Τα έθιμα του τόπου μας

Το χριστόψωμο

Ένα έθιμο των ημερών είναι το Χριστόψωμο, που είναι το «ψωμί του Χριστού». Ζυμώνεται την παραμονή των Χριστουγέννων με ιδιαίτερη ευλάβεια. Απαραίτητο στολίδι του είναι ο χαραγμένος σταυρός. Ανήμερα των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσους παρευρίσκονται στο τραπέζι, σαν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, όπου ο Χριστός έδωσε τον Άρτο σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.

Ανδρέας Ανδρέου

Τα Κάλαντα των Φώτων από ενήλικες κάθε ηλικίας (8-99 ετών)

Κάθε παραμονή των Φώτων, αφού νυχτώσει, βγαίνουν οι ενήλικες να πουν τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι. Ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού ανοίγει την πόρτα του, τα κάλαντα ακούγονται σε όλο το σπίτι και τα πρόσωπα λάμπουν! Από κάθε σπίτι, σύμφωνα με το έθιμο, έχει περάσει ήδη το πρωί ο παπάς και έχει φωτίσει με τον Αγιασμό.

Αυτό το έθιμο, που χρονολογείται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το κρατάει ο Λαγκαδάς Θεσσαλονίκης και τα γύρω χωριά. Οι καλαντάδες φορώντας παραδοσιακές στολές της Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας, γυρίζουν σε όλα τα σπίτια και ψάλλουν τα κάλαντα.  Ο νοικοκύρης δίνει διάφορα φρούτα, καρύδια και κάθε λογής σπιτικά γλυκά, και σπάνια λεφτά για το καλό του χρόνου ή για καλή τύχη. Φεύγοντας από κάθε σπίτι, εύχονται όλοι καλή χρονιά.


Στέλιος-Κυριάκος Μυλωνάς-Γιοβανούδης

Το χριστόψωμο

Το χριστόψωμο είναι το "Ψωμί του Χριστού". Την παραμονή των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού, το ζυμώνει και χαράζει πάνω του ένα σταυρό. Ανήμερα των Χριστουγέννων το ψήνει, το σταυρώνει, το κόβει και το το μοιράζει σε όλους όσους βρίσκονται στο τραπέζι. Αυτό το ψωμί συμβολίζει την Θεία Κοινωνία, όπου ο Χριστός έδωσε τον άρτο σε όλη την ανθρώπινη οικογένεια του.

Δήμητρα Κεπελέκη

Οι Καλικάντζαροι

Αυτές τις μέρες βγαίνουν από τη γη για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια, διότι είναι άτακτοι και τους αρέσουν τα παιχνίδια. Αυτοί ζουν στον Κάτω Κόσμο και τρέφονται με φίδια, σκουλήκια, κτλ. Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους. Συνήθως φαντάζονται ότι είναι νάνοι, αλλά και ψηλοί, σκουρόχρωμοι, με μαλλιά κοντά και ατημέλητα, μάτια κόκκινα, δόντια πιθήκου, δασύτριχοι, χέρια και νύχια πιθήκου, πόδια γαϊδάρου. Σε μερικά μέρη τους καλικάντζαρους τους συνοδεύει η μάνα τους η Καλικαντζάρου που τους ορμηνεύει τι να πειράξουν. Σε κάποια νησιά οι καλικάντζαροι έρχονται με τις γυναίκες τους ή μόνο οι γυναίκες τους οι Καλικαντζαρίνες.

Αργυρώ Μπότα

Τα κάλαντα

Τα κάλαντα πήραν το όνομά τους από τις κελένδες του Ιανουαρίου. Οι κελένδες ήταν οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, οπότε και συγγενείς και φίλοι αντάλλασσαν επισκέψεις και δώρα, που ήταν το μέλι, τα ξερά σύκα, οι χουρμάδες, ο χυλός και τα μικρά νομίσματα.

Ροζάννα Σαρουχανιάν

Οι καλικάντζαροι

Στη Σκιάθο, οι παλιοί λένε ότι από την 1η Δεκεμβρίου οι καλικάντζαροι ετοιμάζουν το καράβι τους για να πάνε στο νησί. Την παραμονή των Χριστουγέννων το ρίχνουν στον γιαλό και φθάνουν ανήμερα.

