας (σάτιρα, κωμωδία, θεατρική επιθεώρηση, μίμος, κ.λπ.).
  • Η εκδοχή του ποικίλλει στις διάφορες μορφές της τέχνης (θέατρο, κινηματογράφος, σκίτσο, λογοτεχνία, κ.λπ.).

Στον ηθικό τομέα:

  • Συνυπάρχει με την καλοσύνη, την αγάπη, την ανιδιοτέλεια, την πραότητα, την αισιοδοξία, στοιχεία που σηματοδοτούν μια ηθικά υγιή στάση ζωής.
  • Εξαγνίζει τον άνθρωπο από τα πάθη και τις κακίες.
  • Με τον αυτοσαρκασμό, ο άνθρωπος φτάνει στην αυτογνωσία και συμφιλιώνεται με τα ελαττώματα και τις αδυναμίες του.

Στον πολιτικό τομέα:

  • Η αποκαλυπτική και ανατρεπτική δύναμη του κωμικού στοιχείου καθίσταται όπλο αντιμετώπισης του δογματισμού και του αυταρχισμού.

Στο βιολογικό τομέα:

  • Το γέλιο χρησιμοποιείται ως μέθοδος θεραπείας (γελωτο-θεραπεία) με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.

Συγκεκριμένα:

  • αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου.
  • ενισχύει την αντοχή της καρδιάς και των πνευμόνων.
  • χαλαρώνει τους μυς.
  • βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος.
  • ευνοεί τον ήρεμο και χαλαρό ύπνο.

Ρόλος Σάτιρας Σε Κοινωνική Ζωή και Διαπροσωπικές Σχέσεις

Θετικές συνέπειες:

  • Η εποικοδομητική και καλοπροαίρετη σάτιρα βοηθά τον άνθρωπο στην απόκτηση αντικειμενικής άποψης για τον εαυτό του.
  • Το άτομο ή το κοινωνικό σύνολο κατανοεί τις ειλικρινείς προθέσεις του σατιρικού, δεν παρεξηγείται και προβαίνει στη διόρθωση των κακώς κειμένων.
  • Η πολιτική και κοινωνική σάτιρα γίνεται αφορμή για κοινωνικοπολιτικές βελτιώσεις.
  • Αυτός που ασκεί τη σάτιρα ωφελείται επίσης, διότι υποχρεώνεται να τηρεί τα όρια μεταξύ σάτιρας και προσβολής. Παράλληλα, ο σατιρικός αυτοσαρκάζεται και οδηγείται με αυτόν τον τρόπο στην αυτογνωσία.

Αρνητικές συνέπειες:

  • Ενέχει αρκετή δόση κακίας, η οποία οδηγεί σε προκλητική και προσβλητική συμπεριφορά εις βάρος των άλλων.
  • Εστιάζει σε αδυναμίες και προσωπικά ελαττώματα με τρόπο καυστικό και με στόχευση όχι τη βελτίωση, αλλά την προσβολή. Αυτού του είδους η σάτιρα χαρακτηρίζεται κακόβουλη και φανερώνει το χαμηλό πνευματικό επίπεδο του ανθρώπου που την ασκεί.
  • Η ευθυμία του σατιρικού πηγάζει ενίοτε από μία αποκρουστική αντίληψη υπεροχής και ναρκισσισμού, η οποία τον καθιστά τελικά αντιπαθή.

Για Ποιους Λόγους οι Άνθρωποι Σήμερα Γελούν Όλο και Λιγότερο;

Το γέλιο στην εποχή μας λιγοστεύει σταδιακά ή μεταβάλλεται η ποιότητα και η σκοπιμότητά του:

  • Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από ατομικισμό και εσωστρέφεια, στοιχεία που δεν προωθούν το γέλιο.
  • Το γέλιο του αλλοτριωμένου σύγχρονου ανθρώπου είναι ο σαρκασμός για τη δυστυχία του άλλου.
  • Το κωμικό στοιχείο κακοποιείται στα πλαίσια της κακής, λαϊκίζουσας, μαζοποιημένης και βιομηχανοποιημένης ψυχαγωγίας των ΜΜΕ και του εμπορικού θεάτρου.
  • Η έλλειψη ολοκληρωμένης παιδείας, η οποία ευαισθητοποιεί το άτομο, ενισχύει τη βάναυση πρόκληση του γέλιου και τη χαμηλής ποιότητας κωμωδία.

Νομίζετε ότι το χιούμορ αποτελεί θετικό στοιχείο για το σχολικό περιβάλλον ή, αντίθετα, θεωρείτε ότι το γέλιο καθίσταται ανάρμοστο και ανατρεπτικό για τη σχολική πράξη και πειθαρχία;

Το χιούμορ νοείται ως θετικό στοιχείο για τη σχολική ζωή, γιατί:

  • διαμορφώνει ευχάριστο κλίμα, απαραίτητο για τη διαδικασία της μάθησης.
  • υποστηρίζει τη σύναψη φιλικών σχέσεων μεταξύ των μαθητών.
  • συσφίγγει τις σχέσεις διδασκόντων και διδασκομένων. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για δημιουργικό διάλογο και αποτελεσματική συνεργασία.
  • επιτυγχάνει τη συνειρμική σύνδεση του ευχάριστου με τη γνώση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ζωηρότερη εντύπωσή της στη μνήμη του μαθητή.
  • σε στιγμές κούρασης και υπερβολικής έντασης αποφορτίζει την κατάσταση και συνεπικουρεί στην ομαλότερη πορεία του μαθήματος.
  • η αίσθηση του χιούμορ θεωρείται ένδειξη ευφυΐας και αισθητικής αγωγής.
  • ως μέσο παρατήρησης και σωφρονισμού καθίσταται η πλέον αβλαβής και αποτελεσματική μέθοδος. Αρκεί, βέβαια, να μην πάρει τη μορφή προσβολής, αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψη μας τους υπερβολικά ευαίσθητους νέους.

Επιφυλάξεις:

Αναμφισβήτητα, το γέλιο δεν αποτελεί επιδίωξη της σχολικής τάξης, αλλά το μέσο για την επίτευξη του στόχου της μάθησης. Συγκεκριμένα, είναι ωφέλιμο:

  • να συνδέεται το χιούμορ με την παιδαγωγική πράξη.
  • να χρησιμοποιείται το γέλιο για τη στιγμιαία μόνον αποφόρτιση, καθώς για την ξεκούραση προβλέπεται το διάλειμμα.
  • να αποθαρρύνεται η προσπάθεια ορισμένων μαθητών να καταστρατηγήσουν τη διαδικασία του μαθήματος με κωμικές σκηνές και τη συνακόλουθη πρόκληση του γέλιου.

Η Σοβαρότητα Πρέπει να Συνδέεται με το Βλοσυρό Ύφος;

Η βλοσυρότητα δεν ισοδυναμεί με σοβαρότητα. Συνεπώς, ούτε η σοβαρότητα δεν είναι ανάγκη να συνδέεται με τη βλοσυρότητα, διότι:

  • Η σοβαρότητα έχει να κάνει με τη συγκρότηση της προσωπικότητας του ανθρώπου.
  • Είναι στοιχείο του εσωτερικού κόσμου, εκφράζει μια φιλοσοφία και ένα σταθερό τρόπο αντιμετώπισης των καταστάσεων στη ζωή.
  • Εκδηλώνεται με την επιμέλεια και την υπευθυνότητα στην εκτέλεση ενός έργου, καθώς και με την αξιοπρέπεια της συμπεριφοράς.
  • Αποσπά το σεβασμό και την αναγνώριση των άλλων.
  • Το βλοσυρό ύφος αποτελεί στιγμιαία, εξωτερική και προσποιητή έκφραση. Δεν εκφράζει εν γένει τον εσωτερικό κόσμο, παρά το στιγμιαίο συναίσθημα της οργής.
  • Δεν αποσπά το σεβασμό. Αντίθετα, μπορεί να γίνει αφορμή αρνητικών σχολίων και χλευασμού.

Πώς Μπορεί να Ασκηθεί μια Αγωγή του Γέλιου στο Σχολείο;

  • Με τη διδασκαλία συγκεκριμένων χιουμοριστικών και σατιρικών κειμένων (αποσπάσματα κωμωδιών, ευθυμογραφήματα, χρονογραφήματα κ.λπ.).
  • Μέσω της ειδικότερης ενασχόλησης των μαθητών με το θέμα της επίδρασης του κωμικού στοιχείου και του γέλιου στη ζωή των ανθρώπων.
  • Με την αξιοποίηση του χιούμορ μέσα στην τάξη, κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας.
  • Μέσω της παρακολούθησης ή της παρουσίασης από τους ίδιους τους μαθητές κωμικών θεατρικών παραστάσεων
  • Επιστημονικές μελέτες αναφέρουν ότι, χρειάζεται να γελάμε συνεχόμενα, το λιγότερο 5 με 10 λεπτά για να έχουμε τα οφέλη του γέλιου. (Πνευματικά, Ψυχικά και Σωματικά) Συνήθως γελάμε για κάποια δευτερόλεπτα. Με την Εμπειρία Γέλιου γελάμε, όσο θέλουμε. Έτσι διενεργούνται οι φυσιολογικές και βιοχημικές αλλαγές στο σώμα μας.

      • Πνευματικά οφέλη:
        το γέλιο καλλιεργεί την θετική σκέψη

    • Η επιλογή του να γελάμε και να σκεφτόμαστε θετικά, μας μαθαίνει να ζούμε σε αρμονία και ειρήνη με τον εαυτό μας, τους άλλους, και το περιβάλλον μας στην καθημερινότητά μας
    • Δημιουργεί μια νέα προοπτική, ενισχύοντας τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων

      • Ψυχικά οφέλη:
        το γέλιο χαλαρώνει και βελτιώνει την ψυχική διάθεση

    • Τονώνει την αυτοπεποίθηση και ενισχύει την αυτοέκφρασή και την αίσθηση του χιούμορ
    • Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Δρ. ΓΟΥΪΛΙΑΜ Φ.ΦΡΑΪ, «το γέλιο, οδηγεί το σώμα μας στην παραγωγή ενδορφινών (ορμόνες χαράς) »
    • Βοηθά στην καταπολέμηση της κατάθλιψης, της νευρικότητας και των ψυχοσωματικών διαταραχών

      • Σωματικά οφέλη:
        το γέλιο είναι επιστημονικά αποδεδειγμένος σύμμαχος στην ίαση

    • Βελτιώνει την αναπνοή
    • Εξασκεί τους κοιλιακούς μύες και το διάφραγμα
    • Μας παρέχει σημαντικές φυσικές άμυνες ενάντια στην ασθένεια καθώς δυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα
    • Κατά τον Δρ. Φράϊ απεδείχθει ότι «20 δευτερόλεπτα έντονου γέλιου, ακόμα και προσποιητού, μπορεί να διπλασιάσουν τους παλμούς της καρδιάς για τρία μέχρι πέντε λεπτά. Ο Δρ. Φράϊ απέδειξε ότι το πρόσχαρο γέλιο αποτελεί μια καλή άσκηση και μειώνει τις πιθανότητες επιμόλυνσης του αναπνευστικού συστήματος»
    • Είναι αντιγηραντικό. Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στο πρόσωπο, και τρέφει το δέρμα κάνοντάς το να λάμπει
    • Δρά ώς προληπτική και συμπληρωματική ιατρική
    • Συμβάλει στην διατήρηση της καλής υγείας

      • Το γέλιο έχει άμεση επίδραση στο αμυντικό σύστημα του ανθρώπου.
        Επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα με δύο τρόπους :

    • Αυξάνει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων στο αίμα
    • Αυξάνει τη συγκέντρωση των λευκών αιμοσφαιρίων, που είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική καταπολέμηση των λοιμώξεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ανθρώπινος οργανισμός γίνεται απρόσβλητος, όμως σίγουρα βελτιώνεται η άμυνά του.

      • Γυμναστείτε γελώντας!

    Όλοι ξέρουμε ότι το γέλιο μας κάνει να αισθανόμαστε καλά. Ο καθηγητής ψυχιατρικής στο Stanford University , William Fry, ανακάλυψε ότι αρκετά λεπτά έντονου γέλιου δημιουργούν στον οργανισμό μας αποτελέσματα συγκρίσιμα με δέκα έως δεκαπέντε λεπτά άσκησης σε στατική ποδηλασία ή κωπηλασία. Περίπου εκατό γέλια δημιουργούν στον οργανισμό αποτελέσματα ανάλογα με δέκα λεπτά αεροβικής άσκησης. Στην εμπείρια γέλιου επιτυγχάνουμε την διάρκεια του γέλιου με αξιοσημείωτη θετική επίδραση στην υγεία. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για ανθρώπους που δεν γυμνάζονται τακτικά.

