H Κατωιταλική ή Γραικάνικη διάλεκτος (Γκρεκάνικο ιδίωμα) ονομάζεται η διάλεκτος της Ελληνικής που περιλαμβάνει ιταλικά στοιχεία και ομιλείται από τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας (Magna Grecia). Οι ομιλητές της την ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλιώτικα και ως ένα βαθμό είναι αμοιβαία κατανοητή με την σύγχρονη Ελληνική γλώσσα.
Η θεωρία του Γερμανού γλωσσολόγου Gerhard Rohlfs και Ελλήνων γλωσσολόγων (Χατζιδάκι, Καρατζά, Καραναστάση, Τσοπανάκη, Μηνά κ.ά.) ανάγει τις ρίζες της διαλέκτου πολύ παλιά, στον αποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας τον 8ο αιώνα π.Χ. Στην ορθότητα της θεωρίας αυτής συνηγορεί ο μεγάλος αριθμός των δωρικών της στοιχείων.
Κοινότητες ομιλητών τής Κατωιταλικής διαλέκτου υπάρχουν σήμερα στη νότια άκρη της Καλαβρίας και στην περιοχή Σαλέντο της Απουλίας, κοντά στην πόλη Λέτσε.
Στο Σαλέντο βρίσκονται εννέα μικρές πόλεις στην περιοχή Crecia Salentina
με συνολικό πληθυσμό 40.000 ατόμων. Στην Καλαβρία βρίσκονται εννέα χωριά στην περιοχή Μποβα (Bova) αλλά ο γκρεκάνικος πληθυσμός εκεί είναι σημαντικά μικρότερος.
Με τον νόμο 482 του 1999 η ιταλική βουλή έχει αναγνωρίσει τη Γραικάνικη κοινότητα του Σαλέντο και της Καλαβρίας ως «ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα». Ο Νόμος αναφέρει ότι η Ιταλική Δημοκρατία κατοχυρώνει τη γλώσσα και τον πολιτισμό των ελληνικών πληθυσμών της, καθώς και άλλων κοινοτήτων οι οποίες μιλούν διάφορες γλώσσες (π.χ. Φραγκο-προβηγκιανή, Λαντινική, Οξιτανική, Σαρδηνική κ.ά.).
Ως δείγμα της γλώσσας είναι οι ακόλουθες παροιμίες, (από το βιβλίο τού Gerhard Rohlfs, Grammatica storica dei dialetti italogreci, σελ. 223)
- Η gλώσ-σα στέα δεν έχει τšαι στέα κλά-ει«Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει (αρχ. κλάω «σπάζω»)».
- Τις πλών-νει ε π-πιάν-νει αφσάρια«Όποιος κοιμάται (αρχ. ὑπνόω) δεν πιάνει ψάρια».
- Ο šύddo που αλυφτά εν δακ-κάν-νει«Ο σκύλος που γαβγίζει (αλυχτάει) δεν δαγκώνει».
- Το πει έναι ένα πράμα, το κάμει έν’ άddο«Να το πεις είναι ένα πράγμα, να το κάνεις είναι άλλο».
- Τις φαίνει νιφτού ε κ-κάν-νει μάτι«Όποιος υφαίνει τη νύχτα δεν κάνει πουκάμισο (αρχ. ἱμάτιον)».
Τραγούδι “Καληνύφτα” από την Κάτω Ιταλία
(ακούστηκε στην εκπομπή “Στην υγειά μας” με τον Σπύρο Παπαδόπουλο)