Ως "εγγραμματισμός" <εγγράμματος + -ισμός, συνών. "εγγραμματοσύνη"> ορίζεται πρωτίστως η ικανότητα ανάγνωσης και γραφής, κυρίως όμως ο επαρκής χειρισμός και η δυναμική αξιοποίηση των αποκτημένων ήδη γνώσεων σε ζητήματα ανάγνωσης και γραφής, προκειμένου να είναι σε θέση κανείς να εφαρμόζει πρακτικά τις γνώσεις αυτές στην καθημερινή του ζωή. Περικλείει, συνεπώς, και την κριτική εγγραμματοσύνη -την ικανότητα, δηλαδή, αφενός της κριτικής στάσης απέναντι σε ποικίλα είδη λόγου και αφετέρου τον ίδιο τον έλεγχο του περιβάλλοντος δια του γραπτού λόγου. Ως "εγγραμματισμό", με άλλα λόγια, ορίζουμε τη δυνατότητα κάποιου να αναγνωρίζει τα σύμβολα του γραπτού λόγου, αλλά, συνάμα, και την ικανότητά του να χρησιμοποιεί με σωστή σειρά τα πεζά και τα κεφαλαία γράμματα, να αντιλαμβάνεται τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται οι υποσημειώσεις και οι παραπομπές σε ένα κείμενο, τη διαφορά μεταξύ ενός κειμένου επιχειρημάτων και ενός διαφημιστικού φυλλαδίου, το ρόλο των εικόνων σε ένα κείμενο, αλλά και την "ανάγνωση" πινάκων, γραφημάτων και άλλου υποστηρικτικού υλικού που, ενδεχομένως, εντάσσονται σε ένα κειμενικό περιβάλλον.
Εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες
Σύμφωνα με το πλαίσιο αξιολόγησης του Προγράμματος PISA, o εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες (Φ.Ε.) σχετίζεται ποικιλοτρόπως με:
- την επιστημονική γνώση του μαθητή και την ικανότητά του να χρησιμοποιεί αυτήν τη γνώση, προκειμένου να αναγνωρίζει την επιστημονική φύση των κατά καιρούς ζητημάτων, να αποκτά νέα γνώση, να εξηγεί φαινόμενα με αμιγώς επιστημονικό τρόπο και, φυσικά, να οδηγείται σε συμπεράσματα σχετικά με τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία -βασισμένα, ωστόσο, σε επιστημονικές αρχές και τεκμήρια.
- την κατανόηση της Επιστήμης ως μιας μορφής ανθρώπινης γνώσης και εις βάθος διερεύνησης.
- την επίγνωση της βασικής αρχής ότι η Επιστήμη και η Τεχνολογία διαμορφώνουν πολύτροπα το υλικό, πολιτισμικό αλλά και το πνευματικό περιβάλλον.
- την προθυμία κάθε συμμετέχοντος για ενασχόληση και συμμετοχή του, ως ενεργού πολίτη, με ζητήματα που σχετίζονται με τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία.
Η χρήση, εξάλλου, της έννοιας "εγγραμματισμός" στις Φυσικές Επιστήμες υπογραμμίζει τη σημασία που δίνει το PISA στην εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης στην καθημερινή ζωή, σε αντιδιαστολή προς την απλή αναπαραγωγή της επιστημονικής γνώσης, την οποία υποστήριζε η παραδοσιακή παιδαγωγική και σχολική πράξη.
Για την αξιολόγηση του εγγραμματισμού στις Φυσικές Επιστήμες συνεκτιμώνται τέσσερα αλληλένδετα στοιχεία:
- το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται οι ερωτήσεις που καλούνται οι μαθητές να απαντήσουν
- οι ικανότητες που απαιτούνται από τους μαθητές για την απάντηση των ερωτήσεων,
- η έως τώρα κεκτημένη γνώση των μαθητών και
- οι στάσεις των μαθητών απέναντι στη γνώση και, ευρύτερα, στο περιβάλλον που εντάσσονται οι ίδιοι αλλά και η γνώση καθαυτή.