      • Κοινωνικά οφέλη:
        Το γέλιο ενώνει τους ανθρώπους

    • Συμβάλλει στην καλές ανθρώπινες σχέσεις που βασίζονται στην επικοινωνία και την συνεργασία
    • Ενισχύει την δημιουργικότητα και την φαντασία

      • Το οξυγόνο του γέλιου

    Με το γέλιο «βαθαίνει» η αναπνοή μας. Είναι μια υπέροχη οξυγονοθεραπεία . Όταν γελάμε 400.000 .000 πνευμονικές κυψελίδες μπαίνουν σε λειτουργία, δηλαδή τρεις φορές περισσότερες σε σχέση με αυτές που ενεργοποιούνται όταν αναπνέουμε συνήθως!

      • Το μασάζ του γέλιου

    Φυσικά δεν θα πρέπει να αμελούμε και τα υπόλοιπα συστήματα του οργανισμού μας, όπως το πεπτικό και το μυϊκό. Το γέλιο και μάλιστα το ξεκαρδιστικό, κινητοποιεί τον πεπτικό σωλήνα. Είναι πολύ αποτελεσματικό για την αεροφαγία και τη χώνεψη. Μας προσφέρει ένα καταπληκτικό εσωτερικό μασάζ στη σπλαχνική κοιλότητα. Καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα. Το γέλιο αναζωογονεί επίσης το πάγκρεας , με συνέπεια την καλύτερη λειτουργία του.

      • Το γέλιο δεν είναι πολυτέλεια

    Είναι ανάγκη ζωής! Πολλοί από εμάς σκεφτόμαστε ότι με τα προβλήματα που έχουμε, δεν μας κάνει καρδιά να γελάσουμε. Μπορούμε να χα-μο- γελάμε, ακόμα και άνευ λόγου! Τότε η εσωτερική βιοχημεία του οργανισμού θα αλλάξει, ωθώντας και τη σκέψη μας να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με αισιοδοξία.

    H εικόνα είναι παρμένη από το pixabay

    https://laughterexperience.gr/giati-to-gelio-einai-simantiko/

    SCHOOLTIME.GR

 

Leave a Comment

Updated on February 24, 2024

YΛΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ και β έκθεση

by

Να διαβάσετε αυτά τα θέματα από την τράπεζα, καθώς και ό,τι καναμε ως τώρα  για: μόδα,γέλιo, δημοτικό  τραγούδι.

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/20366

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14442

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14471

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/20366

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/20366

ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΛΙΟ διαβάζουμε όλη τη σχετική ενότητα που υπάρχει στους θεαματικούς κύκλους.

****

 

 

 

Leave a Comment

Posted on January 19, 2024

Θεωρία Λογοτεχνίας για τo ΛΥΚΕΙΟ

by

 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ

1.             ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

 

α. Διήγηση (telling): Ο απρόσωπος αφηγητής σε γ΄ πρόσωπο αφηγείται τα γεγονότα και αποδίδει σε πλάγιο λόγο τα λόγια των ηρώων του.

β. Μίμηση (showing): Ένα πλαστό πρόσωπο ή ένας από τους ήρωές του έργου αφηγείται σε α΄ ή γ΄ πρόσωπο. Στη μίμηση ανήκει και ο διάλογος. Ο λόγος του αφηγητή αποκτά αμεσότητα και γίνεται ρεαλιστικός.

γ. Περιγραφή: Η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, φαινομένων.

δ. Εσωτερικός μονόλογος: Η απόδοση των συνειρμών,  των σκέψεων,  των συναισθημάτων του ήρωα , συνήθως σε πρώτο πρόσωπο και χρόνο ενεστώτα.

ε. Σχόλιο: Ο αφηγητής παρεμβάλλει τις σκέψεις και τις κρίσεις του.

στ. Ελεύθερος πλάγιος λόγος: Ο αφηγητής μεταφέρει τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματα του ήρωα σε τρίτο πρόσωπο και σε παρελθοντικό χρόνο, χωρίς να υπάρχει κάποιο λεκτικό ρήμα που να τις εισάγει. . […- Εις απάντησιν, η Πολυτίμη της εφώναξεν ότι, αν ο σπιτονοικοκύρης είναι άρρωστος, αυτή, αν πεθάνη, θα χορέψη από την χαράν της. Όχι, πως έχουν κάτι παλιοκοτέτσια εκεί, που δεν είναι χειρότερ’ από αχούρια, και σε βρίσκουν στην ανάγκη, και σε τυλίγουν, και σου ζητούν δεκατρείς και δεκαπέντε δραχμές νοίκι! Πού το ηύραν γραμμένο; Μ’ αυτά και μ’ αυτά πλουτούν αυτοί, με του φτωχού τον ίδρωτα, οι αιματοφάγοι. Και τι κόσμος εί­ναι αυτός, στην Αθήνα!...]

 

2.             ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ

 

Η έννοια του αφηγητή δεν πρέπει να συγχέεται με την έννοια του συγγραφέα. Ο συγγραφέας είναι ένα πραγματικό πρόσωπο με αληθινή ζωή και υπάρχει έξω από το κείμενο. Αντίθετα, ο αφηγητής είναι ένα πρόσωπο του κειμένου. Ο συγγραφέας δημιουργεί τον αφηγητή. Δεν μπορεί να υπάρξει αφήγηση χωρίς αφηγητή. Είναι αυτός που αναλαμβάνει το λόγο και αφηγείται μια ιστορία (ποιος μιλά;).

 

Ο αφηγητής με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία είναι:

α. Ομοδιηγητικός: συμμετέχει στην ιστορία

είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός) (ισχυρός τύπος ομοδιηγητικής αφήγησης)

είτε ως δευτερεύον πρόσωπο ή απλός μάρτυρας-θεατής.

β. Ετεροδιηγητικός: δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται.

 

 

3.             ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ / ΕΣΤΙΑΣΗ

 

Ένα ζήτημα που θα πρέπει να εξεταστεί παράλληλα με τον αφηγητή, είναι αυτό της οπτικής γωνίας / εστίασης της αφήγησης (ποιος βλέπει;). Το πρόσωπο μέσα από το οποίο εστιάζεται η ιστορία που παρακολουθούμε, δε συμπίπτει απαραίτητα με τον αφηγητή. Οπτική γωνία της αφήγησης είναι η σκοπιά / η θέση από την οποία ο αφηγητής βλέπει τα δρώμενα και, επομένως, η απόσταση που παίρνει ο αφηγητής από τα γεγονότα και τα πρόσωπα της ιστορίας. Έτσι, έχουμε:

 

α. Αφήγηση με μηδενική εστίαση από ένα παντογνώστη αφηγητή, ο οποίος αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο και γνωρίζει τα πάντα για τους ήρωές του, ακόμη και τα συναισθήματα και τις μύχιες σκέψεις τους. Πρόκειται για ένα αφηγητή – Θεό που βλέπει τον κόσμο από παντού και όχι από ένα συγκεκριμένο σημείο. Επομένως η απόλυτη γνώση του ισοδυναμεί με έλλειψη συγκεκριμένης οπτικής γωνίας (εστίαση μηδέν).                                              Αφηγητής > Πρόσωπα.

 

β. Αφήγηση με εσωτερική εστίαση, όπου η αφήγηση γίνεται από την οπτική γωνία ενός χαρακτήρα του έργου. Ο αφηγητής είναι δρων πρόσωπο και αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του.                                                                            Αφηγητής = Πρόσωπα.

Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τρεις υποπεριπτώσεις: «σταθερή» εσωτερική εστίαση, όπου το σύνολο της αφηγηματικής πληροφορίας περνά από ένα μόνο ήρωα, «μεταβλητή», όπου οι ήρωες που εστιάζουν εναλλάσσονται, και «πολλαπλή», όπου παρακολουθούμε το ίδιο γεγονός μέσα από τα μάτια πολλών διαφορετικών ηρώων.

 

γ. Αφήγηση με εξωτερική εστίαση, όπου ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα από όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα. Αυτή η αφήγηση χρησιμοποιείται κυρίως στα αστυνομικά μυθιστορήματα.                                                        Αφηγητής < Πρόσωπα.

 

Συνήθως έχουμε εναλλαγές στην εστίαση με κάποιο είδος κυρίαρχο. Άλλοτε έχουμε περισσότερες αλλαγές απ’ ό,τι επιτρέπει ο κυρίαρχος τύπος και άλλοτε λιγότερες.

 

4. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

 

i) Ο χρόνος της ιστορίας: ο πραγματικός χρόνος μέσα στον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που περιλαμβάνονται στην ιστορία. Με το χρόνο αυτό εννοούμε τη φυσική διαδοχή των γεγονότων.

ii) Ο χρόνος της αφήγησης: ο φανταστικός χρόνος μέσα στον οποίο ο αφηγητής παρουσιάζει με διάφορους τρόπους το χρόνο της ιστορίας. Τα γεγονότα παρουσιάζονται στην αφήγηση με διαφορετική χρονική σειρά, διάρκεια και συχνότητα απ’ ό,τι διαδραματίζονται στην ιστορία:

 

Α. Χρονική σειρά: ο αφηγητής παραβιάζει τη χρονική σειρά και είτε αναφέρεται σε γεγονότα προγενέστερα από το σημείο της ιστορίας το οποίο βρισκόμαστε (αναδρομικές αφηγήσεις – flash back) είτε αφηγείται εκ των προτέρων γεγονότα που θα διαδραματιστούν αργότερα (πρόδρομες αφηγήσεις).

Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η χρονική σειρά είναι:

Εγκιβωτισμός: αφήγηση μέσα στην αφήγηση

Παρέκβαση: αναφορά σε άλλο θέμα

Προσήμανση: ψυχολογική προετοιμασία αναγνώστη με κάποιο υπαινιγμό για όσα θα ακολουθήσουν

Προοικονομία: προετοιμασία /οργάνωση των γεγονότων, έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και όσα θα ακολουθήσουν να φαίνονται φυσικά και λογικά στον αναγνώστη

Inmediasres:  έναρξη της αφήγησης από τη μέση της υπόθεσης.

 

Β. Διάρκεια:

α. Ο Χ.Α. έχει μικρότερη διάρκεια από το Χ.Ι. Έτσι, επιταχύνεται ο ρυθμός/ταχύτητα  της αφήγησης. Αυτό γίνεται με την έλλειψη, όπου ο συγγραφέας παραλείπει, αποσιωπά κάποια γεγονότα που τα θεωρεί ασήμαντα ή με την περίληψη, όπου ο συγγραφέας αφηγείται περιληπτικά κάποια περιστατικά που έχουν εκτυλιχθεί σε μεγάλες χρονικές περιόδους ή  συνοψίζει μέσα σε λίγες φράσεις τη ζωή ενός ανθρώπου.

β. Ο Χ.Α. έχει μεγαλύτερη διάρκεια από το Χ.Ι., όταν ο αφηγητής παρουσιάζει αναλυτικά, ορισμένες φορές σε πολλές σελίδες, ένα γεγονός που διαρκεί ελάχιστες στιγμές. Η παύση αποτελεί τη μεγαλύτερη μορφή επιβράδυνσης. Η αφήγηση συνεχίζεται, ενώ η ιστορία έχει χαθεί από τα μάτια μας. Η συνέχιση της αφήγησης γίνεται με περιγραφές, παρεκβάσεις, σκέψεις ή σχόλια του αφηγητή.

γ. Ο Χ.Α. έχει την ίδια διάρκεια με το Χ.Ι., οπότε έχουμε τη σκηνή, συνήθως διαλογική.

 

Γ. Συχνότητα: η σχέση ανάμεσα στις φορές που ένα γεγονός συμβαίνει στην ιστορία και στις φορές που αυτό αναφέρεται στην αφήγηση. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να έχουμε επανάληψη ενός γεγονότος αλλά με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο.

 

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

 

(ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ)

Επικρατεί στην Ιταλία από τα τέλη του 18ου αιώνα και επηρέασε την Επτανησιακή Σχολή, η οποία όμως διαφοροποιείται από αυτόν, επειδή οι Επτανήσιοι έχουν δεχθεί και προρομαντικά στοιχεία.

α) Αυ­στηροί μορφολογικοί κανόνες: η ισορροπία λόγου και αισθήματος, η αρμονία, η τελει?τητα

β) Σύνθεση επικών, λυρικών και δραματικών ποιημάτων υψηλής καλλιτεχνικής στάθμης

γ) Τα θέματα αντλούνται από το ένδοξο ελληνικό παρελθόν, το οποίο συνδέεται με τους εθνικούς αγώνες του παρόντος, ενώ η ανάμνηση της κλασικής παιδείας και των αξιών της τροφοδοτεί το πάθος της εθνικής αποκατάστασης.)

 

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

Ο ρομαντισμός ως κίνημα στη λογοτεχνία και την τέχνη ευρύτερα γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Ευρώπη ως αντίδραση προς τον κλασικισμό και κυριάρχη­σε το 19ο αιώνα.  Κύ­ρια γνωρίσματά του είναι :

• Η στροφή προς τη φαντασία και το συναίσθημα και η αμφισβήτηση των κανόνων (της τυποποίησης) του κλασικισμού.

