Το κίνημα της εικονομαχίας (Γιώργος Χαβιαράς)

Δημιουργός: Χαβιαράς Γεώργιος

Γνωστικό Αντικείμενο: Ιστορία Β΄ Λυκείου, «Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου», Η περίοδος της Εικονομαχίας.

Τάξη: Β΄ Λυκείου

Προτεινόμενη διάρκεια:  3 διδακτικές ώρες

Χώρος: Αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διαδραστικό πίνακα (ή βιντεοπροβολέα).

Διδακτική προσέγγιση - Περίληψη: Η παρούσα διδακτική πρόταση σκοπό έχει να προσεγγίσει μέσα από το μάθημα της Ιστορίας το πολύ σημαντικό ιστορικό γεγονός του «Κινήματος της Εικονομαχίας», το οποίο ταλάνισε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία για περισσότερο από ένα αιώνα οδηγώντας την στο χείλος της εσωτερικής κατάρρευσης με τους εξωτερικούς εχθρούς της να πολλαπλασιάζονται. Οι μαθητές ξεκινώντας με το βασικό ερώτημα «τι ώθησε τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες Λέων Γ΄ και Κωνσταντίνο Ε΄ να στραφούν εναντίον των εικόνων και της εικονολατρίας» ωθούνται να εξοικειωθούν με το θέμα και να αντιληφθούν το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου. Επιπρόσθετα, οι μαθητές ενθαρρύνονται να διερευνήσουν τόσο τα αίτια που προκάλεσαν αυτή την διαμάχη όσο και να εντοπίσουν και να κρίνουν τα επιχειρήματα με τα οποία η κάθε πλευρά (εικονομάχοι – εικονολάτρες) προάσπιζε με ζήλο την «ιδεολογία» τους. Στη συνέχεια οι μαθητές, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα και το ιστορικό πλαίσιο ωθούνται να πάρουν θέση υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς δικαιολογώντας την άποψή τους αλλά και να κρίνουν τη «μεσαιωνική νοοτροπία».

Η διδασκαλία έχει μαθητοκεντρικό προσανατολισμό με στόχο οι μαθητές/-τριες να ανακαλύψουν τη σημασία της περιόδου και ακολουθείται η ομαδοσυνεργατική μάθηση με σκοπό να αναπτύξουν συνεργατικές δεξιότητες και να συνειδητοποιήσουν τον πολύ σημαντικό ρόλο της ομάδας στην επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Φυσικά, ταυτόχρονα επιδιώκεται η καλλιέργεια κλασικού, ψηφιακού και κριτικού γραμματισμού.

 

ΣΤΟΧΟΙ:

 

• Να κατανοήσουν οι μαθητές τα αίτια της εικονομαχίας, τις συνέπειες της μέσα στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής (πολιτική αναγκαιότητα).
• Να γνωρίσουν σε βάθος την ιδεολογία και τα επιχειρήματα των εικονομάχων και των εικονολατρών.
• Να σκιαγραφήσουν και να αξιολογήσουν την επίδραση του κινήματος της εικονομαχίας στο εσωτερικό και το εξωτερικό του βυζαντινού κράτους.
• Να καλλιεργήσουν κριτική σκέψη, δεξιότητες ερμηνείας έντυπων – ψηφιακών πηγών και επιχειρηματολογίας.
• Να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να ενδυναμώσουν τις δεξιότητές τους γύρω από τον ψηφιακό γραμματισμό.

 

Υλικά, Ψηφιακά Μέσα - Πόροι:

 

1. Διαδραστικός Πίνακας ή βιντεοπροβολέας.
2. Διαδραστικός χάρτης από το «Φωτόδεντρο» https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9386
3. Youtube βίντεο της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ https://youtu.be/1g1YNK4_PtQ
4. Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία Ιστορίας (Β΄τάξης Γενικού Λυκείου – Β΄ τάξης Γυμνασίου (πηγές).

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2698/Istoria_B-Lykeiou_html-empl/index1_5.html

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2198/Istoria_B-Gymnasiou_html-empl/index3_1_2.html

5. Βικιπαιδεία (Wikipedia):

https://el.wikipedia.org/wiki/Εικονομαχία

6. Φωτόδεντρο (Χρονολόγιο - Ιστοριογραμμή της Εικονομαχίας). https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8183
7. Φύλλα Εργασίας με οδηγίες – ερωτήσεις (διαμοιρασμός μέσω Google Forms – docs.google.com στους υπολογιστές της κάθε ομάδας).
8. https://blogs.sch.gr
9. Ε-me

 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

 

Α΄ Φάση – Αφόρμηση (10΄ λεπτά)

 

Ο εκπαιδευτικός κάνοντας μια σύντομη αναφορά στα βασικά σημεία των προηγούμενων ενοτήτων του σχολικού βιβλίου, που έχουν διδαχθεί και αφορούν την «εμφάνιση του Ισλάμ» και τις «αραβικές κατακτήσεις» και τις «συνέπειες τους», ρωτάει τους μαθητές αν θυμούνται ή γνωρίζουν κάτι για το κίνημα της εικονομαχίας. Ταυτόχρονα προβάλεται ο διαδραστικός χάρτης του Βυζαντίου την εποχή εκείνη από το «φωτόδεντρο» (https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9386). Στη συνέχεια προβάλλεται ένα απόσπασμα βίντεο από το youtube της διάσημης ιστορικού Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ, όπου μιλά περιεκτικά και μεστά για την εικονομαχία στο Βυζάντιο (https://youtu.be/1g1YNK4_PtQ), διάρκεια 3΄:31). Ακολούθως προβάλλονται οι μαθησιακοί στόχοι της διδακτικής δραστηριότητας.

