Η υποτακτική στις ανεξάρτητες προτάσεις
Η υποτακτική είναι η έγκλιση που εκφράζει κυρίως το προσδοκώμενο, δέχεται άρνηση μὴ και διακρίνεται σε απορηματική και βουλητική.
Η απορηματική υποτακτική εκφράζει απορία του υποκειμένου και συναντιέται στο α' πρόσωπο. Όταν η απορία του υποκειμένου συνδέεται με την επιθυμία άλλου προσώπου, μπαίνουν μπροστά από την απορηματική υποτακτική τα ρήματα: βούλει, βούλεσθε, θέλεις, θέλετε. Η απορηματική υποτακτική χρησιμοποιείται και σε ερωτηματικές προτάσεις.
→ Ὦ Ζεῦ, τί πράξω;
→ Βούλει οὖν ἐπὶ τὴν ὑπόθεσιν πάλιν ἐξ ἀρχῆς ἐπανέλθωμεν;
→ Θέλετε μείνωμεν;
Η βουλητική υποτακτική εκφράζει βούληση, επιθυμία του υποκειμένου και διακρίνεται σε:
α) προτρεπτική υποτακτική· είναι η υποτακτική που εκφράζει προτροπή, παραίνεση. Στην πραγματικότητα εκφράζει αντίστοιχη σημασία της προστακτικής, γι' αυτό και συναντιέται κυρίως στο α' πρόσωπο πληθυντικού, αλλά και στο α' ενικού. Συνοδεύεται συνήθως από προτρεπτικά μόρια, όπως ἄγε (δή), ἴθι (δή), φέρε (δή) με τη σημασία του εμπρός, εμπρός λοιπόν, έλα:
Φέρε δὴ κἀκεῖν' ἐξετάσωμεν. (Ελάτε να εξετάσουμε κι εκείνο.)
→ Ἄγε σκοπῶμεν τὰ ἐμοὶ πεπραγμένα. (Ας εξετάσουμε λοιπόν τις πράξεις μου.)
→ Φέρε δὴ πειραθῶ πρὸς ὑμᾶς ἀπολογήσασθαι. (Ας προσπαθήσω λοιπόν να απολογηθώ ενώπιόν σας.)
β) αποτρεπτική υποτακτική· είναι η υποτακτική που εκφράζει αποτροπή, απαγόρευση και συναντιέται στο β' και γ' πρόσωπο (ενικού και πληθυντικού). Λειτουργεί παρόμοια με την προστακτική.
→ Μή με ἀπολέσητε ἀδίκως. (Μη με καταστρέψετε άδικα)
Ένα διαφορετικό χωρισμό των ειδών της υποτακτικής μπορείς να δεις στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα.
Η υποτακτική στις εξαρτημένες προτάσεις
Η υποτακτική χρησιμοποιείται στις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις:
Ενδοιαστικές, π.χ. Οἱ τύραννοι φοβοῦνται μὴ αἱ πόλεις ἐλεύθεραι γένωνται.
Πλάγιες ερωτηματικές / απορηματική υποτακτική, π.χ. Ἐβουλεύοντο οἱ Πλαταιεῖς εἴτε κατακαύσωσιν αὐτοὺς εἴτε τι ἄλλο χρήσωνται.
Τελικές , υποτακτική, όταν δηλώνει σκοπό προσδοκώμενο με βεβαιότητα, π.χ. Πέμπει στρατιώτας, ὅπως βοηθήσωσι τῇ πόλει.
υποτακτική + ἄν αοριστολογικό, όταν δηλώνει σκοπό προσδοκώμενο υπό προϋπόθεση, π.χ. Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἑκουσίοις ὅπως ἄν δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν.
Υποθετικές
στην υπόθεση του 3ου είδους, π.χ. Ἐὰν ὁ βασιλεὺς ἄλλον στρατηγὸν πέμπῃ, ἔσομαι σύμμαχος ὑμῖν.
στην υπόθεση του 4ου είδους, π.χ. Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται θνήσκειν.
Εναντιωματικές, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το ἐάν, ἄν, ἤν, π.χ. Ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, πάντες αἰσχύνονται μὴ πράττειν τὰ δίκαια.
Παραχωρητικές, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το ἐάν, ἄν, ἤν, π.χ. Καὶ ἄν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι, κρατήσομεν αὐτῶν.
Χρονικές, όταν εκφράζουν το προσδοκώμενο, π.χ. Ἐπειδὰν τάχιστα ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθὺς ἀποπέμψει αὐτόν.
όταν εκφράζουν αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον, π.χ. Ὅταν βούλωνται, εὑρίσκουσιν.