• Αναζητά το παρά­δοξο, το μυστηριώδες, το όνειρο, το υπερφυσικό σε συνδυασμό με μια διάχυτη μελαγχολία και μια νοσταλγική διάθεση για τα περασμένα (όχι όμως για το κλα­σικό παρελθόν)

• Η εξιδανίκευση της φύσης, του έρωτα, της πατρίδας: Τα θέματά του αντλούνται από τη φύση, τον έρωτα (συνήθως μελαγχολικός ή καταδικασμέ­νος), το θά­νατο, τον ηρωισμό, τους αγώνες για την ελευθερία και δίνεται μια ιδιαίτερη εμμονή στο «εγώ» του δημιουργού ή του ήρωα.

• Η ελευθερία στη μορφή, σε αντίθεση προς τον κλασικισμό: Καταργούνται πολλοί παραδοσιακοί κανόνες, δίνεται ποιητικός ρυθμός στον πεζό λόγο, η εικόνα μετατρέπεται σε βασικό στοιχείο του έργου και, τέλος, οι ρομαντικοί αρέσκονται στη χρησιμοποίηση υποβλητικών σκηνικών (νύχτα, φεγγάρι, φύση…).

Στην Ελλάδα ο ρομαντισμός μεταφυτεύτηκε κακότεχνα από τους Φαναριώτες, που είναι οι δη­μιουργοί της Αθηναϊκής Σχολής. Ο ρομαντισμός της Αθηναϊκής Σχολής έχει τα εξής χαρακτηρι­στικά:

α) Η στροφή προς το ένδοξο παρελθόν (το αρχαίο και το πρόσφατο),ωστόσο οι πατριωτικές τους εξάρσεις συνοδεύονται από μεγαλοστομία.

β) Η χρήση της καθαρεύουσας,που θα τους φέρει πολύ πιο κοντά στην παράδοση παρά στην ανανέωση και θα τους οδη­γήσει σε πολυλογία και  υπερβολή.

γ) Η επιτηδευμένη μελαγχολική διάθεση και η προσποιητή ερωτική θλίψη, που φτάνει ως την απαισιοδοξία και την έμμονη ιδέα του θανάτου.

δ) Η χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογία,

ε) Το πομπώδες ύφος

ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ

Είναι το ποιητικό ρεύμα που γεννήθηκε στη Γαλλία στα μέσα του 19ου αιώνα ως αντίδραση προς το ρομαντισμό και το οποίο επανέφερε την κλασική ισορροπία. Τα βασικά χαρακτηριστικά του παρνασσισμού είναι τα εξής:

α) Αναζητά την έμπνευ­ση του στην κλασική αρχαιότητα.  Θέματά του αντλούνται από τη μυθολογία και την ιστορία, τους χαμένους πολιτισμούς της αρχαιότητας ( ιδίως ελληνικό και ινδικό).

β) Επιδιώκει την απουσία κάθε συναισθήματος, πάθους ή έντασης. Θέλει να εκφράσει τη γαλήνη, την ηρεμία, την αρμονία της κλασικής τέχνης. Το ποίημα πρέπει να έχει την ομορφιά ενός αρχαίου αγάλματος

γ) Δίνει σημασία στην ακριβόλογη έκφραση και στη λεπτομέρεια, καθώς προσπαθεί να καλλιεργήσει μιαν απρόσωπη και αντικειμενική ποίηση, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό το επιστημονικό πνεύμα της εποχής του.

ε) Ενδιαφέρεται υπερβολικά για τη μορφή του ποιήματος και την επεξεργασία του στίχου: σέβεται τους ρυθμικούς, μετρικούς και στιχουργικούς κανόνες και την ομοιοκαταληξία.

Οι παρνασσιστές στην προσπάθειά τους να καλλιεργήσουν την απρόσωπη και αντικειμενική έκφραση δημιούργησαν μια ποίηση χωρίς αληθινή ζωή ή ανθρώπινη παρουσία, μακριά από κάθε συναίσθημα

Στην Ελλάδα ο παρνασσισμός εμφανίζεται με την ποιητική γενιά του 1880, τη Νέα Αθηναϊκή Σχολή. Εμφανίζεται και εδώ ως αντίδραση στο ρομαντισμό, με όλα τα χαρακτηριστικά του γαλλικού παρνασσισμού. Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι η ελληνική ποίηση στρέφεται προς τη δημοτική, επανέρχεται σε μία ισορροπία, μετά τις συναισθηματικές υπερβολές του ρομαντισμού, και η επεξεργασία του στίχου, στοιχεία που απέρριπταν ή δε φρόντιζαν οι ρομαντικοί. (Κ. Παλαμάς, Ι. Γρυπάρης, Α. Προβελέγγιος. Α. Σικελιανός. Κ. Βάρναλης….)

 

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Λογοτεχνική και καλλιτεχνική κίνηση που ξεκίνησε από τη Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα ως αντίδραση στη ρομαντική ποίηση και στη νατουραλιστική πεζογραφία. Ο συμβολισμός εκ­δηλώθηκε κυρίως στην ποίηση και οι αρχές του μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:

• Hχρήση συμβόλων για να εκφραστούν ιδέες, συναισθήματα και ψυχικές καταστάσεις: Τα αντικείμενα συσχετίζονται με τις ψυχικές καταστάσεις, δηλαδή γίνονται τα σύμβολα των ψυχικών καταστάσεων.

•Το εννοιολογικό περιεχόμενο του ποιήματος περιορίζεται. Το ποίημα απαλλάσσεται από κάθε φιλοσοφικό ή  ηθικό-διδακτικό στοιχείο και εξωτερικεύει, κυρίως,  την ψυχική διάθεση του ποιητή.

• Η μελαγχολική διάθεσηατμόσφαιρα του ποιήματος.

• Βασικό στοιχείο του ποιήματος είναι η μουσικότητα και η υποβλητικότητα του στίχου. Αυτό σημαίνει πως ο ποιητής προσπαθεί να υποβάλλει τις ψυχικές του διαθέσεις, δίνοντας στο ποίημα ένα τόνο μουσικό, που εξαρτάται από την ακουστική ποιότητα των λέξεων και την κατάλληλη τοποθέτησή τους ποίημα, το μέτρο, την ομοιοκαταληξία, την προσεκτική επεξεργασία του στίχου (απουσία χασμωδιών). Η μουσικότητα και η υποβλητικότητα του στίχου δημιουργούν ένα κλίμα ασάφειας και μελαγχολίας,  όπου αφθονούν οι μεταφορές και οι εικόνες.

• Η  μορφή «χαλαρώνει» από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης: Χαλαρή ομοιοκαταληξία, ελεύθερος στίχος, νέο λεξιλόγιο.

Ο ελληνικός συμβολισμός κάνει την εμφάνισή του στα πρώτα χρό­νια του 20ου αιώνα. Οι Έλληνες συμβολιστές οικειοποιήθηκαν κυρίως δύο από τις αρχές του γαλλικού κινήματος: α) τον υπαινικτικό και υποβλητικό χαρακτήρα που στρέφει νου και αισθήματα προς την υψηλότερη σφαίρα των ιδεών, β) την αίσθηση του ποιητή ότι όταν κάποιος φτάσει σ' αυτή τη σφαίρα, θεωρεί πλέον την ταπεινή πραγματι­κότητα ως τόπο μελαγχολίας.

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κί­νημα που γεννήθηκε στη Γαλλία το 1924 με το μανιφέστο του Αντρέ Μπρετόν. Οι υπερρεαλιστές, επηρεασμένοι από την ψυχανάλυση:

α) Επιδίωξαν την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου με την καταγραφή των υποσυνείδητων ενεργειών της ψυχής και των ονείρων χωρίς την επέμβαση της λογικής => Αναζήτησαν μια άλλη πραγματικότητα, πέρα από τα δεσμά της λογικής, την υπερ-πραγματικότητα.

β) Διακήρυξαν την παντοδυναμία του ονείρου, του ενστίκτου και της επανάστασης.

γ) Στράφηκαν ενάντια σε κάθε μορφή λογικής, ηθικής και κοινωνικής τάξης.

δ) Στην ποίηση χρησιμοποίησαν ως μέσα τους την αυτόματη γραφή και την καταγραφή των ονείρων.

ε) Στη μορφή της ποίησης οι λέξεις αυτονομούνται και συνδυάζονται μεταξύ τους, χωρίς να υπακούουν σε ορθολογικούς νόμους και έτσι δημιουργούν ζωηρές λεκτικές εντυπώσεις, απουσιάζει η στίξη, η ομοιοκαταληξία  και οι στίχοι κατακερματίζονται.

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ  ΤΗΣ  ΝΕΟΤΕΡΗΣ  ΠΟΙΗΣΗΣ

1. Εξωτερικά –μορφικά χαρακτηριστικά

α)  Ελεύθερος στίχος: Απουσιάζουν το μέτρο και η ομοιοκαταληξία.

β) Οι στίχοι δεν έχουν ορισμένο αριθμό συλλαβών (ανισοσύλλαβοι) ούτε ομοιόμορφες στροφές. Ο στίχος δεν κόβεται εκεί που υπαγορεύει η σύνταξη ή εκεί που συμπληρώνονται οι συλλαβές του στίχου, αλλά όπου θέλει ο ποιητής  είτε για να δώσει έμφαση σε κάτι είτε  γιατί επιθυμεί να αντικρίσει τα πράγματα από μια νέα οπτική γωνία.

γ) Πεζόμορφα ποιήματα: Δεν κατανέμονται σε στίχους, αλλά γράφονται με ένα τρόπο που να θυμίζει πεζό λόγο (ανομοιοκατάληκτα, ανισοσύλλαβα με  καθημερινό λεξιλόγιο).

δ) Η γλώσσα  πλησιάζει  το χαρακτήρα και το ύφος της καθημερινής ομιλίας. Ωστόσο η μοντέρνα ποίηση δε διστάζει να χρησιμοποιήσει λέξεις από  οποιαδήποτε περιοχή του γραπτού ή προφορικού λόγου.

ε) Η εκφραστική τόλμη: Λέξεις και έννοιες, εκφραστικά μέσα ( μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες) που στην τρέχουσα λογική της γλώσσας φαίνονται αταίριαστες, στη νεοτερική ποίηση συσχετίζονται μεταξύ τους.

στ) Η  έλλειψη στίξης.

2. Εσωτερικά χαρακτηριστικά

α) Το ποίημα δεν διέπεται από λογική αλληλουχία  αλλά λειτουργεί με τους μηχανισμούς των προεκτάσεων και των συνειρμών. Τις προεκτάσεις οφείλει να τις κάνει ο αναγνώστης  για να συλλάβει το βαθύτερο νόημα του ποιήματος.

β) Σκοτεινότητα και ασάφεια: Η νεοτερική ποίηση συνήθως κρύβει το θέμα της ή το μισοφωτίζει. Είναι ποίηση υπαινιγμών, πυκνή και όχι αναλυτική. Χρησιμοποιεί εικόνες, σύμβολα από την προσωπική ζωή που ποιητή.  Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται δυσνόητη και ερμητική, εφόσον δεν έχει πάντα ένα νοηματικό ειρμό.

γ) Αμφισημία και πολυσημία: Μερικές από τις λέξεις ή εκφράσεις που χρησιμοποιούνται, επιδέχονται πολλές ερμηνείες

 

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

Με τον όρο μοντερνισμός δηλώνουμε συνήθως μια σειρά από τάσεις. Η αρχή τους τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και η πλήρης ανάπτυξή του στις τέσσερις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Ένα πνευματικό κίνημα, που εξεγέρθηκε ενάντια στον παραδοσιακό πολιτισμό, αμφισβήτησε τις παραδοσιακές αξίες και επιχείρησε να καταργήσει όλους τους καθιερωμένους κανόνες. Ο βασικός αντίπαλος με τον οποίο αναμετρήθηκε η μοντερνιστική πεζογραφία ήταν ο ρεαλισμός. Προδρομικές μορφές του νεοτερικού ποιητικού λόγου μπορούν να θεωρηθούν ποιητές όπως ο Κ. Π. Καβάφης και ο Κ. Καρυωτάκης. Η οριστική επικράτηση και καθιέρωση της μοντέρνας ποιητικής γραφής στη χώρα μας έρχεται με τη γενιά του τριάντα. Η επονομαζόμενη σχολή της Θεσσαλονίκης γίνεται το λίκνο του ελληνικού μοντερνιστικού μυθιστορήματος.

Γενικά χαρακτηριστικά

Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίηση
Ø  Έμμετρος στίχος,Ø  Ποιητικό λεξιλόγιο,

Ø  Κανονική στίξη,

Ø  Κυριολεξία,

Ø  Λογική νοηματική αλληλουχία,

Ø  Λογική ανάπτυξη θέματος,

Ø  Αντιστοιχία τίτλου και περιεχομένου,

Ø  Λυρισμός,

Ø  Απουσία διασκελισμού.

 Ø  Ελεύθερος στίχος,Ø  Καθημερινό λεξιλόγιο

Ø  Ακανόνιστη στίξη,

Ø  Πολυσημία λέξεων,

Ø  Υποδήλωση θεματικού κέντρου

Ø  Δυσνόητη ποίηση,

Ø  Προβληματικός  τίτλος,

Ø  Δραματικότητα,

Ø  Διασκελισμός.

ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΕΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕΤΡΙΚΗΣ

 

ΟΙ ΜΕΤΡΙΚΟΙ ΠΟΔΕΣ

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ                 ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΠΡΟΣΩΔΙΑΚΟ ΜΕΤΡΟ                                                                    ΤΟΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ

(εναλλαγή μακρόχρονων και βραχύχρονων συλλαβών)               (εναλλαγή τονισμένων και άτονων συλλαβών)

 

–  ?                      : τροχαίος :                     '  –

?  –                      : ίαμβος :                        –  '

–  ?  ?                          : δάκτυλος :                    '   –  –

?  ?  –                          : ανάπαιστος :                –  –  '

?  –  ?                 : αμφίβραχυς | μεσοτονικός :   –  '   –

 

Όταν μιλούμε για τόνο στη μετρική δεν εννοούμε τον τόνο που σημειώνουμε με βάση τους κανόνες του μονοτονικού, αλλά τον πραγματικό, δηλαδή τον προφερόμενο τόνο. Συνήθως αυτός συμπίπτει με τον τόνο που σημειώνουμε, αλλά όχι πάντα. Π.χ. στη φράση: «για κοίτα ποιος μιλά για πίστη» προφέρονται τονισμένα το πρώτο για και το ερωτηματικό ποιος.  Στη φράση: «και να που θέλει να σε δει» προφέρονται τονισμένα το πρώτο να και το ρήμα δει. Στη φράση: «θέλουν, μα δεν μπορούν να λησμονήσουν» προφέρεται τονισμένο το δεν. Αντίθετα, στη φράση: «από τότε έχουμε να τα πούμε, γιατί δεν ιδωθήκαμε καθόλου» τα από και γιατί προφέρονται άτονα, ενώ το δεν τονισμένο. Εξάλλου, όταν μέσα σ’ ένα στίχο υπάρχουν δύο γειτονικές συλλαβές τονισμένες και οι δύο, ο τόνος της μιας (εκείνης που μετρικά δεν τον χρειάζεται) εξαφανίζεται ή τουλάχιστον αδυνατίζει σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν λογαριάζεται (μετρικό χασοτόνισμα).

 

Το μέτρο ενός στίχου στη νεοελληνική ποίηση χαρακτηρίζεται

  1. από τον ρυθμό που παράγεται από την επανάληψη των παραπάνω μετρικών ποδών: τροχαϊκός, ιαμβικός, δακτυλικός, αναπαιστικός, μεσοτονικός. Δεν είναι απαραίτητο να διαθέτουν πραγματικό τόνο όλοι οι μετρικοί πόδες ενός στίχου· αν τονίζονται ορισμένες ζυγές συλλαβές, ας πούμε, αυτές είναι αρκετές για να δώσουν τον ιαμβικό τόνο σε όλο το στίχο, αν τονίζονται ορισμένες μονές συλλαβές είναι αρκετές για να δώσουν τον τροχαϊκό τόνο σε όλο το στίχο. Από τη θέση που έχουν μέσα στο στίχο παίρνουν και οι υπόλοιπες ομόλογες συλλαβές ένα ελαφρό και μόλις αισθητό τόνο.

Π.χ. ιαμβικός είναι ο στίχος: «με φου|σκωμέ|να τα| πανιά| περή|φανα| κι ωραί|α», κι ας τονίζονται μόνο η 4η, η 8η, η 10η και η 14η συλλαβή· αντίθετα, τροχαϊκός είναι ο στίχος: «τα φτε|ρά τα| πρωτι|νά σου| τα με|γάλα», κι ας τονίζονται μόνο η 3η, η 7η και η 11η συλλαβή.

  1. από τον αριθμό των συλλαβών του: π.χ. ενδεκασύλλαβος, δωδεκασύλλαβος, δεκαπεντασύλλαβος.
  2. από τη θέση του τελευταίου τόνου: προπαροξύτονος, παροξύτονος, οξύτονος.
  3. από το αν ο τελευταίος πόδας είναι ολοκληρωμένος ή όχι: ακατάληκτος ή καταληκτικός, αντιστοίχως (θα είναι προφανώς καταληκτικός ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, εφόσον σχηματίζεται από 7 ιάμβους + 1 συλλαβή).

 

Παρατονισμός είναι η παρουσία ενός πραγματικού τόνου σε συλλαβή που σύμφωνα με το ρυθμό δεν έπρεπε να τονίζεται. Π.χ. σ’ έναν ιαμβικό στίχο είναι ανεκτός και πολύ συνηθισμένος ο παρατονισμός στην 1η ή στην 3η συλλαβή.

 

Είδη ομοιοκαταληξίας ή ρίμας

Ζευγαρωτή: ααββ

Πλεχτή: αβαβ

Σταυρωτή: αββα

Ζευγαροπλεχτή: ααβγγβ

Ελεύθερη/ανάκατη: αβαβγγ

 

Γλώσσα:

Δημοτική

Καθαρεύουσα

Λόγια

Ιδιωματική

Leave a Comment

Posted on November 22, 2023

Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀλεξανδρινοί Βασιλεῖς» (Ανάλυση)

by

 


Μαζεύθηκαν οἱ Ἀλεξανδρινοι
νά δοῦν τῆς Κλεοπάτρας τά παιδιά,
τόν Καισαρίωνα, καί τά μικρά του ἀδέρφια,
Ἀλέξανδρο καί Πτολεμαῖο, πού πρώτη
φορά τά βγάζαν ἔξω στό Γυμνάσιο,
ἐκεῖ νά τά κηρύξουν βασιλεῖς,
μές στή λαμπρή παράταξι τῶν στρατιωτῶν.Ὁ Ἀλέξανδρος – τόν εἶπαν βασιλέα
τῆς Ἀρμενίας, τῆς Μηδίας, καί τῶν Πάρθων.
Ὁ Πτολεμαῖος – τόν εἶπαν βασιλέα
τῆς Κιλικίας, τῆς Συρίας, καί τῆς Φοινίκης.
Ὁ Καισαρίων στέκονταν πιό ἐμπροστά,
ντυμένος σέ μετάξι τριανταφυλλί,
στό στήθος του ἀνθοδέσμη ἀπό ὑακίνθους,
ἡ ζώνη του διπλή σειρά σαπφείρων κι ἀμεθύστων,
δεμένα τά ποδήματά του μ’ ἄσπρες
κορδέλλες κεντημένες μέ ροδόχροα μαργαριτάρια.
Αὐτόν τόν εἶπαν πιότερο ἀπό τούς μικρούς,
αὐτόν τόν εἶπαν Βασιλέα των Βασιλέων.Οἱ Ἀλεξανδρινοί ἔνοιωθαν βέβαια
πού ἦσαν λόγια αὐτά καί θεατρικά.Ἀλλά ἡ μέρα ἤτανε ζεστή καί ποιητική,
ὁ οὐρανός ἕνα γαλάζιο ἀνοιχτό,
τό Ἀλεξανδρινό Γυμνάσιο ἕνα
θριαμβικό κατόρθωμα τῆς τέχνης,
τῶν αὐλικῶν ἡ πολυτέλεια ἔκτακτη,
ὁ Καισαρίων ὅλο χάρις κ’ ἐμορφιά
(τῆς Κλεοπάτρας υἱός, αἷμα τῶν Λαγιδῶν)∙
κ’ οἱ Ἀλεξανδρινοί ἔτρεχαν πιά στήν ἑορτή,
κ’ ἐνθουσιάζονταν, κ’ ἐπευφημοῦσαν
ἑλληνικά, κ’ αἰγυπτιακά, καί ποιοί ἑβραίικα,
γοητευμένοι μέ τ’ ὡραῖο θέαμα –
μ’ ὅλο πού βέβαια ἤξευραν τί ἄξιζαν αὐτά,
τί κούφια λόγια ἤσανε αὐτές ἡ βασιλεῖες.

[1912]

Το ποίημα Αλεξανδρινοί Βασιλείς, με το οποίο ο Καβάφης αναδεικνύει τη ματαιότητα της φιλοδοξίας, αναφέρεται στην τελετή των «δωρεών» που διοργάνωσε το 34 π.Χ. η Κλεοπάτρα με τον Αντώνιο για να μοιράσουν στα παιδιά της Κλεοπάτρας, και στην ίδια, τα εδάφη που είχε κατακτήσει ο Μέγας Αλέξανδρος και τα οποία σχεδίαζαν, χωρίς να το έχουν ακόμη καταφέρει, να τα κατακτήσουν εκ νέου ο Αντώνιος με την Κλεοπάτρα.
Η τελετή των δωρεών πραγματοποιήθηκε μετά τη νικηφόρα εκστρατεία του Αντώνιου στην Αρμενία. Ο Αντώνιος, που είχε πιάσει αιχμάλωτο το βασιλιά της Αρμενίας, αντί να τελέσει το θρίαμβό του στη Ρώμη όπως προέβλεπε η ρωμαϊκή παράδοση, προτίμησε να παρουσιάσει το πολεμικό του λάφυρο στην Αλεξάνδρεια, φέρνοντας σε οριακό σημείο τις σχέσεις του με τη Σύγκλητο και τον Οκταβιανό. Βέβαια, ο Καβάφης δεν παρουσιάζει το γεγονός αυτό από την οπτική του Αντωνίου, τον οποίο ούτως ή άλλως δεν τον αναφέρει καν στο ποίημα αυτό. Ο Καβάφης επιλέγει να ελέγξει την τελετή των δωρεών από την πλευρά της Κλεοπάτρας, θέλοντας να τονίσει τη δική της στάση και τη δική της συνεισφορά σε μια ψεύτικη τελετή που πραγματοποιήθηκε μόνο και μόνο για τη δημιουργία εντυπώσεων. Ο ποιητής χρησιμοποιεί εδώ την ιστορία της Κλεοπάτρας για να τονίσει την αρνητική πλευρά της πολιτικής, με τη βασίλισσα της Αιγύπτου να αποτελεί το παράδειγμα του ηγέτη που βάζει τις δικές του επιδιώξεις και φιλοδοξίες πάνω από το καλό της πατρίδας και των πολιτών του. Η Κλεοπάτρα σε μια προσπάθεια να ενισχύσει το κύρος της και να δημιουργήσει εντυπώσεις στους αντιπάλους της προχωρά σε μια ανούσια τελετή, μοιράζοντας στα παιδιά της εδάφη που δεν της ανήκουν. Η προσπάθειά της βέβαια δεν έπεισε τους κατοίκους της Αλεξάνδρειας, αλλά αυτό δεν της δημιούργησε κάποιο πρόβλημα καθώς η Αλεξάνδρεια είναι μια πολυπολιτισμική πολιτεία, της οποίας οι πολίτες δεν έχουν κοινή συνείδηση εθνικής ταυτότητας και δεν μπαίνουν στη διαδικασία μιας κοινής αντίδρασης, αντιθέτως παρατηρούν αδιάφορα όσα γίνονται στην πόλη τους αφήνοντας ελεύθερη την Κλεοπάτρα να κάνει ό,τι θέλει.
Παράλληλα, το ποίημα αυτό διατρέχεται κι από μια λανθάνουσα ερωτική θεματική καθώς ο Καβάφης βρίσκει την ευκαιρία να εστιάσει την προσοχή του στον Καισαρίωνα, ο οποίος κέντριζε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του ποιητή, κυρίως εξαιτίας της τραγικής του μοίρας. Όταν ο Καισαρίων αναγορεύτηκε Βασιλέας των Βασιλέων ήταν 14 ετών και μόλις τέσσερα χρόνια μετά θα δολοφονηθεί από τους άνδρες του Οκταβιανού, ο οποίος δε θέλει να αφήσει ζωντανό το γιο (όπως ισχυριζόταν η Κλεοπάτρα τουλάχιστον) του Ιούλιου Καίσαρα. Ο Καβάφης ασχολείται και σ’ άλλα ποιήματά του με τον Καισαρίων και ιδίως στο ομώνυμο ποίημα όπου και αποκαλύπτει περισσότερο την ερωτική έλξη που του ασκεί ο Καισαρίωνας, για τον οποίο αν και δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, ο ποιητής τον φαντάζεται ιδιαίτερα ωραίο.
Στο ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» ο Καβάφης βρίσκει επιπλέον την ευκαιρία να δώσει μια τελευταία όμορφη εικόνα της Αλεξάνδρειας, προτού πέσει στα χέρια των Ρωμαίων και φτάσει το τέλος μια σημαντικής περιόδου για την πόλη του ποιητή.