 

Β΄ Φάση (35΄ λεπτά)

Στη συνέχεια το τμήμα χωρίζεται σε τρεις ομάδες «δημοσιογράφων». Η πρώτη «δημοσιογραφική» ομάδα θα αναλάβει το ρόλο υπεράσπισης των εικονομάχων (εικονοκλαστών), η δεύτερη των εικονολατρών και η τρίτη ως «δημοσιογράφοι του σήμερα» θα ασχοληθεί με τα  χαρακτηριστικά της «μεσαιωνικής νοοτροπίας» ασκώντας παράλληλα κριτική σε αυτήν. Φυσικά, ορίζονται από την κάθε ομάδα οι ρόλοι που θα έχει το κάθε μέλος της μέσα στην ομάδα (αρχηγός, κειμενογράφος, χειριστής υπολογιστή κλπ). Στη συνέχεια επισημαίνονται οι πηγές – πόροι που θα χρησιμοποιηθούν από τους μαθητές ενώ διαμοιράζονται τα φύλλα εργασίας στους υπολογιστές της κάθε ομάδας, όπου περιέχονται οι ερωτήσεις που θα κινητοποιήσουν και θα προβληματίσουν τους μαθητές. Τέλος, τονίζεται ότι δεν πρέπει να επεκταθούν οι μαθητές/-τριες σε καθαρά θρησκευτικά – φιλοσοφικά ζητήματα.

 

Γ΄ Φάση – Δημιουργία ψηφιακού κειμένου - άρθρου (45΄ λεπτά)

Η κάθε ομάδα, σύμφωνα με το φύλλο εργασίας που έχει διαμοιραστεί στους υπολογιστές, αναλαμβάνει να γράψει ένα κείμενο-άρθρο με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει αξιοποιώντας το ψηφιακό εργαλείο Google Forms – docs.google.com ενώ το άρθρο τους θα το αναρτήσουν στο ιστολόγιο του σχολείου (https://blogs.sch.gr) καθώς και στο ιστολόγιο της «κυψέλης» της τάξης του e-me.  Επιπλέον, οι μαθήτριες και οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να εντάξουν στο ψηφιακό τους κείμενο-άρθρο όποιο υλικό θεωρούν απαραίτητο (βίντεο, μουσική, τραγούδι κ.α.), ώστε να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία και την κριτική τους. Η όλη προσπάθεια είναι συνεργατική για να μπορούν τα μέλη της κάθε ομάδας να ολοκληρώσουν – διορθώσουν – συμπληρώσουν το ψηφιακό τους κείμενο και εκτός σχολικού χρόνου. Ποιος/ποιοι θα παρουσιάσουν το αποτέλεσμα της προσπάθειας τους αποφασίζεται από τα μέλη της ομάδας. Επιπλέον, προτείνεται στους μαθητές/τριες να ανεβάσουν στο e-me της τάξης τις εργασίες τους,  ώστε να μπορούν και οι υπόλοιποι μαθητές/τριες να δουν από πριν τα «ψηφιακά» τους άρθρα.

Κατά τη διάρκεια εργασίας των ομάδων ο εκπαιδευτικός έχει υποστηρικτικό ρόλο λύνοντας απορίες ή δίνοντας διευκρινίσεις όπου χρειαστεί.

Δ΄ Φάση – Παρουσίαση Εργασιών (45΄ λεπτά)

Κατά τη διάρκεια της τρίτης διδακτικής ώρας οι μαθητές/τριες της κάθε ομάδας παρουσιάζουν τα άρθρα τους, στηρίζουν τις απόψεις τους και ασκούν κριτική.  Πρώτα παρουσιάζουν η πρώτη και η δεύτερη ομάδα και έπειτα η τρίτη που ασχολήθηκε με τη «μεσαιωνική νοοτροπία». Ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης, όπου ο εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του συντονιστή στοχεύοντας στη συνολική σκιαγράφηση των διαστάσεων του κινήματος και την κριτική ματιά στην πολιτική (εσωτερική - εξωτερική) και κοινωνική κατάσταση του Βυζαντίου του 8^ου και 9^ου αιώνα, αποτελώντας το έναυσμα για τη μετάβαση στην επόμενη ενότητα του σχολικού βιβλίου «κοινωνία και οικονομία».

