“Άκρα του τάφου σιωπή” είναι μια έκφραση του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού, στο δεύτερο σχεδίασμα του ποιήματος “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι”. Η έκφραση σημαίνει “απόλυτη σιωπή”, “σιωπή θανάτου” και το ποίημα αναφέρεται στην πολιορκία του Μεσολογγίου από τους Τουρκο-αιγύπτιους το 1826, στην ηρωική υπεράσπιση της πόλης από τους Έλληνες και στη σφαγή και το ολοκαύτωμα που ακολούθησε.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος άρχισε να το μελοποιεί το 1973. Το μουσικό έργο εκδόθηκε το 1977 από τη Minos-EMI και συμμετείχαν οι τραγουδιστές Νίκος Ξυλούρης, Ηλίας Κλωναρίδης, Λάκης Χαλκιάς και η ηθοποιός Ειρήνη Παπά. Το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου συνδέθηκε με τους αγώνες των φοιτητών του Πολυτεχνείου κατά της Δικτατορίας.
Το τραγούδι “Άκρα του τάφου σιωπή”
- ξεκινάει στη φυσική ελάσσονα κλίμακα, με τη φωνή του κορυφαίου τραγουδιστή να σπάει τη σιωπή και μας θυμίζει ψαλμωδία. Το σαντούρι εισάγεται σταδιακά στον τρίτο στίχο και δημιουργεί μια ελεγειακή και επιβλητική ατμόσφαιρα που ενισχύεται από τα τύμπανα που εισάγονται στο τέλος του τέταρτου στίχου. Η προσθήκη των τυμπάνων και η χορωδία που “απαντά” στον κορυφαίο τραγουδιστή επαναλαμβάνοντας ολόκληρη την πρώτη στροφή, όχι μόνο δίνει έμφαση στο νόημα των στίχων αλλά μας δημιουργεί και την αίσθηση του αδιαμφισβήτητου.
- Η δεύτερη στροφή ξεκινάει στη σχετική μείζονα κλίμακα και ακολουθεί την ίδια δομή με την πρώτη στροφή, δηλαδή ερώτηση-απάντηση ανάμεσα στον κορυφαίο τραγουδιστή και την χορωδία.
- Η τρίτη στροφή επανέρχεται στην φυσική ελάσσονα κλίμακα και η χορωδία απαντά μόνον το δεύτερο δίστιχο. Το μουσικό θέμα της τρίτης στροφής είναι αυτό που περιέχει τους υψηλότερους φθόγγους της μελωδίας του τραγουδιού, οι οποίοι δημιουργούν ένα σημείο κορύφωσης – (“…όπου ‘συ μου ‘γινες βαρύ…”)
- Μετά την τρίτη στροφή παρεμβάλλεται ένα οργανικό μέρος, με το όμποε να έχει ένα ελεγειακό αργό σόλο. Εκεί βρίσκουμε λίγο χρόνο να επεξεργαστούμε στο μυαλό μας το νόημα των στίχων υπό το ιδιαίτερο ηχόχρωμα αυτού του μουσικού οργάνου.
- Το τραγούδι τελειώνει με την επανάληψη της πρώτης στροφής από τον κορυφαίο τραγουδιστή και τη χορωδία ταυτόχρονα (tutti) χωρίς “ερώτηση-απάντηση”.
- Κατά τη δημιουργική του πορεία, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, υποστήριζε ότι «την τέχνη πρέπει να την διαπερνούν, για να την στηρίζουν, κανόνες και νόμοι της επιστήμης».