Ερωτήσεις:

Στο περιστατικό που διηγείται ο Πλούταρχος κεντρικά πρόσωπα είναι ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα. Εδώ πώς δηλώνεται η παρουσία τους; Ποια είναι τα κύρια πρόσωπα;

Ο Καβάφης αντλεί τις πληροφορίες για τη σύνθεση του ποιήματός του από την ιστορία του Πλουτάρχου, διαφοροποιείται όμως από τον τρόπο που περιγράφει τα γεγονότα ο ιστορικός, μιας και σκοπός του ποιητή δεν είναι να γράψει ένα ιστορικό κείμενο αλλά να παρουσιάσει την ποιητική του ιδέα. Ο Καβάφης αποσιωπά την παρουσία του Αντώνιου και θέτει φαινομενικά σε δεύτερη μοίρα την Κλεοπάτρα, εστιάζοντας την προσοχή του στα παιδιά της καθώς και στους πολίτες της Αλεξάνδρειας. Στο ποίημα του Καβάφη ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα υπονοούνται ως διοργανωτές της τελετής, μιας και αυτοί διοικούσαν την Αίγυπτο και ήταν οι μόνοι που μπορούσαν να προχωρήσουν σε μια τέτοια τελετή, κι ενώ το όνομα του Αντώνιου δεν αναφέρεται καθόλου, ο ποιητής αναφέρεται δύο φορές στην Κλεοπάτρα, μιας και στην πραγματικότητα αυτή αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος.
Ο Καβάφης όντας Αλεξανδρινός δεν ενδιαφέρεται για τη σημασία που έχει η τελετή για τον Αντώνιο, τον ενδιαφέρει κυρίως η τελετή σε σχέση με την Κλεοπάτρα. Τα παιδιά της Κλεοπάτρας παρόλο που αναφέρονται ονομαστικά και με λεπτομέρειες σχετικά με τους τίτλους που έλαβαν, δεν αποτελούν κεντρικά πρόσωπα του ποιήματος υπό την έννοια ότι αποτελούν άβουλα πρόσωπα σ’ ένα σχέδιο της βασίλισσας. Τα παιδιά είναι τα άτυχα θύματα των ιστορικών εξελίξεων, καθώς σε λίγα χρόνια που η Αίγυπτος θα τεθεί υπό τον έλεγχο των Ρωμαίων, αυτά θα οδηγηθούν αιχμάλωτα στη Ρώμη, με εξαίρεση τον Καισαρίωνα που θα δολοφονηθεί κατ’ εντολή του Οκταβιανού.
Ο Καισαρίωνας είναι το μόνο από τα παιδιά της Κλεοπάτρας που αποκτά πιο ουσιαστικό ρόλο στο ποίημα κι αυτό γιατί ο ποιητής αισθάνεται μια ιδιαίτερη συμπάθεια γι’ αυτόν και τη σκληρή μοίρα που θα αντιμετωπίσει, γι’ αυτό και φροντίζει να αφιερώσει αρκετούς στίχους στην παρουσίασή του. Ο Καισαρίωνας είναι γιος του Ιούλιου Καίσαρα, γεγονός που του δίνει δικαίωμα για μια μελλοντική διεκδίκηση της εξουσίας της Ρώμης. Οι σύμβουλοι του Οκταβιανού θα του υποδείξουν με έμφαση τα προβλήματα που ενδέχεται να δημιουργηθούν αν αφήσουν τον Καισαρίωνα να ζήσει, γι’ αυτό και ο μικρός Καίσαρας θα είναι το μόνο παιδί της Κλεοπάτρας που θα δολοφονηθεί. Ο Καβάφης επιμένει στην παρουσίαση του Καισαρίωνα για να τονίσει την τραγική ειρωνεία της τελετής, μιας και ο Βασιλέας των Βασιλέων, που με τόσο ενθουσιασμό γίνεται δεκτός από τους πολίτες της Αλεξάνδρειας, θα έχει και τη χειρότερη κατάληξη.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τα παιδιά στα οποία ο ποιητής αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του ποιήματος δεν έχουν κάποια ουσιαστική δύναμη και βρίσκονται εκεί μόνο και μόνο γιατί έτσι το θέλησε η μητέρα τους. Από την άλλη, οι Αλεξανδρινοί που ενώ γνωρίζουν ότι η τελετή αυτή είναι ανούσια, δεν αντιδρούν και προτιμούν να μείνουν απλοί θεατές, αποποιούμενοι τις ευθύνες που τους αναλογούν. Ποιος έχει επομένως την ευθύνη για την τελετή αυτή που θα εξοργίσει τους Ρωμαίους και θα αποτελέσει την αρχή του τέλους για το βασίλειο της Αιγύπτου, μα φυσικά η Κλεοπάτρα που είναι ουσιαστικά το κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος.
Η Κλεοπάτρα ακολουθεί τον Αντώνιο στα φιλόδοξα σχέδιά του και καταφεύγει σε μια περιττή και κενή επίδειξη δύναμης, ξεκινώντας μια σύγκρουση που θα καταλήξει στο θάνατό της, στη δολοφονία του γιού της και στην αιχμαλωσία των υπόλοιπων παιδιών της. Η Κλεοπάτρα είναι αν μη τι άλλο ένα τραγικό πρόσωπο καθώς εξαιτίας της δικής της μεγαλομανίας, τόσο η οικογένειά της όσο και η πατρίδα της θα γνωρίσουν το βίαιο πρόσωπο των Ρωμαίων, οι οποίοι θα τερματίσουν μια σημαντικότατη περίοδο για την Αίγυπτο. Η βασίλισσα της Αιγύπτου επιχειρεί να εντυπωσιάσει τους πολίτες και τους αντιπάλους της, και όχι μόνο αποτυγχάνει καθώς κανείς δεν ξεγελιέται από την ανούσια τελετή, αλλά θα προκαλέσει και την ολέθρια οργή των Ρωμαίων.

Η ειρωνεία είναι από τα κύρια γνωρίσματα της ποιήσεως του Καβάφη. Μπορείτε να την αναγνωρίσετε στο ποίημα;

Στο ποίημα Αλεξανδρινοί Βασιλείς ο Καβάφης έχοντας αρνητική στάση απέναντι στη ματαιόδοξη τελετή της Κλεοπάτρας, χρησιμοποιεί άφθονη ειρωνεία για να καταδείξει με έμφαση πόσο λανθασμένη υπήρξε η απόφαση της Κλεοπάτρας να προκαλέσει με τις πράξεις της μια πανίσχυρη αυτοκρατορία.
Στο ποίημα εντοπίζουμε στοιχεία τραγικής, δραματικής αλλά και λεκτικής ειρωνείας. Η τραγική ειρωνεία έγκειται στο γεγονός ότι τόσο η Κλεοπάτρα όσο και τα παιδιά της που άθελά τους συμμετέχουν στην τελετή, αγνοούν την άσχημη κατάληξη που τους επιφυλάσσει το μέλλον. Διαβάζοντας κανείς την ξεχωριστή περιγραφή του Καισαρίωνα και των πολυτελών ενδυμάτων του, δεν μπορεί παρά να αναλογιστεί ότι απομένουν μόλις τέσσερα χρόνια μέχρι τη δολοφονία του μικρού Καίσαρα. Στην τραγική ειρωνεία που σχετίζεται με την τύχη του Καισαρίωνα εντοπίζεται άλλωστε και η ουσιαστική προσπάθεια του ποιητή να αναδείξει τη ματαιότητα της φιλοδοξίας, των επιδείξεων και της αγάπης για την εξουσία. Η Κλεοπάτρα στην προσπάθειά της να επιδείξει τη δύναμή της, έθεσε σε κίνηση τα γεγονότα που σύντομα θα καταλήξουν με το δικό της θάνατο και με τη δολοφονία του Καισαρίωνα.
Η δραματική ειρωνεία που προκύπτει από την αντίθεση ανάμεσα στις επιδιώξεις των ηρώων και του τελικού αποτελέσματος, γίνεται εμφανής από το γεγονός ότι ενώ η Κλεοπάτρα διοργανώνει την τελετή των δωρεών για να εντυπωσιάσει τους πολίτες της, εκείνοι καθόλου δεν πείθονται κι έχουν μάλιστα πλήρη επίγνωση πόσο ανούσιο και κενό είναι όλο αυτό το μοίρασμα βασιλικών τίτλων στα παιδιά της Κλεοπάτρας: «τί κούφια λόγια ἤσανε αὐτές ἡ βασιλεῖες.».
Η λεκτική ειρωνεία χρησιμοποιείται από τον Καβάφη για να υποδείξει την κενότητα των τίτλων που αποδίδονται στα παιδιά της Κλεοπάτρας και γίνεται αντιληπτή με την επανάληψη της φράσης «τον είπαν» και τη χρήση της παύλας μετά από κάθε όνομα, που επιτάσσει μια παύση στην ανάγνωση σα να πρόκειται να ακουστεί κάτι σημαντικό στη συνέχεια, παρόλο που όλοι γνώριζαν ότι όλα αυτά τα εδάφη δεν ανήκαν στην Κλεοπάτρα:
Ὁ Ἀλέξανδρος – τόν εἶπαν βασιλέα
τῆς Ἀρμενίας, τῆς Μηδίας, καί τῶν Πάρθων.Πώς παρουσιάζονται οι Αλεξανδρινοί σχετικά Α) με την εθνολογική τους σύνθεση, β) με τη στάση τους απέναντι στην τελετή; Είναι στάση που χαρακτηρίζει υπεύθυνους πολίτες;

Η Αλεξάνδρεια εκείνη την εποχή αποτελούσε μια σημαντικότατη πολιτεία, που λόγω της πολιτιστικής της ανάπτυξης αλλά και χάρη στο μεγάλο λιμάνι της συγκέντρωνε πλήθος κόσμου από διάφορες χώρες. Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι αποτελούν τη βασική σύνθεση της πολυπολιτισμικής αυτής κοινωνίας, η οποία όμως στερείται της συνοχής εκείνης που θα επέτρεπε στους πολίτες της να αποτελέσουν μια ενιαία ομάδα με κοινές επιδιώξεις. Οι Αλεξανδρινοί παρακολουθούν την τελετή των δωρεών, αδιάφοροι για το γεγονός ότι πρόκειται για μια καλοστημένη παράσταση και παρόλο που γνωρίζουν ότι η Κλεοπάτρα προσπαθεί να τους εξαπατήσει, ενθουσιάζονται με το θέαμα. Ενώ θα έπρεπε να αντιδράσουν στη μάταιη προσπάθεια της Κλεοπάτρας να δημιουργήσει εντυπώσεις, εκείνοι παραμένουν αδιάφοροι απέναντι στις πολιτικές διαστάσεις του ψέματος της Κλεοπάτρας κι αυτό γιατί δεν έχουν τη συνείδηση ότι ανήκουν στην πολιτεία αυτή, οπότε αισθάνονται ότι δεν τους αφορά άμεσα το τι κάνει η βασίλισσα. Η στάση αυτή των πολιτών της Αλεξάνδρειας επιτρέπει στην Κλεοπάτρα να κάνει μοιραία λάθη εις βάρος της πολιτείας και αυτό τους καθιστά συνυπεύθυνους για τη δραματική εξέλιξη που θα έχουν τα γεγονότα, μετά την προκλητική στάση της Κλεοπάτρας και του Αντώνιου απέναντι στους Ρωμαίους. Οι Αλεξανδρινοί, βέβαια, επιλέγουν να μείνουν αμέτοχοι στα διαδραματιζόμενα ενδιαφερόμενοι κυρίως ο καθένας για την προσωπική του ζωή, γεγονός που αφήνει ανοιχτό το πεδίο για αυθαιρεσίες από την πλευρά των ηγετών τους. Το ίδιο λάθος, άλλωστε, κάνουν οι πολίτες ακόμη και στις μέρες μας επιτρέποντας στους κρατούντες να κάνουν ό,τι θέλουν χωρίς κανένα έλεγχο και χωρίς καμία αντίδραση. Οι πολίτες όμως θα πρέπει να κατανοούν ότι το προσωπικό τους συμφέρον δεν μπορεί να διαχωρίζεται από το συμφέρον της πολιτείας, οτιδήποτε συμβαίνει στην πολιτεία τους αφορά άμεσα και γι’ αυτό θα πρέπει να δείχνουν απόλυτο ενδιαφέρον και να μη διστάζουν να εκφράσουν την αντίθεσή τους με τις αποφάσεις των ηγετών τους. Το βασικό λάθος επομένως των Αλεξανδρινών είναι ότι θεωρούν πως οι πράξεις της Κλεοπάτρας δεν τους αφορούν και την αφήνουν ελεύθερη να πράττει κατά βούληση. Στην πορεία δυστυχώς θα συνειδητοποιήσουν ότι οι πράξεις της Κλεοπάτρας είναι αυτές που θα φέρουν την υποταγή στους Ρωμαίους.

