Τάξη: Β΄ Λυκείου
Μάθημα: Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Ενότητα: 3.1.2. Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
Χρόνος υλοποίησης: 2 (δύο) διδακτικές ώρες
Χώρος: Εργαστήριο υπολογιστών
Εκπαιδευτική μέθοδος: Ακολουθείται η διαφοροποιημένη διδασκαλία, η οποία κρίνεται αναγκαία για την επίτευξη αποτελεσματικής μάθησης τόσο σε τάξεις μικτής ικανότητας όσο και σε ανομοιογενείς εθνοπολιτισμικά τάξεις.
Διδακτικές τεχνικές-εκπαιδευτικά μέσα: Αξιοποιείται ποικιλία μεθόδων και υλικών. Πιο συγκεκριμένα, αξιοποιούνται διδακτικές τεχνικές, όπως η ομαδοσυνεργατική μέθοδος, ο καταιγισμός ιδεών («ιδεοθύελλα»), το παιχνίδι ρόλων, η δραματοποίηση, η ερώτηση-απάντηση, με τον εκπαιδευτικό να έχει ρόλο υποστηρικτικό και βοηθητικό στοχεύοντας στο να μάθει το παιδί πώς να μαθαίνει και να ενισχύσει την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών και των μαθητριών. Επιπρόσθετα, γίνεται χρήση οπτικοακουστικών μέσων (π.χ. προβολή βίντεο από το youtube, προβολή διαφανειών μέσω προτζέκτορα ή διαδραστικού πίνακα), καθώς και αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών, οι οποίες υποστηρίζουν τη μαθητοκεντρική εκπαιδευτική διαδικασία και καθιστούν ελκυστικότερη τη διδασκαλία.
Επιπρόσθετα, γίνεται χρήση υπολογιστικών εργαλείων, όπως η μηχανή αναζήτησης Google Chrome για αναζήτηση στο διαδίκτυο, αξιοποιείται το εμπλουτισμένο σχολικό βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή (http://ebooks.edu.gr/ebooks/), εκπαιδευτικό υλικό από τα ψηφιακά εργαλεία του Φωτόδεντρου (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8183), εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης (https://gemini.google.com/app/), δημοσιευμένα στο διαδίκτυο Φύλλα εργασίας, καθώς και το ηλεκτρονικό λεξικό της «Πύλης για την ελληνική Γλώσσα» (https://www.greeklanguage.gr/greekLang/moderngreek/tools/lexica/triantafyllides/index.html).
Διδακτικοί στόχοι-Προσδοκώμενα αποτελέσματα:
Οι μαθητές και οι μαθήτριες στο τέλος της διδακτικής δραστηριότητας αναμένεται:
- Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
- να διακρίνουν τις θρησκευτικές αντιλήψεις εικονολατρών και εικονομάχων σχετικά με την απεικόνιση του θείου και να εκθέτουν τα βασικά τους επιχειρήματα
- να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν το φαινόμενο της Εικονομαχίας (ως θρησκευτική, πολιτική και πολιτισμική σύγκρουση)
- να κατανοήσουν τις βασικές έννοιες (εικονομαχία, ανεικονικές αντιλήψεις, εικονομάχοι, εικονολάτρες κλπ.) και να παρουσιάζουν τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα (Ίσαυροι αυτοκράτορες, Ιωάννης Δαμασκηνός) και τις φάσεις της εικονομαχίας
- να προσδιορίσουν χρονικά πρόσωπα και γεγονότα που συνδέονται με την εικονομαχική περίοδο και να κατανοήσουν το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο
- να πλουτίσουν τις γνώσεις τους για το ιστορικό γεγονός μέσω της επαφής τους με την ιστορική αφήγηση, καθώς και με πηγές της εποχής
- να βελτιώσουν τον προφορικό και τον γραπτό τους λόγο
- Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών
- να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με ασφάλεια και με τρόπο που να εξυπηρετεί τους σκοπούς και τις ανάγκες τους
- να μάθουν να χειρίζονται μηχανές αναζήτησης
- να εξασκηθούν στη διαδικτυακή έρευνα και να γνωρίσουν ψηφιακά εργαλεία, να αποκτήσουν δηλαδή «ψηφιακό εγγραμματισμό»
- Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία
- να συνεργάζονται σε ομάδες για την παραγωγή κάποιου έργου
- να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες αλληλοσεβασμού των απόψεων μέσω της συνεργασίας σε ομάδες
- να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα με τη σύγκριση πληροφοριών και τη διάκριση αξιόπιστων και μη πηγών
1η διδακτική ώρα (διάρκεια: 45΄) Παρουσίαση της ενότητας
Φάση 1. Αφόρμηση-Πρώτη επαφή με το ιστορικό γεγονός της Εικονομαχίας (διάρκεια: 8΄)
Στην αρχή του μαθήματος, η διδακτική ώρα θα ξεκινήσει με το καλωσόρισμα των μαθητών και των μαθητριών. Στη συνέχεια, προκειμένου να έχουν ενεργό ρόλο όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες της τάξης, με αφορμή τον τίτλο της ενότητας, γίνεται ερώτηση από τη διδάσκουσα για το πώς αντιλαμβάνονται οι μαθητές/τριες τον τίτλο της ενότητας που θα διδαχθούν (π.χ. τι περιμένετε να διαβάσετε κρίνοντας από τον τίτλο της ενότητας;) κι έπεται καταιγισμός ιδεών («ιδεοθύελλα») από τους μαθητές και τις μαθήτριες. Οι σκέψεις τους, που αφορούν το περιεχόμενο της ενότητας που πρόκειται να διδαχθούν, αναγράφονται στον πίνακα (διάρκεια: 3΄).
