Δημοσιεύτηκε στις 23 Μαρτίου, 2020
Γεωγραφία Στ΄ τάξης – Οι Γεωγραφικές Συντεταγμένες
Γεωγραφία Στ΄ τάξης - Οι Γεωγραφικές Συντεταγμένες
ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ - Β΄: http://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/239
Στο πλαίσιο της διδακτικής ενότητας «Η Γη ως ουράνιο σώμα», η οποία έχει διάρκεια 5 ώρες, αναπτύσσεται η ενότητα «Το δίκτυο των παράλληλων και μεσημβρινών» με διάρκεια 1 διδακτική ώρα.
Γενικός στόχος της ενότητας είναι τα παιδιά να γνωρίσουν το ιδεατό δίκτυο των παράλληλων και μεσημβρινών και με τη βοήθεια συγκεκριμένων παραδειγμάτων να εκτιμήσουν το ρόλο και τη σημασία του δικτύου αυτού για τον εντοπισμό της θέσης ενός τόπου στην επιφάνεια της Γης (διάσταση).
Ειδικότεροι στόχοι είναι τα παιδιά:
- να διακρίνουν τη σφαίρα της Γης σε βόρειο και νότιο ημισφαίριο
- να γνωρίσουν ότι ο νοητός κύκλος που διέρχεται οριζόντια από το μέσον της Γης ονομάζεται Ισημερινός
- να κατανοήσουν ότι οι περιοχές από τις οποίες διέρχεται ο Ισημερινός έχουν ίση διάρκεια μέρας και νύχτας (ισημερία)
- να αντιληφθούν ότι από το κάθε ημισφαίριο διέρχονται 90 νοητοί παράλληλοι κύκλοι
- να οδηγηθούν στο συμπέρασμα ότι ο Ισημερινός είναι ο μεγαλύτερος από τους 180 νοητούς παράλληλους κύκλους
- να γνωρίσουν τους 4 πιο γνωστούς παράλληλους κύκλους (τροπικός του καρκίνου, ανταρκτικός κύκλος, τροπικός του αιγόκερω, αρκτικός κύκλος)
- να γνωρίσουν ότι ο νοητός κύκλος που διέρχεται κάθετα από το μέσον της Γης ονομάζεται Μεσημβρινός
- να κατανοήσουν ότι οι περιοχές από τις οποίες διέρχεται ο ίδιος Μεσημβρινός έχουν την ίδια στιγμή μεσημβρία (μεσημέρι)
- να αντιληφθούν ότι από το κάθε τέταρτο της σφαίρας διέρχονται 90 μεσημβρινοί
- να εντοπίζουν μια περιοχή στο χάρτη και να υπολογίζουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες της περιοχής αυτής
- να συγκρίνουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες διαφόρων περιοχών, να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές και να τις συσχετίζουν με τις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε περιοχής
- να μάθουν ότι το γεωγραφικό μήκος και το γεωγραφικό πλάτος αποτελούν τις γεωγραφικές συντεταγμένες ενός τόπου
- να εκτιμούν (μέσα από παραδείγματα) τη σημασία των γεωγραφικών συντεταγμένων για τον εντοπισμό της θέσης ενός τόπου στην επιφάνεια της Γης.
Για την επίτευξη των στόχων αυτών οι μαθητές/-τριες καλούνται να εργαστούν με τις ακόλουθες προσομοιώσεις:
- syntetagm2, η οποία απεικονίζει τους παράλληλους και τους μεσημβρινούς πάνω στον παγκόσμιο χάρτη της Γης και με τη βοήθεια της οποίας μπορούν να υπολογίζουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες –δηλαδή το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος – μιας περιοχής,
- Γεωγραφική ...κρεμάλα όπου παρουσιάζεται ένα παιχνίδι Γεωγραφίας.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Παρά την ποικιλομορφία των θεμάτων που σχετίζονται με τη Γη, η οποία ως σύστημα χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και διαμορφώνεται μέσα από μία δυναμική αλληλεπίδραση των διαφόρων υποσυστημάτων της (Miller, 1999), είναι υπαρκτή η απουσία ειδικά σχεδιασμένου εκπαιδευτικού υλικού για την κατανόηση βασικών εννοιών, ιδιαίτερα σε γνωστικές περιοχές που εμπεριέχουν δυσνόητες έννοιες και είναι χαρακτηριστική η αδυναμία της βιωματικής προσέγγισης.
