ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΑ

Κλιματική αλλαγή

Κλιματική αλλαγή: Είμαστε στο παρά πέντε;

Είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι το κλίμα αλλάζει σε παγκόσμια
κλίμακα. Ένας εμφανής-εύκολα παρατηρήσιμος δείκτης είναι η περιβαλλοντική
θερμοκρασία που έχει αυξηθεί. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθρώπινη
υγεία ποικιλοτρόπως. Ανάλογα με το γεωγραφικό εύρος, μπορεί να
διαταραχθεί η εποχικότητα ορισμένων μολυσματικών νόσων.
Ως κλιματική αλλαγή νοείται η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και
ειδικότερα οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε
μεγάλη χρονική κλίμακα. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις
Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ως κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα η
μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες
δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που
έχει φυσικά αίτια.

Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται, οι
παγετώνες λιώνουν και η τυπολογία των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων
αλλάζει. Παρατηρούνται ακόμη ακραία καιρικά φαινόμενα -εντονότερα και πιο
εντατικά-, μείωση του ατμοσφαιρικού όζοντος, αλλαγές στο οικοσύστημα
λόγω της απώλειας της βιοποικιλότητας, αλλαγές στα υδρολογικά συστήματα
και τις προμήθειες του γλυκού πόσιμου νερού, υποβάθμιση του εδάφους και
αστικοποίηση.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, οι ανθρώπινες
δραστηριότητες - κυρίως αυτές που έγκεινται στην καύση ορυκτών καυσίμων
- έχουν προκαλέσει αύξηση των ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα και άλλων
αερίων -των λεγομένων «αερίων του θερμοκηπίου»-. Τα αέρια αυτά
απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη Γη, αντί να
της επιτραπεί η ελεύθερη διαφυγή στο διάστημα. Λόγω του κλιματικού αυτού
φαινομένου παγιδεύεται επιπρόσθετη θερμότητα στα χαμηλότερα
ατμοσφαιρικά στρώματα. Συγκεκριμένα, τα τελευταία 100 έτη η παγκόσμια
θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 0.75o
C περίπου, ενώ τα τελευταία 25 έτη, ο
ρυθμός θέρμανσης του πλανήτη έχει αυξηθεί σε άνω των 0.18o
C ανά
δεκαετία.
Η αύξηση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας απειλεί να:
1)οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων.
2) οδηγήσει σε αύξηση της μετάδοσης ασθενειών μέσω ακάθαρτου νερού
και μολυσμένων τροφίμων.
3) θέσει σε κίνδυνο τη γεωργική παραγωγή σε ορισμένες από τις λιγότερο
ανεπτυγμένες χώρες.
4)αυξήσει τον κίνδυνο ακραίων καιρικών φαινομένων.

Κλιματική αλλαγή

Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκοσμίου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.^[1]

Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της υπερκατανάλωσης προϊόντων του πρωτογενή τομέα, της αλόγιστης υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων και την αύξηση του πληθυσμού της γης υποβαθμίστηκε το φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ των χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Παγκόσμιος σκοπός των κρατών, φορέων και συλλόγων είναι η συνεργασία μεταξύ τους για την αειφόρο ανάπτυξη σε όλα τα γεωγραφικά επίπεδα και την καταπολέμηση της ανισότητας σε διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα, είναι χαρακτηριστικό ότι έχει αναπτυχθεί ένα παγκόσμιο κίνημα που ζητά την ισοκατανομή των περιβαλλοντικών βαρών και την κλιματική δικαιοσύνη.^[2]

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού το 2020, η θερμοκρασία θα συνεχίσει να ανεβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο για τα επόμενα 5 χρόνια, και το ενδεχόμενο προσωρινής αύξησης κατά περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, είναι ισχυρό.^[3]

Οι κυριότεροι παράγοντες των φυσικών κλιματικών αλλαγών

Αν και υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων ως προς το ότι στους παράγοντες αποδίδεται ο επηρεασμός των χαρακτηριστικών του ισοζυγίου ενέργειας μέσω της θερμοκρασιακής ισορροπίας, εντούτοις υπάρχουν διάφορες προτάσεις ως προς του πιθανούς παράγοντες. Πάντως αυτοί μπορεί να διακριθούν είτε σε ενδογενείς ή εξωγενείς, αναφορικά με το κλιματικό σύστημα. Εξαιρουμένου του ανθρώπινου παράγοντα και αδιακρίτως με το εάν πρόκειται για ενδογενούς ή εξωγενούς προέλευσης, οι υπόλοιποι κυριότεροι παράγοντες κατά τον Μαχαίρα, είναι οι μετακινήσεις των ηπείρων στην επιφάνεια της γης, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι μεταβολές της ηλιακής δραστηριότητας, και οι ανωμαλίες στην γήινη κίνηση.^[4]

Ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

Οι άνθρωποι επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο το κλίμα και τη θερμοκρασία της γης μέσω της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της αποψίλωσης των ομβρόφιλων δασών και της κτηνοτροφίας. Οι δραστηριότητες αυτές προσθέτουν τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και υπερθέρμανση του πλανήτη.^[5] Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών είναι ο καύσωνας των 38 βαθμών Κελσίου που "χτύπησε" τη Σιβηρία, ο οποίος, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα ήταν σχεδόν αδύνατος εάν δεν υπήρχε η κλιματική αλλαγή.^[6]

 

Χαρακτηριστικά κυριότερων αερίων θερμοκηπίου

Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται ο χρόνος ζωής και το δυναμικό θέρμανσης ανά κυριότερο αέριο θερμοκηπίου, με αναγωγή σε εκατονταετή βάση (δηλ. αιώνα).^[8]

Αέριο Θερμοκηπίου	Μ.Ο. Χρόνου Ζωής (σε έτη)	Δυναμικό θέρμανσης (ανηγμένο στα 100έτη)
Διοξείδιο του άνθρακα (CO2)	βλέπε κάτω από πίνακα (1)	1
Μεθάνιο (CH4)	12.4	28-36
Οξείδια του αζώτου (N2O)	121	265-298
Χλωροφθοράνθρακες (CFC)	από βδομάδες ως χιλιάδες έτη	ποικίλει, με τα ανώτερο να φτάνει τα 23500 έτη

(1) Δεν υπάρχει μοναδική ή και αντιπροσωπευτική τιμή, γιατί δεν καταστρέφεται αλλά ακολουθεί τον κύκλο του άνθρακα, ενώ μπορεί να μείνει στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες έτη.

 

Κλιματική αλλαγή στην Εκπαίδευση

Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, το 2014-2015 και αφορούσε εκπαιδευτικούς δημόσιων γυμνασίων και λυκείων, διαπίστωσε πως μόνο το 54% αυτών παρουσιάζουν στους μαθητές τους την επιστημονική οπτική της κλιματικής αλλαγής, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό του 41% υποστήριζε πως για την υπερθέρμανση του πλανήτη υπεύθυνα είναι φυσικά αίτια^[12]. Επιστημονικές ενώσεις έχουν πάρει θέση επί του θέματος, διατυπώνοντας δηλώσεις υποστήριξης για περισσότερη ενασχόληση με την κλιματική αλλαγή^[13].