Οστινάτο (ιταλ. ostinato = επίμονο) ονομάζεται η επανάληψη ενός μουσικού σχήματος σε όλη τη διάρκεια ενός κομματιού ή σε ένα σημαντικό μέρος του.
Το οστινάτο μπορεί να είναι
- μελωδικό (επανάληψη ενός μελωδικού σχήματος)
- ρυθμικό (επανάληψη ενός ρυθμικού σχήματος)
- αρμονικό (επανάληψη μιας ακολουθίας συγχορδιών)
- συνδυασμός των προηγούμενων.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Α) Gustav Holst "The Planets", 1. Mars, the bringer of war (Πλανήτης Άρης) *απόσπασμα
Στον έργο του Holst "Πλανήτης Άρης" παρατηρούμε στην αρχή ένα ρυθμικό μοτίβο διάρκειας ενός μέτρου 5/4 (κόκκινο πλαίσιο) το οποίο επαναλαμβάνεται σταθερά. Το οστινάτο ακούγεται στα έγχορδα, στις δύο άρπες, στο γκονγκ, και στα τύμπανα.
Β) Gustav Holst "The Planets", 4. Jupiter, the bringer of jollity (Πλανήτης Δίας) *απόσπασμα
Εδώ ο Holst χρησιμοποιεί ένα ρυθμικό/μελωδικό οστινάτο το οποίο μοιράζεται σε δύο ομάδες των Α' βιολιών και σε δύο ομάδες των Β' βιολιών σε μορφή "κανόνα" (τα πρώτα βιολιά ξεκινούν λίγο αργότερα από τα δεύτερα) με αποτέλεσμα το οστινάτο να γίνεται και αρμονικό με συνεχόμενες συνηχήσεις των φθόγγων μι, σολ, λα, ντο, ρε. Αφού ξεκινήσει το οστινάτο ξεκινούν και τα γαλλικά κόρνα που παίζουν την κύρια μελωδία (θέμα 1) μαζί με τις βιόλες και τα βιολοντσέλα.
Γ) Maurice Ravel "Bolero" *απόσπασμα
O Maurice Ravel στο πιο διάσημο έργο του, το "Μπολερό", χρησιμοποιεί ένα ρυθμικό οστινάτο διάρκειας δύο μέτρων 3/4, (κόκκινο πλαίσιο)το οποίο επαναλαμβάνεται από δύο μικρά ταμπούρα σε όλη τη διάρκεια του έργου (στα 338 από τα 340 μουσικά μέτρα).
Πηγές: "Gustav Holst - The Planets", Boosey & Hawkes Music Publishers Ltd, London
"Maurice Ravel - Bolero", Editio Musica Budapest