Η αναγκαιότητα χρησιμοποίησης ποικιλόμορφου εποπτικού υλικού στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και η ένταξή του σε ένα περιβάλλον διδακτικά προσανατολισμένου με άξονες τις προϋπάρχουσες ιδέες, τις αντιλήψεις και τις γνωστικές δυσκολίες των μαθητών/-τριών, σε συνδυασμό με τις εκπαιδευτικές ανάγκες που να αντιτίθενται στα στενά και δεσμευτικά όρια της τάξης και να διευκολύνει τον/την εκπαιδευτικό στη διδασκαλία γίνεται όλο και πιο επιτακτική (Βοσνιάδου, 2004).
Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για θέματα που σχετίζονται με τον πλανήτη Γη, προκύπτει ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες –από όσο γνωρίζουμε– που να σχετίζονται με τις αντιλήψεις των παιδιών για τις έννοιες των παράλληλων και των μεσημβρινών. Οι έννοιες αυτές είναι αρκετά σύνθετες, ενώ δεν έχει αναπτυχθεί σύγχρονο εποπτικό και έντυπο εκπαιδευτικό υλικό που να βοηθά τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναπτύξουν αναπαραστάσεις για τα θέματα αυτά και να τα προσεγγίσουν με έναν πιο βιωματικό τρόπο όπως η χρήση προσομοιώσεων.
ΜΕΘΟΔΟΣ
Αρχικά θα πρέπει να αναπαραχθεί το φυλλάδιο εργασίας του παιδιού, το οποίο περιέχει τις ατομικές και τις ομαδικές δραστηριότητες, καθώς και οδηγίες χρήσης της προσομοίωσης. Εάν δεν υπάρχει στο σχολείο δυνατότητα για τη δημιουργία έγχρωμης εκτύπωσης των φυλλαδίων ή έγχρωμων φωτοτυπιών, θα πρέπει να εκτυπωθεί το φυλλάδιο σε διαβαθμίσεις του γκρι. Γίνονται οι φωτοτυπίες σε αριθμό ίσο με τον αριθμό των παιδιών στην τάξη.
Διανέμεται στα παιδιά το φύλλο εργασίας. Η ενότητα ξεκινά με μία σύντομη ιστορία δύο μικρών παιδιών, του Αστέρη και της Ουρανίας, οι οποίοι θέτουν στους μαθητές και στις μαθήτριες ένα πρόβλημα σχετικό με το υπό μελέτη φαινόμενο. Με τον τρόπο αυτό η εισαγωγή στο μάθημα γίνεται με έναν πιο ευχάριστο και ενδιαφέρον τρόπο για τα παιδιά, τα οποία προσπαθούν να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις ή λύσεις στα θέματα που τίθενται κάθε φορά.
Αρχικά τους ζητείται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τις έννοιες του γεωγραφικού μήκους, του γεωγραφικού πλάτους, του Ισημερινού και του Μεσημβρινού, προκειμένου να καταγραφούν οι αρχικές τους ιδέες για τα θέματα αυτά. Ειδικότερα, οι δραστηριότητες Α1-Α5 αποσκοπούν στην ανίχνευση και στην καταγραφή των εναλλακτικών αντιλήψεων των παιδιών για τα υπό μελέτη θέματα, δεδομένου ότι από τη βιβλιογραφία δεν είναι γνωστές οι πεποιθήσεις των παιδιών για το δίκτυο των παράλληλων και των μεσημβρινών.
Στη συνέχεια, τα παιδιά σχηματίζουν μικρές ομάδες των 2-3 ατόμων προκειμένου η κάθε ομάδα να εργαστεί σε έναν υπολογιστή, σύμφωνα με τις ομαδικές δραστηριότητες που προτείνονται στο φυλλάδιο εργασίας.
