Στην Αμερική, στη Νέα Ορλεάνη της πολιτείας Λουϊζιάνα των H.Π.Α. γεννιέται στα τέλη του 19ου – αρχές 20ου αιώνα η μουσική τζαζ (jazz). Πρόκειται για τη λαϊκή, φωνητική και ενόργανη, μουσική των Αφροαμερικανών.
Η τζαζ προέρχεται από τη συγχώνευση θρησκευτικών (spirituals) και λαϊκών (blues) νέγρικων τραγουδιών με ορισμένα είδη δυτικής μουσικής του 19ου αιώνα (πόλκες, καντρίλλιες, εμβατήρια).
Κύρια χαρακτηριστικά της αυθεντικής τζαζ:
Α) Το στυλ hot (=ζεστό, με μεγάλη εσωτερική ένταση). Το στυλ hot είναι το στυλ της ενόργανης τζαζ που παίζει τα blues, έτσι όπως τραγουδιούνται από τους νέγρους. Έχουμε δηλαδή μια μετατροπή του φωνητικού στυλ των Αφροαμερικανών σε ενόργανο στυλ. Αυτό το στυλ χαρακτηρίζεται από το γ κ λ ι σ ά ν τ ο (γλίστρημα ενός ή πολλών φθόγγων), την α τ τ ά κ α (έντονη έμφαση κάποιων φθόγγων που τους προσδίδει μεγαλύτερη εσωτερική ένταση), το β ι μ π ρ ά τ ο (παλμική αλλοίωση του ύψους των φθόγγων) και η χρήση σουρντίνας (εξάρτημα που αλλοιώνει τη χροιά του ήχου).
Β) Το σουΐνγκ (swing). Δεν πρόκειται για τον χορό σουΐνγκ αλλά για έναν ιδιαίτερο τρόπο ρυθμικού τονισμού ο οποίος δίνει έμφαση όχι στα ισχυρά αλλά στα ασθενή μέρη του μέτρου. Π.χ. το παρακάτω βασικό ρυθμικό σχήμα:
θα εκτελεστεί με τον εξής τρόπο:
Γ) Ο αυτοσχεδιασμός (ενός εκτελεστή ή του συνόλου της ορχήστρας)
Δ) Η ενορχήστρωση, που χρησιμοποιεί πνευστά και κρουστά σε αντίθεση με την κλασική ορχήστρα που βασίζεται στα έγχορδα. Η τζαζ χρησιμοποιεί τρομπέτα, τρομπόνι, σαξόφωνο, κλαρινέτο, πιάνο, κοντραμπάσο, ντραμς και σπανιότερα βιολί και κιθάρα.
Κατά τη δεκαετία του 1920 γεννιέται η «εμπορική» τζαζ, ένα νόθο είδος τζαζ (Jazz pittoresque) από λευκούς που προσπαθούσαν να μιμηθούν το ύφος των Αφροαμερικανών.
Γύρω στα 1940 μια νέα τάση απομάκρυνσης από την αυθεντική (παραδοσιακή) τζαζ δημιουργεί την προοδευτική τζαζ η οποία αποδεσμεύεται από το ρυθμικό στυλ swing, και αποκτά περισσότερη ελευθερία στην επιλογή και ανάπτυξη του μουσικού θέματος.
Εκδηλώσεις της προοδευτικής τζαζ είναι το στυλ μποπ (bop ή bebop), το στυλ κουλ (cool=ψυχρό) και η φρη τζαζ (free=ελεύθερη) που μάλιστα διδάσκονται θεωρητικά και πρακτικά σε πανεπιστήμια των Η.Π.Α. αλλά και άλλων χωρών.
Η μουσική τζαζ, παρόλο που χρονικά καλύπτει μια περίοδο όχι ιδιαίτερα εκτενή, έχει επηρεάσει και συνεχίζει να επηρεάζει την ιστορία της μουσικής. Αποτελεί μια από τις πιο σοβαρές και πολύπλοκες μορφές έκφρασης των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Σημαντικοί μουσικοί της τζαζ είναι ο Louis Daniel “Satchmo” Armstrong, o Edward Kenneddy “Duke” Ellington, ο Sydney Becket, o Lester “Prez” Young, o Charlie “Bird” Parker, o John Birks “Dizzy” Gilepsie, o Miles Davis, o Ornette Coleman και πολλοί άλλοι.
Πηγές:
KARL NEF – Ιστορία της Μουσικής (εκδόσεις Ν. Βότσης), The Snader Telescriptions, Storyville Films – Jazz Classics-KINOTEXNIKH