Leave a Comment

Updated on November 16, 2023

ΕΦΗΒΕΙΑ 4

by

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14465

Κείμενο 1

Πριν από τον ψυχολόγο, ακούστε τα παιδιά σας
Η Κατερίνα Χατζηκαλλία-Κουνιάκη είναι ψυχολόγος με ειδίκευση στη θεραπεία παιδιών κι εφήβων. Ακολουθεί απόσπασμα της συνέντευξής στη σελίδα https://www.livemedianews.gr στις 22/102019

-Παρ' ότι δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές - λύσεις για ευτυχισμένη ενηλικίωση ποιες βασικές οδηγίες-συμβουλές θα δίνατε;
-Μετά από 16 χρόνια κλινικής πράξης και καθημερινής επαφής με εκατοντάδες γονείς, παιδιά και εφήβους, τα δύο βασικότερα στοιχεία, για να γίνει ένα παιδί ευτυχισμένος ενήλικας, θεωρώ ότι είναι: Πρώτον, το αίσθημα αγάπης, αποδοχής και ασφάλειας που καλλιεργείται από τη στάση των γονιών προς το παιδί, από την ώρα που αυτό γεννιέται. Πρόκειται για μια στάση αποδοχής, ενθάρρυνσης και διόλου επικριτική, ώστε το παιδί να νιώσει ότι οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του το αγαπούν και το αποδέχονται ακόμη κι όταν κάνει λάθη ή δεν τα καταφέρνει καλά κι έτσι να αγαπήσει κι αυτό με τη σειρά του τον εαυτό του.
Και δεύτερον, η ευελιξία των γονιών, κυρίως με τον έφηβο. Όταν το παιδί περνάει από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, τα πράγματα αλλάζουν και το παιδί από εξαρτημένο ον επιθυμεί να γίνει ανεξάρτητο και να διαφοροποιηθεί από τους γονείς, απορρίπτοντάς τους συνήθως. Στη φάση αυτή είναι που θα εκδηλώσει και πολλές αντιδράσεις προς τους γονείς και πιθανώς να υπάρξουν συγκρούσεις μεταξύ τους. Οι γονείς εδώ, λοιπόν, θα πρέπει να επιδείξουν ευελιξία, να κάμψουν την όποια άκαμπτη στάση τους και να «ακούν» περισσότερο τον έφηβο, δείχνοντάς του κιόλας ότι παίρνουν στα σοβαρά τις απόψεις του.

-Τι τρομάζει τους γονείς από τη συμπεριφορά των παιδιών σήμερα;
-Πολλά, για να μην πω όλα! Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνον με τη συμπεριφορά των παιδιών (αν είναι τρομακτική ή όχι) αλλά έχει να κάνει και με τις προσδοκίες και απαιτήσεις των γονιών που έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Διότι, οι γονείς των τελευταίων ετών θέλουν κι επιδιώκουν να τα κάνουν όλα και πάντα σωστά με /για το παιδί τους, ώστε αυτό να μην «μείνει πίσω», να μην αποτύχει ή να μην καταστρέψει το μέλλον του. Έτσι, βιώνουν μεγάλη αγωνία και προσπαθούν να μην τους ξεφύγει τίποτα που μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα.

Κείμενο 2
[Μαργαρίτα Περδικάρη]
Απόσπασμα από το ομώνυμο διήγημα στο «Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή, εκδόσεις Ζώδιο,1989.

Όταν οι Γερμανοί την τουφέκισαν, στις αρχές του καλοκαιριού του 1944, λίγο πρίν την απελευθέρωση, η Μαργαρίτα δεν είχε πατήσει ακόμα τα είκοσι χρόνια της. Το λιγνό κορμί της βάσταξε μ΄ απίστευτη αντοχή όλες τις κακουχίες της φυλακής, το στόμα της έμεινε κλεισμένο σ΄όλα τα μαρτύρια που μαθεύτηκε πώς της κάνανε. Και στάθηκε μπροστά στο απόσπασμα χαμογελώντας το πικρό χαμόγελο της οικογένειας των Περδικάρηδων. Αυτό το τελευταίο για το χαμόγελο το ΄πε ο παπάς, που με την απαραίτητη παρουσία του στις θανατικές εκτελέσεις, επικυρώνει, στ΄ονομα του Καίσαρος, την απόδοση της ψυχής στο Θεό. Ο ίδιος είπε πως, όταν σήκωσαν τα ντουφέκια, η μικρή Μαργαρίτα κούνησε το χέρι της κ΄είπε ένα ακατανόητο καληνύχτα, μάλιστα δεν είπε καληνύχτα, είπε ακριβώς – «καληνύχτα ντε…».
Είταν η πρώτη γυναίκα στη δική μας πόλη που πέθαινε με τέτοιον τρόπο. Ως τα τότες οι γυναίκες εκεί ξέρανε μόνο να πεθαίνουν αμίλητες στο κρεβάτι ή το στρώμα τους απ΄ αρρώστιες κι από γεράματα, πεθαίνανε πάνω στη γέννα ή τη λεχωνιά τους, από το μαράζι της φτώχειας, της κακής παντριάς ή της ξενητιάς των αντρών τους –τέτοια πράματα π’ ο καθενας τα βρίσκει πολύ φυσικά. Αν πεις και για τις γυναίκες από το δικό της το σόι, οι γυναίκες των Περδικάρηδων πέθαιναν από γεροντοχτικιό, από κρίσεις νευρικές και καρδιακές – γεροντοκόρες το πλείστον. Τελευταία στο σόι τους η Μαργαρίτα πέθανε κι αυτή ανυμέναια 1.

1 ανυμέναια: χωρίς να έχει παντρευτεί.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Σε 50 περίπου λέξεις να παραθέσεις συνοπτικά τις βασικές συμβουλές – οδηγίες που απευθύνει στο Κείμενο 1 η ψυχολόγος στους γονείς των εφήβων.
(Μονάδες 10)

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να περιγράψεις τον τρόπο με τον οποίο γίνεται νοηματικά η σύνδεση ανάμεσα στην πρώτη και στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1.
(Μονάδες 10)

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
«Οι γονείς εδώ, λοιπόν, πρέπει να μπορούν να δείξουν ευελιξία, να κάμψουν την όποια άκαμπτη στάση τους και να αρχίσουν να «ακούν» περισσότερο τον έφηβο, δείχνοντάς του κιόλας ότι παίρνουν στα σοβαρά τις απόψεις του».
Το ύφος του κειμένου στο παραπάνω χωρίο( Κείμενο 1) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί:
α. Ειρωνικό
β. Συμβουλευτικό
γ. Τυπικό
Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου με κριτήριο τους ρηματικούς τύπους του χωρίου.
(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Σε 100-150 λέξεις να σκιαγραφήσεις την προσωπικότητα της Μαργαρίτας Περδικάρη, αντλώντας στοιχεία από το κείμενο 2 (μον. 10). Ποιες σκέψεις σου γεννιούνται διαβάζοντας την ιστορία της νεαρής αυτής γυναίκας, λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μεγάλωσε;
(Μονάδες 15)

Leave a Comment

Posted on November 16, 2023

ΕΦΗΒΕΙΑ 3

by

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14448

Κείμενο 1
Η εφηβική επαναστατικότητα

Το παρακάτω κείμενο έχει δημοσιευτεί στις 22.11.2017 στον ιστότοπο efiveia. gr από την Εύη Μεσσαριτάκη, Ψυχολόγο. Παρατίθεται σε απόσπασμα για τις ανάγκες της εξέτασης.

Πρόκειται για ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της εφηβείας και για έναν από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους των γονέων: η επαναστατικότητα. Ταυτόχρονα, δεν είναι όλες οι μορφές επαναστατικότητας ίδιες. Υπάρχει η επαναστατικότητα ενάντια στην κοινωνική συμμόρφωση και εκείνη ενάντια στη γονεϊκή εξουσία. Και στις δύο περιπτώσεις, βέβαια, ο έφηβος κερδίζει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή των ενηλίκων.

Το νεαρό άτομο μπορεί ν’ αναζητά την προστασία της ατομικότητάς του και την ανεξαρτησία από τις επιθυμίες των γονιών του και αυτό να οδηγεί στην κριτική και τη δυσαρέσκεια από μέρους τους. Αυτό μπορεί να γίνεται είτε γιατί αμφισβητείται η γονεϊκή εξουσία είτε γιατί τα παιδιά μπορεί όντως να κινδυνεύσουν.

Ένας επαναστατημένος έφηβος μπορεί να σαμποτάρει 1 τον εαυτό του εγκαταλείποντας δραστηριότητες που τον ευχαριστούσαν, γιατί πια τις καταγράφει ως παιδικές. Μπορεί να εκδηλώσει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και να πέσουν οι επιδόσεις του στο σχολείο ή ακόμα και να εμπλακεί σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες. Οι γονείς όμως πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνουν για ποιους λόγους τα παιδιά τους εξεγείρονται και να ξεπεράσουν την αίσθηση ότι πλήττεται ο ρόλος της αυθεντίας που μέχρι πρότινος κατείχαν.

Η παραπάνω αίσθηση είναι ανθρώπινη και αναμενόμενη ως ένα βαθμό. Ταιριάζει δηλαδή στο γονιό να δυσαρεστείται και να δυσφορεί μπροστά σ’ αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων που διεκδικεί ένας έφηβος για την οικογένεια. Και ο γονιός άνθρωπος είναι άλλωστε και είναι λογικό να σαστίζει μπροστά σε τέτοιες αλλαγές. Οποιαδήποτε μεγάλη αλλαγή ακολουθείται από μία περίοδο αποσταθεροποίησης και απαιτείται χρόνος, για να βρεθεί ξανά η ισορροπία. Και η εφηβεία είναι μία μεγάλη αλλαγή για την οικογένεια, αφού πρόκειται για τη μετάβαση ενός ατόμου από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή.

1 Υπονομεύει, παρεμποδίζει

Κείμενο 2
Πίσω από τη βιτρίνα (απόσπασμα)

Το κείμενο έχει αντληθεί από το βιβλίο της Γαλάτειας Καζαντζάκη: Κρίσιμες στιγμές, Αθήνα, 1953. […]

Μόλις ο κυρ Θόδωρος έφτασε το μεσημέρι σπίτι του, φορτωμένος το δίχτυ με τα ψώνια, πήγε ίσια στο εργαστήρι της γυναίκας του και από την πόρτα τη ρώτησε σα ν' ανυπομονούσε:
-«Ε, το λοιπόν τι απόγινε, τέλειωσε, Ερασμία;»
Η Ερασμία, που έραβε στη μηχανή, τα κορίτσια είχαν φύγει, σταμάτησε το γάζωμα, σήκωσε το κεφάλι και τ' αποκρίθηκε γελαστή:
-«Εντάξει, Θόδωρε, τέλειωσε».
-«Μπράβο... Δόξα σοι ο Θεός».
-«Ήρθε να μου το πει, και βγήκε. Όπου να 'ναι έρχεται». «Έφερα μπριτζόλες χοιρινές... αλλά μη σηκώνεσαι, θα τις φτιάξω εγώ... κάνε τη δουλειά σου...»
-«Όχι, εγώ θα τις φτιάξω. Να ξεμουδιάσουν και τα πόδια μου. Από το πρωί κάθομαι».
Και τράβηξαν μαζί στην κουζίνα.
-«Πώς φαινόταν; Ήτανε ευχαριστημένος;» εξακολούθησε να τη ρωτά ο κυρ Θόδωρος αδειάζοντας το δίχτυ, ενώ η Ερασμία έβαζε την ποδιά της κουζίνας κι ανασκούμπωσε τα μανίκια της. -«Ευχαριστημένος; Όχι. Αυτό, μου είπε, γένηκε για τον τύπο. Τίποτα άλλο».
-«Σωστά». Σώπασαν κι ύστερα από λίγο ξαναρώτησε: «Ούτε είπε αν θα μας αφήκει να πάει με τον πατέρα του;»
-«Να μας αφήκει;» Κι η Ερασμία ένοιωσε σαν διά μιας η καρδιά της να 'παψε να δουλεύει, και κόπηκαν τα γόνατά της.

Να τους αφήκει; Μα ναι, πώς δεν το συλλογίστηκε; Σωστά. Τώρα μπορούσε μια χαρά να τους αφήκει. Τώρα έχει τον πατέρα του, τον παντοδύναμο κομματάρχη, με το τρανό συγγενολόι και το μεγάλο όνομα... Να βρει κοντά του όσα στερήθηκε. Να προχωρέσει στην κοινωνία, με τα μέσα που διαθέτει η φαμελιά του πάππου προς πάππου...[...]