Ακολουθεί μέσω προτζέκτορα ή διαδραστικού πίνακα προβολή του βίντεο «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ» (Σπυρίδων Βλιώρας, 2007) από την ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=BPVyYJhncpE διάρκειας 4.59΄ για κινητοποίηση των μαθητών/μαθητριών και προσέλκυση του ενδιαφέροντος για τη νέα γνώση (διάρκεια: 5΄).
Φάση 2. Καθαρά γνωστικός προσανατολισμός, ανάλυση της ενότητας (διάρκεια: 20 λεπτά)
Ακολούθως, για την καλύτερη κατανόηση του ιστορικού φαινομένου και τον χρονικό προσδιορισμό ατόμων ή γεγονότων που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την εικονομαχική περίοδο, γίνεται προβολή από τα έτοιμα ψηφιακά διαδραστικά εργαλεία του Φωτόδεντρου του χρονολόγιου-ιστοριογραμμής της Εικονομαχίας, όπου οπτικοποιείται η περίοδος της Εικονομαχίας (http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8183).
Στη συνέχεια, συνδέονται οι πληροφορίες που περιείχε το βίντεο «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ» με τις πληροφορίες της ιστορικής αφήγησης που δίνονται στο σχολικό βιβλίο. Γίνεται μεγαλόφωνη ανάγνωση του κειμένου του σχολικού εγχειριδίου από τη διδάσκουσα, τονίζονται τα σημαντικά σημεία του μαθήματος και επεξηγούνται στους μαθητές και τις μαθήτριες οι ιστορικές έννοιες. Ταυτόχρονα, οι διδασκόμενοι/ες υπογραμμίζουν τις άγνωστες λέξεις και θέτουν βασικές ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου της ιστορικής αφήγησης.
Φάση 3. Διατύπωση ερωτημάτων-αποριών, ανακεφαλαίωση, ανάθεση εργασιών (διάρκεια: 17 λεπτά)
Στο τέλος της 1ης διδακτικής ώρας ο διδάσκων/η διδάσκουσα ζητάει από τους μαθητές και τις μαθήτριες να διατυπώσουν τυχόν απορίες τους.
Ολοκληρώνει τη διδακτική ώρα με ερωτήσεις σύντομης απάντησης, όπως:
α) Τι ήταν η Εικονομαχία; Ποια ήταν η κυριότερη αιτία της;
β) Ποιοι ονομάζονταν εικονομάχοι και ποιοι εικονολάτρες ή εικονόφιλοι;
γ) Στο τέλος της διαμάχης επικράτησε η αναστήλωση των εικόνων ή όχι;
δ) Aναφέρετε δύο συνέπειες της Εικονομαχίας.
Αξιολογείται ατομικά η συμμετοχή στον διάλογο, οι ερωτήσεις και απαντήσεις των μαθητών/μαθητριών και για εμπέδωση των νέων γνώσεων ανατίθεται στα παιδιά ομαδική δραστηριότητα. Ακολούθως, η διδάσκουσα χωρίζει τους μαθητές και τις μαθήτριες της τάξης σε ανομοιογενείς ομάδες και τους εξηγεί ότι θα συνεργαστούν για την υλοποίηση της δραστηριότητας. Πιο συγκεκριμένα θα μπορούσε η τάξη των 24 ατόμων να χωριστεί σε τέσσερεις (4) ομάδες των 6 (έξι) ατόμων. Σε κάθε ομάδα δίνεται μία από τις κάτωθι δραστηριότητες:
Δραστηριότητα 1: Αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://empedosi-psychagogia.blogspot.com/2019/11/11_7.html το σταυρόλεξο της ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ και συμπληρώστε το.
Δραστηριότητα 2: Μέσω της εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης https://gemini.google.com/app/, δημιουργήστε ένα σταυρόλεξο με έννοιες που σχετίζονται με την εικονομαχία.
Τα αποτελέσματα των δύο ομάδων παρουσιάζονται στην ολομέλεια.