 

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση γίνεται από τους ίδιους τους μαθητές/-τριες μέσα από την ομαδοσυνεργατική ενασχόλησή τους με τα φύλλα εργασίας, τη δημιουργία ψηφιακού υλικού και την παρουσίαση των δεδομένων και των απόψεων τους. Έχουμε δηλαδή ένα είδος διαμορφωτικής αξιολόγησης. Στο τέλος, αξιολογούν τις απόψεις των άλλων ομάδων και αξιολογούνται μέσα από τις παρουσιάσεις και τη συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης. Επιπρόσθετα, αξιολογούν και τη δική τους εργασία  ως προς το περιεχόμενο αλλά και την ψηφιακή της παρουσίαση και πλαισίωση. Αναστοχάζονται την όλη διαδικασία συγκρίνοντας και προτείνοντας εκ των υστέρων αλλαγές βελτιώσεις.

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την εφαρμογή του παρόντος μικροσεναρίου έχουν δοθεί αναλυτικές οδηγίες και οι μαθητές έχουν εξοικειωθεί με τη χρήση συνεργατικών εγγράφων Google Forms καθώς και με τη πλατφόρμα e-me.

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΠΕ

Στο παρόν διδακτικό σενάριο αξιοποιούνται τα εξής ψηφιακά εργαλεία:

• Φωτόδεντρο
• Google Forms
• E-me
• https://blogs.sch.gr

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

 

Μελετήστε προσεκτικά τα παρακάτω:

1. Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία Ιστορίας (Β΄τάξης Γενικού Λυκείου – Β΄ τάξης Γυμνασίου (πηγές).

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2698/Istoria_B-Lykeiou_html-empl/index1_5.html

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2198/Istoria_B-Gymnasiou_html-empl/index3_1_2.html

2. Βικιπαιδεία (Wikipedia): https://el.wikipedia.org/wiki/Εικονομαχία
3. Φωτόδεντρο (Χρονολόγιο - ιστοριογραμμή της Εικονομαχίας). https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8183

 

Ερωτήματα προς διερεύνηση:

(τα ερωτήματα 1 ως 4 αφορούν όλες τις ομάδες)

1. Ποιοι ήταν οι βασικοί λόγοι δημιουργίας του κινήματος της Εικονομαχίας;
2. Πως επηρεάστηκε η βυζαντινή κοινωνία από το κίνημα; Ποιοι ήταν οι βασικοί παράγοντες/πλευρές που συγκρούστηκαν αυτή την περίοδο;
3. Ποιες ήταν οι συνέπειες;
4. Καταγράψτε σχηματικά (πίνακας) τα επιχειρήματα των εικονομάχων και των εικονολατρών, τις διαφορές τους.
5. Συντάξτε ένα «ψηφιακό» κείμενο-άρθρο αξιοποιώντας το συνεργατικό ψηφιακό εργαλείο Google Forms των παραπάνω διαφορών και επιχειρημάτων των εικονομάχων (ομάδα Α΄) και των εικονολατρών (ομάδα Β΄) αντίστοιχα. Ενισχύστε τα επιχειρήματά σας και τις απόψεις σας με οποιοδήποτε άλλο ψηφιακό «πόρο»-μέσο θεωρείται αναγκαίο Επιχειρηματολογήστε λαμβάνοντας υπόψη το ευρύτερο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο ενισχύοντας την πλευρά που υποστηρίζετε και αποδομώντας τα επιχειρήματα αλλά και τα ερείσματα (κίνητρα, στόχοι, συμφέροντα) της άλλης πλευράς.  Μπορείτε να αναρτήσετε τα κείμενά σας στο E-me της τάξης. Τα άρθρα στην τελική τους μορφή θα αναρτηθούν στο ιστολόγιο του σχολείου.
6. H ομάδα Γ΄, λαμβάνοντας υπόψη πως σύμφωνα με τον Γάλλο Ιστορικό - Μεσαιωνολόγο Ζακ Λε Γκόφ (Jacques Le Goff) ο ορισμός της μεσαιωνικής νοοτροπίας «είναι η αδυναμία έκφρασης έξω από θρησκευτικές αναφορές», να εντοπίσετε χαρακτηριστικά αυτής της νοοτροπίας στις πηγές και να τα αξιολογήσετε συντάσσοντας ένα «ψηφιακό» κείμενο-άρθρο αξιοποιώντας το συνεργατικό ψηφιακό εργαλείο Google Forms. Μπορείτε να αναρτήσετε τα κείμενά σας στο E-me της τάξης. Tα άρθρα στην τελική τους μορφή θα αναρτηθούν στο ιστολόγιο του σχολείου.

 

Αξιολόγηση ΤΠΕ – Ψηφιακών Εργαλείων

• Μετά την ολοκλήρωση των παρουσιάσεων όλων των ομάδων πως κρίνετε τη δική σας προσπάθεια; Ποια πιστεύετε ότι είναι τα «δυνατά» της σημεία; Υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε;