Όταν μια δέσμη από φως διέρχεται μέσα από ένα πρίσμα διαθλάται και δίνει πάντα την ίδια αναλλοίωτη σειρά χρωμάτων. Αυτή η φυσική σειρά χρωμάτων είναι γνωστή από το ουράνιο τόξο.
Όπως το φως αποτελείται από ένα φάσμα από βαθμιαίως μεταβαλλόμενα χρώματα, έτσι κι ένας μουσικός φθόγγος (που τραγουδιέται ή παίζεται σε κάποιο μουσικό όργανο) αποτελείται και από πολλούς άλλους φθόγγους που είναι λιγότερο ακουστοί. Αυτό το φάσμα των ήχων είναι οι φυσικοί (ανώτεροι) αρμονικοί. Αλλιώς ονομάζεται και αρμονική στήλη.
Οι ανώτεροι αρμονικοί είναι αχώριστα δεμένοι με τους κύριους (θεμελιώδεις) φθόγγους και εξαρτώνται όχι μόνο από τη φύση του υλικού και τη δομή του ηχογόνου σώματος αλλά και από τον τρόπο άρθρωσης των φθόγγων. Το αυτί δεν τους ακούει χωριστά. Αντιλαμβάνεται όμως την εξαφάνιση ή την προσθήκη κάποιων ως αλλαγή του χρώματος (της ποιότητας) του ήχου.
Ας μελετήσουμε τον φθόγγο ΝΤΟ σε 64 παλμούς ανά δευτερόλεπτο (Hz) ηχογραφημένο από ένα πιάνο.
Στην φασματική ανάλυση βλέπουμε τον θεμελιώδη φθόγγο (ΝΤΟ 64 Hz) και τη σειρά των φυσικών αρμονικών.
Η σειρά των αρμονικών δεν είναι αυθαίρετη αλλά προσδιορίζεται από έναν αυστηρό φυσικό νόμο. Είναι αναλλοίωτη ακριβώς όπως και η σειρά των χρωμάτων στο ουράνιο τόξο. Παρατηρούμε πως ο δεύτερος φθόγγος ταλαντώνεται με συχνότητα 128 Hz, ο τρίτος στα 192 Hz, ο τέταρτος στα 256 Hz και κατά παρόμοιο τρόπο κάθε φθόγγος έχει 64 ταλαντώσεις περισσότερες από τον προηγούμενο του.
- Οι αρμονικοί 7, 11, 13 και 14 ακούγονται λίγο χαμηλότερα ή λίγο ψηλότερα από αυτούς που χρησιμοποιούνται στη μουσική. Για το λόγο αυτό σημειώνονται με – και +.
Στους πρώτους έξι φθόγγους της σειράς αντιστοιχούν οι νότες ΝΤΟ, ΜΙ, ΣΟΛ. Το άκουσμα για έναν εξασκημένο αλλά και για έναν απλοϊκό ακροατή είναι το ίδιο:
«Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα της φύσης καταπληκτικό σαν τη βροχή, το χιόνι ή τον άνεμο.
Ο μουσικός αντιλαμβάνεται αμέσως μια εκτεταμένη τρίφωνη μείζονα συγχορδία, την καθαρότερη και φυσικότερη απ’ όλες τις συγχορδίες, με την οποία είναι δεμένος όπως ο ζωγράφος με τα βασικά του χρώματα και ο αρχιτέκτονας με τις τρεις διαστάσεις του χώρου».
(Paul Hindemith)
Πηγές:
Paul Hindemith “ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ” Βιβλίο 1, εκδόσεις ΝΑΣΟΣ – EDNA intertranspublishers
*Τα σχεδιαγράμματα, και οι απεικονίσεις έγιναν με τη χρήση του Sibelius Music Notation Software, του Audiotonic Pro, του FL Studio ZGE Visualizer plugin (Effect author credits: HUD Meter Bar – Rado1, Linear – StevenM,OBV10U3 NINJA, Youlean), & του Microsoft PowerPoint.