2η διδακτική ώρα (διάρκεια: 45΄) Εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης - εμβάθυνση - Ομαδικές δραστηριότητες
Τη 2η διδακτική ώρα θα αξιοποιηθεί αποκλειστικά η ομαδοσυνεργατική μέθοδος, η οποία παρουσιάζει σωρεία πλεονεκτημάτων (π.χ. προαγωγή ενεργητικής μάθησης και κοινωνικοποίησης των μαθητών, αποδυνάμωση κατηγοριοποιήσεων και στερεοτύπων).
Φάση 4. Διαδικτυακή αναζήτηση – δημιουργία ψηφιακού λεξικού (διάρκεια: 23 λεπτά)
Προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι έννοιες-κλειδιά της ενότητας, η διδάσκουσα, έχοντας πρώτα φροντίσει για τη χωροταξική διευθέτηση, χωρίζει τους μαθητές και τις μαθήτριες της τάξης σε έξι (6) ανομοιογενείς ομάδες των 4 (τεσσάρων) ατόμων η καθεμία, διανέμει ρόλους και τους αναθέτει την αναζήτηση της σημασίας των βασικών όρων της ενότητας (εικονομαχία, ανεικονικές αντιλήψεις, εικονομάχοι, εικονόφιλοι, Λέων Γ΄, Κωνσταντίνος Ε΄, Ίσαυροι αυτοκράτορες, Ιωάννης Δαμασκηνός, αναστήλωση εικόνων, τιμητική προσκύνηση, προλήψεις, δεισιδαιμονίες) στο ηλεκτρονικό λεξικό της «Πύλης για την ελληνική Γλώσσα» https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/ (δύο λέξεις σε κάθε ομάδα).
Η σημασία κάθε όρου αναγράφεται σε έντυπο φύλλο εργασίας που δίνεται στην κάθε ομάδα.
Στη συνέχεια, ζητείται από τις 6 (έξι) ομάδες να ανατρέξουν στους ψηφιακούς πόρους: http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%B1 http://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%B1 και να δημιουργήσουν σε ένα συνεργατικό padlet ένα ψηφιακό λεξικό της Εικονομαχίας που θα περιλαμβάνει τις έννοιες και τους πρωταγωνιστές των γεγονότων: εικονομαχία – ανεικονικές αντιλήψεις - εικονομάχοι – εικονόφιλοι – Λέων Γ΄ - Κωνσταντίνος Ε΄ - Ίσαυροι αυτοκράτορες - Ιωάννης Δαμασκηνός - τιμητική προσκύνηση - αναστήλωση - προλήψεις – δεισιδαιμονίες και όποιες άλλες κρίνουν ότι πρέπει να έχει ένα λεξικό με τέτοιο θέμα (π.χ. είδωλο – ομοίωμα - έριδα). Σε κάθε μία ομάδα ανατίθεται να γράψει τη σημασία δύο λέξεων και να δώσει από ένα παράδειγμα. Τα αποτελέσματα ανακοινώνονται στην ολομέλεια από τον εκπρόσωπο της κάθε ομάδας.
(Πηγή άσκησης: http://aesop.iep.edu.gr/node/17208)
Φάση 5. Επεξεργασία ιστορικών πηγών - Παιχνίδι ρόλων (διάρκεια: 22 λεπτά)
Η τάξη εξακολουθεί να είναι χωρισμένη σε ομάδες. Η σύνθεση, ωστόσο, των προηγούμενων ομάδων αλλάζει. Έτσι, η τάξη χωρίζεται σε τέσσερεις (4) ομάδες των 6 (έξι) ατόμων η καθεμία για να επεξεργαστούν τις δύο πηγές της σελίδας 34 του σχολικού εγχειριδίου.
Η διδάσκουσα, αφού διανείμει ρόλους, σε δύο ομάδες δίνει την πηγή του σχολικού βιβλίου «Επιχειρήματα των εικονομάχων» καθώς και μία ηλεκτρονική πηγή που αναφέρει τα επιχειρήματα και τις αντιλήψεις των εικονομάχων και ζητά να εντοπίσουν και να καταγράψουν τα κυριότερα επιχειρήματα αυτών, σύμφωνα με τα δοθέντα κείμενα.
Στις άλλες δύο ομάδες δίνει την πηγή του σχολικού βιβλίου «Επιχειρήματα των εικονολατρών», καθώς και μία ηλεκτρονική πηγή που εστιάζει στα επιχειρήματα των εικονόφιλων και ζητά να εντοπίσουν και να καταγράψουν τα κυριότερα επιχειρήματα αυτών, σύμφωνα με τα δοθέντα κείμενα.
Οι ομάδες, αφού συγκεντρώσουν σε συνεργατικό έγγραφο τα επιχειρήματα των εικονομάχων και των εικονολατρών, αξιοποιώντας τα παραθέματα του σχολικού βιβλίου, αλλά και τις ηλεκτρονικές πηγές, τα παρουσιάζουν στη σχολική τάξη σε αγώνα λόγου κάνοντας δραματοποίηση.