Από τότε μέχρι τα Φώτα κανείς δεν τολμάει να βγει νύχτα από το σπίτι του, γιατί θα τον βουβάνουν. Την παραμονή των Φώτων, όμως, οι καλικάντζαροι τα μαζεύουν γρήγορα και φεύγουν τρέχοντας μην τους προφτάσει ο παπάς με τον αγιασμό και τους ζεματίσει.

Σοφία Παπαδοπούλου

Ένα πρωτοχρονιάτικο έθιμο

 Ένα από τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα είναι ο Άγιος Βασίλης (Βασίλειος) που έρχεται (στην Ελλάδα) το βράδυ της Πρωτοχρονιάς και μας αφήνει τα δώρα κάτω από το δέντρο. Στις άλλες χώρες έρχεται τα Χριστούγεννα, κι επίσης λέγεται και Άγιος Νικόλαος.

Ηρώ Παρωτίδου

Το χριστόψωμο

Το «ψωμί του Χριστού» ζυμώνεται την παραμονή των Χριστουγέννων με ιδιαίτερη ευλάβεια. Απαραίτητο στολίδι του είναι ο χαραγμένος σταυρός.

Ανήμερα των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσοι παρευρίσκονται στο τραπέζι, σαν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, όπου ο Χριστός έδωσε τον Άρτο σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.

Βασιλεία Μητροκανέλου

Το έθιμο της βασιλόπιτας

Μια ιστορία που έμεινε σαν έθιμο μέχρι σήμερα, είναι η ιστορία της βασιλόπιτας. Την λέμε έτσι, γιατί τις πρώτες βασιλόπιτες τις έφτιαξε ο ίδιος ο Αϊ-Βασίλης. Και να πως: ο Μόδεστος, που ήταν έπαρχος στην Καισάρεια εκείνα τα χρόνια, ζήτησε από το λαό πολύ μεγάλους φόρους. Τότε, o Άγιος Βασίλης, είπε στον κόσμο να φέρει ό,τι χρυσαφικό τους είχε απομείνει. Με τα χρυσαφικά στο σακούλι του ο Αι-Βασίλης πήγε στον Μόδεστο να τον πληρώσει. Τον μάλωσε και του εξήγησε αυστηρά πόσο άδικος ήταν με τον λαό, που ήταν φτωχός. Τότε ο έπαρχος ντράπηκε και δεν ήθελε πια να πάρει το σακούλι που του έδινε ο επίσκοπος. Όταν ο Αϊ-Βασίλης γύρισε στη Καισάρεια, θέλησε να δώσει πίσω τα χρυσαφικά στον κόσμο. Κάνεις όμως δεν ήθελε να τα πάρει. Ζύμωσε λοιπόν ο Άγιος Βασίλης μικρές πίτες κι έβαλε από ένα κόσμημα στην καθεμία. Τις μοίρασε την Κυριακή μετά το αντίδωρο κι ο κάθε άνθρωπος βρήκε μέσα στην πιτούλα του το χρυσαφικό που είχε ο ίδιος δώσει. Γι αυτό κι εμείς σήμερα, φτιάχνουμε μια μεγάλη βασιλόπιτα, βάζουμε μέσα ένα φλουρί και λέμε πως οποίος το κερδίσει μέσα στο κομμάτι του, είναι κι ο τυχερός της χρονιάς.

Βαγγέλης Κουτσοτόλιος

Έθιμα Χριστουγέννων

Το χριστόψωμο

Το «ψωμί του Χριστού» ζυμώνεται την παραμονή των Χριστουγέννων με ιδιαίτερη ευλάβεια. Απαραίτητο στολίδι του είναι ο χαραγμένος σταυρός. Ανήμερα των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσοι παρευρίσκονται στο τραπέζι, σαν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, όπου ο Χριστός έδωσε τον Άρτο σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.
 