Οι μαθητές/-τριες θέτουν σε εφαρμογή την προσομοίωση syntetagm2. Με τη βοήθεια της προσομοίωσης αυτής τα παιδιά πραγματοποιούν κατάλληλες δραστηριότητες προκειμένου να κατανοήσουν ποιοι είναι οι παράλληλοι κύκλοι, γιατί ο Ισημερινός είναι ο μεγαλύτερος από τους παράλληλους, καθώς και ποιοι είναι οι τέσσερις πιο γνωστοί παράλληλοι κύκλοι – ο Τροπικός του Αιγόκερω, ο τροπικός του Καρκίνου, ο Αρκτικός κύκλος και ο Ανταρκτικός κύκλος. Πιο συγκεκριμένα, η δραστηριότητα Β1 εξυπηρετεί τους στόχους 1 έως 6.
Η συγκεκριμένη προσομοίωση δίνει επιπλέον τη δυνατότητα στα παιδιά να αντιληφθούν την έννοια του μεσημβρινού και να οδηγηθούν στο συμπέρασμα ότι όλοι οι μεσημβρινοί είναι ίσοι μεταξύ τους. Ακόμα τα παιδιά μπορούν να εντοπίσουν μία περιοχή πάνω στον παγκόσμιο χάρτη της Γης και να υπολογίσουν το γεωγραφικό μήκος και το γεωγραφικό πλάτος, μετακινώντας την κίτρινη κουκίδα (στην προσομοίωση) και συμπληρώνοντας την αντίστοιχη δραστηριότητα. Με τον τρόπο αυτό θα οδηγηθούν στο συμπέρασμα ότι η κάθε περιοχή έχει διαφορετικές γεωγραφικές συντεταγμένες και ότι το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος μιας περιοχής παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για το κλίμα της περιοχής αυτής, καθώς και για τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Επιπλέον, οι μαθητές/ριες θα αντιληφθούν το πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς τις γεωγραφικές συντεταγμένες μιας περιοχής, ειδικά σε περιπτώσεις κινδύνου, δεδομένου ότι τα στοιχεία αυτά βοηθούν στον εύκολο και γρήγορο εντοπισμό της περιοχής. Ειδικότερα, η δραστηριότητα Β2 εξυπηρετεί στους στόχους 7 έως 12, η Β3 τους στόχους 10 και 11 και η δραστηριότητα Β4 τους στόχους 10 και 13.
Η ενότητα ολοκληρώνεται με το παιχνίδι της Γεωγραφικής κρεμάλας. Τα παιδιά, παίζοντας το παιχνίδι, βρίσκουν 4 διαφορετικές χώρες της Ευρώπης και τις γράφουν στον πίνακα που ακολουθεί. Με τη βοήθεια της προσομοίωσης syntetagm2, υπολογίζουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες των τεσσάρων χωρών, καθώς και το γεωγραφικό μήκος και πλάτος του Καναδά, της Ταϊλάνδης και της Ελλάδας. Στη συζήτηση στην τάξη, τα παιδιά συγκρίνουν τις μετρήσεις που σημείωσαν στον προηγούμενο πίνακα, εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές και οδηγούνται σε συμπεράσματα αναφορικά με τις πληροφορίες που παρέχουν οι γεωγραφικές συντεταγμένες για το κλίμα και τη βλάστηση της κάθε περιοχής. Έτσι, η δραστηριότητα Γ, εξυπηρετεί το στόχο 10 της διδασκαλίας, ενώ η δραστηριότητα Δ συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων 10, 11 και 13 της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βοσνιάδου, Σ. (2004). Από τον πλανήτη Γη στον παγκόσμιο χάρτη: Μια ολοκληρωμένη διαθεματική διδακτική προσέγγιση. Στο Μ. Γρηγοριάδου, Α. Ράπτης, Σ. Βοσνιάδου & Χ. Κυνηγός (επιμ.) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση. Πρακτικά 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή. Οργάνωση: ΕΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 9/2004. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών.
Miller, G. (1999). Βιώνοντας στο περιβάλλον, αρχές Περιβαλλοντικών Επιστημών (μτφρ. Μ. Ταλαντοπούλου). Αθήνα: Ίων