Και τότε άρχεψαν να κυλούν τα δάκρυά της εκεί καθώς έπλενε τα πιάτα. Γιατί στάθηκε τόσο άτυχη; […] Γιατί πήγε ν' αγαπήσει ένα αρχοντόπουλο, αυτή η μοδιστρούλα, το φτωχοκόριτσο; Έλπισε ποτέ να την κάμει γυναίκα του ο Σαρρής; […] ...Θυμάται τα περασμένα... Θυμάται την πίκρα της εγκατάλειψης... την απονιά του... τη σκληρότητά του... Όνειρα της νιότης...σκέδια για το μέλλον... όλα ήρθε σαν το ληστή και της τα ρήμαξε... Την αποζημίωσε ο Γιωργάκης... Θυμάται το μαιευτήριο, όταν για πρώτη φορά πήρε το μωρό στην αγκαλιά της... Ντροπή, μετανοιωμός, πίκρες, όλα διαλύθηκαν... Θυμάται όταν βγήκε από την πόρτα, και είδε το ανοιξιάτικο πρωινό, όλο φως, και την πλατειά λεωφόρο. Τι όμορφος της φάνηκε ο κόσμος και, πόσο πλούσια και γλυκειά η ζωή... Είχε τη δουλειά της... Δεν είχε κανένα ανάγκη... κι όταν ύστερα από λίγα χρόνια παρουσιάστηκε και τούτος ο άγιος άνθρωπος και τη ζήτησε. Ήθελε να φτιάξει σπιτικό, να νοικοκυρευτεί... δε μπορούσε πια να ζει μαγκούφης και μοναχός... κι αγάπησε το Γιωργάκη, και ο Γιωργάκης τον αγάπησε και ζούσανε ευτυχισμένοι κι οι τρεις...[…]

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 1(μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Σε 60-70 λέξεις να αποδώσεις τους λόγους για τους οποίους η επαναστατικότητα των εφήβων είναι ένα χαρακτηριστικό που απασχολεί έντονα τους γονείς τους, σύμφωνα με το Κείμενο 1.
Μονάδες 10

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να περιγράψεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται, γλωσσικά και νοηματικά, η μετάβαση από την τρίτη στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1.
Μονάδες 10

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 παρατηρούμε ρηματική διατύπωση που σε δύο σημεία δηλώνει πιθανότητα και σε ένα σημείο αναγκαιότητα. Να εντοπίσεις τις διατυπώσεις αυτές (μονάδες 9) και να δικαιολογήσεις την επιλογή τους με κριτήριο το νόημα των προτάσεων ή περιόδων λόγου στις οποίες βρίσκονται (μονάδες 6)
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Να ερμηνεύσεις σε 100-150 λέξεις τη συναισθηματική αντίδραση της Ερασμίας στο παραπάνω απόσπασμα (μονάδες 10) εξετάζοντας παράλληλα τον βαθμό στον οποίο, κατά τη γνώμη σου, είναι δικαιολογημένη (μονάδες 5)
Μονάδες 15

Leave a Comment

Posted on November 16, 2023

ΕΦΗΒΕΙΑ 2

by

 

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14420

Κείμενο 1 [Συνάντηση με έναν ράπερ]
Το κείμενο που ακολουθεί είναι συνέντευξη που πήρε ο δημοσιογράφος κ. Πανταζόπουλος Γ. από το Φίλιππο Γιαγκούλη, γνωστό ράπερ. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις 5.11.2019 στη Lifo 1.

Πριν από λίγες μέρες, βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη και συνάντησα έναν από τουςδιασημότερους Έλληνες ράπερ, τον Φίλιππο Γιαγκούλη, ευρέως γνωστό ως FY. Πέρασααρκετές ώρες μαζί του και τον πέτυχα στη φάση της ηχογράφησης του νέου του άλμπουμ. Η καθημερινότητά του είναι πλέον τελείως διαφορετική. Εμφανίσεις, φωτογραφίσεις, στούντιο, περιοδείες, συνεντεύξεις, είναι μερικές από τις νέες υποχρεώσεις πουκαταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του. […]

Μετρώντας, ήδη, στο ενεργητικό του πλήθος hits 2, όπως το «Δε με θέλουν», το οποίο έχει αγγίξει τα 21 εκατομμύρια views 3, θυμάται ότι ξεκίνησε να ασχολείται με τη ραππερίπου από τα 15 του. Σήμερα έχει γίνει δημοφιλής, επειδή τραγουδάει και ραπάρει σεμια νέα αργκό 4 που έχει επινοήσει ο ίδιος, γεγονός που του έχει αποφέρει εκατομμύρια views στο ΥouΤube 5 και τεράστια επιτυχία στους χώρους όπου εμφανίζεται.

Όσες ώρες είμαστε μαζί, είναι χαμογελαστός, ευδιάθετος, λέει συνεχώς «bro» 6 και «αδερφέ», αλλά η λέξη «Prince» 7 είναι αυτή που τον χαρακτηρίζει. Παρατηρώ ότι βρίσκεταιδιαρκώς σε κίνηση και εκπέμπει θετική ενέργεια. Τις στυλιστικές επιλογές τις κάνει μόνοςτου και αγοράζει ό,τι του αρέσει, π.χ. την τσάντα Louis Vuitton 8 που είχε μαζί του, αλλά καιτο κόσμημα Gucci 9 που κρεμόταν στο λαιμό του. Αργότερα, ακούμε μερικά από τα νέα τουμουσικά κομμάτια. Κατά τη διάρκεια της ακρόασης χορεύει στους ρυθμούς των hits και μετην ολοκλήρωσή τους περιμένει να του πεις τη γνώμη σου.

«Όποιος πιστεύει ότι είναι εύκολη η παραγωγή ενός άλμπουμ, δεν ξέρει τι του γίνεται. Όπως η δουλειά του δημοσιογράφου έχει τις δυσκολίες της, έτσι και η δική μας έχει τις δικές της. Όποιος διαφωνεί, προτείνω να αλλάξουμε για μια ημέρα, για να δει αν θα αντέξειτις κρίσεις πανικού» λέει και συμπληρώνει: «Με σκληρή δουλειά μπορείς να πετύχεις ταπάντα. Και θεωρώ ότι αν έχεις δουλέψει μέσα σου, στο τέλος έρχονται τα χρήματα, η επιτυχία και η δόξα. Βέβαια, η επιτυχία είναι κάτι που δεν συγχωρείται από ανθρώπουςπου δεν έχουν κατορθώσει τίποτα στη ζωή τους, ειδικά από αυτούς που βρίσκονται στηνίδια ηλικία μ’ εσένα».

Τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας ακολουθεί πιστά το αμερικανικό ωράριο και, όπως εξηγεί, κοιμάται στις οκτώ το πρωί και ξυπνά στις έξι το απόγευμα. Μου βάζει ναακούω συνεχώς κομμάτια του Αμερικανού ράπερ Lil Wayne, από τον οποίο έχει επηρεαστεί πάρα πολύ λόγω της συνοδείας ηλεκτρικής κιθάρας και της χρήσης του Auto-Tune 10. Ποιο πιστεύει ότι είναι το συστατικό της επιτυχίας; «Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους,μόνο για μένα. Προσωπικά, θεωρώ σημαντική την αυθεντικότητα. Να είσαι 1.000% ο εαυτός σου. Αυτήν τη στιγμή η ραπ είναι το πιο επιτυχημένο μουσικό είδος».

Όσον αφορά τις αιτιάσεις 11 ορισμένων για το κατά πόσο οι εκπρόσωποι της ραπ αποτελούν σωστά πρότυπα για τους νέους, υποστηρίζει: «Πρώτα απ' όλα, είναι τεράστια τιμή να είσαι πρότυπο για τη νεολαία. Επίσης, ανήκω σ' εκείνους που δεν επιλέγουν να έχουν στίχους χυδαίους ή να προβάλουν σεξιστικά υπονοούμενα. Από κει και πέρα, ημουσική μου είναι αποτέλεσμα ερεθισμάτων, συνειρμών, γεγονότων και στιγμών της καθημερινότητας. Για μένα η ραπ είναι τέχνη και μέσο έκφρασης.».

Για τον Φίλιππο, όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν έχοντας έναν σκοπό στη ζωή τους. Εκείνος ευτύχησε να γνωρίσει πολύ νωρίς την επιτυχία και τα τραγούδια του να γίνουν ηαφορμή ακόμα και για πολιτικά σχόλια.

1 Η LiFO είναι εβδομαδιαίος δωρεάν έντυπος οδηγός πόλης που μοιράζεται σε επιλεγμένα σημεία σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Το LIFO.gr ξεκίνησε ως ιστότοπος του εντύπου, αλλά πλέον περιλαμβάνει ειδήσεις, πολιτιστικά θέματα, ρεπορτάζ και έρευνες, οδηγό πόλης, αγορά, και ενότητα με βίντεο.
2 Hits: οι επιτυχίες
3 Views: όρος που χρησιμοποιείται από την αγγλική γλώσσα, για να αποτυπώσει τις προβολές βίντεο στο διαδίκτυο
4 Αργκό: η συνθηματική γλώσσα
5 ΥouΤube: ιστότοπος, ο οποίος επιτρέπει κοινοποίηση, αποθήκευση, αναζήτηση και αναπαραγωγή ψηφιακών βίντεο και ψηφιακών ταινιών
6 Bro: εναλλακτική χρήση του όρου brother (αδερφέ)
7 Prince: πρίγκηπας
8 Louis VuiƩon: μάρκα δερμάτινων ειδών
9 Gucci: γνωστός οίκος μόδας (είδη ένδυσης)
10 Auto-Tune: ψηφιακός επεξεργαστής ήχου
11 Αιτιάσεις: κατηγορίες
12 Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ: ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες κλασικής μουσικής

Κείμενο 2
Ο Μότσαρτ

Το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη περιλαμβάνεται στο βιβλίο “Ποιήματα 1945-1971” (εκδ. Κέδρος,1977).

O Mότσαρτ μ' ένα μαύρο σκύλο τριγυρίζει τα καμμένα
σπίτια· ψάχνει κει μέσα στην καφτή τέφρα και την καρβου-
νίλα.

Σε μερικές γωνιές δεν έχουν ακόμη σβήσει οι φωτιές...
―ΠAPAΞENO -λέει- ΠOYΘENA ΔEN AKOYΓETAI
ΠIA H MOYΣIKH MOY…

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Για ποιους λόγους ο δημοσιογράφος θέλησε να πάρει συνέντευξη από τον ράπερ, σύμφωναμε όσα αναγράφονται στο Κείμενο 1; (50-60 λέξεις)
Μονάδες 10

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
«Όποιος πιστεύει ότι είναι εύκολη η παραγωγή ενός άλμπουμ, δεν ξέρει τι του γίνεται. Όπως η δουλειά του δημοσιογράφου … ειδικά από αυτούς που βρίσκονται στην ίδια ηλικία μ’ εσένα»: στην πρώτη απάντηση του συνεντευξιαζόμενου που αναγράφεται στο Κείμενο 1 χρησιμοποιείται η αναλογία. Να βρεις τα μέλη της (μονάδες 6) και να δικαιολογήσεις τηνεπιλογή της (μονάδες 4).
Μονάδες 10

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Το Κείμενο 1 έχει πολλές λέξεις που προέρχονται από την αγγλική γλώσσα. Δικαιολόγησετην επιλογή του δημοσιογράφου με κριτήρια:
α. το μέσο που δημοσίευσε το κείμενο,
β. το κοινό στο οποίο απευθύνεται,
γ. την ιδιότητα του συνεντευξιαζόμενου.
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Στο Κείμενο 2 εκφράζεται ένα παράπονο. Ποιο είναι αυτό και ποιες σκέψεις ή/και συναισθήματα σού δημιουργεί; Να αναπτύξεις την απάντησή σου σε 100-150 λέξεις.
Μονάδες 15

Leave a Comment

Posted on November 16, 2023

ΕΦΗΒΕΙΑ 1

by

Κείμενο 1
[Γονείς και έφηβοι: Μια διαρκής σύγκρουση]

https://www.trapeza-thematon.gr/Thema/14416

Το κείμενο είναι απόσπασμα από τη συνέντευξη του J. K. Freud, ψυχαναλυτή. Η συνέντευξη δόθηκε στην Δάφνη Σκαλιώνη και αναρτήθηκε στον ιστότοπο https://book.ert.gr στις 17 Δεκεμβρίου 2018.

Είναι απαραίτητο οι έφηβοι να συγκρούονται με τους γονείς τους και οι γονείς να συγκρούονται με τους εφήβους. Πρέπει να τους βάζουν όρια και να μην είναι «φίλοι» τους. Είναι βασικό οι γονείς να θέτουν όρια και οι έφηβοι να έχουν έναν γονιό με τον οποίο να μπορούν να συγκρουστούν. Το πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι η έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς. Επικοινωνούν ελάχιστα με τα παιδιά τους και οι έφηβοι πλέον είναι υπερβολικά μόνοι τους. Δεν έχουν κάποιον με τον οποίον να συγκρουστούν. Έτσι, νιώθουν παραμελημένοι και εγκαταλειμμένοι. Οι αυταρχικοί γονείς του παρελθόντος έχουν δώσει τη θέση τους σε γονείς πολύ ανεκτικούς.

Αυτό δημιουργεί γενιές νέων υπερβολικά παραμελημένων. Έτσι, οι νέοι καταφεύγουν σ’ έναν μηχανισμό άμυνας και γίνονται επιθετικοί απέναντι στους γονείς που δεν τους προσέχουν. Οδηγούνται στο να γίνονται τυραννικοί ως άμυνα απέναντι στην αγωνία τους και τη μοναξιά τους. Έτσι είναι οι σύγχρονοι έφηβοι: παιδιά που βιώνουν τρομακτική εγκατάλειψη.

Χωρίς όρια τα παιδιά νιώθουν εγκαταλειμμένα. Αν και οι έφηβοι νομίζουν ότι λαχταρούν την απόλυτη ελευθερία, τελικά βιώνουν το απόλυτο χάος. Ένα παιδί που έχει απέναντί του έναν ενήλικα που θα του ορίσει μια ορισμένη ώρα, για να γυρίσει στο σπίτι ή που θα του πει «Κάνε τα μαθήματά σου!», καταλαβαίνει ότι ο ενήλικας νοιάζεται γι’ αυτό. Έτσι, όταν τα σύγχρονα παιδιά και έφηβοι δεν έχουν απέναντί τους ενήλικες που νοιάζονται γι’ αυτούς, νιώθουν πραγματικά εγκαταλειμμένοι. Νιώθουν αγωνία. Έχω πει ότι τον τελευταίο καιρό βλέπουμε γονείς που είναι οι ίδιοι αρκετά έφηβοι. Είναι όλοι μικροί στο σπίτι. Δεν υπάρχει κανένας ενήλικας να θέτει κανόνες. Κι αυτό προκαλεί μεγάλο άγχος. Είναι πολύ δύσκολο να είσαι γονιός. Είναι μια πρόκληση, μια πραγματική πρόκληση.[...]