Στην Κεφαλλονιά

Όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου μέλους της. Στο πάτωμα τοποθετούν τρία δαυλιά χιαστί και πάνω τους την «κουλούρα». Όλοι κάνουν έναν κύκλο γύρω ακουμπώντας ο καθένας με το δεξί του χέρι την κουλούρα. Ύστερα ο νοικοκύρης ψάλλει το «Η γέννησίς σου, Χριστέ ο Θεός ημών…», ρίχνει λάδι στα δαυλιά και τους βάζει φωτιά. Μετά κόβει την κουλούρα, τη μοιράζει και δειπνούν όλοι μαζί.

Έθιμα Πρωτοχρονιάς

Έθιμα της Κεντρικής Ελλάδας

Σε κάποιες περιοχές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση “για να κλέψουν το άκραντο νερό”. Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους.

Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την “ταΐζουν”, με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.

Στη συνέχεια ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, “κλέβουν νερό” και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.

Έθιμο από την Πελοπόννησο

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

Έθιμα Φώτων

Στην Κρήτη, παραμονή των Φώτων, φτιάχνουν «παλικάρια» ή «φωτοκόλλυβα». Πρόκειται για φαγητό φτιαγμένο από πολλά είδη σπόρων και οσπρίων, όπως κουκιά, ρεβίθια, φασόλια, φακή, καλαμπόκι, σιτάρι. Από αυτό το φαγητό οι χωρικοί έδιναν και στα ζώα τους, αλλά το σκόρπιζαν κιόλας σε διάφορα μέρη του σπιτιού.

Στον Πόντο, την παραμονή των Θεοφανείων κανένας δεν έβγαινε έξω από το σπίτι του. Ήταν μέρα που κάθε νοικοκυρά καθάριζε όλο το σπιτικό της,ζύμωνε και έφτιαχνε διάφορα γλυκίσματα και προπάντων κουλούρια.
Το βράδυ έπρεπε όλα τα μέλη της οικογένειας να λουστούν για να είναι καθαρά για τη επομένη. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα ήταν το μνημόσυνο των νεκρών. Πριν το βραδινό τραπέζι, σε ένα μεγάλο ταψί γεμάτο σιτάρι όλα τα μέλη της οικογένειας άναβαν κεριά «για τ’ αποθαμέντς», για πεθαμένους συγγενείς και φίλους, αναφέροντας το όνομα του καθενός ξεχωριστά. Μάλιστα, για να τιμούν οι νεότεροι το έθιμο, τους μάθαιναν τους στίχους: «Τα Φώτα θέλω το κερί μ’ και Των Ψυχών κοκκία (κόλυβα) και την Μεγάλ’ Παρασκευήν έναν μαντήλιν δάκρυα». Το τραπέζι παρέμενε όλο το βράδυ στρωμένο, για να «τρώγνε οι αποθαμέν», όπως έλεγαν, ενώ στο κέντρο του τοποθετούσαν μία φέτα ψωμί με τέσσερα κεριά αναμμένα σε σχήμα σταυρού.

Ανδρέας Παπαγεωργίου

Το έθιμο του ροδιού

Κάθε φορά που έρχεται ο καινούργιος χρόνος κάποιοι σπάνε ρόδι στην πόρτα του σπιτιού τους 
με την παράδοση ότι θα πάει καλύτερα ο καινούργιος χρόνος.

Το πανάρχαιο αυτό έθιμο δημιουργήθηκε στην Πελοπόννησο και σιγά-σιγά μεταφέρθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Ορίστε και μια εικόνα:

Πάρης Μιχαηλίδης

Τα έθιμα των Φώτων  Στις 6 Ιανουαρίου η Εκκλησία γιορτάζει τα Άγια Θεοφάνια, τη Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Τότε φανερώθηκε η Αγία Τριάδα, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Την ημέρα αυτή ο ιερέας αγιάζει το νερό και ρίχνει έναν μεγάλο Σταυρό στη θάλασσα ή σε πισίνα. Είναι έθιμο να πέφτουν πιστοί στο νερό για να πιάσουν τον Σταυρό και να έχουν την ευλογία του Θεού.
Επίσης, είναι έθιμο την προηγούμενη μέρα να λέγονται τα Κάλαντα των Φώτων.

Θεοφάνης Γαλάνης