Οι μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ γονιών και παιδιών πολύ συχνά αφορούν τη διαχείριση του χρόνου. Οι έφηβοι έχουν μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με τον χρόνο. Λένε, «Πρέπει να φύγω γρήγορα» και περνούν ώρες μπροστά απ’ τον καθρέπτη. Έχουν επίσης μια ορισμένη σχέση με την αυτοεικόνα τους. Οι έφηβοι χρειάζονται «άδεια», για να κατοικήσουν το νέο τους σώμα. Θέλουν να οικειοποιηθούν το σώμα τους, που άλλαξε. Έτσι, οι έφηβοι κάνουν πίρσινγκ 1 ή τατουάζ ή σύμβολα ταυτότητας. Πολλές φορές οι γονείς αντιδρούν. «Πώς το έκανες αυτό;» Πολλά παιδιά μου λένε «Έκανα τατουάζ… αλλά δεν θέλω να το δει ο πατέρας μου». Τελικά, λαμβάνει χώρα ένα παιχνίδι εξαπάτησης, για να μην αποκαλυφθεί η πράξη. Γενικά, όλα έχουν να κάνουν με το σώμα. Τα ρούχα που φοράνε… τα αξεσουάρ που φοράνε…

[…] Όλοι φοβόμαστε το καινούργιο. Είναι κάτι πολύ ανθρώπινο. Εμείς που δεν είμαστε παιδιά της ψηφιακής εποχής, νιώθουμε φόβο. Τα παιδιά μας είναι παιδιά της ψηφιακής εποχής και συνδέονται με τα μέσα αυτά με άλλον τρόπο. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς κάνουν και να επικοινωνήσουμε μαζί τους. Πρέπει να ψάξουμε όμως με τι άλλο μπορούν να συνδεθούν. Πρέπει να μιλάμε με τα παιδιά, για να συνδέονται με άλλα πράγματα. Ξέρουμε ότι είναι πολύ ελκυστική η σύνδεση που προσφέρει το Ίντερνετ και τα μέσα γενικά. Ξέρουμε τους κινδύνους τους. Όμως, πρέπει να μιλάμε με τα παιδιά, με τους εφήβους, έτσι ώστε να ανοίξουν άλλα κανάλια σύνδεσης.[...]

1 τρύπημα σε διάφορα σημεία του σώματος

Β. Κείμενο 2
Εφηβεία

Το παρακάτω ποίημα είναι του Ηλία Σιμόπουλου, ποιητή με πολύχρονη παρουσία στα ελληνικά γράμματα. Αντλήθηκε από την ιστοσελίδα http://filologikesmaties.blogspot.com/2016/08/blog-post_16.html

Τι όμορφο που ήτανε
το παραμύθι της άνοιξης
τα κυριακάτικα πρωινά
με τις καμπάνες του 'Αη-Σπυρίδωνα
σε μιαν εξαίσια μουσική συναυλία-
όταν ανεβαίναμε
     τα μαρμάρινα σκαλοπάτια
όταν κατεβαίναμε
     τους κήπους με τις τριανταφυλλιές
όταν δεν υπήρχε χτες
          ούτε σήμερα
               ούτε αύριο
παρά μονάχα τα ηλιοκαμένα μας σώματα
με τα πλατιά στέρνα, τα γερά μπράτσα
τα εφηβικά μας όνειρα
     που δεν υποψιάζουνταν τα δόντια της φθοράς
ο δίχως σύνορα ουρανός
     κι ο στρατηλάτης άνεμος
που 'φερνε τα μηνύματα
     μιας άνοιξης αιώνιας
Τι όμορφο που ήτανε
     το παραμύθι της άνοιξης!

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να εκθέσεις σε 60-80 λέξεις τους βασικούς λόγους που οδηγούν σε σύγκρουση τους εφήβους με τους γονείς τους, σύμφωνα με το Κείμενο 1.
Μονάδες 10

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Η πρώτη με τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 συνδέονται νοηματικά μεταξύ τους με τη σχέση αιτίου – αποτελέσματος. Να περιγράψεις με συντομία ποια είναι η αιτία που διατυπώνεται στην πρώτη παράγραφο και ποιο το αποτέλεσμα στη δεύτερη.
Μονάδες 10

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1 («Οι μεγάλες συγκρούσεις ... τα αξεσουάρ που φοράνε…») παρατηρούμε εναλλαγή του πλάγιου και του ευθέος λόγου. Τι επιτυγχάνεται, κατά τη γνώμη σου, με αυτή την επιλογή; (μονάδες 5) Γράψε ξανά την παράγραφο, κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε ο λόγος να είναι πλάγιος σε όλη την έκτασή της. (μονάδες 10)
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Ποια τα συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου στο κείμενο 2, καθώς αναπολεί στιγμές της εφηβικής του ηλικίας του; (μονάδες 10) Ταυτίζεσαι ή διαφοροποιείσαι ως έφηβος/η με το σκηνικό που στήνεται στο ποίημα; (μονάδες 5) Να αναπτύξεις την ερμηνεία σου σε 100-150 λέξεις.
Μονάδες 15

Leave a Comment

Updated on November 11, 2023

Η ΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

by

 

Ο,ΤΙ ΈΧΟΥΜΕ ΚΑΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ.

ΟΛΑ ΤΑ ΦΥΛΛΑΔΙΑ ΚΑΙ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΚΑΙ Ο, ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

Δεν σημαίνει πως θα βάλω τα ίδια ακριβώς,στην Εκθεση υπάρχει ελευθερία, μπορεί να έχω την ίδια θεματική απλώς.

ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ BLOG.

ΠΩΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/10/13/%cf%80%cf%89%cf%83-%ce%ba%ce%b1%ce%bd%ce%bf%cf%85%ce%bc%ce%b5-%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%ce%bb%ce%b7%cf%88%ce%b7/

 

K.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ/// ‘ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ/// ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2023/11/02/k-%cf%80-%ce%ba%ce%b1%ce%b2%ce%b1%cf%86%ce%b7%cf%83-%ce%bf%cf%83%ce%bf-%ce%bc%cf%80%ce%bf%cf%81%ce%b5%ce%b9%cf%83-%ce%b2%ce%b9%ce%bf%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85/

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/category/%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%86%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7/

 

Χουάν Βιθέντε Πικέρας – «Εγώ στη θέση σου»

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/28/%cf%87%ce%bf%cf%85%ce%ac%ce%bd-%ce%b2%ce%b9%ce%b8%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5-%cf%80%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b5%ce%b3%cf%8e-%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%b8%ce%ad%cf%83%ce%b7-%cf%83%ce%bf/

 

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΓΕΝΕΩΝ/// ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ // ΕΛΥΤΗΣ -ΚΑΒΑΦΗΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2023/01/10/%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%83-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%b4%cf%85%ce%bf-%ce%b3%ce%b5%ce%bd%ce%b5%cf%89%ce%bd-%ce%b4%cf%85%ce%bf-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1/

 

ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΓΑΠΗ-ΕΡΩΤΑΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2023/05/10/%cf%84%ce%b5%cf%83%cf%83%ce%b5%cf%81%ce%b1-%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%b8%ce%b5%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%b1%ce%b3%ce%b1%cf%80%ce%b7-%ce%b5%cf%81/

 

ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΟΥ ΕΞΥΜΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΈΡΩΤΑ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/17/%cf%80%ce%b9%ce%bd%ce%b1%ce%ba%ce%b5%cf%83-%ce%b6%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b9%ce%ba%ce%b7%cf%83-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%be%cf%85%ce%bc%ce%bd%ce%bf%cf%85%ce%bd-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b1/

ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/08/%cf%80%ce%bf%ce%bb%cf%85%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b1/

ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΈΡΩΤΑΣ ////ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/17/enothta-6%ce%b7-%ce%b1%ce%b3%ce%b1%cf%80%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%ad%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b1%cf%83-%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b1-%ce%b1%cf%80%ce%bf-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%84%cf%81/

 

ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/09/26/15/

 

ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/07/%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%af-%ce%b4%ce%b5%ce%af%ce%ba%cf%84%ce%b5%cf%82-%cf%83%ce%b5-%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%84%ce%b5%cf%87%ce%bd%ce%af%ce%b1-%ce%b5%cf%81/

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2023/11/11/%cf%87%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b1-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%b4%ce%bf%cf%83%ce%b9%ce%b1%ce%ba%ce%b7%cf%83-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bc%ce%bf%ce%bd/

Leave a Comment

Posted on November 11, 2023

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

by

Χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης

Ειδικότερα, στην παραδοσιακή ποίηση υπάρχει πάντοτε ο ίδιος αριθμός στίχων σε κάθε στροφή, οι οποίοι διαθέτουν συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών και είναι μεταξύ τους ομοιοκατάληκτοι. Ο λόγος είναι φροντισμένος. Χρησιμοποιείται το ποιητικό λεξιλόγιο, καθώς τεχνηέντως  αποφεύγεται η χρήση των καθημερινών λέξεων (αντιποιητικές λέξεις) όπως και καθετί που παραπέμπει στον πεζό λόγο, ενώ το ποίημα βρίθει σχημάτων λόγου. Επιπρόσθετα έχουμε τη  λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού, αφού ο τρόπος που παρουσιάζονται τα νοήματα είναι σαφής, ενώ το θέμα είναι άμεσα συνυφασμένο με τον προϊδεαστικό τίτλο του ποιήματος. Η χρήση των σημείων στίξης και της ορθής σύνταξης είναι αυστηρή, όπως κι ο σεβασμός στο μέτρο, καθώς υπάρχει λυρικότητα στο λόγο. Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του: την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.

Χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης

Στον αντίποδα, η μοντέρνα ποίηση έχει ως βασικό  χαρακτηριστικό την αμφισβήτηση κάθε κανόνα. Ο στίχος γίνεται ελεύθερος (αυτόματη γραφή), ενώ καταργούνται η ομοιοκαταληξία, το μέτρο κι ο ορισμένος αριθμός συλλαβών. Ο λόγος προσεγγίζει περισσότερο τον πεζό (χρήση καθημερινού/ απλού λεξιλογίου) και οι λέξεις συνδυάζονται μεταξύ τους με πρωτοτυπία, καθώς ορισμένες είναι φαινομενικά αταίριαστες. Συν τοις άλλοις κυριαρχούν οι συνειρμοί κι οι φράσεις γίνονται πολύσημες κι ελλειπτικές, ενώ καταργείται κάθε λογική νοηματική αλληλουχία, αφού το κεντρικό θέμα παραμένει κρυφό ή υπονοείται εμμέσως. Ο αναγνώστης πρέπει να το ανακαλύψει μόνος του, να το αισθανθεί κι όχι απαραίτητα να το αντιληφθεί. Η λυρικότητα της παραδοσιακής ποίησης απουσιάζει, καθώς εδώ δίνεται έμφαση στη δραματικότητα. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύονται τολμηρές μεταφορές κι εικόνες. Η στίξη γίνεται χαλαρή, χρησιμοποιείται αναπάντεχα ή δεν υφίσταται καθόλου. Όσον αφορά στον τίτλο συχνά γίνεται προβληματικός, καθώς κατ’ ουσίαν είναι νοηματικά ανενεργός. Τέλος τα εξωραϊστικά στοιχεία και το φροντισμένο ύφος εγκαταλείπονται, διότι ορισμένες ιδέες και συναισθήματα είναι αδύνατο να εκφραστούν ακολουθώντας τους αυστηρούς κανόνες που διέπουν τη μοντέρνα ποίηση.

Σχηματικά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τις διαφορές παραδοσιακής- μοντέρνας ποίησης στα ακόλουθα σημεία:

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ
Έμμετρος στίχος Ελεύθερος στίχος
Ομοιοκαταληξία Απουσία ομοιοκαταληξίας
Χωρισμός σε στροφές, με ίσο αριθμό στίχων & συλλαβών Ανομοιομορφία στροφών, στίχων & συλλαβών
Στίχος προσεγμένος & στολισμένος, «ποιητικές» λέξεις Στίχος λιτός, «καθημερινές/ αντιποιητικές» λέξεις
Στίξη κανονική Απουσία στίξης ή ακανόνιστη στίξη
Διατήρηση νοήματος των λέξεων Πολυσημία των λέξεων
Λογική ανάπτυξη του θέματος/ αλληλουχία νοημάτων Υποδήλωση ή απόκρυψη του θεματικού κέντρου/ υπαινικτικός λόγο

Kατηγορίες

ΕΚΘΕΣΗ -ΚΕΙΜΕΝΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ /// ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